Tum ego inquam. Tô ántuuúrta íh íro. En rursus confundor . difficiliori ambiguitate. Nû stécchên íh óuh in mêrôren zuîuele.
Inquit . quęnam ista est ? Uuélêr íst tér zuîuel ?
Iam enim coniecto quibus perturbare. Íh mág uuóla chád si irrâten . uuáz tir uuírret.
Inquam nimium uidentur aduersari et repugnare. Mír dúnchent chád ih . tíu zuéi ríngen . únde uuíder éin-ánderên sîn. Deum prenoscere uniuersa . et ullum libertatis arbitrium esse. Táz kót ál uuíze fóre . únde iz tóh stánde in mánnes uuíllen.
Nam si deus prospicit cuncta . neque potest falli ullo modo . euenire necesse est . quod prouiderit prouidentia futurum esse. Uuánda úbe gót ál uuéiz fóre . únde ín sîn uuízenthéit nîeht trîegen nemág . sô sól nôte geskéhen . dáz ér uuéiz chúmftig. Táz íst uuâr.
Quare si prenoscit ab ęterno . non modo facta hominum . sed etiam consilia et uoluntates . nulla erit libertas arbitrii. Hoc falsum est. Fóne díu . úbe er îo fóre-uuéiz . nîeht éin líuto tâte . núbe óuh íro uuíllen . sô íst sélbuuáltigi ába. Neque enim poterit uel ullum aliud factum existere . uel quęlibet uoluntas . nisi quam presenserit diuina prouidentia . nescia falli. Uuánda nîeht nemág keskéhen in tâte . nóh in uuíllen . gótes óuga neséhe iz . táz nîoman nemág trîegen. Táz íst uuâr.
Nam si ualent detorqueri aliorsum quam prouisę sunt . non erit iam firma prescientia futuri . sed opinio potius incerta . quod nefas iudico de deo credere. Mág íro dehéin uuáng uuérden . sô nemág iz nîeht héizen . kuíssíu uuízenthéit . núbe únguís uuân . dés nîoman gót zíhen nemûoz.
11. REPROBATUR HOC . QUO QUIDAM PUTANT SE SOLUERE QUESTIONEM.
Neque enim probo illam rationem . qua se credunt quidam posse dissoluere hunc nodum questionis. Nóh íh nelóbôn nîeht tîa réda . mít téro síh súmeliche uuânent háben geántuuúrtet tírro únsémfti.
Aiunt enim . non ideo euenturum esse quid . quoniam prospexerit prouidentia id futurum esse . sed . s. aiunt e contrario . quoniam quid futurum est . id potius non posse latere diuinam prouidentiam. Sîe chédent . nî bedíu negeskíhet iz . táz iz kót fóre-síhet . núbe uuánda iz keskíhet . pedíu fóre-síhet er iz. Eoque modo putant hoc necessarium relabi in contrarium. Únde sús uuânent sie . dísa nôt tero chúmftigôn geskíhto . uuídere eruuínden. Neque enim necesse esse contingere . quę prouidentur . sed necesse esse prouideri . quę futura sunt. Nóh sîe neuuânent nîeht nôte geskéhen . díu gót fóre-síhet . núbe ín nôte díu fóre-séhen . díu geskéhen súlen. Tés uuéhseles uuânent sîe . dáz tiu geskíht máchoe dia fóre-síht . náls táz tiu fóre-síht máchoe dia geskíht. Quasi uero laboretur . quę causa sit huius rei . prescientiane sit necessitas futurorum . an futura sint necessitas prouidentię. Sámo-so íh târ-úmbe rínge . uuéderez máchunga sî des ánderes . úbe fóre-síht nôt-máchunga sî dero chúmftigôn álde chúmftigíu nôt-máchunga sîn dero fóre-síhte. Ac non nitamur illud monstrare . necessarium esse euentum prescitarum rerum . quoquo modo sese habeat ordo causarum. Únde mír mêr nesî ze óugenne . nôtháfta uuésen dîa geskíht tero fóre-geuuízenôn . so-uuîo díu ríhti sî dero máchungôn . s. uuánda mír îo fóne dero nôtháfti dúnchet . ába-uuésen liberum arbitrium. Etiamsi non uideatur prescentia inferre necessitatem eueniendi futuris rebus. Tóh fóre-síht netûe dia nôtháfti dien chúmftigên.
