na tiṣṭhati gamyamānān na gatān nāgatād api |
gamanaṃ saṃpravṛttiś ca nivṛttiś ca gateḥ samā || 17 ||
bgom lam ldog (/las sdod?) par mi ’gyur te | | song dang ma song las kyang min | |
’gro ba dang ni ’jug pa dang | | ldog pa yang ni ’gro dang (3)mtshungs | |
17. [The “goer”] does not continue to be [a goer] as a result of “present going to” (ii) or “that which is already gone to” (iii) or “that which is not yet gone to,”(i)
For then the act of going (gamana – visible activity & displacement) [would be] origination while the “process of going” (gati – real going process) would be the same as cessation.
There is no reversal of motion*, nor also of what has gone [and] what has not [yet] gone. [Reversal of] going, engagement [to stay] and reversal [of staying] are similar to going.
ཡང་གཞན་ཡང་། བགོམ་ལས་སྡོད་པར་མི་འགྱུར་ཏེ། །སོང་དང་མ་སོང་ལས་ཀྱང་མིན། །ད་འགྲོ་བ་པོ་དེ་་བགོམ་པ་ལས་སྡོད་པར་འགྱུར་རམ། སོང་བ་དང་མ་སོང་བ་ལས་སྡོད་པར་འགྱུར་གྲང་ན། དེ་གསུམ་ཆར་ལས་ཀྱང་སྡོད་པར་མི་འགྱུར་ཏེ། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། དེ་གསུམ་ཆར་ལས་ཀྱང་སྡོད་པར་མི་འཐད་པའི་ཕྱིར་རོ། །དེ་ལ་འགྲོ་བ་པོའི་སྡོད་པ་ཡོད་དོ་ཞེས་གང་སྨྲས་པ་དེ་རིགས་པ་མ་་ཡིན་ཏེ། མོ་གཤམ་གྱི་བུ་འཆི་བ་བཞིན་ནོ། །དེ་ནི། འགྲོ་བ་དང་ནི་འཇུག་པ་དང་། །ལྡོག་པ་ཡང་ནི་འགྲོ་དང་མཚུངས། །ཇི་ལྟར་འགྲོ་བ་རྒྱ་ཆེར་བསམས་པ་དེ་བཞིན་དུ་འཇུག་པ་དང་ལྡོག་པ་ཡང་འགྲོ་བ་དང་མཚུངས་པར་བསམ་པར་བྱའོ། །
復次(10)去未去無住 去時亦無住(11)所有行止法 皆同於去義(12)若謂去者住。是人應在去時已去未去中(13)住。三處皆無住。是故汝言去者有住。是則(14)不然。如破去法住法。行止亦如是。行者。(15)如從穀子相續至芽莖葉等。止者。穀子(16)滅故芽莖葉滅。相續故名行。斷故名止。又(17)如無明縁諸行乃至老死是名行。無明滅(18)故諸行等滅是名止。問曰。汝雖種種門破(19)去去者住住者。而眼見有去住。答曰。肉眼所(20)見不可信。若實有去去者。爲以一法成。(21)爲以二法成。二倶有過。
