’gag pa rang gi bdag nyid kyis | | yod min ’gag pa gzhan gyis min | |
ji ltar skye ba rang dang ni | | gzhan gyis skyed pa ma yin bzhin | |
32. There is no cessation by means of itself; nor cessation by something other than itself;
Just as there is no origination of origination by itself nor by another.
Cessation does not exist by its own self, nor does cessation [exist] by something else. This is like how what has been born is not given birth to by itself or another
ཡང་གཞན་ཡང་། འགག་པ་འགག་པ་གཞན་དང་ནི། །དེ་ཉིད་ཀྱིས་ཀྱང་འགག་མི་རིགས། །ཇི་ལྟར་སྐྱེ་བ་རང་དང་ནི། །གཞན་གྱིས་བསྐྱེད་པ་མ་ཡིན་བཞིན། །ཇི་ལྟར་སྔར་ཡོངས་སུ་བརྟགས་ནས་སྐྱེ་བ་རང་དང་གཞན་གྱིས་སྐྱེད་པར་མི་རིགས་པ་དེ་བཞིན་དུ་འགག་པ་ཡང་འགག་པ་དེ་ཉིད་དང་གཞན་གྱིས་འགག་པར་མི་རིགས་སོ། །
復次(4)法不自相滅 他相亦不滅(5)如自相不生 他相亦不生(6)如先説生相。生不自生。亦不從他生。若(7)以自體生。是則不然。一切物皆從衆縁生。(8)如指端不能自觸。如是生不能自生。從他(9)生亦不然。何以故。生未有故。不應從他(10)生。是生無故無自體。自體無故他亦無。是(11)故從他生亦不然。滅法亦如是。不自相滅(12)不他相滅。
འགག་པའི་འགག་པ་ཞེས་གང་སྨྲས་པ་དེ་ལ་བཤད་པར་་བྱ་སྟེ། འགག་པ་འགག་པ་གཞན་དང་ནི། །དེ་ཉིད་ཀྱིས་ཀྱང་འགག་མི་རིགས། །འདི་ལ་གལ་ཏེ་འགག་པ་ལ་འགག་པ་ཞིག་ཡོད་པར་གྱུར་ན་དེ་གཞན་གྱི་བདག་ཉིད་དམ་རང་གི་བདག་ཉིད་ཀྱིས་འགག་པར་འགྱུར་གྲང་ན། གཉི་གས་ཀྱང་འགག་པར་མི་རིགས་སོ། །ཇི་ལྟར་ཞེ་ན། ཇི་ལྟར་སྐྱེ་བ་རང་དང་ནི། །གཞན་གྱིས་བསྐྱེད་པ་མ་ཡིན་བཞིན། །ཇི་སྐད་དུ། སྐྱེ་བ་འདི་ནི་མ་སྐྱེས་པས། །རང་གི་བདག་ཉིད་ཇི་ལྟར་སྐྱེད། །ཅི་སྟེ་སྐྱེད་པས་སྐྱེད་བྱེད་ན། །སྐྱེས་ན་ཅི་ཞིག་བ་སྐྱེད་དུ་ཡོད། །ཅེས་སྨྲས་པ་དེ་བཞིན་དུ་འགག་པ་ཡང་མ་འགགས་པས་རང་གི་བདག་ཉིད་་འགག་པར་བྱེད་དམ། འགགས་པས་རང་གི་བདག་ཉིད་འགག་པར་བྱེད་གྲང་ན། དེ་ལ་གལ་ཏེ་འགག་པ་མ་འགགས་པས་རང་གི་བདག་ཉིད་འགག་པར་བྱེད་པ་རྟོག་ན། དེ་ཇི་ལྟར་འཐད་པར་འགྱུར་ཏེ། གང་གི་ཚེ་མ་འགགས་པ་ནི་འགག་པ་ཉིད་མ་ཡིན་པས་མེད་པས་བདག་ཉིད་་མེད་པ་ཇི་ལྟར་འགག་པར་བྱེད། ཅི་སྟེ་འགག་པ་འགགས་པས་རང་གི་བདག་ཉིད་འགག་པར་བྱེད་པར་རྟོག་ན། དེ་ཡང་ཇི་ལྟར་འཐད་པར་གྱུར་ཏེ། འགགས་པ་ལ་གང་འགག་པ་འགག་པར་འགྱུར་བའི་རང་གི་བདག་ཉིད་ཡང་འགག་པར་བྱ་བ་དེ་ཅི་ཡང་མེད་དོ། །དེ་ལྟར་མེ་ཞིག་འགག་(197A)པ་རང་གི་བདག་ཉིད་ཀྱིས་འགག་པར་བྱེད་པར་མི་འཐད་དེ། །གཞན་གྱི་བདག་ཉིད་ཀྱིས་ཀྱང་མི་འཐད་དེ། ཇི་སྐད་དུ། གལ་ཏེ་སྐྱེ་བ་གཞན་ཞིག་གིས། །དེ་སྐྱེད་ཐུག་པ་མེད་པར་འགྱུར། །ཅི་སྟེ་སྐྱེ་བ་མེད་སྐྱེ་ན། །ཐམས་ཅད་དེ་བཞིན་སྐྱེ་བར་འགྱུར། །ཞེས་སྨྲས་་པ་དེ་བཞིན་དུ་འགག་པ་ཡང་འགག་པ་གཞན་ཞིག་གིས་འགག་པར་བྱེད་དམ། འགག་པ་གཞན་མེད་པར་འགག་པར་བྱེད་གྲང་ན། དེ་ལ་གལ་ཏེ་འགག་པ་དེ་འགག་པ་གཞན་གྱིས་འགག་པར་བྱེད་ན་དེ་ལྟ་ན་ཐུག་པ་མེད་པར་ཐལ་བར་འགྱུར་ཏེ། དེ་ཡང་གཞན་གྱིས་འགག་པར་བྱེད་་ཅིང་དེ་ཡང་གཞན་གྱིས་འགག་པར་བྱེད་དེ་མཐའ་མེད་པར་འགྱུར་བས་དེ་ནི་མི་འདོད་དེ། དེ་ལྟ་བས་ན་འགག་པའི་འགག་པ་མི་འཐད་དོ། །ཅི་སྟེ་འགག་པ་དེ་འགག་པ་གཞན་མེད་པར་འགག་གོ་སྙམ་ན། དེ་ལ་བཤད་པར་བྱ་སྟེ། ཅི་སྟེ་འགག་པ་མེད་འགགས་ན། །ཐམས་་ཅད་དེ་བཞིན་འགག་པར་འགྱུར། །ཇི་ལྟར་འགག་པ་དེ་འགག་པ་གཞན་མེད་པར་འགགས་པ་དེ་བཞིན་དུ་འདུས་བྱས་ཐམས་ཅད་ཀྱང་འགག་པ་གཞན་མེད་པར་འགག་པར་འགྱུར་ཏེ། འགགས་པས་གཞན་འགག་པར་བྱེད་དོ། །ཞེས་བྱ་བ་མེད་པའི་རྟོག་པ་འདིས་ཅི་བྱ། ཡང་ན་་འདི་ལྟར་འགག་པ་ཉིད་ནི་འགག་པ་གཞན་མེད་པར་འགག་པ་ལ་དངོས་པོ་གཞན་དག་ནི་འགག་པ་མེད་པར་མི་འགག་གོ། །ཞེས་ཁྱད་པར་གྱི་གཏན་ཚིགས་བསྟན་པར་བྱ་དགོས་ན་མི་བྱེད་པས་དེའི་ཕྱིར་འགག་པ་ནི་འགག་པ་གཞན་གྱིས་འགག་པར་མི་འཐད་དོ། །དེའི་ཕྱིར་་དེ་ལྟར་བརྟགས་ན་སྐྱེ་བ་དང་གནས་པ་དང་འཇིག་པ་དག་ཇི་ལྟར་ཡང་མི་འཐད་དེ། མི་འཐད་ན་ཇི་ལྟར་འདུས་བྱས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་དུ་འགྱུར། དེ་ལྟ་བས་ན། སྐྱེ་བ་དང་། གནས་པ་དང་། འཇིག་པ་དག་འདུས་བྱས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ཡིན་ནོ། །ཞེས་བྱ་བ་དེ་ནི་རྟོག་པ་ཙམ་དུ་ཟད་དོ། །
དེ་བཞིན་དུ་འདིར་ཡང། འགག་པ་འདི་ནི་མ་འགགས་པས། །རང་གི་བདག་ཉིད་ཇི་ལྟར་འགག་ཅི་སྟེ་འགགས་པས་འགག་བྱེད་ན། །འགག་ན་ཅི་ཞིག་འགག་ཏུ་ཡོད། །ཅེས་བྱ་བ་རྣམ་པར་བཤད་པའི་ཚིག་ལེའུ་བྱས་པས། སྐྱེ་བ་རང་གི་བདག་ཉིད་ཀྱིས་སྐྱེད་པ་དགག་པའི་རྗེས་སུ་འབྲང་བས་འགག་པ་རང་གི་བདག་ཉིད་ཀྱིས་འགག་པ་དགག་པ་ཡང་བརྗོད་པར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་འགག་པ་གཞན་ཞིག་གིས། །དེ་འགག་ཐུག་པ་མེད་པར་འགྱུར། །ཅི་སྟེ་འགག་པ་མེད་འགག་ན། །ཐམས་ཅད་དེ་བཞིན་འགག་པར་འགྱུར། །ཞེས་བྱ་བ་རྣམ་པར་བཤད་པའི་ཚིག་ལེའུ་བྱས་པས་འདིར་ཡང་སྐྱེ་བ་གཞན་གྱིས་བསྐྱེད་པ་དགག་པའི་རྗེས་སུ་འབྲང་བས་འགག་པ་གཞན་གྱིས་དགག་པ་ཡང་བརྗོད་པར་བྱའོ། །གང་དག་འཇིག་པ་ཅན་རྣམས་ནི་འཇིག་པའི་རྒྱུས་འཇིག་གོ་ཞེས་ཟེར་བ་དེ་དག་ལ་འདི་སྐད་ཅེས་བརྗོད་པར་བྱ་སྟེ། གང་ཞིག་གང་གི་འཇིག་པའི་རྒྱུ་ཡིན་ནོ་ཞེས་ངེས་པར་ཤེས་པ་དེ་ནི། དེའི་འཇིག་པའི་རྒྱུ་མ་ཡིན་ཏེ། དེ་ལས་གཞན་ཡིན་པའི་ཕྱིར། དཔེར་ན་དེ་ལས་གཞན་དག་བཞིན་ནོ། །དེའི་ཕྱིར་དེ་ལྟར་སྒྲུབ་པ་རྒྱས་པར་ཇི་སྐད་དུ་བསྟན་པས་སྐྱེ་བ་དང་གནས་པ་དང། འགག་པ་བསལ་བའི་ཕྱིར། རབ་ཏུ་བྱེད་པའི་དང་པོར་ཕ་རོལ་པོས་སྨྲས་པའི་གཏན་ཚིགས་དང་དཔེ་དག་དོན་དམ་པར་ནི་དོན་མ་གྲུབ་པ་ཉིད་དང་མེད་པ་ཉིད་ཡིན་ལ། ཀུན་རྫོབ་ཏུ་གཏན་ཚིགས་དང། དཔེ་དག་བརྗོད་ན་ནི་དོན་འགལ་བ་ཉིད་ཡིན་ནོ། །
