Ekaṃ samayaṃ Bhagavā Magadhesu viharati Dakkhiṇā-
(013) girismiṃ Ekanālāyaṃ brāhmaṇagāme.
Tena kho pana samayena Kasibhāradvājassa brāhmaṇassa pañcamattāni naṅgalasatāni payuttāni honti vappakāle.
Atha kho Bhagavā pubbaṇhasamayaṃ mivāsetvā pattacīvaraṃ ādāya yena Kasibhāradvājassa brāhmaṇassa kammanto ten'
Tena kho pana samayena Kasibhāradvājassa brāhmaṇassa parivesanā vattati.
Atha kho Bhagavā vena parivesanā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
Addasā kho Kasibhāradvājo brāhmaṇo Bhagavantaṃ piṇḍāya ṭhitaṃ, disvāna Bhagavantam etad avoca: "ahaṃ kho samaṇa kasāmi ca vapāmi ca, kasitvā ca vapitvā ca bhuñjāmi, tvam pi samana kasassu ca vapassu ca, kasitvā ca vapitvā ca bhuñjassū" ti. "Aham pi kho brāhmaṇa kasāmi ca vapāmi ca, kasitvā ca vapitvā ca bhuñjāmī" ti. "Na kho pana mayaṃ passāma bhoto Gotamassa yugaṃ vā naṅgalaṃ [F._13]vā phālaṃ vā pācanaṃ vā balivadde vā, atha ca pana bhavaṃ Gotamo evam āha: aham pi kho brāhmaṇa kasāmi ca vapāmi ca,
kasitvā ca vapitvā ca bhuñjāmī" ti.
Atha kho Kasibhāradvājo brāhmaṇo Bhagavantaṃ gāthāya ajjhabhāsi:
76. "Kassako paṭijānāsi, na ca passāma te kasiṃ,
kasin no pucchito brūhi, yathā jānemu te kasiṃ". || Sn_I,4.1 ||
(015) "Atha kassacābaṃ bho Gotama imaṃ pāyāsaṃ dammī"
ti. "Na kho 'han taṃ brāhmaṇa passāmi sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya yassa so pāyāso bhutto sammāpariṇāmaṃ gaccheyya aññatra Tathāgatassa vā Tathāgatasāvakassa vā,
tena hi tvaṃ brāhmaṇa taṃ pāyāsaṃ appaharite vā chaṭṭehi appāṇake vā udake opilāpehī" ti.
Atha kho Kasibhāradvājo brāhmaṇo taṃ pāyāsaṃ appāṇake udake opilāpesi.
Atha kho so pāyāso udake pakkhitto cicciṭāyati citiciṭāyati sandhūpāyati sampadhūpāyati.
Seyyathā pi nāma phālo divasasantatto udake pakkhitto cicciṭāyati ciṭiciṭāyati sandhūpāyati sampadhūpāyati, evam eva so pāyāso udake pakkhitto cicciṭāyati ciṭiciṭāyati sandhūpāyati sampadhūpāyati.
Atha kho Kasibhāradvājo brāhmaṇo saṃviggo lomahaṭṭhajāto yena Bhagavā ten’ upasaṃkami,
upasaṃkamitvā Bhagavato pādesu sirasā nipatitvā Bhaga[F._15]vantaṃ etad avoca: "abhikkantaṃ bho Gotama, abhikkantaṃ bho Gotama: seyyathā pi bho Gotama nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya, ‘cakkhumanto rūpāni dakkhintī'
ti, evam evam bhotā Gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito.
Esāhaṃ bhavantaṃ Gotamaṃ saraṇaṃ
(016) gacchāmi dhammañ ca bhikkhusaṃghañ ca, labheyyāhaṃ bhoto Gotamassa santike pabbajjaṃ, labheyyaṃ upasampadan" ti.
Alattha kho Kasibhāradvājo brāhmaṇo Bhagavato santike pabbajjaṃ, alattha upasampadaṃ.
Acirūpasampanno kho panāyasmā Bhāradvājo eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto nacirass’ eva, yass'
{atthāya kulaputtā} samma-d-eva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti, tad anuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭhe va dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi,
‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ,
nāparaṃ itthattāyā' ti {abbhaññāsi.} Aññataro ca kho panāyasmā Bhāradvājo arahataṃ ahosī ti
Ekaṃ samayaṃ Bhagavā Sāvatthiyaṃ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme.
Atha kho Bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaraṃ ādāya Sāvatthiṃ piṇḍāya pāvisi.
Tena kho pana samayena Aggikabhāradvājassa brāhmaṇassa nivesane aggi pajjalito hoti, āhutī paggahitā.
Atha kho Bhagavā Sāvatthiyaṃ sapasānaṃ piṇḍāya caramāno yena Aggikaghāradvājassa brāhmaṇassa nivesanaṃ ten’ upasaṃkami.