12. ERRANTIVM RATIO ALIA MANIFESTATUR RATIONE . SUMPTA EX CATHEGORIIS ARISTOTELIS.
Etenim si sedeat quispiam . necesse est ueram esse opinionem . quę coniectat eum sedere . atque rursis e conuerso . si sit uera opinio . de quipiam . quoniam sedet . necesse est eum sedere. Tés sie dénchent . táz íst tísemo dínge gelîh. Úbe îoman uuânet sízzenten sízzen . dén netríuget ter uuân. Úbe ín der uuân netríuget . sô sízzet er.
Est igitur necessitas in utroque . in hoc quidem sedendi . at uero in altero ueritatis. Téro béidero íst nôt . ióh tes sízzennes . ióh tero úmbetrógeni.
Sed non idcirco sedet quisque . quoniam uera est opinio. Áber uuârêr uuân . netûot nîomannen sízzen. Sed hęc potius uera est . quoniam precessit quempiam sedere. Núbe dáz fóre-sízzen getûot uuâren uuân.
Ita cum procedat causa ueritatis ex altera parte . inest tamen communis necessitas in utraque. Sô geskíhet . táz échert éin-hálb sî máchunga dero uuârhéite . únde áber nôt sî béiden-hálb.
Simila patet ratiocinari de prouidentia . futurisque rebus. Álso íst tíu réda getân . fóne gótes fóre-síhte . únde fóne dîen chúmftigên díngen . s. sô iz tîe fernómen hábent . tîe dâr-ána írrônt.
Nam si idcirco etiam prouidentur . quoniam futura sunt . non uero ideo proueniunt . quoniam prouidentur. Uuánda dóh kót tiu díng fóne díu ána-séhe . uuánda siu chúmftîg sínt . sô sie uuânent . síu negeskéhent áber nîeht . túrh táz ér siu fóre-síhet. Nihilo minus tamen necesse est . uel ab deo prouideri futura . uel euenire prouisa. Nû íst áber béidero nôt . ióh kót fóre-séhen chúmftigíu . ióh fóre-séuníu geskéhen. Nû íst hîer óuh so-sámo máchunga éin-hálb . sô sie uuânent . nôt íst péiden-hálb. Quod solum satis est . ad perimendam libertatem arbitrii. Târ an déro stéte . íst is knûoge ze déro zestôredo sélbuuáltiges uuílen . uuánda nôt nímet ten geuuált.
13. DERIDETUR FALSA SUSPITIO.
Iam uero quam preposterum est . ut dicator euentus temporalium rerum . causa esse ęternę prescientię. Uuîo hárto gréhto dáz nû míssechêret íst . táz îoman ságet . tíse fríst-mâlîgen geskíhte . máchunga uuésen . dero êuuigûn gótes uuízenthéite.
Quid est autem aliud arbitrari . deum ideo prouidere futura . quoniam sunt euentura . quam putare quę olim acciderunt . causam esse illius summę prouidentię ? Uuáz íst iz ánderes ? Tér gót uuíle uuânen fóne díu bechénnen chúmftigíu . uuánda siu geskéhen súlen . dén chído íh uuânen . dáz ímo geskíhte máchunga sîn dero uuízenthéite.
14. ITERUM PROPONITUR . INEUITABILEM ESSE PRESCIENTIAM . ALIOQUIN OPINIONEM POTIUS EAM ESSE.
Ad hec . s. inferendum est. Tára-zûo íst óuh tíz ze légenne. Sicuti cum scio quid esse . id ipsum esse necesse est . ita cum noui quid futurum . id ipsum futurum esse necesse est. Álso dáz nôte sô íst . úbe íh îeht uuéiz in presenti . sô geskíhet óuh táz nôte hína-fúre . dáz íh chúmftig uuéiz.
Sic fit igitur . ut euentus prescitę rei . nequeat euitari. Sô geskíhet îo . dáz fóre-geuuízen díng ze léibo uuérden nemág.
