Paṭis_III,II.6: Iddhiyā katamāni soḷasa mūlāni?
‘Anoṇataṃ cittaṃ kosajje na ijjhatīti’ āneñjaṃ, ‘anunnataṃ cittaṃ uddhacce na ijjhatīti’ āneñjaṃ, ‘anabhiṇataṃ cittaṃ rāge na ijjhatīti’ āneñjaṃ, ‘anapaṇataṃ cittaṃ byāpāde na ijjhatīti’ āneñjaṃ, ‘anissitaṃ cittaṃ diṭṭhiyā na ijjhatīti' āneñjaṃ, ‘appaṭibaddhaṃ cittaṃ chandarāge na ijjhatīti' āneñjaṃ, ‘vippamuttaṃ cittaṃ kāmarāge na ijjhatīti' āneñjaṃ, ‘visaññuttaṃ cittaṃ kilese na ijjhatīti’ āneñjaṃ,
‘vipariyādikataṃ cittaṃ kilesapariyāde na ijjhatīti’ āneñjaṃ, ‘ekaggataṃ cittaṃ nānattakilese na ijjhatīti’ āneñjaṃ, ‘saddhāya pariggahitaṃ cittaṃ assaddhiye na ijjhatīti’ āneñjaṃ, ‘viriyena pariggahitaṃ cittaṃ kosajje na ijjhatīti’ āneñjaṃ, ‘satiyā pariggahitaṃ cittaṃ pamāde na ijjhatīti’ āneñjaṃ, ‘samādhinā pariggahitaṃ cittaṃ pamāde na ijjhatīti’ āneñjaṃ, ‘paññāya pariggahitaṃ cittaṃ avijjāya na ijjhatīti’ āneñjaṃ, ‘obhāsagataṃ cittaṃ avijjandhakāre na ijjhatīti’ āneñjaṃ.
Iddhiyā imāni soḷasa mūlāni iddhilābhāya iddhipaṭilābhāya iddhivikubbanāya iddhivisavitāya iddhivasībhāvāya iddhivesārajjāya saṃvattantīti.
(207) Paṭis_III,II.7: Katamā adhiṭṭhānā iddhi?
Idha bhikkhu anekaviditaṃ iddhividhaṃ paccanubhoti: eko pi hutvā bahudhā hoti, bahudhā pi hutvā eko hoti;
āvibhāvaṃ tirobhāvaṃ tirokuḍḍaṃ tiropākāraṃ tiropabbakaṃ asajjamāno gacchati, seyyathāpi ākāse;
paṭhaviyā pi ummujjanimmujjaṃ karoti, seyyathāpi udake;
udake pi abhijjamāne gacchati, seyyathāpi paṭhaviyaṃ;
ākāse pi pallaṅkena caṅkamati, seyyathāpi pakkhī sakuṇo;
ime pi candimasuriye evaṃ-mahiddhike evaṃ-mahānubhāve pāṇinā parāmasati parimajjati, yāva Brahmalokā pi kāyena vasaṃ vatteti.
Imissā diṭṭhiyā imissā khantiyā imissā ruciyā imasmiṃ ādāye imasmiṃ dhamme imasmiṃ vinaye imasmiṃ pāvacane imasmiṃ brahmacariye imasmiṃ satthusāsane, tena vuccati ‘idhāti'.
Puthujjanakalyāṇako vā hoti bhikkhu sekho vā Arahā vā akuppadhammo.
‘Anekaviditaṃ iddhividhaṃ paccanubhotīti'.
Nānappakāraṃ iddhividhaṃ paccanubhoti.
‘Eko pi hutvā bahudhā hotīti'.
Pakatiyā eko bahulaṃ āvajjati, sataṃ vā sahassaṃ vā satasahassaṃ vā āvajjati;
āvajjitvā ñāṇena adhiṭṭhāti ‘bahulo homīti,’ bahulo hoti.
Yathāyasmā Cūḷapanthako eko pi hutvā bahudhā hoti, evamevaṃ so iddhimā cetovasippatto eko pi hutvā bahudhā hoti.
‘Bahudhā pi hutvā eko hotīti'.
Pakatiyā bahulo ekaṃ āvajjati;
āvajjitvā ñāṇena adhiṭṭhāti ‘eko homīti,’ eko hoti.
Yathāyasmā Cūḷapanthako bahudhā pi hutvā eko hoti, evamevaṃ so iddhimā cetovasippatto bahudhā pi hutvā eko hoti.
Kenaci anāvaṭaṃ hoti appaṭicchannaṃ vivaṭaṃ pākaṭaṃ.
Kenaci āvataṃ hoti paṭicchannaṃ pihitaṃ paṭikujjitaṃ. (208) ‘Tirokuḍḍaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchati, seyyathāpi ākāse’ ti.