Addasā kho Aggikabhāradvājo brāhmaṇo Bhagavantaṃ dūrato va āgacchantaṃ, disvāna Bhagavantaṃ etad avoca: "tatr’ eva muṇḍaka, tatr’ eva samanaka, tatr’ eva vasalaka tiṭṭhāhī" ti.
Evaṃ vutte Bhagavā Aggikabhāradvājaṃ brāhmaṇaṃ etad avoca:
"jānāsi pana tvaṃ brāhmaṇa vasalaṃ vā vasalakaraṇe vā dhamme" ti.
"Na khv-āhaṃ bho Gotama jānami vasalaṃ vā vasalakaraṇe vā dhamme, sādhu me bhavaṃ Gotamo tathā dhammaṃ desetu, yathāhaṃ jāneyyaṃ vasalaṃ vā vasalakaraṇe vā dhamme" ti.
"Tena hi brāhmaṇa suṇāhi, sādhukaṃ manasikarohi, bhāsissāmī" ti.
"Evam bho" ti kho Aggikabhāradvājo brāhmaṇo Bhagavato paccassosi.
Evam me sutaṃ: Ekaṃ samayaṃ Bhagavā Āḷaviyaṃ viharati Āḷavakassa yakkhassa bhavane.
Atha kho Āḷavako yakkho yena Bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā Bhagavantaṃ etad avoca: "nikkhama samaṇā" ti, -- "sādh’ āvuso" ti Bhagavā nikkhami, -- "pavisa samaṇā" [F.32] ti, -- "sādh'
āvuso" ti Bhagavā pāvisi.
Dutiyam pi kho Āḷavako yakkho Bhagavantaṃ etad avoca: "nikkhama samaṇā"
ti, -- "sādh’ āvuso" ti Bhagavā nikkhami, -- "pavisa samaṇā" ti, -- "sādh’ āvuso" ti Bhagavā pāvisi.
Tatiyam pi kho Āḷavako yakkho Bhagavantaṃ etad avoca: "nikkhama samaṇā" ti, -- "sādh’ āvuso" ti Bhagavā nikkhami, -- "pavisa samaṇā" ti, -- "sādh’ āvuso" ti Bhagavā pāvisi.
Catuttham pi kho Āḷavako yakkho Bhagavantaṃ etad avoca: "nikkhama samaṇā" ti. "Na khv-āhan
(032) taṃ āvuso nikkhamissāmi, yan te karaṇīyaṃ, taṃ karohī"
ti. "Pañhan taṃ samaṇa pucchissāmi, sace me na vyākarissasi, cittaṃ vā te khipissāmi hadayaṃ vā te phālessāmi pādesu vā gahetvā pāra-Gaṅgāya khipissāmī" ti.
"Na khv-āhan taṃ āvuso passāmi sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya, yo me cittaṃ vā khipeyya hadayaṃ vā phāḷeyya pādesu vā gahetvā pāra-Gaṅgāya khipeyya, api ca tvaṃ āvuso puccha yad ākaṃkhasī" ti.
Atha kho Āḷavako yakkho Bhagavantaṃ gāthāya ajjhabhāsi:
Ekaṃ samayaṃ Bhagavā Gayāyaṃ viharati Ṭaṃkitamañce Sūcilomassa yakkhassa bhavane.
Tena kho pana (048) samayena Kharo ca yakkho Sūcilomo ca yakkho Bhagavato avidūre atikkamanti.
Atha kho Kharo yakkho Sūcilomaṃ yakkhaṃ etad avora: "eso samaṇo" ti. "N’ eso samaṇo,
samaṇako eso, yāva jānāmi yadi vā so samaṇo yadi vā samaṇako" ti.
Atha kho Sūcilomo yakkho yena Bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā Bhagavato kāyaṃ upanāmesi.
Atha kho Bhagavā kāyaṃ apanāmesi.
Atha kho Sūcilomo yakkho Bhagavantaṃ etad avoca: "bhāyasi maṃ samaṇā" ti. "Na khv-āhan taṃ āvuso bhāyāmi, api ca kho te samphasso pāpako" ti. "Pañhaṃ taṃ samaṇa pucchissāmi, sace me [F._48] na vyākarissasi, cittaṃ vā te khipissāmi, hadayaṃ vā te phāḷessāmi, pādesu vā gahetvā pāra-Gaṅgāya khipissāmī" ti. "Na khv-āhan taṃ āvuso passāmi sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya, yo me cittaṃ vā khipeyya hadayaṃ vā phāḷeyya pādesu vā gahetvā pāra-Gaṅgāya khipeyya, api ca tvaṃ āvuso puccha yad ākaṃkhasī" ti.
Atha kho Sūcilomo yakkho Bhagavantaṃ gāthāya ajjhabhāsi:
Ekaṃ samayaṃ Bhagavā Kosalesu viharati Sundarikāya nadiyā tīre.
Tena kho pana samayena Sundarikabhāradvājo brāhmaṇo Sundarikāya nadiyā tīre aggiṃ juhati aggihuttaṃ paricarati.
Atha kho Sundarikabhāradvājo brāhmaṇo aggiṃ juhitvā aggihuttaṃ pari [F._80] caritvā uṭṭhāyāsanā samantā catuddisā anuvilokesi:10 ‘ko nu kho imaṃ havyasesaṃ bhuñjeyyā’ ti.
(080) radvājo brāhmaṇo Bhagavantaṃ avidūre aññatarasmiṃ rukkhamūle sasīsaṃ pārutaṃ nisinnaṃ, disvāna vāmena hatthena havyasesaṃ gahetvā dakkhiṇena hatthena kamaṇḍaluṃ gahetvā yena Bhagavā ten’ upasaṃkami.
Atha kho Bhagavā Sundarikabhāradvājassa brāhmaṇassa padasaddena sīsaṃ vivari.
Atha kho Sundarikabhāradvājo brāhmaṇo ‘muṇḍo ayaṃ bhavaṃ, muṇḍako ayaṃ bhavan'
ti tato va puna nivattitukāmo ahosi.
Atha kho Sundarikabhāradvājassa brāhmaṇassa etad ahosi: ‘muṇḍā pi hi idh’ ekacce brāhmaṇā bhavanti, yan nūnāhaṃ upasaṃkamitvā jātiṃ puccheyyan’ ti.
Atha kho Sundarikabhāradvājo brāhmaṇo yena Bhagavā ten’ upasaṃkami,
upasaṃkamitvā Bhagavantam etad avoca: "kiṃjacco bhavan" ti.
Atha kho Bhagavā Sundarikabhāradvājaṃ brāhmaṇaṃ gāthāhi ajjhabhasi:
455. "Na brāhmaṇo no 'mhi na rājaputto,
na vessāyano uda koci no 'mhi,
gottaṃ pariññāya puthujjanānaṃ akiñcano manta carāmi loke. || Sn_III,4.1 ||
Ekaṃ samayaṃ Bhagavā Rājagahe viharati Gijjhakūṭe pabbate.
Atha kho Māgho māṇavo yena Bhagavā ten'
upasaṃkami, upasaṃkamitvā Bhagavatā saddhiṃ sammodi,
sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vitisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinno kho Māgho māṇavo
(087) Bhagavantaṃ etad avoca: "ahaṃ hi bho Gotama dāyako dānapati vadaññū yācayogo, dhammena bhoge pariyesāmi,
dhammena bhoge pariyesitvā dhammaladdhehi bhogehi dhammādhigatehi ekassa pi dadāmi, dvinnam pi dadāmi,
tiṇṇam pi dadāmi, catunnam pi dadāmi, pañcannam pi dadāmi, channam pi dadāmi, sattannam pi dadāmi,
aṭṭhannam pi dadāmi, navannam pi dadāmi, dasannam pi dadāmi, vīsāya pi dadāmi, tiṃsāya pi dadāmi, cattārīsāya pi dadāmi (paññāsāya pi dadāmi), satassa pi dadāmi,
bhiyyo pi dadāmi, -- kaccāhaṃ bho Gotama evaṃ dadanto evaṃ yajanto bahuṃ puññaṃ pasavāmī" ti. "Taggha tvaṃ mānava evaṃ dadanto evaṃ yajanto bahuṃ puññam pasavasi, yo kho māṇava dāyako kānapati vadaññū yācayogo dhammena bhoge pariyesati dhammena bhoge pariyesitvā dhammaladdhehi bhogehi dhammādhigatehi ekassa pi dadāti-pe-satassa pi dadāti bhiyyo pi dadāti,
bahuṃ so puññaṃ pasavatī" ti.
Atha kho Māgho māṇavo Bhagavantaṃ gāthāya ajjhabhāsi:
[F._87] 487. "Pucchām’ aham bho Gotamaṃ vadaññuṃ iti Māgho māṇavo kāsāyavāsiṃ agihaṃ carantaṃ:
yo yācayogo dānapatī gahaṭṭho puññatthiko yajati puññapekho|
(088) dadaṃ paresaṃ idha annapānaṃ,
kattha hutaṃ yajamānassa sujjhe". || Sn_III,5.1 ||
Ekaṃ samayaṃ Bhagavā Rājagahe viharati Veḷuvane kalandakanivāpe.
Tena kho pana samayena Sabhiyassa paribbājakassa purāṇasālohitāya devatāya pañhā uddiṭṭhā honti: "yo te Sabhiya samaṇo vā brāhmaṇo vā ime pañhe puṭṭho vyākaroti, tassa santike brahmacariyaṃ careyyāsī" ti.