kiṃ cānyat | yadi nirodho nāma bhāvānāṃ nirodhaka iti kalpyate, tasyedānīṃ kim anyo nirodha iṣyate, uta na? yadi iṣyate tan na yujyate |
na svātmanā nirodho ’sti nirodho na parātmanā |
kathaṃ punarnāstīti pratipādayann āha-
utpādasya yathotpādo nātmanā na parātmanā || 32 ||
tatra yathā-
anutpanno ’yam utpādaḥ svātmānaṃ janayetkatham |
ity ādinā utpādaḥ svātmānaṃ notpādayati, evaṃ nirodho ’pi svātmānaṃ na nirodhayati | katham iti? ucyate-
aniruddho nirodho ’yaṃ svātmānaṃ nāśayetkatham |
atha naṣṭo nāśayati naṣṭe kiṃ nāśyate punaḥ ||
iti samam utpādena vaktavyam | evaṃ ca svātmanā na nirodho ’sti | nirodha idānīṃ parātmanāpi nāsti | katham? tatra yathā utpāde gaditam- ’anya utpādayatyenam’; ity ādi, evaṃ nirodhe ’pi vaktavyam-
anyo vināśayatyenaṃ nāśo yadyanavasthitiḥ |
athāvināśo naṣṭo ’yaṃ sarvaṃ naśyatu te tathā ||
iti | tad evaṃ parātmanāpi nirodho na saṃbhavatīti nāsti nirodhasya nirodhaḥ ||
atha manyase- nāstyeva nirodhasya nirodha iti, tadayuktam | yadi hi nirodhasya nirodho na syāta, tadā nirodharahitatvātsaṃskṛtalakṣaṇamavahīyate | tad evaṃ yadi vināśasya vināśaḥ parikalpyate tathāpi na yukto vināśaḥ | atha na parikalpyate, tathāpi na yukta iti | kathaṃ tvidānīṃ vināśo yokṣyate parasya? atha syāt- tathāpi evam eva vicāre sati vināśo bhavato ’pi na yujyate, tataḥ ya ubhayordoṣaḥ, na tenaikaścodyo bhavatīti | ucyate | naivedaṃ codyaṃ mamāpatati | kiṃ kāraṇam? ye svātmanā niḥsvabhāvā bhāvāḥ, te ca niḥsvabhāvā eva santo bālānāmidaṃsatyābhiniveśināṃ vyavahārapathamupayānti avicāraprasiddhenaiva nyāyeneti teṣu nāsti yathoditavicārāvatāro ’smākam māyāsvapnagandharvanagarādivattu laukikāḥ padārthā nirupapattikā eva santaḥ sarvalokasyāvidyātimiropahatamatinayanasya prasiddhimupagatā iti parasparāpekṣayaiva kevalaṃ prasiddhimupagatā bālairabhyupagamyante | yathoktaṃ śatake-
alātacakranirmāṇasvapnamāyāmbucandrakaiḥ |