Postremo si aliquis existimet . quis aliorsum . atque se habeat res. Íst áber îoman . dér dáz tíng ánderes áhtôt . tánne iz sî. Id non modo scientia non est . sed est opinio fallax . longe diuersa ab ueritate scientię. Táz neíst nîeht éin únuuízenthéit . núbe lúkkêr uuân . férro geskéidenêr fóne déro uuârhéite uuízenthéite.
Quare si quid ita futurum est . ut eius euentus non sit certus ac necessarius. Fóne díu . úbe îeht tínges sô chúmftig íst . táz sîn chúmft kuís neíst nóh nôte neíst. Qui poterit id euenturum esse presciri ? Uuîo mág táz îoman uuízen fóre chúmftig ?
Sicut enim scientia ipsa inpermixta est falsitati . ita id quod ab ea concipitur . aliter nequit esse . atque concipitur. Tés neuuírdet fóne díu nîeht . uuánda álso uuízenthéit síh nemískelôt . zûo dien lúginen . álso nemág nîeht táz sî in íro begríffen hábet . ánderes ergân . dánne sô iz in íro begríffen íst. Ín dero scientia lígent pegríffen die geskíhte . álso sie dâr lígent . sô ergânt sie nôte.
Ea namque causa est . cur scientia careat mendatio . quod necesse est . rem quamque ita se habere . uti scientia comprehendit eam sese habere. Fóne díu íst scientia dero lúgino âno . uuánda nôt íst . tíngolîh sô sîn . sô sî iz erfáren hábet . táz iz sî.
Quid igitur ? Uuáz nû ?
Quonam modo deus hęc incerta . prenoscit futura ? Tíu únguís sínt kóte . ze uuélero uuîs fóre-uuéiz er díu ?
Nam si censet ineuitabiliter futura . quę etiam non euenire possibile est . fallitur. Uuânet er díu chúmftigen nemúgen ze léibo uuérden . díu dóh ze léibo múgen uuérden . sô tríuget ín der uuân. Quod nefas est non modo sentire . sed etiam uoce proferre. Táz méin ze spréchenne íst . nîeht éin ze dénchenne.
At si ita uti sunt . ita ea futura esse decernit . ut ęque cognoscat ea uel fieri posse . uel non fieri. Úbe ér siu áber sô benéimet uuésen chúmftigíu sô siu sínt . íh méino . dáz ér siu uuíze gelîcho múgen uuérden . únde neuuérden. Quę est hęc prescientia . quę nihil certum . nil stabile comprehendit ? Uuáz uuízenthéite íst tánne dáz . tíu nîeht kuísses . nóh stâtes in íro nehábet ?
Aut quid hoc refert uaticinio illo ridiculo tyresię ? quidquid dicam . aut erit . aut non. Álde uuîo fílo íst táz kuíssera . dánne dáz hûohlicha uuízegtûom sybillę . déro sacerdotis apollinis ? táz sî chád . uuâr álde lúgi íst táz íh ságo.
.
Quid enim prestiterit diuina prouidentia humana opinione . si uti homines incerta diiudicat . quorum est incertus euentus ? Uuáz úbersláhet tánne gótes uuîstûom dén ménniskôn uuân . úbe er ín gelîcho zuîuelôt . zuîueligero díngo ?
Quodsi apud illum certissimum fontem omnium rerum . nihil incerti esse potest. Úbe áber mít ímo állero díngo úrsprínge nîeht zuîueliges neíst. Certus est euentus eorum . quę ille firmiter prescierit futura. Sô geskéhent óuh ún-zuîueligo . díu ér guísso uuéiz chúmftig.
Quare nulla est libertas humanis consiliis et actionibus . quas diuina mens cuncta prospiciens . alligat et constringit ad unum euentum. Pedíu neíst ménnisko geuuáltîg an sînero tâte gûotes ióh úbeles . tén gót . tér ál fóre-uuéiz . tuínget ze demo éinen. Táz íst falsa conclusio.
15. SI ET LIBERUM ARBITRIUM NECESSITATE FUTURORUM TOLLITUR . OMNEM ORDINEM HUMANE CONUERSATIONIS SUBUERTI.
Quo semel recepto . quantus occasus humanarum rerum consequatur liquet. Sól dáz sô sîn . sô neíst nehéin zuîuel . uuîo gáreuuo ménniskôn díng zeslîfe.