Pakatiyā ākāsakasiṇasamāpattiyā lābhī hoti, tirokuḍḍaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ āvajjati;
āvajjitvā ñāṇena adhiṭṭhāti ‘ākāso hotūti,’ ākāso hoti.
So tirokuḍḍaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ āvajjamāno gacchati.
Yathā manussā pakatiyā aniddhimanto kenaci anāvaṭe aparikkhitte asajjamānā gacchanti, evamevaṃ so iddhimā cetovasippatto tirokuḍḍaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchati, seyyathāpi ākāse.
‘Paṭhaviyā pi ummujjanimujjaṃ karoti, seyyathāpi udake’ ti.
Pakatiyā āpokasiṇasamāpattiyā lābhī hoti, paṭhaviṃ āvajjati;
āvajjitvā ñāṇena adhiṭṭhāti ‘udakaṃ hotūti,'
So paṭhaviyā ummujjanimujjaṃ karoti.
Yathā manussā pakatiyā aniddhimanto udake ummujjanimujjaṃ karonti, evamevaṃ so iddhimā cetovasippatto paṭhaviyā ummujjanimujjaṃ karoti, seyyathāpi udake.
‘Udake pi abhijjamāne gacchati, seyyathāpi paṭhaviyan’ ti.
Pakatiyā paṭhavīkasiṇasamāpattiyā lābhī hoti, udakaṃ āvajjati;
āvajjitvā ñāṇena adhiṭṭhāti ‘paṭhavī hotūti,’ paṭhavī hoti.
So abhijjamāne udake gacchati.
Yathā manussā pakatiyā aniddhimanto abhijjamānāya paṭhaviyā gacchanti, evamevaṃ so iddhimā cetovasippatto abhijjamāne udake gacchati, seyyathāpi paṭhaviyaṃ.
‘Ākāse pi pallaṅkena caṅkamati, seyyathāpi pakkhī sakuṇo’ ti.
Pakatiyā paṭhavīkasiṇasamāpattiyā lābhī hoti, ākāsaṃ āvajjati;
āvajjitvā ñāṇena adhiṭṭhāti
‘paṭhavī hotūti,’ paṭhavī hoti.
So ākāse antalikkhe caṅkamati pi tiṭṭhati pi nisīdati pi seyyaṃ pi kappeti.
Yathā manussā pakatiyā aniddhimanto paṭhaviyā caṅkamanti pi tiṭṭhanti pi nisīdanti pi seyyaṃ pi kappenti, evamevaṃ so iddhimā cetovasippatto ākāse antalikkhe caṅkamati pi tiṭṭhati pi nisīdati pi seyyaṃ pi kappeti, seyyathāpi pakkhī sakuṇo.
‘Ime pi candimasuriye evaṃ-mahiddhike evaṃ-mahānubhāve pāṇinā parāmasati parimajjatīti'.
Idha so iddhimā (209) cetovasippatto nisinnako vā nipannako vā candimasuriye āvajjati;
āvajjitvā ñāṇena adhiṭṭhāti ‘hatthapāse hotūti,'
So nisinnako vā nipannako vā candimasuriye pāṇinā āmasati parāmasati parimajjati.
Yathā manussā pakatiyā aniddhimanto kiñcid eva rūpagataṃ hatthapāse āmasanti parāmasanti parimajjanti, evamevaṃ so iddhimā cetovasippatto nisinnako vā nipannako vā candimasuriye pāṇinā āmasati parāmasati parimajjati.
‘Yāva Brahmalokā pi kāyena vasaṃ vattetīti'.2 Sace so iddhimā cetovasippatto Brahmalokaṃ gantukāmo hoti, dūre pi santike adhiṭṭhāti ‘santike hotūti’ santike hoti, santike pi dūre adhiṭṭhāti ‘dūre hotūti’ dūre hoti;
bahukaṃ pi thokaṃ adhiṭṭhāti ‘thokaṃ hotūti’ thokaṃ hoti, thokaṃ pi bahukaṃ adhiṭṭhāti ‘bahukaṃ hotūti’ bahukaṃ hoti;
dibbena cakkhunā tassa Brahmuno rūpaṃ passati, dibbāya sotadhātuyā tassa Brahmuno saddaṃ suṇāti, cetopariyañāṇena tassa Brahmuno cittaṃ pajānāti.
Sace so iddhimā cetovasippatto dissamānena kāyena Brahmalokaṃ gantukāmo hoti, kāyavasena cittaṃ pariṇāmeti, kāyavasena cittaṃ adhiṭṭhāti;
kāyavasena cittaṃ pariṇāmetvā kāyavasena cittaṃ adhiṭṭhahitvā sukhasaññañ ca lahusaññañ ca okkamitvā dissamānena kāyena Brahmalokaṃ gacchati.