Atha kho Sabhiyo paribbājako tassā devatāya santike te pañhe uggahetvā, ye te samaṇabrāhmaṇā saṃghino gaṇino gaṇācariyā ñātā {yasassino} titthakarā
(092) sādhusammatā bahujanassa, seyyathīdaṃ: Pūraṇo Kassapo Makkhali Gosālo Ajito Kesakambali Pakudho Kaccāyano Sañjayo Belaṭṭhiputto Nigaṇṭho Nātaputto, te upasaṃkamitvā te pañhe pucchati. Te Sabhiyena paribbājakena pañhe puṭṭhā na sampāyanti, asampāyantā kopañ ca dosañ ca appaccayañ ca pātukaronti, api ca Sabhiyañ ñeva paribbājakaṃ paṭipuc [F._91] chanti.
Atha kho Sabhiyassa paribbājakassa etad ahosi: ‘ye kho te bhonto samaṇabrāhmaṇā saṃghino gaṇino gaṇācariyā ñātā yasassino titthakarā sādhusammatā bahujanassa,
seyyathīdaṃ: Pūraṇo Kassapo --pe-- Nigaṇṭho Nātaputto, te mayā pañhe puṭṭhā na sampāyanti, asampāyantā kopañ ca dosañ ca appaccayañ ca pātukaronti, api ca mañ ñev’ ettha paṭipucchanti:14 yan nūnāhaṃ hīnāyāvattitvā kāme paribhuñjeyyan’ ti.
Atha kho Sabhiyassa paribbājakassa etad ahosi: ‘ayam pi samaṇo Gotamo saṅghī c’ eva gaṇī ca gaṇācariyo ca ñāto yasassī titthakaro sādhusammato bahujanassa: yan nūnāhaṃ samaṇaṃ Gotamaṃ upasaṃkamitvā ime pañhe puccheyyan’ ti.
Atha kho Sabhiyassa paribbājakassa etad ahosi: ‘ye pi kho te bhonto samaṇabrāhmaṇā jiṇṇā vuddhā mahallakā addhagatā vayo anuppattā therā rattaññū cirapabbajitā saṃghino gaṇino gaṇācariyā ñātā yasassino titthakarā sādhusammatā bahujanassa, seyyathīdaṃ: Pūraṇo Kassapo
(093) --pe-- Nigaṇṭho Nātaputto, te pi mayā pañhe puṭṭhā na sampāyanti, asampāyantā kopañ ca dosañ ca appaccayañ ca pātukaronti, api ca mañ ñev’ ettha paṭipucchanti, kiṃ pana me samaṇo Gotamo ime pañhe puṭṭho vyākarissati,
samaṇo hi Gotamo daharo c’ eva jātiyā navo ca pabbajjāyā' ti.
Atha kho Sabhiyassa paribbājakassa etad ahosi:
‘samaṇo kho ‘daharo’ ti na uññātabbo na paribhotabbo,
daharo pi ce samaṇo hoti, so ca hoti mahiddhiko mahānhubhāvo: yan nūnahaṃ samaṇaṃ Gotamaṃ upasaṃkamitvā ime pañhe puccheyyan’ ti.
Atha kho Sabhiyo paribbājako [F._92]yena Rājagahaṃ tena cārikaṃ pakkāmi, anupubbena cārikam caramāno yena Rājagahaṃ Veḷuvanaṃ Kalandakanivāpo yena Bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā Bhagavatā saddhiṃ sammodi, sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinno kho Sabhiyo paribbājako Bhagavantaṃ gāthāya ajjhabhāsi:
Ekaṃ samayaṃ Bhagavā Aṅguttarāpesu cārikañ caramāno mahatā bhikkhusaṃghena saddhiṃ aḍḍhateḷa-(103) sehi bhikkhusatehi yena Āpaṇaṃ nāma Aṅguttarāpānaṃ nigamo etad avasari.
Assosi kho Keṇiyo jaṭilo: "samaṇo khalu bho Gotamo Sakyaputto Sakyakulā pabbajito [F._100] Aṅguttarāpesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṃghena saddhiṃ aḍḍhateḷasehi bhikkhusatehi Āpaṇaṃ anuppatto, taṃ kho pana bhavantaṃ Gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato, iti pi: so Bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathī satthā devamanussānaṃ Buddho Bhagavā, so imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti, so dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhe kalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ savyañjanaṃ, kevala-paripuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti: sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī" ti.
Atha kho Keṇiyo jaṭilo yena Bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā Bhagavatā saddhiṃ sammodi, sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho Keṇiyaṃ jaṭilaṃ Bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi.