ཡང་གཞན་ཡང་། འགྲོ་བ་ལོག་པ་ནི་སྡོད་པ་ཞེས་བྱ་བ། ལྡོག་པ་དེ་ཡང་བགོམ་པ་ལས་སམ། སོང་བ་ལས་སམ་མ་སོང་བ་ལས་ལྡོག་པར་འགྱུར་གྲང་ན། དེ་ལ། བགོམ་ལས་ལྡོག་པར་མི་འགྱུར་ཏེ། སོང་དང་མ་སོང་ལས་ཀྱང་མིན། བགོམ་པ་ལས་སྡོད་པ་མི་འགྱུར་ཏེ། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། འདི་ལྟར་འགྲོ་བ་་དང་ལྡན་པའི་ཕྱིར་བགོམ་པ་ཡིན་ལ། འགྲོ་བ་ལོག་པ་ནི་སྡོད་པ་ཡིན་པས་སྡོད་པ་དང་འགྲོ་བ་མི་མཐུན་པ་དེ་གཉིས་ཅིག་ན་མི་སྲིད་པས་དེའི་ཕྱིར་རེ་ཞིག་བགོམ་པ་ལས་ལྡོག་པར་མི་འགྱུར་ཏེ། དེ་ནི་སོང་བ་དང་མ་སོང་བ་ལས་ཀྱང་སྡོད་པར་མི་འགྱུར་ཏེ། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། འགྲོ་བ་མེད་པའི་ཕྱིར་(172B)རོ། །འདི་ལྟར་འགྲོ་བ་ལོག་པ་ནི་སྡོད་པ་ཡིན་ན། འགྲོ་བ་ནི་སོང་བ་དང་མ་སོང་བ་ལ་མེད་དེ། འགྲོ་བ་མེད་ན་འགྲོ་བ་ལྡོག་པ་ག་ལ་ཡོད། འགྲོ་བ་ལྡོག་པ་མེད་ན་སྡོད་པ་ག་ལ་ཡོད། དེ་ལྟ་བས་ན་སོང་བ་དང་མ་སོང་བ་ལས་ཀྱང་ལྡོག་པར་མི་འགྱུར་རོ། །འགྲོ་བ་དང་ནི་འཇུག་པ་དང་། ལྡོག་པ་ཡང་ནི་འགྲོ་དང་མཚུངས། ཇི་ལྟར་འགྲོ་བ་པོ་མི་སྡོད་དེ། སྡོད་པ་དང་། འགྲོ་བ་གཉིས་མི་མཐུན་པའི་ཕྱིར་རོ། །ཞེས་བཤད་པ་དེ་བཞིན་དུ་སྡོད་པ་པོ་ཡང་མི་འགྲོ་སྟེ། སྡོད་པ་དང་འགྲོ་བ་གཉིས་མི་མཐུན་པའི་ཕྱིར་རོ། །ཇི་ལྟར་འགྲོ་བ་པོ་མ་ཡིན་པ་མི་སྡོད་དེ། སྡོད་པ་གཉིས་་སུ་ཐལ་བར་འགྱུར་བའི་ཕྱིར་རོ་ཞེས་བཤད་པ་དེ་བཞིན་དུ་སྡོད་པ་པོ་མ་ཡིན་པ་ཡང་མི་འགྲོ་སྟེ། འགྲོ་བ་གཉིས་སུ་ཐལ་བར་འགྱུར་བའི་ཕྱིར་རོ། །ཇི་ལྟར་འགྲོ་བ་པོ་ཡིན་པ་དང་། ཇི་ལྟར་འགྲོ་བ་པོ་མ་ཡིན་པ་མི་སྡོད་དེ། མི་སྲིད་པའི་ཕྱིར་རོ་ཞེས་བཤད་པ་དེ་བཞིན་དུ་སྡོད་པ་པོ་ཡིན་པ་་དང།་སྡོད་པ་པོ་མ་ཡིན་པ་ཡང་མི་འགྲོ་སྟེ། མི་སྲིད་པའི་ཕྱིར་རོ། །དེ་ལྟར་རེ་ཞིག་འགྲོ་བ་པོའི་སྡོད་པ་དང་། སྡོད་པ་པོའི་འགྲོ་བ་མཚུངས་པ་ཡིན་ནོ། །ད་ནི་ཇི་ལྟར་འགྲོ་བའི་རྩོམ་པ་སོང་བ་དང་། མ་སོང་བ་དང་། བགོམ་པ་ལ་མི་འཐད་དོ་ཞེས་བཤད་པ་དེ་བཞིན་དུ་སྡོད་པའི་འཇུག་པ་ཡང་་བསྡད་པ་དང་མ་བསྡད་པ་དང་། སྡོད་པ་ལ་མི་འཐད་དེ། དེ་ལྟར་ན་འགྲོ་བའི་རྩོམ་པ་དང་སྡོད་པའི་འཇུག་པ་མཚུངས་པ་ཡིན་ནོ། །ད་ནི་ཇི་ལྟར་འགྲོ་བའི་ལྡོག་པ་སོང་བ་དང་། མ་སོང་བ་དང་། བགོམ་པ་ལས་ལྡོག་པར་མི་འགྱུར་ཞེས་བཤད་པ་དེ་བཞིན་དུ་སྡོད་པའི་ལྡོག་པ་ཡང་གང་་དུ་བསྡད་པ་དེ་ནས་མི་འགྲོ་སྟེ། འགྲོ་བ་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ། །གང་དུ་མ་བསྡད་པ་དེ་ནས་ཀྱང་མི་འགྲོ་སྟེ། འགྲོ་བ་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ། །གང་དུ་བསྡད་པ་དེ་ནས་ཀྱང་མི་འགྲོ་སྟེ། སྡོད་པ་དང་འགྲོ་བ་གཉིས་མི་མཐུན་པའི་ཕྱིར་རོ། །དེ་ལྟར་ན་འགྲོ་བའི་ལྡོག་པ་དང་། སྡོད་པའི་ལྡོག་པ་མཚུངས་པ་་ཡིན་ནོ། །