dhūmikāntaḥpratiśrutkāmarīcyabhraiḥ samo bhavaḥ ||
tasmātsati utpāde utpādyam, sati utpādye utpādaḥ | sati nirodhe nirodhyam, sati nirodhye nirodhaḥ, ity evaṃ laukikasya vyavahārasyābhyupagamātkuto ’smatpakṣe samaprasaṅgitā bhavitumarhati |
yastu vināśasya ahetukatvamabhyupetya kṣaṇikatāṃ saṃskārāṇāmāha, tasya nirhetukatvāt | khapuṣpavadvināśābhāvāt kutaḥ kṣaṇikatvaṃ bhāvānāṃ setsyati, kuto vināśarahitānāṃ saṃskṛtatvamapīti sarvam eva asamañjasaṃ tasya jāyate | jātipratyayaṃ jarāmaraṇaṃ saṃskṛtalakṣaṇānāṃ ca saṃskāraskandhāntarbhāva varṇayatā bhagavatā nanu sahetukatvaṃ spaṣṭamādarśitaṃ vināśasya | jātimātrāpekṣatvāccāsya kṣaṇabhaṅgo ’pi sukhasādhya iti sarvaṃ susthaṃ jāyate ||
atha syāt- vināśo hi nāma abhāvaḥ, yaś ca abhāvaḥ, kiṃ tasya hetunā kartavyam | ato nirhetuko vināśa iti | nanu ca bhāve ’pi hetvabhāvaprasaṅgo bhavati | bhāvo hi nāma vidyamānaḥ, yaś ca vidyamānaḥ tasya ca kiṃ hetunā prayojanam? na hi jātaṃ punar api janyate | tasmātsarvatraiva hetvabhāvaprasaṅgādayuktam etat ||
api ca | yathā utpādaḥ sahetukaḥ pūrvamabhāvātpaścāc ca bhāvāt, evaṃ vināśo ’pīṣyatām | vināśo hi na sarvadā bhavati, utpādātpūrvamabhāvātpaścāc ca bhāvāt | yaccocyate- yaś cābhāvaḥ tasya (pp_73) kiṃ hetunā kartavyam iti, tadayuktam | yasmān na vayaṃ vināśasya hetunā kiṃcitkriyamāṇamicchāmaḥ, kiṃ tarhi vināśa eva kriyate iti varṇayāmaḥ | nanv evaṃ sati kriyamāṇatvādvināśo ’pi bhāvaḥ prāpnotīti cet, iṣyata evaitat | vināśo hi svarūpāpekṣayā bhāvaḥ, rūpādidharmanivṛttisvabhāvatvāttu na bhāvaḥ | api ca | maraṇam api dvividhakāryapratyupasthāpanaṃ saṃskāravidhvaṃsanaṃ ca karoti | aparijñānānupacchedaṃ (?) cetyāgamāt kathaṃ na sahetuko vināśaḥ? api ca | kalpitābhāvalakṣaṇāyāś ca śūnyatāyāḥ pareṇa bhāvarūpatāmabhyupagacchatā kathamabhāvasya bhāvatvaṃ nābhyupagataṃ bhavati? bhāvatvāc ca kathamasaṃskṛtatvaṃ śūnyatāyāḥ syāt? ataḥ sarvamabhyupetaṃ vihīyate bhavatā | ata eva vakṣyati-
bhavedabhāvo bhāvaś ca nirvāṇamubhayaṃ katham |
na saṃskṛtaṃ hi nirvāṇaṃ bhāvābhāvau ca saṃskṛtau ||
ityalaṃ prasaṅgena | prakṛtam eva vyākhyāsyāmaḥ || 32 ||