Atha kho Keṇiyo jaṭilo Bhagavatā dhammiyā kathāya sandassito samādapito samuttejito sampahaṃsito Bhagavantaṃ {etad} avoca:
"adhivāsetu me bhavaṃ Gotamo svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṃghenā" ti.
Evaṃ vutte Bhagavā Keṇiyaṃ jaṭilaṃ etad avoca: "mahā kho Keṇiya
(104) bhikkhusaṃgho aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni, tvañ ca kho brāhmaṇesu abhippasanno" ti.
Dutiyam pi kho Keṇiyo jaṭilo Bhagavantaṃ etad avoca: "kiñcāpi bho Gotama mahā bhikkhusaṃgho aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni ahañ ca brāhmaṇesu abhippasanno, adhivāsetu me bhavaṃ Gotamo svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṃghenā" ti.
Dutiyam pi kho Bhagavā Keṇiyaṃ jaṭilaṃ etad avoca:
"mahā kho Keṇiya bhikkhusaṃgho aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni, tvañ ca kho brāh [F._101] maṇesu abhippasanno" ti.
Tatiyam pi kho Keṇiyo jaṭilo Bhagavantaṃ etad avoca:
"kiñcāpi bho Gotama mahā bhikkhusaṃgho aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni ahañ ca kho brāhmaṇesu abhippasanno,
adhivāsetv-eva me bhavaṃ Gotamo svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṃghenā" ti.
Adhivāsesi Bhagavā tuṇhībhāvena.
Atha kho Keṇiyo jaṭilo Bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā yena sako assamo ten’ upasaṃkami,
upasaṃkamitvā mittāmacce ñātisālohite āmantesi: "suṇantu me bhonto mittāmaccā ñātisālohitā, samaṇo me Gotamo nimantito svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṃghena, yena me kāyaveyyāvaṭikaṃ kareyyāthā" ti.
"Evaṃ bho" ti kho Keṇiyassa jaṭilassa mittāmaccā ñātisālohitā Keṇiyassa jaṭilassa paṭissutvā app-ekacce uddhanāni khaṇanti, app-ekacce kaṭṭhāni phāḷenti, appekacce bhājanāni dhovanti, app-ekacce udakamaṇikaṃ patiṭṭhāpenti, app-ekacce āsanāni paññāpenti, Keṇiyo pana jaṭilo sāmaṃ yeva maṇḍalamāḷaṃ paṭiyādeti.
Tena kho pana samayena Selo brāhmaṇo Āpaṇe paṭivasati
(105) tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo, tīṇi māṇavakasatāni mante vāceti.
Tena kho pana samayena Keṇiyo jaṭilo Sele brāhmaṇe abhippasanno hoti.
Atha kho Selo brāhmaṇo tīhi māṇavakasatehi parivuto jaṃghāvihāraṃ anucaṃkamamāno anuvicaramāno yena Keṇiyassa jaṭilassa assamo ten’ upasaṃkami.
Addasā kho Selo brāhmaṇo Keṇiyassamiye jaṭile app-ekacce uddhanāni khaṇante --pe-- app-ekacce āsanāni [F._102] paññāpente, Keṇiyaṃ pana jaṭilaṃ sāmañ ñeva maṇḍalamāḷaṃ paṭiyādentaṃ, disvāna Keṇiyaṃ jaṭilaṃ etad avoca: "ki nu bhoto Keṇiyassa āvāho vā bhavissati vivāho vā bhavissati, mahāyañño vā paccupaṭṭhito, rājā vā Māgadho Seniyo Bimbisāro nimantito svātanāya saddhiṃ balakāyenā" ti. "Na me Sela āvāho bhavissati, na pi vivāho bhavissati, na pi rājā Māgadho Seniyo Bimbisāro nimantito svātanāya saddhiṃ balakāyena, api ca kho me mahāyañño paccupaṭṭhito atthi: samaṇo Gotamo Sakyaputto Sakyakulā pabbajito Aṅguttarāpesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṃghena saddhiṃ aḍḍhateḍasehi bhikkhusatehi Āpaṇaṃ anuppatto.
Taṃ kho (106) pana bhavantaṃ Gotamaṃ --pe-- Buddho Bhagavā ti, so me nimantito svātanāya saddhiṃ bhikkhusaṃghenā" ti.
"Buddho ti bho Keṇiya vadesi".
"Buddho ti bho Sela vadāmi".
"Buddho ti bho Keṇiya vadesi".
"Buddho ti bho Sela vadāmī" ti.
Atha bho Selassa brāhmaṇassa etad ahosi: ‘ghoso pi kho eso dullabho lokasmiṃ yadidaṃ ‘Buddho’ ti.