ཡང་ན་སུན་དབྱུང་བའི་ལམ་གཞན་ཡང་ཡོད་དེ། འདི་ལ་སྡོད་པ་དེ་སོང་བ་ལས་སམ། མ་སོང་བ་ལས་སམ། བགོམ་པ་ལས་ལྡོག་པ་ལ་བརྟག་གྲང་ན། དེ་ལ། བགོམ་ལས་སྡོད་པར་མི་འགྱུར་ཏེ། །སོང་དང་མ་སོང་ལས་ཀྱང་མིན། །བགོམ་པ་ལས་སྡོད་པར་མི་འགྱུར་ཏེ། རྗེས་སུ་དཔག་པ་སྔར་བསྟན་པས་འགྲོ་བ་དང་ལྡན་པ་ལ་སྡོད་(70A)པ་མི་འཐད་པའི་ཕྱིར་རོ། །གལ་ཏེ་སོང་བ་ལས་དེ་འགྲུབ་བོ་ཞེ་ན། སོང་བ་ལས་ཀྱང་དེ་འགྲུབ་པ་མི་རིགས་ཏེ། སོང་བ་འགྲོ་བ་མེད་པ་ལ་འགྲོ་བ་ལྡོག་པའི་སྡོད་པ་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ། །འོ་ན་མ་སོང་བ་ལས་སྡོད་པ་འགྲུབ་པར་འགྱུར་རོ་སྙམ་ན། དེ་ཡང་མི་འཐད་དེ། འགྲོ་བ་མེད་པ་ལ་ལྡོག་པ་མི་སྲིད་པའི་ཕྱིར་རོ། །དེ་ལྟ་བས་ན་མ་སོང་བ་ལས་ཀྱང་སྡོད་པར་མི་འགྱུར་རོ། །དེ་ལྟ་ན་གཏན་ཚིགས་ཀྱི་དོན་མ་གྲུབ་པ་ཉིད་དང། རྗེས་སུ་འགྲོ་བ་ཡང་མེད་དེ། དོན་དམ་པར་སྣང་བ་དང་མུན་པ་གཉིས་མི་མཐུན་པ་ཉིད་ཡིན་པར་ཁས་མ་བླངས་པའི་ཕྱིར་རོ། །ཡང་ན་དོན་འགལ་བ་ཉིད་ཀྱང་ཡིན་ནོ། །གང་དག་སྡོད་པ་ནི་ཡོད་པ་ཁོ་ན་ཡིན་ཏེ། མི་མཐུན་པ་ཡོད་པའི་ཕྱིར་དང། རྩོམ་པ་ཡོད་པའི་ཕྱིར་དང། དེ་ལས་ལྡོག་པས་དངོས་པོ་སྐྱེ་བའི་ཕྱིར་རོ་ཞེས་ཟེར་བ་དེ་དག་ལ། འགྲོ་བ་དང་ནི་འཇུག་པ་དང། །ལྡོག་པ་ཡང་ནི་འགྲོ་དང་མཚུངས། །ཞེས་བརྗོད་པར་བྱ་སྟེ། ཇི་ལྟར་འགྲོ་བའི་མི་མཐུན་པ་འགྲོ་བ་པོ་དང། འགྲོ་བ་པོ་མ་ཡིན་པ་དང། དེ་ལས་གཞན་པ་ལ་མི་འཐད་པ་དང། འགྲོ་བའི་རྩོམ་པ་ཡང་སོང་བ་དང། མ་སོང་བ་དང། བགོམ་པ་ལ་མི་འཐད་པ་དང་འགྲོ་བའི་ལྡོག་པ་ཡང་སོང་བ་དང་མ་སོང་བ་དང་བགོམ་པ་ལ་མི་མཐུན་པ་དེ་བཞིན་དུ་སྡོད་པའི་མི་མཐུན་པ་ཡང་སྡོད་པ་པོ་དང། སྡོད་པ་པོ་མ་ཡིན་པ་དང་དེ་ལས་གཞན་པ་ལ་མི་འཐད་པ་དང། སྡོད་པའི་འཇུག་པ་ཡང་བསྡད་པ་དང། མ་བསྡད་པ་དང། སྡོད་པ་ལ་མི་འཐད་པ་དང། སྡོད་པའི་ལྡོག་པ་ཡང་བསྡད་པ་དང། མ་བསྡད་པ་དང། སྡོད་པ་ལ་མི་འཐད་པ་དེ་ལྟར་རྗེས་སུ་དཔག་པ་རྒྱས་པར་བྱའོ། །ཚིག་མངས་ཀྱིས་དོགས་པའི་ཕྱིར་དང། །དོན་བཤད་ཟིན་པའི་ཕྱིར་སྤྲོས་པའི་སྒོ་ནས་མ་བཤད་དེ། འོན་ཀྱང་ཕྱོགས་ཙམ་ཞིག་བཤད་པར་བྱའོ། །སྡོད་པ་པོ་མི་འགྲོ་སྟེ། འགྲོ་བ་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་སྡོད་པ་མ་ཉམས་པའི་སྡོད་པ་པོ་གཞན་བཞིན་ནོ། །བསྡད་པ་ལ་སྡོད་པའི་འཇུག་པ་མེད་དེ། བསྡད་ཟིན་པའི་ཕྱིར་དཔེར་ན་བསྡད་ནས་ཡུན་རིང་དུ་ལོན་པ་བཞིན་ནོ། །བསྡད་པ་ལས་སྡོད་པ་མི་ལྡོག་སྟེ། འགྲོ་བ་མེད་པའི་ཕྱིར། དཔེར་ན། སྡོད་པ་མ་ཉམས་པ་གཞན་བཞིན་ནོ། །དེ་བཞིན་དུ་ལྷག་མ་རྣམས་ལ་ཡང་རྗེས་སུ་དཔག་པའི་སྦྱོར་བ་ཅི་རིགས་པར་བྱའོ། །དེའི་ཕྱིར་དེ་ལྟར་སྡོད་པ་མ་གྲུབ་པའི་ཕྱིར་ཇི་སྐད་བཤད་པའི་སྐྱོན་ལས་ངེས་པར་ཐར་པ་མེད་དོ། །འདིར་སྨྲས་པ། ཁྱེད་ན་(70B) འགྲོ་བ་པོ་ཡང་མེད་ལ་འགྲོ་བ་ཡང་མེད་དོ་ཞེས་ཟེར་བས་ཙཻ་ཏྲ་འགྲོའོ་ཞེས་འཇིག་རྟེན་ལ་གྲགས་པ་སེལ་བར་བྱེད་པའི་ཕྱིར་གྲགས་པའི་གནོད་པར་འགྱུར་ཏེ། དཔེར་ན། འཇིག་རྟེན་ལ་རི་བོང་ཅན་ཟླ་བ་ཉིད་དུ་གྲགས་བཞིན་དུ་ཟླ་བ་མ་ཡིན་པ་སེལ་བར་བྱེད་པ་བཞིན་ནོ། །བཤད་པ། འདིར་གཏན་ཚིགས་ཀྱི་དོན་གང་ཡིན། ཅི་འཇིག་རྟེན་ལ་གྲགས་པ་སེལ་བར་བྱེད་པའི་ཕྱིར་རམ། འོན་ཏེ་བསྟན་བཅོས་ལ་གྲགས་པ་སེལ་བར་བྱེད་པའི་ཕྱིར། དེས་ཅིར་འགྱུར། འཇིག་རྟེན་ལ་གྲགས་པ་སེལ་བར་བྱེད་པའི་ཕྱིར་རོ་ཞེ་ན་ནི་གཏན་ཚིགས་ཀྱི་དོན་མ་གྲུབ་པ་ཉིད་དེ། དོན་དམ་པར་རོ་ཞེས་དམ་བཅས་པའི་ཁྱད་པར་ཉེ་བར་བླངས་པ་ཁོ་ནའི་ཕྱིར། འཇིག་རྟེན་ལ་གྲགས་པའི་འགྲོ་བ་པོ་དང། འགྲོ་བའི་ཐ་སྙད་མ་སྤངས་པའི་ཕྱིར་རོ། །གལ་ཏེ་རང་གི་བསྟན་བཅོས་ལ་གྲགས་པ་སེལ་བར་བྱེད་པའི་ཕྱིར་དེ་གྲགས་པའི་གནོད་པར་འགྱུར་རོ་ཞེ་ན་ནི། ཁས་བླངས་པ་ལ་གནོད་པར་འགྱུར་རོ་ཞེས་བརྗོད་པར་བྱ་བའི་རིགས་ཏེ། དེ་ཡང་ཁོ་བོ་ཅག་ལ་གནས་མི་རྙེད་དེ། དོན་དམ་པར་འགྲོ་བ་པོ་དང། འགྲོ་བ་གཉིས་ཡོད་པར་ཁས་མ་བླངས་པའི་ཕྱིར་དང། དེ་དག་མི་འཐད་པར་ཡང་སྔར་བསྟན་ཟིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །
atrāha- vidyata eva gamanam, tan nivṛttisadbhāvāt | iha gater nivartamānaḥ sthitim ārabhate gamanābhāve tu na tato nivarteta | ucyate | syād gamanaṃ yadi tan nivṛttir eva syāt | [na tv asti] yasmāt-
na tiṣṭhati gamyamānān na gatān nāgatād api |