Sace so iddhimā cetovasippatto adissamānena kāyena Brahmalokaṃ gantukāmo hoti, cittavasena kāyaṃ pariṇāmeti, cittavasena kāyaṃ adhiṭṭhāti;
cittavasena kāyaṃ pariṇāmetvā cittavasena kāyaṃ adhiṭṭhahitvā sukhasaññañ ca lahusaññañ ca okkamitvā adissamānena kāyena Brahmalokaṃ gacchati.
So tassa Brahmuno purato rūpaṃ abhinimmināti manomayaṃ sabbaṅgapaccaṅgaṃ ahinindriyaṃ.
Sace so iddhimā caṅkamati, nimmito pi tattha caṅkamati;
sace so iddhimā tiṭṭhati, nimmito pi tattha tiṭṭhati;
sace so iddhimā nisīdati, nimmito pi tattha nisīdati;
sace so iddhimā seyyaṃ kappeti, nimmito pi (210) tattha seyyaṃ kappeti;
sace so iddhimā dhūpāyati, nimmito pi tattha dhūpāyati;
sace so iddhimā pajjalati, nimmito pi tattha pajjalati;
sace so iddhimā dhammaṃ bhāsati, nimmito pi tattha dhammaṃ bhāsati;
sace so iddhimā pañhaṃ pucchati, nimmito pi tattha pañhaṃ pucchati;
sace so iddhimā pañhaṃ puṭṭho vissajjeti, nimmito pi tattha pañhaṃ puṭṭho vissajjeti;
sace so iddhimā tena Brahmunā saddhiṃ santiṭṭhati sallapati sākacchaṃ samāpajjati, nimmito pi ti tattha tena Brahmunā saddhiṃ santiṭṭhati sallapati sākacchaṃ samāpajjati;
yañ ñad eva hi so iddhimā karoti, tan tad eva hi so nimmito karotīti.
Paṭis_III,II.12: Katamā ariyā iddhi?
Idha bhikkhu sace ākaṅkhati
‘Paṭikkūle apaṭikkūlasaññī vihareyyan’ ti, apaṭikkūlasaññī tattha viharati;
sace ākaṅkhati ‘Apaṭikkūle paṭikkūlasaññī vihareyyan’ ti, paṭikkūlasaññī tattha viharati;
sace ākaṅkhati ‘Paṭikkūle ca apaṭikkūle ca apaṭikkūlasaññī vihāreyyan’ ti, apaṭikkūlasaññī tattha viharati;
sace ākaṅkhati ‘Apaṭikkūle ca paṭikkūle ca paṭikkūlasaññī vihāreyyan’ ti, paṭikkūlasaññī tattha viharati;
‘Paṭikkūle ca apaṭikkūle ca tadubhayaṃ abhinivajjetvā upekkhako vihareyyaṃ sato sampajāno’ ti, upekkhako tattha viharati sato sampajāno.
Kathaṃ paṭikkūle apaṭikkūlasaññī viharati?
Aniṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ mettāya vā pharati, dhātuto vā upasaṃharati.
Evaṃ paṭikkūle apaṭikkūlasaññī viharati.
Kathaṃ apaṭikkūle paṭikkūlasaññī viharati?
Iṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ asubhāya vā pharati, aniccato vā upasaṃharati.
Evaṃ apaṭikkūle paṭikkūlasaññī viharati.
Kathaṃ paṭikkūle ca apaṭikkūle ca apaṭikkūlasaññī viharati?
Aniṭṭhasmiṃ ca iṭṭhasmiṃ ca vatthusmiṃ mettāya vā pharati, dhātuto vā upasaṃharati.
Evaṃ paṭikkūle ca apaṭikkūle ca apaṭikkūlasaññī viharati.
Kathaṃ apaṭikkūle ca paṭikkūle ca paṭikkūlasaññī viharati?
Iṭṭhasmiṃ ca aniṭṭhasmiṃ ca vatthusmiṃ asubhāya vā pharati, aniccato vā upasaṃharati.
Evaṃ apaṭikkūle ca paṭikkūle ca paṭikkūlasaññī viharati.
Kathaṃ paṭikkūle ca apaṭikkūle ca tadubhayaṃ abhini-(213)vajjetvā upekkhako viharati sato sampajāno?
Idha bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā n’ eva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno;
sotena saddaṃ sutvā, ghānena gandhaṃ ghāyitvā, jivhāya rasaṃ sāyitvā, kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā, manasā dhammaṃ viññāya n’ eva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno.
Evaṃ paṭikkūle ca apaṭikkūle ca tadubhayaṃ abhinivajjetvā upekkhako viharati sato sampajāno.