Āgatāni kho pana asmākaṃ mantesu dvattiṃsa mahāpurisalakkhaṇāni, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dve va gatiyo bhavanti anaññā: sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato, tass’ imāni satta ratanāni bhavanti, seyyathīdaṃ: cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ gahapatiratanaṃ pariṇāyakaratanam eva sattamaṃ, parosahassaṃ kho pan’ assa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā, so imaṃ paṭhaviṃ sāgara [F._103] pariyantaṃ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati.
Sace kho panāgārasmā anagāriyāṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivattacchaddo -- "kahaṃ pana bho Keṇiya etarahi so bhavaṃ Gotamo viharati arahaṃ sammāsambuddho" ti.
Evaṃ vutte Keṇiyo jaṭilo dakkhiṇaṃ bāhaṃ paggahetvā Selaṃ brāhmaṇaṃ etad avoca:
(107) "yen’ esā bho Sela nīlavanarājī" ti.
Atha kho Selo brāhmaṇo tīhi māṇavakasatehi saddhiṃ yena Bhagavā ten’ upasaṃkami.
Atha kho Selo brāhmaṇo te māṇavake āmantesi: "appasaddā bhonto āgacchantu pade padaṃ nikkhipantā, durāsadā hi te bhagavanto sīhā va ekacarā,
yadā cāhaṃ bho samaṇena Gotamena saddhiṃ manteyyaṃ,
mā me bhonto antarantarā kathaṃ opātetha, kathāpariyosānam me bhavanto āgamentū" ti.
Atha kho Selo brāhmaṇo yena Bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā Bhagavatā saddhiṃ sammodi, sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinno kho Selo brāhmaṇo Bhagavato kāye dvattiṃsa mahāpurisalakkhaṇāni samannesi.
Addasā kho Selo brāhmaṇo Bhagavato kāye dvattiṃsa mahāpurisalakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve, dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṃkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati:
kosohite ca vatthaguyhe pahūtajivhatāya ca.
Atha kho Bhagavato etad ahosi: ‘passati kho me ayaṃ Selo brāhmaṇo dvattiṃsa mahāpurisalakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve, dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṃkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati: kosohite ca vatthaguyhe pahūtajivhatāya cā’ ti.
Atha kho Bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṃkhāraṃ abhisaṃkhāsi, yathā [F._104] addasa Selo brāhmaṇo Bhagavato kosohitaṃ (108) vatthaguyhaṃ.
Atha kho Bhagavā jivhaṃ ninnāmetvā ubho pi kaṇṇasotāni anumasi paṭimasi, ubho pi nāsikasotāni anumasi paṭimasi, kevalam pi nalāṭamaṇḍalaṃ jivhāya chādesi.
Atha kho Selassa brāhmaṇassa etad ahosi: ‘sammannāgato kho samaṇo Gotamo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi paripuṇṇehi no aparipuṇṇehi, no ca kho naṃ jānāmi ‘Buddho vā no vā.'
Sutaṃ kho pana metaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ: "ye te bhavanti arahanto sammāsambuddhā, te sake vaṇṇe bhaññamāne attānaṃ pātukarontī" ti, yan nūnāhaṃ samaṇaṃ Gotamaṃ sammukhā sāruppāhi gāthāhi abhitthaveyyan 'ti.
Atha kho Selo brāhmaṇo Bhagavantaṃ sammukhā sāruppāhi gāthāhi abhitthavi:
548. "Paripuṇṇakāyo suruci sujāto cārudassano suvaṇṇavaṇṇo si Bhagavā, susukkadāṭho si viriyavā. || Sn_III,7.1 ||
Evam me sutaṃ: Ekaṃ samayaṃ Bhagavā Icchānaṃkale viharati Icchānaṃkalavanasaṇḍe.
Tena kho pana samayena sambahulā abhiññātā abhiññātā brāhmaṇamahāsālā Icchānaṃkale paṭivasanti, seyyathīdaṃ:
Caṃkī brāhmaṇo Tārukkho brāhmaṇo Pokkharasāti brāhmaṇo Jāṇussoṇi brāhmaṇo Todeyyabrāhmaṇo aññe ca abhiññātā abhiññātā brāhmaṇamahāsālā.
Atha kho Vāseṭṭha-Bhāradvājānaṃ māṇavānaṃ jaṃghāvihāraṃ anucaṃkamamānānaṃ anuvicaramānānaṃ ayam antarākathā udapādi:
"kathaṃ bho brāhmaṇo hotī" ti.
Bhāradvājo māṇavo evam āha:
"yato kho bho ubhato sujāto hoti mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena, ettāvatā kho brāhmaṇo hotī" ti.
Vāseṭṭho māṇavo evam āha: "yato kho bho sīlavā ca hoti vatasampanno ca, ettāvatā kho brāhmaṇo hotī" ti.