tatra gantā gatād adhvano na nivartate gatyabhāvāt | agatād api, gatyabhāvād eva | gamyamānād api na nivartate tad anupalabdheḥ gamikriyābhāvāc ca | tasmān na gatinivṛttiḥ ||
atrāha- yadi gamanapratidvandvisthityabhāvād gatir asatī, evaṃ tarhi gamanaprasiddhaye sthiti sādhayāmaḥ, tatsiddhau gamanasiddhiḥ | tasmād vidyata eva sthānaṃ pratidvandvisadbhāvāt, sthiter hi pratidvandvi gamanam, tad asti, tataś ca sthitir api, pratidvandvisadbhāvāt | etad apy ayuktam | yasmāt-
gamanaṃ saṃpravṛttiś ca nivṛttiś ca gateḥ samā || 17 ||
atra hi yad gamanaṃ sthitisiddhaye varṇitaṃ tadgatyā samaṃ gatidūṣaṇena tulyam ity arthaḥ | yathā gantā na tiṣṭhati tāvad ity ādinā gatiprasiddhaye sthiter hetutvenopāttāyā dūṣaṇam uktam, evam ihāpi sthitiprasiddhaye gamanasya hetutvenopāttasya sthātā na gacchati tāvad ity ādinā ślokadvayapāṭhaparivartena dūṣaṇaṃ vaktavyam iti nāsti gamanam, tadabhāvāt pratidvandvinī sthitir apīti | evaṃ tāvad gamanaṃ gatyā tulyaṃ pratyākhyeyam ||
atha syāt- vidyata eva sthānaṃ tadārambhasadbhāvāt | iha gatyupamardena sthānam ārabhyate, kathaṃ tan na syāt? ucyate | saṃpravṛttiś ca gateḥ samā vācyā | tatra yathā pūrvaṃ gate nārabhyate gantum ity ādinā gamanārambho niṣiddhaḥ, evam ihāpi-
sthite nārabhyate sthātuṃ sthātuṃ nārabhyate ’sthite |
nārabhyate sthīyamāne sthātum ārabhyate kuha ||
ity ādinā ślokatrayaparivartena sthānasaṃpravṛttir api gateḥ samā | sthānanivṛttir api gatinivṛttyā samā pratyākhyeyā | yathā gatiniṣedhe-
na tiṣṭhati gamyamānān na gatān nāgatād api |
iti gater dūṣaṇam uktam, evaṃ sthitiniṣedhe ’pi
na gacchati sthīyamānān na sthitān nāsthitād api |
iti gatyā tulyaṃ dūṣaṇam iti nāsti sthitiḥ | tadabhāvāt kuto gatipratipakṣasthitisadbhāvavādināṃ gateḥ siddhir iti || 17 ||