Frustra enim proponuntur premia et poenę . bonis malisque. In geméitûn uuérdent tánne gehéizen . lôn . únde ingélteda . gûotên ióh úbelên. Quę non meruit ullus liber ac uoluntarius motus animorum. Sîd téro neuuéder gescúlden nemág íro únuerlâzeno . únde únsélbuuáltig mûotuuíllo.
Idque uidebitur iniquissimum omnium . quod nunc uidetur ęquissimum. Únde dánne uuírdet állero díngo únréhtesta . dáz nû réhtesta íst. Uel puniri improbos . uel remunerari probos. Íh méino dánchôn gûotên . únde úndánchôn úbelên. Quos non mittit ad alterutrum propria uoluntas. Tîe íro uuíllo dára-zûo neléitet. Sed cogit necessitas futuri. Núbe sîe tuínget nôt tes chúmftîgen.
Nec uitia igitur nec uirtutes quicquam fuerint . sed potius mixta . atque indiscreta confusio omnium meritorum. Nóh âchuste nesínt . nóh chúste nesínt . núbe gelîh . únde úngeskéiden mískelunga állero frêhto.
Quoque nihil sceleratius excotigari potest . cum ducatur omnis ordo ex prouidentia rerum. Únde dáz állero díngo zâligôsta íst in gedáng ze némenne . dánne diu fóre-síht állíu díng chúmftigíu órdenoe. Nihilque liceat humanis consiliis. Únde sô láng is nîeht negestánde ze ménniskôn uuíllen. Fit ut uitia quoque nostra referantur ad auctorem omnium bonorum. Sô neíst nehéin rât . núbe an gót . tér ál gûot kíbet . únsere scúlde gesmízen uuérden.
Igitur nec sperandi aliquid . nec deprecandi ulla ratio est. Nóh kedíngi . nóh flého . nemág nîoman nehéina réda gében . uuáz teuuéder súle.
Quid enim uel speret quisque . uel etiam deprecetur . quando conectit indeflexa series omnia optanda. Uués sól man dedíngen . álde fléhôn . dánne állíu géroháftíu díng zesámine héfte indissolubiliter . in chétenno uuîs . tíu únuuéndiga éinríhti . s. fati ? Úbe állíu díng háftênt in íro ordine . sô siu benéimet uuúrten . sô chúmet mánnolichemo âne fléha . dáz ímo sól.
Auferetur igitur unicum illud commertium . inter deum homines sciliet . sperandi atque deprecandi. Sól iz sô fáren . sô íst tíu éiniga uuándelunga geírret . únder góte únde únder ménniskôn . únde dér chóuf . tér állêr gestât an gedíngi . únde án fléhôn.
Promeremur siquidem pretio iustę humilitatis . s. quę in precibus est . inestimabilem uicem diuinę gratię. Uuánda uuír gechóufên úmbe ín . mít témo uuérde réhtero déumûoti . sô fléhâ sínt . táz tíura gélt sînero gnâdôn. Ánderen chóuf nemúgen uuír mít ímo nîeht trîben. Qui solus modus est . quo uideantur homines posse colloqui cum deo. In dîa éinûn uuîs tie líute sáment kóte chôsôn múgen. Et ipsa ratione supplicandi . conuingi illi inaccessę luci . prius quoque quam impetrent. Únde síh pétôndo náhen zûo demo úngesíunlichen lîehte . ióh êr sie îeht erbítên.
Quę si recepta necessitate futurorum . nihil uirium habere credantur. Úbe man nû geiégenero nôte dero chúmftigôn . dîe uuânen sól nîeht negemúgen. Quid erit . quo possimus cunecti . atque adherere illi summo principi rerum ? An uuélemo dínge múgen uuír únsih tánne háben ze góte . állero díngo hêrren ?
Quare necesse erit humanum genus disseptum atque disiunctum . suo fonte fatiscere . uti paulo ante cantabas. Sô mûoz tánne . álso dû míttundes súnge an dîen férsen . si uis celsi iura tonantis . zescrínden sámoso léim . ménniskôn sláhta . dána-gebrócheníu . ióh keskéideníu . fóne demo uuâren brúnnen . dánnân si chám.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.