N’ eva kho asakkhi Bhāradvājo māṇavo
(116) Vāseṭṭhaṃ māṇavaṃ saññapetuṃ, na pana asakkhi Vāseṭṭho māṇavo Bhāradvājaṃ māṇavaṃ saññapetuṃ.
Atha kho Vāseṭṭho māṇavo Bhāradvājaṃ māṇavaṃ āmantesi: "ayaṃ kho Bhāradvāja samaṇo Gotamo Sakyaputto Sakyakulā pabbajito Icchānaṃkale viharati Icchānaṃkalavanasaṇḍe, taṃ kho pana bhavantaṃ Gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato --pe-- Buddho Bhagavā ti,
āyāma bho Bhāradvāja, yena samaṇo Gotamo ten’ upasaṃkamissāma, upasaṃkamitvā samaṇaṃ Gotamaṃ etam atthaṃ pucchissāma, yathā no samaṇo [F._113] Gotamo vyākarissati, tathā naṃ dhāressāmā" ti.
"Evaṃ bho" ti kho Bhāradvājo māṇavo Vāseṭṭhassa māṇavassa paccassosi.
Atha kho Vāseṭṭha-Bhāradvājā māṇavā yena Bhagavā ten’ upasaṃkamiṃsu, upasaṃkamitvā Bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsu, sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Ekamantaṃ nisinno kho Vāseṭṭho māṇavo Bhagavantaṃ gāthāhi ajjhabhāsi:
Evam me sutaṃ: Ekaṃ samayaṃ Bhagavā Sāvatthiyaṃ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme.
Atha kho kokāliyo bhikkhu yena Bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā Bhaga-(124)vantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinno kho Kokāliyo bhikkhu Bhagavantaṃ etad avoca:
"pāpicchā bhante Sāriputta-Moggallānā pāpikānaṃ icchānaṃ vasaṃgatā" ti.
Evaṃ vutte Bhagavā Kokāliyaṃ bhikkhuṃ etad avoca: "mā h’ evaṃ Kokāliya, mā h'
evaṃ Kokāliya, pasādehi kokāliya Sāriputta-Moggallānesu cittaṃ, pesalā Sāriputta-Moggallānā" ti.
Dutiyam pi kho Kokāliyo bhikkhu Bhagavantaṃ etad avoca:
"kiñcāpi [F._122] me bhante Bhagavā saddhāyiko paccayiko, atha kho pāpicchā va Sāriputta-Moggallānā pāpikānaṃ icchānaṃ vasaṃgatā" ti.
Dutiyam pi kho Bhagavā Kokāliyaṃ bhikkhuṃ etad avoca: "mā h’ evaṃ Kokāliya,
mā h’ evaṃ Kokāliya, pasādehi Kokāliya Sāriputta-Moggallānesu cittaṃ, pasalā Sāriputta-Moggallān" ti Tatiyam pi kho Kokāliyo bhikkhu Bhagavantaṃ etad avoca: "kiñcāpi me bhante Bhagavā saddhāyiko paccayiko,
atha kho pāpicchā va Sāriputta-Moggallānā pāpikānaṃ icchānaṃ vasaṃgatā" ti.
tatiyam pi kho Bhagavā Kokāliyaṃ bhikkhuṃ etad avoca: "nā h’ evaṃ Kokāliya,
mā h’ evaṃ Kokāliya, pasādehi Kokāliya SāriputtaMoggallānesu cittaṃ, pesalā Sāriputta-Moggallānā" ti.
Atha kho Kokāliyo bhikkhu uṭṭhāyāsanā Bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
Acirapakkantassa ca Kokāliyassa bhikkhuno sāsapamattīhi piḷakāhi sabbo kāyo phuṭo ahosi, sāsapamattiyo hutvā mugamattiyo ahesuṃ, muggamattiyo hutvā kalāyamattiyo ahesuṃ, {kaḷāyamattiyo} hutvā kolaṭṭhimattiyo ahesuṃ,
(125) kolaṭṭhimattiyo hutvā kolamattiyo ahesuṃ, kolamattiyo hutvā āmalakamattiyo ahesuṃ, āmalakamattiyo hutvā beḷuvasalāṭukamattiyo ahesuṃ, beḷuvasalāṭukamattiyo hutvā billimattiyo ahesuṃ, billimattiyo hutvā pabhijjiṃsu, pubbañ ca lohitañ ca pagghariṃsu.
Atha kho Kokāliyo bhikkhu ten’ evābādhena kālam akāsi, kālakato ca Kokāliyo bhikkhu Padumanirayaṃ upapajji SāriputtaMoggallānesu cittaṃ āghātetvā.
Atha kho Brahmā Sahampati abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇo kevalakāppaṃ Jetavanaṃ [F._123) Bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
Ekamantaṃ ṭhito kho Brahmā Sahampati Bhagavantaṃ etad avoca: "Kokāliyo bhante bhikkhu kālakato, kālakato ca bhante Kokāliyo bhikkhu Padumanirayaṃ upapanno Sāriputta-Moggallānesu cittaṃ āghātetvā" ti.
Idam avoca Brahmā Sahampati, idaṃ vatvā *bhagavantaṃ abhivādetvā* padakkhiṇaṃ katvā tatth’ ev’ antaradhāyi.
Atha kho Bhagavā tassā rattiyā accayena bhikkhū āmantesi: "imaṃ bhikkhave rattiṃ Brahmā Sahampati abhikkantāya rattiyā --pe-- idam avoca Brahmā Sanampati, idaṃ vatvā* maṃ abhivādetvā* padakkhiṇaṃ katvā tatth’ ev’ antaradhāyī" ti.
Evaṃ vutte aññataro bhikkhu (126) Bhagavantaṃ etad avoca: "kīvadīghaṃ nu kho bhante Padume niraye āyuppamāṇan" ti.
"Dīghaṃ kho bhikkhu Padume niraye āyuppamāṇaṃ, taṃ na sukaraṃ saṃkhātuṃ ‘ettakāni vassāni' iti vā ‘ettakāni vassasatāni' iti vā ‘ettakāni vassasahassāni’ iti vā ‘ettakāni vassasatasahassāni’ iti vā" ti.
"Sakkā pana bhante upamā kātun" ti.
"Sakkā bhikkhū" ti Bhagavā avoca: "seyyathapi bhikkhu vīsatikhāriko Kosalako tilavāho, tato puriso vassasatassa vassasatassa accayena ekam ekaṃ tilaṃ uddhareyya, khippataraṃ kho so bhikkhu vīsatikhāriko Kosalako tilavāho iminā upakkamena parikkhayaṃ pariyādānaṃ gaccheyya, na tv-eva eko Abbudo nirayo.
Seyyathapi bhikkhu vīsati Abbudā nirayā, evam eko Nirabbudo nirayo, seyyathapi bhikkhu vīsati Nirabbudā nirayā, evam eko Ababo nirayo, seyyathāpi bhikkhu vīsati Ababā [F._124] nirayā, evam eko Ahaho nirayo, seyyathapi bhikkhu vīsati Ahahā nirayā, evam eko Aṭaṭo nirayo,
seyyathāpi bhikkhu vīsati Aṭaṭā nirayā, evam eko Kumudo nirayo, seyyathāpi vīsati Kumudā nirayā, evam eko Sogandhiko nirayo, seyyathāpi bhikkhu vīsati Sogandhikā nirayā, evam eko Uppalako nirayo, seyyathāpi bhikkhu vīsati Uppalakā nirayā, evam eko Puṇḍarīko nirayo,
seyyathāpi bhikkhu vīsati Puṇḍarīkā nirayā, evam eko Padumo nirayo.
Padumaṃ kho pana bhikkhu nirayaṃ Kokāliyo bhikkhu upapanno Sāriputta-Moggallānesu cittaṃ āghātetvā" ti.
Idam avoca Bhagavā, idaṃ vatvā Sugato athāparaṃ etad avoca Satthā:
Evam me sutaṃ: Ekaṃ samayaṃ Bhagavā Sāvatthiyaṃ viharati Pubbārāme Migāramātu pāsāde.
Tena kho pana samayena Bhagavā tadahuposathe pannarase puṇṇāya puṇṇamāya rattiyā bhikkhusaṃghaparivuto abbhokāse nisinno (140) hoti.
Atha kho Bhagavā tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtaṃ bhikkhusaṃghaṃ anuviloketvā bhikkhū āmantesi: "‘ye te bhikkhave kusalā dhammā ariyā niyyānikā sambodhagāmino, tesaṃ vo bhikkhave kusalānaṃ dhammānaṃ ariyānaṃ niyyānikānaṃ sambodhagāmīnaṃ kā upanisā savanāyā’ ti, iti ce bhikkhave pucchitāro assu, te evam assu vacanīyā: ‘yāvad eva dvayatānaṃ dhammānaṃ yathābhūtaṃ ñāṇāyā’ ti.
Kiñ ca dvayataṃ vadetha: ‘idaṃ dukkhaṃ, ayaṃ dukkhasamudayo’ ti ayam ekānupassanā,
‘ayaṃ dukkhanirodho, ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ ti ayaṃ dutiyānupassanā.
Evaṃ sammā-dvayatānupassino kho bhikkhave bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṃkhaṃ:12 diṭṭhe va dhamme aññā,
sati vā upādisese anāgāmitā" ti.
Idam avoca Bhagavā, idaṃ vatvā Sugato athāparaṃ etad avoca Satthā: