You are here: BP HOME > TLB > PP: Aṣṭasāhasrikā Prajñāpāramitā > fulltext
PP: Aṣṭasāhasrikā Prajñāpāramitā

Choose languages

Choose images, etc.

Choose languages
Choose display
  • Enable images
  • Enable footnotes
    • Show all footnotes
    • Minimize footnotes
DiacriticaDiacritica-helpSearch-help
ā ī ū
ñ
ś ź
š č ǰ γ    
Note on the transliteration:
The transliteration system of the BP/TLB is based on the Unicode/UTF-8 system. However, there may be difficulties with some of the letters – particularly on PC/Windows-based systems, but not so much on the Mac. We have chosen the most accepted older and traditional systems of transliteration against, e.g, Wylie for Tibetan, since with Unicode it is possible, in Sanskrit and Tibetan, etc., to represent one sound with one letter in almost all the cases (excepting Sanskrit and Tibetan aspirated letters, and Tibetan tsa, tsha, dza). We thus do not use the Wylie system which widely employs two letters for one sound (ng, ny, sh, zh etc.).
 
Important:
We ask you in particular to note the use of the ’ apostrophe and not the ' representing the avagrāha in Sanskrit, and most important the ’a-chuṅ in Tibetan. On the Mac the ’ is Alt-M.
 
If you cannot find the letters on your key-board, you may click on the link "Diacritica" to access it for your search.
Choose specific texts..
    Click to Expand/Collapse Option Complete text
Click to Expand/Collapse Option1. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option2. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option3. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option4. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option5. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option6. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option7. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option8. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option9. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option10. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option11. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option12. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option13. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option14. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option15. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option16. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option17. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option18. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option19. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option20. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option21. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option22. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option23. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option24. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option25. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option26. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option27. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option28. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option29. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option30. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option31. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option32. Parivarta
viśuddhiparivarto ’ṣṭamaḥ | 
bcom ldan ’das shes rab kyi pha rol tu phyin pa (5) zab bo || 
 
 
.. 
清淨品第七 
 
Chapter VIII Purity 
  atha khalv āyuṣmān subhūtir bhagavantam etad avocat - duradhimocā bhagavan prajñāpāramitā anabhiyuktena kuśalamūlavirahitena pāpamitrahastagatena |  bhagavān āha - evam etat subhūte, evam etat duradhimocā subhūte prajñāpāramitā anabhiyuktena parīttakuśalamūlena durmedhasā anarthikenālpaśrutena hīnaprajñena pāpamitropastabdhenāśuśrūṣaṇāparipṛcchakajātīyena kuśaleṣu dharmeṣv anabhiyuktena || 
bcom ldan ’das shes rab kyi pha rol tu phyin pa ni rin po che’i phung po’o ||  bcom ldan ’das nam mkha’ dag pa’i slad du shes rab kyi pha rol tu phyin pa ni dag pa’i phung po’o ||  bcom ldan ’das rigs kyi bu dang rigs kyi bu mo gang dag shes rab kyi pha rol tu (6) phyin pa ’di ’dzin pa dang ’chang ba dang klog pa dang kun chub par bgyid pa dang rab tu ’don pa dang ston pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs pa dang kha ton bgyid pa dang yi ger ’dri ba la bar chad bgyid pa mang po ’byung ba ’di ni ngo mtshar to ||  de skad ces gsol pa dang | (7) bcom ldan ’das kyis tshe dang ldan pa rab ’byor la ’di skad ces bka’ stsal to || 
       
  ti pratikrośiṣyati pratikṣipiṣya[t](i)1 + + ... + + + + + + + + [a]tha kho yuṣmā subhūti bhagavaṃtaṃ etad avoca ◊ duradhimuccā bhagavaṃ pra(jñāpāramitā) + + + + + + + + + + + + +  2374.1.21,2374.1.4,2375.042,2374.1.12,2374.1.3,2374.1.33 recto 3-4 evam eta s[u] ◯ bhūti evam e(ta)  (pa)[r]ī[t]t(ak)u[ś](alam)ū[l](e)na durmedhena anartthikena [a]lpaśrutena hīnavīryena [h]īnādhim(u)[k](t)ī[k]e + + + + + + + + + + + + (4) (pā)pamitropastabdena ◊ aśruśrū[ṣ]e + .. ... [a]nabhiyuktena ◊ 
..  ..  ..  .. 
  善業白佛言。少曉明度無極未狎習者。  佛言。 
  須菩提白佛言。世尊。不精進者信解般(8)若波羅蜜甚難。  佛言。如是如是。  須菩提。不精(9)進者信解般若波羅蜜甚難。 
1. Depth and purity of perfect wisdom  Subhuti: It is hard to gain confidence in the perfection of wisdom if one is unpractised, lacks in wholesome roots and is in the hands of a bad friend.  The Lord: So it is, Subhuti.  It is hard to gain confidence in the perfection of wisdom if one is unpractised, has only diminutive wholesome roots, is dull-witted, does not care, has learned little, has an inferior kind of wisdom, relies on bad friends, is not eager to learn, unwilling to ask questions and unpractised in wholesome dharmas. 
subhūtir āha - kiyad gambhīrā bateyaṃ bhagavan prajñāpāramitā duradhimocatayā? bhagavān āha - rūpaṃ subhūte abaddham amuktam tat kasya hetoḥ? rūpāsvabhāvatvāt subhūte rūpam abaddham amuktam |  evaṃ vedanā saṃjñā saṃskārāḥ |  vijñānaṃ subhūte abaddham amuktam |  tat kasya hetoḥ? vijñānāsvabhāvatvāt subhūte vijñānam abaddham amuktam rūpasya subhūte pūrvānto ’baddho ’muktaḥ tat kasya hetoḥ? pūrvāntāsvabhāvaṃ hi subhūte rūpam |  rūpasya subhūte aparānto ’baddho ’muktaḥ |  tat kasya hetoḥ? aparāntāsvabhāvaṃ hi subhūte rūpam pratyutpannaṃ subhūte rūpam abaddhamuktam tat kasya hetoḥ? pratyutpannāsvabhāvaṃ hi subhūte pratyutpannaṃ rūpam |  evaṃ vedanā saṃjñāṃ saṃskārāḥ |  vijñānasya subhūte pūrvānto ’baddho ’muktaḥ tat kasya hetoḥ? pūrvāntāsvabhāvaṃ hi subhūte vijñānam vijñānasya subhūte aparānto ’baddho ’muktaḥ tat kasya hetoḥ? aparāntāsvabhāvaṃ hi subhūte vijñānam |  pratyutpannaṃ subhūte vijñānam abaddham amuktam |  tat kasya hetoḥ? pratyutpannāsvabhāvaṃ hi subhūte pratyutpannaṃ vijñānam || 
rab ’byor de de bzhin no de de bzhin te | rab ’byor rigs kyi bu ’am rigs kyi bu mo gang dag shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di ’dzin pa dang ’chang ba dang klog pa dang kun chub par byed pa dang rab tu (123a1) ’don pa dang ston pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs pa dang la ton byed pa dang yi ge ’dri ba la bar chad byed pa mang du ’byung ngo ||  de ci’i phyir zhe na | rab ’byor de ni ’di ltar rigs kyi bu dang rigs kyi bu mo dag shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di ’dzin pa dang ’chang ba dang (2) klog pa dang kun chub par byad pa dang rab tu ’don pa dang ston pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs pa dang kha ton byed pa dang yi ger ’dri ba dag la bdud sdig can dag bar chad bya bar brtson par byed do ||  der myur du bri ste gal te zla ba’am zla ba gnyis sam zla ba gsum gyis ’dri na yang bri bar (3) bya ba yin no ||  gal te lo gcig gis sam de phan chad ’dri bar ’gyur na de lta na yang rab ’byor rigs kyi bu ’am rigs kyi bu mo de dag gis shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di bri bar bya’o ||  de ci’i phyir zhe na | rab ’byor de ni ’di ltar yin te rin po che chen po gang yin pa de la ni bar chad (4) byed pa mang du ’byung ngo ||  de skad ces bka’ stsal pa dang | bcom ldan ’das la tshe dang ldan pa rab ’byor gyis ’di skad ces gsol to ||  bcom ldan ’das shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di ’dzin pa dang ’chang ba dang klog pa dang kun chub par bgyid pa dang rab tu ’don pa dang ston (5) pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs pa dang kha ton bgyid pa dang yi ger ’dri ba la bdud sdig can bar chad kyi las bgyi bar spro ba rnam pa mang po skyes nas brtson pa bgyid par ’gyur ro ||  bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa | rab ’byor ’di ltar yang shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di (6) ’dzin pa dang ’chang ba dang klog pa dang kun chub par byed pa dang rab tu ’don pa dang ston pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs pa dang kha ton byed pa dang yi ger ’dri ba la bdud sdig can bar chad kyi las bya bar brtson par ni ’gyur mod kyi | de ltar na yang yid ma mnyams pa’i byang chub sems (7) dpa’ sems dpa’ chen po la bar chad byed mi nus so ||  de nas bcom ldan ’das la tshe dang ldan pa shā ri’i bus ’di skad ces gsol to ||  bcom ldan ’das gang gi tshe rigs kyi bu dang rigs kyi bu mo dag shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di ’dzin pa dang ’chang ba dang klog pa dang kun chub (123b1) par bgyid pa dang rab tu ’don pa dang ston pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs pa dang kha ton bgyid pa dang yi ger ’dri ba la bdud sdig can dag bar chad bgyi ba la spro ba skye bar ’gyur ba de’i tshe | bcom ldan ’das ci ltar na deng sang rigs kyi bu dang rigs kyi bu mo dag gis shes rab (2) kyi pha rol tu phyin pa ’di ’dzin pa dang ’chang ba dang klog pa dang kun chub par bgyid pa dang rab tu ’don pa dang ston pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs pa dang kha ton bgyid pa dang ye ge ’dri bar ’gyur | bcom ldan ’das gang gi mthus rigs kyi bu dang rigs kyi bu mo de dag shes (3) rab kyi pha rol tu phyin pa ’di ’dzin pa dang ’chang pa dang klog pa dang kun chub par bgyid pa dang rab tu ’don pa dang ston pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs pa dang kha ton bgyid pa dang yi ge ’dri bar ’gyur | de skad ces gsol pa dang | bcom ldan ’das kyis tshe dang ldan pa shā (4)ri’i bu la ’di skad ces bka’ stsal to ||  shā ri’i bu rigs kyi bu dang rigs kyi bu mo de dag ni sangs rgyas bcom ldan ’das de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas rnams kyi mthus shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di ’dzin pa dang ’chang ba dang klog pa dang (5) kun chub par byed pa dang rab tu ’don pa dang ston pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs pa dang kha ton byed pa dang yi ge ’dri bar ’gyur ba dang de bzhin nyid du gro ba pa dang de bzhin nyid du sgrub pa dang de bzhin nyid du rnal ’byor du byed par ’gyur ro ||  de ci’i phyir zhe na | shā ri’i bu ’di ni (6) chos rnams kyi chos nyid de gang ’jig rten gyi khams gzhal du med grangs med pa dag na sangs rgyas bcom ldan ’das gang dag bzhugs te ’tsho zhing gzhes pa de dag shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di ’dzin pa dang ’chang ba dang klog pa dang kun chub par byed pa dang rab tu ’don pa dang ston (7) pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs pa dang kha ton byed pa dang yi ge ’dri ba ya dgongs par ’gyur yongs su gzung bar ’gyur ro ||  rigs kyi bu dang rigs kyi bu mo gang dag shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di ’dzin pa dang ’chang ba dang klog pa dang kun chub par byed pa dang rab tu (124a1) ’don pa dang ston pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs pa dang kha ton byed pa dang yi ger ’dri bar ’gyur ba dang de bzhin nyid du slob pa dang de bzhin nyid du sgrub pa dang de bzhin nyid du rnal ’byor du byed par ’gyur ba de dag la yang sangs rgyas bcom ldan ’das de dag (2) gis dgongs par ’gyur yongs su gzung bar ’gyur te | shā ri’i bu sangs rgyas kyis dgongs pa dang sangs rgyas kyis yongs su gzung ba’i rigs kyi bu dang rigs kyi bu mo dag la bar chad byed mi nus so ||  de skad ces bka’ stsal pa dang | bcom ldan ’das la tshe dang ldan (3) pa shā ri’i bus ’di skad ces gsol to ||  bcom ldan ’das byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po gang dag shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di nyan pa dang ’dzin pa dang ’chang ba dang klog pa dang kun chub par bgyid pa dang rab tu ’don pa dang ston pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs (4) pa dang kha ton bgyid pa dang yi ger ’dri bar ’gyur ba dang de bzhin nyid du slob pa dang de bzhin nyid du sgrub pa dang de bzhin nyid du rnal ’byor du bgyid par ’gyur ba de dag thams cad ni | bcom ldan ’das sangs rgyas kyi mthu dang sangs rgyas kyi byin gyi rlabs dang sangs rgyas kyis yongs su (5) bzung bas | shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di nyan pa dang ’dzin pa dang ’chang ba dang klog pa dang kun chub par bgyid pa dang rab tu ’don pa dang ston pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs pa dang kha ton bgyid pa dang yi ger ’dri bar ’gyur ba dang de bzhin nyid du slob pa dang de bzhin (6) nyid du sgrub pa dang de bzhin nyid du rnal ’byor du bgyid par ’gyur ba de ltar sgrub par ’gyur ro ||  de skad ces gsol pa dang | bcom ldan ’das kyis tshe dang ldan pa shā ri’i bu la ’di skad ces bka’ stsal to ||  shā ri’i bu de de bzhin no de de bzhin te | shā ri’i bu byang chub sems (7) dpa’ sems dpa’ chen po de dag thams cad ni sangs rgyas kyi mthu dang sangs rgyas kyis byin gyi rlabs dang sangs rgyas kyis yongs su bzung bas shes rab kyi pha rol tu phyin pa zab mo ’di nyan pa dang ’dzin pa dang ’chang ba dang klog pa dang kun chub par byed pa dang rab tu ’don pa dang ston (124b1) pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs pa dang kha ton byed pa dang yi ger ’dri bar ’gyur ba dang de bzhin nyid du slob pa dang de bzhin nyid du sgrub pa dang de bzhin nyid du rnal ’byor du byed par ’gyur ro ||  shā ri’i bu byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po gang shes rab kyi pha (2) rol tu phyin pa ’di nyan pa dang ’dzin pa dang ’chang ba dang klog pa dang kun chub par byed pa dang rab tu ’don pa dang ston pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs pa dang kha ton byed pa dang yi ger ’dri bar ’gyur ba dang | de bzhin nyid du slob pa dang de bzhin nyid du sgrub pa dang de bzhin nyid du (3) rnal ’byor du byed par ’gyur ba de dag ni de bzhin gshegs pas mkhyen te | shā ri’i bu de dag ni de bzhin gshegs pas byin gyis brlabs so || 
                                   
āhā [k].va gambhīrā vadayaṃ [bh]. + + .r. [j]ñāpāramitā duradhimuccanatāya āha rūpaṃ subhūti abaddhaṃ a[m]u[k]t..  + (k)i(sya) + +      [h](e)tu vijñāna asvabhāvatvā subhūti abaddhaṃ amuktaṃ (|)  r[ū]pas[y]a subhūti p[u]rvaṃto (1) 1 + .[dh]. + .[u] .[t]. + .k. .[y]. + + .[ū] + t. .v. ... + + + + + + + + + + + .. .y. + + + + + +      s[v]abhāvaṃ hi subhūti rūpaṃ  pratyutpannaṃ subhūti rūpaṃ ◊  abaddhaṃ amuktaṃ ◊ tat kisya heto (2) pūrvaṃtāparaṃtāsva ◯ bhāvaṃ hi s[u]bh[ū](t)i [p]. ...    [s](u)bhūti ◊ pūrva(ṃ)to abaddho amukto ◊  tat kisya he[to] ◊ p[ū](rvāṃtās)v(a)[bh]āvaṃ hi subhūti vijñānaṃ ◊  vijñānas[y]a s[u]bhūti aparaṃto aba(ddh)o [’m](ukt)o  (3) tat k[i]sya heto ◯ apara(ṃ)tāsva[bh](āvaṃ) ...  + + + ..ṃ .. ..[ṃ]  + [t] k[i]sya heto pūrvāṃtāparaṃtāsvabhāvaṃ2 hi ◊ subhūti vijñānaṃ ◊ 
..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  .. 
世尊 云何不精(10)進者信解般若波羅蜜甚難。須菩提。色無縛(11)無解。  何以故。色眞性是色。  受想行識無縛無(12)解。    何以故。識眞性是識。  復次須菩提。色前際(13)無縛無解。  何以故。色前際眞性是色。  色後際(14)無縛無解。  何以故。色後際眞性是色。  現在色(15)無縛無解。  何以故。現在色眞性是色。  須菩(16)提。受想行識前際無縛無解。    何以故。識前際(17)眞性是識。  識後際無縛無解。  何以故。識後際(18)眞性是識。  現在識無縛無解。  何以故。現在識(19)眞性是識。 
Subhuti: How deep then is this perfection of wisdom, since it is so hard to gain confidence in it? The Lord: Form is neither bound nor freed,  because form has no own-being.        The past starting point of material process [= form] is neither bound nor freed,  because the past starting point of a material process is without own-being.  The end of a material process, in the future, is neither bound nor freed,  because the future end of a material process is without own-being.  A present material process is without own-being,  because the fact of being present is not a part of the own-being of a present form.  (186) And so for the remaining skandhas.             
subhūtir āha - duradhimocā bhagavan prajñāpāramitā, paramaduradhimocā bhagavan prajñāpāramitā anabhiyuktenānavaropitakuśalamūlena pāpamitrahastagatena māravaśagatena kusīdena hīnavīryeṇa muṣitasmṛtinā duṣprajñena |  bhagavān āha - evam etat subhūte, evam etat |  duradhimocā subhūte prajñāpāramitā, paramaduradhimocā subhūte prajñāpāramitā anabhiyuktenānavaropitakuśalamūlena pāpamitrahastagatena māravaśagatena kusīdena hīnavīryeṇa muṣitasmṛtinā duṣprajñena |  tat kasya hetoḥ? yā subhūte rūpaviśuddhiḥ, sā phalaviśuddhiḥ, yā phalaviśuddhiḥ, sā rūpaviśuddhiḥ |  iti hi subhūte rūpaviśuddhiś ca phalaviśuddhiś cādvayam etad advaidhīkāram abhinnam acchinnam iti hi subhūte phalaviśuddhito rūpaviśuddhī rupaviśuddhitaḥ phalaviśuddhiḥ |  evaṃ vedanāsaṃjñāsaṃskārāḥ |  yā subhūte vijñānaviśuddhiḥ, sā phalaviśuddhiḥ, yā phalaviśuddhiḥ sā vijñānaviśuddhiḥ |  iti hi subhūte vijñānaviśuddhiś ca phalaviśuddhiś cādvayam etad advaidhīkāram abhinnam acchinnam |  iti hi subhūte phalaviśuddhito vijñānaviśuddhir vijñānaviśuddhitaḥ phalaviśuddhiḥ |  punar aparaṃ subhūte yā rūpaviśuddhiḥ sā sarvajñatāviśuddhiḥ, yā sarvajñatāviśuddhiḥ sā rūpaviśuddhiḥ |  iti hi subhūte rūpaviśuddhiś ca sarvajñatāviśuddhiś cādvayam etad advaidhīkāram abhinnam acchinnam |  iti hi subhūte sarvajñatāviśuddhito rūpaviśuddhiḥ, rūpaviśuddhitaḥ sarvajñatāviśuddhiḥ |  evaṃ vedanāsaṃjñāsaṃskārāḥ |  yā subhūte vijñānaviśuddhiḥ sā sarvajñatāviśuddhiḥ |  yā sarvajñatāviśuddhiḥ (94) sā vijñānaviśuddhiḥ |  iti hi subhūte vijñānaviśuddhiś ca sarvajñatāviśuddhiś cādvayam etad advaidhīkāram abhinnam acchinnam |  iti hi subhūte sarvajñatāviśuddhito vijñānaviśuddhiḥ, vijñānaviśuddhitaḥ sarvajñatāviśuddhiḥ || 
shā ri’i bu de dag ni de bzhin gshegs pas gzigs so ||  shā ri’i bu de dag ni de bzhin gshegs pa’i sangs rgyas kyi spyan (4) gyis rnam par gzigs so ||  thos nas kyang bzung ba dang bcangs pa dang klags pa dang kun chub par byas pa dang rab tu bton pa dang bstan pa dang nye bar bstan pa dang lung ’bogs pa dang kha ton byas pa dang yi ger bris nas de bzhin nyid du slob pa dang de bzhin nyid du sgrub pa dang de (5) bzhin nyid du rnal ’byor du byed pa ni bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub tu nye bar ’gyur te | bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub dang de bzhin nyid la gnas par ’gyur ro ||  shā ri’i bu gang dag shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di bris nas ’chang bar ’gyur (6) klog par ’gyur kun chub par byed par ’gyur rab tu ’don par ’gyur ston par ’gyur nye bar ston par ’gyur lung ’bogs par ’gyur kha ton byed par ’gyur yi ger ’dri bar ’gyur gyi de bzhin nyid du mi slob de bzhin nyid du mi sgrub de bzhin nyid du rnal ’byor du mi byed pa de dag ni | de bzhin (7) nyid du mi spob pa dang de bzhin nyid du mi sgrub pa dang de bzhin nyid du rnal ’byor du mi byed pas | de bzhin nyid dang bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub tu gnas par mi ’gyur mod kyi | shā ri’i bu de dag kyang de bzhin gshegs pas mkhyen de dag kyang de bzhin gshegs (125a1) pas byin gyis brlabs de dag kyang de bzhin gshegs pas gzigs te shā ri’i bu de dag kyang de bzhin gshegs pas sangs rgyas kyi spyan gyis rnam par gzigs so ||  shā ri’i bu de dag gi ’bad pa dang | yongs su g.yo ba de yang don chen po dang | phan yon chen (2) po dang ’bras bu chen po dang rnam par smin pa chen po dang ldan par ’gyur ro ||  de ci’i phyir zhe na | ’di ltar shes rab kyi pha rol tu phyin pa ni chos thams cad kyi don dam pa dang ldan pa yin te | sems can thams cad la yang dag pa ci lta ba bzhin du rtogs par bya bas nye bar gnas so (3) shā ri’i bu yang pha rol tu phyin pa drug dang ldan pa’i mdo sde ’di dag ni de bzhin gshegs pa ’das nas kyang dam pa’i chos ’jig pa’i dus kyi tshe chos ’dul ba snying po sar pa thob pa na lho phyogs su ’byung bar ’gyur ro ||  lho phyogs nas kyang bar ta nir ’byung bar ’gyur ro ||  par ta (4) ni nas yang byang phyogs su ’byung ste | shā ri’i bu de’i dus na gang zhig shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di ’dzin pa dang ’chang ba dang klog pa dang kun chub par byed pa dang rang tu ’don pa dang ston pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs pa dang kha ton byed par ’gyur zhing tha na glegs bam du chud (5) par byas nas ’chang bar ’gyur ba’i rigs kyi bu dang rigs kyi bu mo de dag ni de bzhin gshegs pas dgongs so ||  de dag ni de bzhin gshegs pas mkhyen to ||  shā ri’i bu de dag ni de bzhin gshegs pas byin gyis brlabs so ||  shā ri’i bu de dag ni de bzhin gshegs pas (6) gzigs so ||  shā ri’i bu de dag ni de bzhin gshegs pas sangs rgyas kyi spyan gyis rnam par gzigs so ||  shā ri’i bus gsol pa | bcom ldan ’das shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di lta bur zab mo ’di yang ’di ltar phyi ma’i dus phyi ma’i tshe na byang gi yul dang byang gi phyogs (7) kyi char rgyas par ’gyur lags sam | bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa | shā ri’i bu de la byang gi yul dang byang gi phyogs kyi cha der gang dag shes rab kyi pha rol tu phyin pa zab mo ’di mnyan nas shes rab kyi pha rol tu phyin pa zab mo ’di la rnal ’byor du byed pa de dag rgyas par (125b1) ’gyur ro ||  shā ri’i bu gang shes rab kyi pha rol tu phyin pa zab mo ’di nyan pa dang ’dri ba dang ’dzin pa dang ’chang ba dang klog pa dang kun chub par byed pa dang rab tu ’don pa dang ston pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs pa dang kha ton byed par ’gyur ba dang de bzhin nyid du slob pa dang (2) de bzhin nyid du sgrub pa dang de bzhin nyid du rnal ’byor du byed par ’gyur ba’i byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de dag ni yun ring po nas theg pa la yang dag par zhugs par rig par bya’o ||  shā ri’i bus gsol pa | bcom ldan ’das byang gi yul dang byang gi phyogs (3) kyi char gang dag shes rab kyi pha rol tu phyin pa zab mo ’di nyan pa dang ’dri ba dang ’dzin pa dang ’chang ba dang klog pa dang kun chub par bgyid pa dang rab tu ’don pa dang ston pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs pa dang kha ton bgyid par ’gyur ba dang de bzhin nyid du slob pa dang de bzhin nyid du (4) sgrub pa dang de bzhin nyid du rnal ’byor du bgyid par ’gyur ba’i byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de dag nyung ngu ’am ’on te mang ste ci snyed cig ’byung bar ’gyur | bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa | shā ri’i bu byang gi yul dang byang gi phyogs kyi char byang chub (5) sems dpa’ sems dpa’ chen po mang zhing shin tu mang du ’byung bar ’gyur ro ||  shā ri’i bu de dag mang mod kyi mang po de dag las shis rab kyi pha rol tu phyin pa ’di nyan pa dang ’di ba dang ’dzin pa dang ’chang ba dang klog pa dang kun chub par byed pa dang rab tu ’don pa dang ston pa dang nye (6) bar ston pa dang lung ’bogs pa dang kha ton byed par ’gyur ba dang de bzhin nyid du slob pa dang de bzhin nyid du sgrub pa dang de bzhin nyid du rnal ’byor du byed par ’gyur ba dang shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di bshad pa na ’god par mi ’gyur kun tu zhum par mi ’gyur bag tsha bar mi ’gyur bag ’khums (7) par mi ’gyur yid phyir phyogs par mi ’gyur dngang bar mi ’gyur kun tu skrag par mi ’gyur kun tu skrag pa dang ldan par mi ’gyur ba’i byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de dag ni ches nyung bar ’gyur te | byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de dag ni yun ring po nas theg pa (126a1) la yang dag par zhugs par rig par bya’o ||  de dag ni sngon gyi de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas rnams kyi rjes su ’brang zhing yongs su dris pa dang yongs su zhus pa dang yongs su dri ba byas shing gang zag byang chub sems dpa’i theg pa (2) can rigs kyi bu ’am rigs kyi bu mo de dag gis sngon gyi de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas rnams la mchod pa yin no ||  de dag ni tshul khrims yongs su rdzogs par byed par ’gyur ro || 
                                   
āhā gaṃbhīrā 3 .. + + + + + + + + + + + + + + + (4) bha◊gavaṃ pra[jñ](ā)pāramitā ◊  āh[ā]  + + + + + + + + + + [m]itā ◊ paramaduradhimuccā subhūti prajñāpāramitā ◊  tat kisya he + + + + + + + + + śod[dh]ī pi sā yā phala[v]i(śuddh)ī + + ...  + + + + + + + + + + [adva]yaṃ etaṃ ◊ [ad](v)i[dh]ī[k]āraṃ abhin(n)aṃ [a]chi[n]naṃ [it]i [h]i + + + + + + + + + + + + + + + +                           
..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  .. 
世尊。般若波羅蜜甚深。不精進者(20)信解甚難。  佛言。如是如是。  須菩提。深般若波(21)羅蜜不精進者信解甚難。  須菩提。色淨即是(22)果淨。色淨故果亦淨。      受想行識淨即是果淨。(23)受想行識淨故果亦淨。        復次須菩提。色淨即(24)是薩婆若淨。薩婆若淨故色淨。  須菩提。色淨(25)薩婆若淨。無二無別無異無壞。    受想行識淨(26)即是薩婆若淨。    薩婆若淨故受想行識淨。  須(27)菩提。薩婆若淨受想行識淨。無二無別無異(28)無壞   
Subhuti: It is hard, it is exceedingly hard to gain confidence in the perfection of wisdom, if one is unpractised, has planted no wholesome roots, is in the hands of a bad friend, has come under the sway of Mara, is lazy, of small vigour, robbed of mindfulness and stupid.  The Lord: So it is, Subhuti.    Because the purity of form is identical with the purity of the fruit, and the purity of the fruit is identical with the purity of form.  It is thus that the purity of form and the purity of the fruit are not two, nor divided, are not broken apart, nor cut apart.  It is thus that the purity of form comes from the purity of the fruit, and the purity of the fruit from the purity of form.          (187) And the same identity exists between the purity of form and the purity of all-knowledge.  The same applies to the other skandhas.             
atha khalv āyuṣmān śāriputro bhagavantam etad avocat - gambhīrā bhagavan prajñāpāramitā |  bhagavān āha - viśuddhatvāc chāriputra |  āha - avabhāsakarī bhagavan prajñāpāramitā |  bhagavān āhaviśuddhatvāc chāriputra |  āha - āloko bhagavan prajñāpāramitā |  bhagavān āha - viśuddhatvāc chāriputra |  āha - apratisaṃdhir bhagavan prajñāpāramitā |  bhagavān āha - viśuddhatvāc chāriputra |  āha - asaṃkleśo bhagavan prajñāpāramitā |  bhagavān āha - viśuddhatvāc chāriputra |  āha - aprāptiranabhisamayo bhagavan prajñāpāramitā |  bhagavān āha - viśuddhatvāc chāriputra |  āha - anabhinirvṛttir bhagavan prajñāpāramitā |  bhagavān āha - viśuddhatvāc chāriputra |  āha - atyantānupapattir bhagavan prajñāpāramitā kāmadhāturūpadhātvārūpyadhātuṣu |  bhagavān āha - viśuddhatvāc chāriputra |  āha - na jānāti na saṃjānīte bhagavan prajñāpāramitā |  bhagavān āha - viśuddhatvāc chāriputra |  āha - kiṃ bhagavan prajñāpāramitā na jānāti na saṃjānīte? bhagavān āha - rūpaṃ śāriputra prajñāpāramitā na jānāti na saṃjānīte |  tat kasya hetoḥ? viśuddhatvāc chāriputra |  evaṃ vedanāsaṃjñāsaṃskārāḥ |  vijñānaṃ śāriputra prajñāpāramitā na jānāti na saṃjānīte |  tat kasya hetoḥ? viśuddhatvāc chāriputra |  āha - prajñāpāramitā bhagavan sarvajñatāyā nāpakāraṃ karoti, nopakāraṃ karoti? bhagavān āha - viśuddhatvāc chāriputra |  āha - prajñāpāramitā bhagavan na kaṃcid dharmaṃ parigṛhṇāti, na parityajati? bhagavān āha - viśuddhatvāc chāriputra |  atha khalv āyuṣmān subhūtir bhagavantam etad avocat - ātmaviśuddhito bhagavan rūpaviśuddhiḥ? bhagavān āha - atyantaviśuddhatvāt subhūte |  āha - ātmaviśuddhito bhagavan vedanāsaṃjñāsaṃskāraviśuddhiḥ |  ātmaviśuddhito bhagavan vijñānaviśuddhiḥ? bhagavān āha - atyantaviśuddhatvāt subhūte |  āha - ātmaviśuddhito bhagavan phalaviśuddhiḥ? bhagavān āha - atyantaviśuddhatvāt subhūte |  āha - ātmaviśuddhito bhagavan sarvajñatāviśuddhiḥ? bhagavān āha - atyantaviśuddhatvāt subhūte |  āha - ātmaviśuddhito bhagavan na prāptir nābhisamaya? bhagavān āha - atyantaviśuddhatvāt subhūte |  āha - ātmāparyantatayā bhagavan rūpāparyatantā? bhagavān āha - atyantaviśuddhatvāt subhūte |  āha - ātmāparyantatayā bhagavan vedanāsaṃjñāsaṃskāravijñānāparyantatā? bhagavān āha - atyantaviśuddhatvāt subhūte |  āha - ya evam asya bodhisattvasya mahāsattvasya bhagavan avabodhaḥ, iyam asya prajñāpāramitā? bhagavān āha - atyantaviśuddhatvāt subhūte |  āyuṣmān subhūtir āha - sā khalu punar iyaṃ bhagavan prajñāpāramitā nāpare tīre, na pare tīre, nāpy ubhayam antareṇa viprakṛtā sthitā |  bhagavān āha - atyantaviśuddhatvāt subhūte || 
de dag ni ’di lta ste bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i (3) byang chub ’di nyid las brtsams te skye bo mang po’i don byed par ’gyur ro ||  de ci’i phyir zhe na | de ni ’di ltar rigs kyi bu dang rigs kyi bu mo de dag la nga nyid kyis thams cad mkhyen pa nyid dang ldan pa’i gtam byas so ||  de dag ni tshe rabs ’phos kyang thams cad mkhyen pa nyid dang ldan (4) pa dang shes rab kyi pha rol tu phyin pa dang ldan pa ’di nyid la yang dag par spyod par ’gyur ro ||  ’di lta ste bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub las brtsams nas de nyid kyi gtam byed par ’gyur de nyid kyi gtam la mngon par dga’ bar ’gyur ro ||  de dag la legs par gnas shing (5) shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la mnyam par gzhag par ’gyur te bdud kyis kyang dbye bar byed mi nus na ’di lta ste sems can gzhan dag gis ’dun pa ’am sngags kyi sgo nas dbye ba lta ci smos | de ce’i phyir zhe na | de ni ’di ltar bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub tu mthu brtan (6) pa’i phyir ro ||  rigs kyi bu dang rigs kyi bu mo dag gis de thos nas shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la dga’ ba dang dang ba dang rab tu dang ba rgya chen po ’thob par ’gyur ro ||  de dag gis ni ’di lta ste bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub la skye bo mang po dag gi dge ba’i rtsa (7) ba skyed par ’gyur ro ||  de ce’i phyir zhe na | ’di ltar rigs kyi bu dang rigs kyi bu mo de dag gis ni nga’i mngon sum du tshig ’di skad du | byang chub sems dpa’i spyad pa spyod pa na bdag gis srog chags brgya phrag mang po dang srog chags stong phrag mang po dang srog chags brgya stong phrag (126b1) mang po dang srog chags bye ba brgya phrag mang po dang srog chags bye ba stong phrag mang po dang srog chags bye ba brgya stong phrag mang po dang srog chags bye ba khrag khrig brgya stong mang po rnams bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub la yang dag par gzhag par bya’o yang dag par bstan (2) par bya’o yang dag par dgod par bya’o yang dag par gzengs bstod par bya’o yang dag par dga’ ba bskyed par bya’o yang dag par rab tu dbye bar bya’o ||  rdzogs pa’i byang chub la gnas par bya’o ||  slar mi ldog par bya’o zhes smras so ||  de ci’i phyir zhe na | ngas gang dag (3) gis tshig ’di skad ces byang chub kyi don du spyod pa na bdag gis srog chags brgya phrag mang po dang srog chags stong phrag mang po dang srog chags brgya stong phrag mang po dang srog chags bye ba brgya phrag mang po dang srog chags bye ba stong phrag mang po dang srog chags bye ba brgya stong phrag (4) mang po dang srog chags bye ba khrag khrig brgya stong mang po rnams bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub la yang dag par gzhag par bya’o yang dag par bstan par bya’o yang dag par dgod par bya’o yang dag par gzengs bstod par bya’o yang dag par dga’ bar bya’o yang dag par rab (5) tu dbye bar bya’o rdzogs pa’i byang chub la gnas par bya’o phyir mi ldog par bya’o zhes smras pa’i rigs kyi bu dang rigs kyi bu mo byang chub sems dpa’i theg pa can de dag gi sems la sems kyis bltas nas rjes su yi rang bar byas so ||  de ltar rigs kyi bu dang rigs kyi bu mo de dag ni (6) mos pa rgya chen po dang ldan pa yin no ||  gang na de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas mngon du gyur pa rnams chos ston par ’gyur ba dang | gang du de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas rnams kyi thad nas shes (7) rab kyi pha rol tu phyin pa ’di rgya cher thos par ’gyur ba gang yin pa’i sangs rgyas kyi zhing gzhan dang gzhan du ’gro bar bya bar sems par ’gyur ro ||  sangs rgyas kyi zhing de dag tu yang de dag gis srog chags brgya phrag mang po dang srog chags stong phrag mang po dang srog chags brgya stong (127a1) phrag mang po dang srog chags bye ba brgya phrag mang po dang srog chags bye ba stong phrag mang po dang srog chags bye ba brgya stong phrag mang po dang srog chags bye ba khrag khrig brgya stong mang po dag bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub tu yang dag par ’jog pa dang yang dag par (2) ston pa dang yang dag par ’god pa dang yang dag par gzengs stod pa dang yang dag par rab tu dga’ ba bskyed pa dang yang dag par rab tu ’byed pa dang yang dag par byang chub pa la gzhog par byed pa dang phyir mi ldog par byed par ’gyur ro ||  de skad ces bka’ stsal pa dang | bcom ldan (3) ’das la tshe dang ldan pa shā ri’i bus ’di skad ces gsol to ||  bcom ldan ’das de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas kyis ’das pa dang ma ’ongs pa dang da ltar byung ba’i chos kyi bar rnams lam gzigs pa ’am ma gsan pa ’am mngon par mi mkhyen (4) pa ’am rnam par mi mkhyen pa gang yang ma mchis shing | chos gang yang rnam par mi mkhyen pa ma mchis sems can gyi spyod pa gang yang rnam par mi mkhyen pa ma mchis pa dang | bcom ldan ’das yang de’i tshe gang dag shes rab kyi pha rol tu phyin pa zab mo ’di ’dzin pa dang ’chang ba dang (5) klog pa dang kun chub par bgyid pa dang rab tu ’don pa dang ston pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs pa dang kha ton bgyid pa dang yi ger ’dri bar ’gyur ba | ma ’ongs pa’i byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po byang chub ’dod pa rnams dang lhag pa’i bsam pa phun sum tshogs (6) pa rnams dang brtson ’grus brtsams pa rnams kyi yang spyod pa gang du mkhyen pa zhes bya ba de ni ngo mtshar to ||  gang de’i tshe na pha rol tu phyin pa drug po ’di dag gi slad du | sems can thams cad kyi don du brtson pa bskyed de | tshol ba dang yongs su tshol ba dang tshol bar ’gyur pa’i (7) rigs kyi bu dang rigs kyi bu mo de dag las | btsal ba dang yongs su btsal ba dang btsal bar ’gyur ba’i byang chub sems dpa’ kha cig gis ni btsa’ ba na rnyed par ’gyur shes rab kyi pha rol tu phyin pa zab mo ’di kha cig gis btsal kyang mi rnyed shes rab kyi pha rol tu phyin pa zab mo (127b1) ’di kha cig gis ma btsal kyang rnyed par ’gyur ba bcom ldan ’das ’di’i rgyu gang lags | de skad ces gsol pa dang | bcom ldan ’das kyis tshe dang ldan pa shā ri’i bu la ’di skad ces bka’ stsal to ||  shā ri’i bu de de bzhin no de de bzhin te | de bzhin gshegs pas ni ’das pa (2) dang ma ’ongs pa dang da ltar byung ba’i chos rnams la ma gzigs pa ’am ma gsan pa ’am mi mkhyen pa ’am rnam par mi mkhyen pa ni gang yang med do ||  shā ri’i bu yang de’i tshe de’i dus na byang chub sems dpa’ kha cig gis ni shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di btsal zhing rjes su btsal la (3) yongs su btsal kyang mi rnyed la | byang chub sems dpa’ kha cig gis ni ma btsal rjes su ma btsal yongs su ma btsal yang rnyed par ’gyur ro ||  de ci’i phyir zhe na | ’di ltar byang chub sems dpa’ de dag gis shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di sngon gyi mthar yang brtson pa ma bor bar (4) btsal ba dang yongs su btsal bas na de dag gis sngon gyi dge ba’i rtsa ba’i ’dun pa de nyid kyis shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di ma btsal rjes su ma btsal yongs su ma btsal yang rnyed par ’gyur ro ||  de las gzhan pa’i mdo sde shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di nyid mngon par brjod pa de (5) dag kyang de dag la rang nyid nye bar ’ong bar ’gyur nye bar gzhol ba dang nye bar phyogs par ’gyur ro ||  de ci’i phyir zhe na | shā ri’i bu de ni ’di ltar yin te byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po gang zhig shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di brtson pa ma bor bar tshol ba dang yongs su tshol ba (6) des ni skye ba ’phos shing tshe rabs rjes kyang shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di rnyed par ’gyur zheng de las gzhan pa’i mdo sde shes rab kyi pha rol tu phyin pa dang ldan pa dag kyang de’i drung du rang nyid nye bar ’ong ba dang nye bar gzhol ba dang nye bar phyogs par ’gyur ro ||  de skad ces bka’ stsal pa dang | (7) bcom ldan ’das la tshe dang ldan pa shā ri’i bus ’di skad ces gsol to ||  bcom ldan ’das pha rol tu phyin pa drug dang ldan pa’i mdo ’di dag nyid rigs kyi bu dang rigs kyi bu mo de dag la nye bar ’ong ba dang nye bar gzhol ba dang nye bar phyogs par ’gyur gyi gzhan dag ni ma lags sam | (128a1) bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa | shā ri’i bu mdo sde zab mo zab pa gzhan ci snyed yod pa de dag kyang | bdag nyid rigs kyi bu dang rigs kyi bu mo de dag la rang nyid nye bar ’ong ba dang nye bar gzhol ba dang nye bar phyogs par ’gyur ro ||  de ci’i phyir zhe na | shā ri’i (2) bu de ni ’di ltar yin te byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po gang dag sems can rnams bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub la rab tu ’jogs pa dang yang dag par ston pa dang yang dag par ’god pa dang | yang dag par gzengs stod pa dang yang dag par rab tu dga’ bar byed (3) pa dang yang dag par rab tu ’byed par ’gyur ba dang yang dag par rdzogs pa’i byang chub la gnas par byed par ’gyur ba dang phyir mi ldog par byed par ’gyur zhing bdag nyid kyang de la slob par ’gyur na | shāā ri’i bu skye ba ’phos nas kyang de dag la mi dmigs pa dang ldan pa dang stong pa nyid dang (4) ldan pa dang pha rol tu phyin pa drug dang ldan pa’i mdo sde zab mo zab pa dag rang nyid nye bar ’ong bar ’gyur rang nyid nye bar gzhol bar ’gyur rang nyid nye bar phyogs par ’gyur ro ||  ’phags pa shes rab kyi pha rol tu phyin pa brgyad stong pa las | ’dzin pa’i yon tan yongs su brjod pa’i (5) le’u zhes bya ste bcu pa’o ||  || shes rab kyi pha rol tu phyin pa brgyad stong pa | bam po bcu gcig pa | de nas bcom ldan ’das la tshe dang ldan pa rab ’byor gyis ’di skad ces gsol to ||  bcom ldan ’das rigs kyi bu dang rigs kyi bu mo de dag gi yon (6) tan ’di dag ni bcom ldan ’das kyis yongs su brjod na | bcom ldan ’das yang de dag la bar du gcod pa ci tsam dag ’byung bar ’gyur | de skad ces gsol pa dang | bcom ldan ’das kyis tshe dang ldan pa rab ’byor la ’di skad ces bka’ stsal to ||  rab ’byor bar chad byed (7) pa’i bdud kyi las mang du ’byung bar ’gyur ro ||  rab ’byor gyis gsol pa | bcom ldan ’das bar du gcod par bgyid pa’i bdud kyi las mang po tshul ci lta bu dag ’byung bar ’gyur | bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa | rab ’byor byang chub sems dpa’ sems (128b1) dpa’ chen po shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’chad pa de dag gi spobs pa yun ring mo zhig na ’byung bar ’gyur te rab ’byor ’di ni bdud kyi las dang por rig par bya’o ||  rab ’byor spobs pa de skyes na yang yid g.yengs pa nyid du ’gyur te ’di yang bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab (2) ’byor de dag glal ba dang rgod pa dang steg cing yi ger ’dri bar gyur na ’di yang bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor sems rnam par g.yeng bas kun chub par byed na ’di yang bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor rnam par shes pa phan tshun dang ldan pas yi ger ’dri na ’di (3) yang bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor dran pa mi ’thob na ’di yang bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor phan tshun bzhad gad byed cing yi ger ’dri na ’di yang bdud kyi las su rig par bya’o || 
                                                                       
                                                                       
..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  .. 
(29)小品般*若經卷第三 (551c4)小品般若波羅蜜經卷第四 (5) 後秦龜茲國*三藏鳩摩羅什譯 (6)  歎淨品第九
(7)爾時舍利弗白佛言。世尊。是淨甚深。 
佛言 淨(8)故。  世尊 是淨明。  佛言 淨故。                      世尊。是淨不生欲(9)界不生色界不生無色界。佛言淨故。世尊。是(10)淨無垢無淨。佛言 淨故。世尊。是淨無得無果。(11)佛言淨故。世尊。是淨不作不起。  佛言淨故。  世(12)尊。是淨無知。  佛言 淨故。  世尊。是淨不知色。(13)不知受想行識。  佛言淨故。        世尊。般若波羅蜜(14)於薩婆若不増不減。佛言淨故。  世尊。般若波(15)羅蜜淨故。於法無所取。佛言淨故。  爾時須菩(16)提白佛言。世尊。我淨故色淨。佛言畢竟淨故。  (17)世尊。我淨故受想行識淨。  佛言畢竟淨故。  世(18)尊。我淨故果淨。佛言畢竟淨故。  世尊。我淨故(19)薩婆若淨。佛言畢竟淨故。  世尊。我淨故無得(20)無果。佛言畢竟淨故。  世尊 我無邊故色無邊。(21)佛言畢竟淨故。  世尊。我無邊故受想行識無(22)邊。佛言畢竟淨故。  世尊。如是如是名菩薩般(23)若波羅蜜耶。須菩提畢竟淨故。  世尊。般若波(24)羅蜜非此岸非彼岸非中流。  佛言畢竟淨故 
Sariputra: Deep, O Lord, is the perfection of wisdom!  The Lord: From purity.  Sariputra: A source of illumination is the perfection of wisdom.  The Lord: From purity.  Sariputra: A light is perfect wisdom.  The Lord: From purity.  Sariputra: Not subject to rebirth is perfect wisdom.  The Lord: From purity.  Sariputra: Free from defilement is perfect wisdom.  The Lord: From purity.  Sariputra: There is no attainment or reunion in perfect wisdom.  The Lord: From purity.  Sariputra: Perfect wisdom does not reproduce herself.  The Lord: From purity.  (188) Sariputra: There is absolutely no rebirth of perfect wisdom, whether in the world of sense-desire, or in the world of form, or in the formless world.  The Lord: From purity.  Sariputra: Perfect wisdom neither knows or perceives.  The Lord: From purity.  Sariputra: What then does perfect wisdom neither know nor perceive? The Lord: Form, and the other skandhas.  And why? From purity.        Sariputra: Perfect wisdom neither helps nor hinders all-knowledge. The Lord: From purity.  Sariputra: Perfect wisdom neither gains nor abandons any dharma. The Lord: From purity.  Subhuti: The purity of form, etc., is due to the purity of self. The Lord: Because it is absolutely pure.      (189) Subhuti: The purity of the fruit, and the purity of all-knowledge, are due to the purity of self. The Lord: Because of its absolute purity.    Subhuti: The absence of attainment and reunion is due to the purity of self. The Lord: Because of its absolute purity.  Subhuti: The boundlessness of form, etc., is due to the boundlessness of self. The Lord: Because of its absolute purity.    Subhuti: A Bodhisattva who understands it thus, he has perfect wisdom. The Lord: Because of his absolute purity.  Subhuti: Moreover, this perfection of wisdom does not stand on the shore this side, nor on the shore beyond, nor athwart the two.  The Lord: Because of its absolute purity. 
āyuṣmān subhūtir āha - evam api bhagavan saṃjñāsyate bodhisattvo mahāsattvo riñciṣyatīmāṃ prajñāpāramitāṃ dūrīkariṣyatīmāṃ prajñāpāramitām | 
rab ’byor phan tshun co ’dri zhing yi ger ’dri na ’di yang bdud kyi las (4) su rig par bya’o || 
 
 
.. 
(25)世尊。菩薩若如是。亦分別即失般若波羅蜜。(26)即遠般若波羅蜜。 
(190) Subhuti: A Bodhisattva who treats even that [insight] as an object of perception, will thereby part from this perfection of wisdom, and get far away from it. 
  bhagavān āha - sādhu sādhu subhūte |  evam etat (95) subhūte, evam etat |  tat kasya hetoḥ? nāmato ’pi hi subhūto saṅgo nimittato ’pi saṅgaḥ |  evam ukte āyuṣmān subhūtir bhagavantam etad avocat - āścaryaṃ bhagavan yāvad iyaṃ prajñāpāramitā svākhyātā sunirdiṣṭā supariniṣṭhitā, yatra hi nāma bhagavatā ime ’pi saṅgā ākhyātāḥ |  atha khalv āyuṣmān śāriputra āyuṣmantaṃ subhūtim etad avocat - katame te āyuṣman subhūte saṅgāḥ? subhūtir āha - rūpam āyuṣman śāriputra śūnyam iti saṅgaḥ |  evaṃ vedanāsaṃjñāsaṃskārāḥ |  vijñānam āyuṣman śāriputra śūnyam iti saṅgaḥ |  atīteṣu dharmeṣv atītā dharmā iti saṃjānīte, saṅgaḥ |  anāgateṣu dharmeṣv anāgatā dharmā iti saṃjānīte, saṅgaḥ |  pratyutpanneṣu dharmeṣu pratyutpannā dharmā iti saṃjānīte, saṅgaḥ |  iyan taṃ puṇyaskandhaṃ prasūyate bodhisattvayānikaḥ pudgalaḥ prathamena cittotpādeneti saṃjānīte, saṅgaḥ ||  atha khalu śakro devānām indra āyuṣmantaṃ subhūtim etad avocat - katamena ārya subhūte paryāyeṇa saṅgaḥ? subhūtir āha - sacet kauśika tad bodhicittaṃ saṃjānīte - idaṃ tat prathamaṃ bodhicittam iti, anuttarāyāṃ samyaksaṃbodhau pariṇāmayāmīti pariṇāmayati |  na ca cittaprakṛtiḥ śakyā pariṇāmayituṃ tena kulaputreṇa vā kuladuhitrā vā mahāyānasaṃprasthitena |  tasmāt tarhi kauśika paraṃ saṃdarśayatā samādāpayatā samuttejayatā saṃpraharṣayatā anuttarāyāṃ samyaksaṃbodhau bhūtānugamena saṃdarśayitavyaṃ samādāpayitavyaṃ samuttejayitavyaṃ saṃpraharṣayitavyam evam ātmānaṃ ca na kṣiṇoti, buddhānujñātayā ca samādāpanayā paraṃ samādāpayati sa kulaputro vā kuladuhitā vā |  imāś cāsya sarvāḥ saṅgakoṭyo vivarjitā bhavanti || 
rab ’byor mig g.yeng zhing yi ger ’dri na ’di yang bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor yi ger ’dri ba dag phan tshun tshogs pa dang mi mthun par gyur na ’di yang bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor bdag gis ’di’i gting mi rnyed ro mi (5) myong ngo zhes stan las langs te ’gro na ’di yang bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor bdag ni shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di las lung ma bstan to zhes sems ma dad pas stan las langs te song na ’di yang bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor bdag gang du skyes (6) pa’i grong dang grong khyer dang grong rdal gyi ming yang ’dir ma smos ’dir bdag gi ming dang rigs kyang ma smos | bdag gi pha ma’i ming dang rigs kyang ’dir ma smos | bdag gang du skyes pa’i rigs kyang ma smos so snyam nas | de dag shes rab kyi pha rol tu phyin pa mi nyan par sems (7) shing de nas ’gro bar sems na sems bskyed pa de dag ji snyed kyis de dag ji lta ji ltar ’gro bar ’gyur ba de lta de ltar | gang du de dag gis slar rnal ’byor nyid du bya bar ’gyur ba | bskal pa de snyed du ’khor ba yongs su ’dzin par ’gyur ro ||  de ci’i phyir zhe na | rab ’byor shes (129a1) rab kyi pha rol tu phyin pa ’di mi nyan pa’i byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po rnams ni ’jig rten pa dang ’jig rten las ’das pa’i chos rnams la nges par ’byung bar mi ’gyur te rab ’byor ’di yang de dag gi bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor (2) gzhan yang gang zag byang chub sems dpa’i theg pa can dag shes rab kyi pha rol tu phyin pa thams cad mkhyen pa’i ye shes sgrub par byed pa ’di spangs shing bor nas mdo sde gang dag thams cad mkhyen pa’i ye shes sgrub par byed pa ma yin pa nyid de dag yongs su btsal bar sems par ’gyur te (3) rab ’byor ’di yang de dag gi bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor yang ci ltar ’jig rten pa dang ’jig rten las ’das pa’i chos dag la slob par mi ’dod pa dang ’jig rten pa dang ’jig rten las ’das pa’i chos dag la nges par ’byung bar mi ’dod pa de ltar shes rab kyi pha (4) rol tu phyin pa ’di la mi slob ste | shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la ma bslabs pas ’jig rten pa dang ’jig rten las ’das pa’i chos dag la nges par ’byung bar mi ’gyur ro ||  de ltar blo chung pa de dag ’jig rten pa dang ’jig rten las ’das pa’i chos rnams yang dag pa (5) ci lta ba bzhin du yongs su shes pa’i rtsa ba shes rab kyi pha rol tu phyin pa spangs shing bor nas yal ga la ’ju bar sems so ||  rab ’byor ’di lta ste dper na | khyi ni ngo bo’i thad nas zan gong bslang ba btang ste | las byed pa’i mi las zan kham btsal bar sems pa de bzhin du rab ’byor (6) phyi ma ma ’ongs pa’i dus na gang zag byang chub sems dpa’i theg pa can gang la la dag shes rab kyi pha rol tu phyin pa thams cad mkhyen pa’i ye shes kyi rtsa ba ’di bor te nyan thos dang rang sangs rgyas kyi theg pa yal ga dang lo ma dang ’dab ma lta bu las snying po sangs rgyas nyid btsal bar sems par (7) ’gyur te rab ’byor ’di yang byang chub sems dpa’ de dag gi bdud kyi las su rig par bya’o ||  de ci’i phyir zhe na | blo chung ba de dag ni shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di thams cad mkhyen pa’i ye shes sgrub par byed par mi shes te | de dag gis shes rab kyi pha rol tu phyin (129b1) pa spangs shing bor nas de las gzhan pa’i mdo sde gang dag nyan thos kyis mngon par ston pa dang rang sangs rgyas kyis mngon par ston pa de dag la lhag par kun chub par bya bar sems par ’gyur te | de lta bu’i tshul gyi byang chub sems dpa’ de dag ni yal ga dang lo ma dang ’dab ma lta (2) bu la zhugs pa yin par rig par bya’o ||  de ci’i phyir zhe na | rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos ci ltar gang zag nyan thos kyi theg pa can dag dang rang sangs rgyas kyi theg pa can dag slob pa de ltar bslab par mi bya’o ||  rab ’byor gang zag nyan thos (3) kyi theg pa can dang rang sangs rgyas kyi theg pa can dag ci ltar slob ce na | rab ’byor de dag ’di snyam du sems te | bdag gcig bu dul bar bya’o bdag gcig pu zhi bar bya’o bdag gcig pu yongs su mya ngan las bzla bar bya’o snyam ste | bdag ’ba’ zhig dul (4) ba dang zhi ba dang yongs su mya ngan las bzla ba’i phyir dge ba’i rtsa ba thams cad mngon par ’du byed pa’i sbyor ba rtsom ste | rab ’byor yang de ltar byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos bslab par mi bya’o ||  rab ’byor ’on kyang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen (5) pos ni ’jig rten thams cad la phan gdags pa’i phyir bdag nyid kyang de bzhin nyid la gnas par bya sems can thams cad kyang de bzhin nyid la dgod par bya ste | sems can gyi khams gzhal du med pa rnams yongs su mya ngan las bzla bar bya’o zhes de ltar bslab par bya ste | (6) byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos dge ba’i rtsa ba thams cad mngon par ’du byed pa’i sbyor ba de ltar brtsam par bya zhing des rlom sems su yang mi bya’o ||  rab ’byor ’di lta ste dper na | glang po che ma mthong ba’i skyes bu la la zhig glang po che’i kha dog dang dbyibs tshol (7) te | des mun khung nas glang po che zhig rnyed nas snang ba ga la ba der brtags so ||  der brtags nas glang po che’i rjes btsal bar sems shing glang po che’i rjes las glang po che’i kha dog dang dbyibs gzung bar sems na | rab ’byor de ci snyam du sems ci skyes bu de mkhas pa’i (130a1) rang bzhin can yin nam | rab ’byor gyis gsol pa | bcom ldan ’das de ni ma lags so ||  bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa | rab ’byor de bzhin du gang zag byang chub sems dpa’i theg pa can gang shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di mi shes shing (2) mi ’dri bar de spangs te | bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub mngon par rdzogs par ’tshang rgya bar ’dod pas | mdo sde gang dag nyan thos kyis mngon par ston pa dang rang sangs rgyas kyis mngon par ston pa de dag yongs su btsal bar sems pa de dag de lta bu’i tshul (3) du rig par bya ste | rab ’byor ’di yang de dag gi bdud kyi las su rig par bya’o || 
                                 
                            (1) (saṃprahar)[ṣ](a)yitavyo ca ◊  evaṃ atmānaṃ [ca] na kṣaniṣyati buddhānujñā[t](ā)ya(ṃ) ca samā[dā]panāyaṃ samādapitaṃ bhaviṣya(ti) ...  imā cāsya sarv[ā] 
..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  .. 
  佛言。善哉善哉。    須菩提。從(27)名相故生著。  希有世尊。善説般若波羅蜜中(28)著。  爾時舍利弗語須菩提。何因縁故名爲著。(29)舍利弗。若善男子善女人。分別色空。即名爲(552a1)著。  分別受想行識空。即名爲著。    分別過去法(2)未來法現在法。即名爲著。      初發心菩薩得若(3)干福徳。即名爲著。  釋提桓因問須菩提言。何(4)因縁是事名爲著。憍尸迦。是人分別是心以(5)是心迴向阿耨多羅三藐三菩提。  憍尸迦。心性(6)不可迴向。  是故菩薩若欲教他化人阿耨(7)多羅三藐三菩提。應如諸法實相示教利喜。  (8)如是則不自傷。是佛所許是佛所教。善男子(9)善女人  亦離諸著。 
2. Attachments  The Lord: Well said, Subhuti.    For also names and signs are sources of attachment.  Subhuti: It is wonderful, O Lord, to see the extent to which this perfection of wisdom has been well taught, well explained, well rounded off. The Lord even announces these sources of attachment.  Sariputra: Which, Subhuti, are these attachments? Subhuti: It is an attachment if one perceives that the skandhas are empty,      that past dharmas are past dharmas,  future dharmas are future dharmas,  and present dharmas are present dharmas.  It is an attachment if one forms the notion that someone who belongs to the vehicle of the Bodhisattvas begets so great a heap of merit through his first production of the thought of enlightenment.  Sakra: In which manner, Subhuti, does the thought of enlightenment become a source of attachment? Subhuti: One becomes attached when one perceives this thought of enlightenment as ‘this is the first thought of enlightenment,’ and if one converts it into full enlightenment while conscious that one does so.  For it is quite impossible to turn over the essential original nature of a thought.  One should therefore keep in agreement with true reality when one makes others see the highest, and rouses them to win supreme enlightenment.  (191) In that way one does not waste one’s self away, and the manner in which one rouses others to win the highest has the sanction of the Buddhas.  And one succeeds in abandoning all those points of attachment. 
atha khalu bhagavān āyuṣmate subhūtaye sādhukāram adāt - sādhu sādhu subhūte, yas tvaṃ bodhisattvān mahāsattvānimāḥ saṅgakoṭīr bodhayasi tena hi subhūte anyān api sūkṣmatarān saṅgān ākhyāsyāmi, tān śṛṇu, sādhu ca suṣṭhu ca manasi kuru |  bhāṣiṣye ’haṃ te sādhu bhagavan ity āyuṣmān subhūtir bhagavataḥ pratyaśrauṣīt || 
rab ’byor ’di lta ste dper na | skyes bu rin po che don du gnyer ba zhig rgya mtsho chen po mthong nas | der rin po che dag la mi dpyod cing mi sems la mi ’jug par de rin po che’i rgyur ba lang (4) gi rmig rjes kyi nang du tshol bar sems shing ba lang gi rmig rjes dang rgya mtsho chen po mtshungs par bya bar sems na | rab ’byor de ci snyam du sems | ci skyes bu de mkhas pa’i rang bzhin can du rig par bya ’am | rab ’byor gyis gsol pa | bcom ldan ’das de ni ma lags so ||  (5) bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa | rab ’byor de bzhin du gang zag byang chub sems dpa’i theg pa can gang shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di rnyed kyang ma rtogs shing mi shes pas ’dor bar byed de mdo sde gang dag nyan thos kyis mngon par ston pa dang rang sangs rgyas kyis mngon par ston (6) pa de dag la brtson pa chung ngus gnas par ’dod pas btsal bar sems pa de dag ni de lta bu’i tshul du rig par bya’o ||  gang du byang chub sems dpa’i theg pa ma brjod par | bdag gcig pu dul ba dang zhi bar gnas pa dang ’di ltar yongs su mya ngan las ’da’ bar bya ba nyid do zhes (7) bya ba dang nang du yang dag bzhag pa dang rgyun du zhugs pa’i ’bras bu thob par bya’o lan cig phyir ’ong ba’i ’bras bu dang phyir mi ’ong ba’i ’bras bu dang dgra bcom pa nyid kyi ’bras bu thob par bya’o rang byang chub thob par bya’o ||  tshe ’di nyid la len pa med par zag pa las sems yongs su grol (130b1) bar byas nas yongs su mya ngan las ’da’ bar bya’o zhes brjod pa de ni nyan thos dang rang sangs rgyas kyis dang ldan pa zhes bya ste | ’di la byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de ltar sems bskyed par mi bya’o || 
       
(2) [s]ubhūt[i](ṃ) theraṃ āmantresi ◊ sādhu sādhu subhūti yo tvaṃ bodhisatvān[a](ṃ) mahāsatvānaṃ ima saṃgakoṭīyo buddhyāpesi  te ... (sūkṣ)[m](ata)rāṃ saṅgā śruṇohi ◊ [s](ā)dhūkaṃ suṣṭhu ca [man](as)[i] ...  (3) 3 te  sādhu bhagavā ti āyuṣmā subhū(t)i (bha)gavato pratyaṃśrauṣi 
..  ..  ..  .. 
爾時佛讃須菩提言。善哉(10)善哉。汝能示諸菩薩著法。  須菩提。我當更説(11)微細著法。汝今善聽。    須菩提言。唯然受教。 
The Lord: Well said, Subhuti, you who make the Bodhisattvas aware of these points of attachment.  I will now announce other, more subtle, attachments. Listen to them well, and pay good attention.  I will teach them to you.  “Well said, O Lord,” and the Venerable Subhuti listened in silence. 
bhagavān etad avocat - iha subhūte śrāddhaḥ kulaputro vā kuladuhitā vā tathāgatam arhantaṃ samyaksaṃbuddhaṃ nimittato manasi karoti |  yāvanti khalu punaḥ subhūte nimittāni, tāvantaḥ saṅgāḥ |  tat kasya hetoḥ? nimittato hi subhūte saṅgaḥ iti hi so ’tītānāgatapratyutpannānāṃ buddhānāṃ bhagavatāṃ ye anāsravā dharmās tān anumode ity anumodyānumodanāsahagataṃ kuśalamūlam anuttarāyāṃ samyaksaṃbodhau pariṇāmayāmīti pariṇāmayati |  yā khalu punaḥ subhūte dharmāṇāṃ dharmatā, na sā atītā vā anāgatā vā pratyutpannā vā yā nātītā nānāgatā na pratyutpannā, sā tryadhvanirmuktā |  yā tryadhvanirmuktā, na sā śakyā pariṇāmayituṃ na nimittīkartuṃ nārambaṇīkartum |  nāpi sā dṛṣṭaśrutamatavijñātā || 
de ci’i phyir zhe na | rab ’byor byang chub sems dpa’ (2) sems dpa’ chen po ni theg pa chen po la yang dag par zhugs shing go cha chen po bgos pa yin te de dag gis nam du yang spro ba chung ngu la sems mi bskyed do ||  de ci’i phyir zhe na | skyes bu dam pa de dag ni ’jig rten yongs su ’dren pa ’jig rten gyi don byed pa yin te | de (3) bas na de dag gis dus rtag tu rgyun mi ’chad par pha rol tu phyin pa drug la legs par bslab par bya’o ||  rab ’byor yang gang zag byang chub sems dpa’i theg pa can gang dag dge ba’i rtsa ba yongs su ma smin pa blo chung ba lhag pa’i bsam pa zhan pa de dag pha rol tu phyin pa drug dang (4) ldan pa’i mdo sde dag mi shes shing khong du ma chud pas | shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di spangs shing bor nas mdo sde gang dag nyan thos dang rang sangs rgyas kyis mngon par ston pa de dag yongs su btsal bar sems te | rab ’byor gang zag byang chub sems dpa’i theg pa can ’di lta (5) bu’i tshul can de dag gi ’di yang bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor ’di lta ste dper na | shing mkhan nam | shing mkhan gyi slob ma zhig rnam par rgyal ba’i khang pa’i tshad du khang pa byed par ’dod pa dang sgrub par ’dod nas | de nyi ma dang zla ba’i gzhal med khang gi tshad dang (6) dkyil ’khor yongs su tshol te | de yongs su tshol bas nyi ma dang zla ba’i gzhal med khang mthong ba dang de de dag gi tshad gzung bar sems na | rab ’byor de ci snyam du sems | rnam par rgyal ba’i khang pa’i tshad kyi khang pa byed par ’dod pa dang sgrub par ’dod pas | nyi ma dang (7) zla ba’i gzhal med khang gi tshad gzung bar bya ba yin nam | rab ’byor gyis gsol pa | bcom ldan ’das de ni ma lags so ||  bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa | rab ’byor de bzhin du ma ’ongs pa’i dus na ’byung bar ’gyur ba’i gang zag byang chub sems dpa’i (131a1) theg pa can la la dag shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di thos shing shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di rnyed nas shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di spangs shes rab kyi pha rol tu phyin pa btang nas nyan thos dang rang sangs rgyas kyi sa dang ldan pa’i mdo sde dag las thams cad (2) mkhyen pa nyid yongs su tshol par sems te | mdo sde gang dag bdag gcig pu dul bar bya’o bdag gcig pu zhi bar bya’o bdag gcig pu yongs su mya ngan las ’da’ bar bya’o zhes de ltar mngon par ston pa | bdag ’ba’ zhig dul ba dang zhi ba dang yongs su mya ngan las ’da’ ba (3) thob par byed pa de lta bu’i tshul gyis mdo sde dag yongs su tshol zhing de lta bur slob par sems na | rab ’byor de ji snyam du sems | byang chub sems dpa’ de dag kyang mkhas pa’i rang bzhin can du rig par bya ’am | rab ’byor gyis gsol pa | bcom ldan ’das de ni ma (4) lags so ||  bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa | rab ’byor ’di yang de dag gi bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor ’di lta ste dper na | skyes bu la la zhig ’khor los sgyur ba’i rgyal po lta ’dod par gyur la des ’khor los sgyur ba’i rgyal po mthong ste | mthong nas (5) ’khor los sgyur ba’i rgyal po’i kha dog dang dbyibs dang gzi brjid dang rdzu ’phrul ’di ’dra’o zhes mtshan mar bzung nas | des mkhar gyi rgyal po mthong na | des mkhar gyi rgyal po de’i kha dog dang dbyibs dang gzi brjid dang rdzu ’phrul dang mtshan ma bzung ste | bye brag shes par mi (6) nus pas ’di skad du ’khor los sgyur ba’i rgyal po de ni kha dog dang dbyibs dang gzi brjid dang rdzu ’phrul dang mtshan ma ’di kho na ’dra’o zhes zer na | rab ’byor de ci snyam du sems | gang ’khor los sgyur ba’i rgyal po mkhar gyi rgyal po dang mtshungs par bya bar sems pa’i skyes bu de mkhas (7) pa’i rang bzhin can du rig par bya ’am | rab ’byor gyis gsol pa | bcom ldan ’das de ni ma lags so ||  bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa | rab ’byor de bzhin du ma ’ongs pa’i dus na ’byung bar ’gyur ba’i gang zag byang chub sems dpa’i theg pa can gang (131b1) shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di thos shing shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di rnyed nas shes rab kyi pha rol tu phyin pa btang shes rab kyi pha rol tu phyin pa bor shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di ring du byas nas nyan thos dang rang sangs rgyas kyi sa dang ldan pa’i mdo sde dag las thams (2) cad mkhyen pa nyid yongs su btsal bar sems par ’gyur te | rab ’byor ’di yang de dag gi bdud kyi las su rig par bya’o || 
               
... [my]āsaṃbuddhaṃ ◊ akāravato ni[m](ittato) ... (manasī)(4)karoti ◊ parikal[p]e ...    [h](i) subhūti saṃgā  i[t]i [h]i ... (1) ... gavaṃtānāṃ ye anāsa[v].
... (saṃ)gā tat kisya hetu y[ā] h[i] s(ubhūti) ...4  
(2) vā anāgatā vā pratyutpannā vā    nāp[i] ◯ ś(a)kyaṃ pariṇāmayituṃ (na n)i ...   
..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  .. 
佛(12)言。若善男子。善女人。取相念諸佛隨所取相。  (13)皆名爲著。    過去未來現在諸佛。所有無漏法(14)皆隨喜。隨喜已迴向阿耨多羅三藐三菩提。(15)即亦是著。  何以故。須菩提。諸法性非過去非(16)未來非現在。    不可取相不可縁。不可見不可(17)聞。不可覺不可知。不可迴向。   
The Lord: Here Subhuti, a son or daughter of good family, full of faith, attends to the Tathagata through a sign.  But, so many signs, so many attachments.  For from signs comes attachment.  It is thus that he is conscious that he rejoices in all the dharmas without outflows of the Buddhas and Lords, past, future and present, and that, after rejoicing, he turns over into full enlightenment the wholesome root which is associated with his act of jubilation.  As a matter of fact, however, the true nature of dharmas is not past, nor future, nor present;  it lies quite outside the three periods of time;  and for that reason it cannot possibly be converted, cannot be treated as a sign, or as an objective support,  and it cannot be seen, nor heard, nor felt, nor known. (192,1) 
  subhūtir āha - gambhīrā bhagavan prakṛtir dharmāṇām |  bhagavān āha - viviktatvāt subhūte |  āha - prakṛtigambhīrā bhagavan prajñāpāramitā bhagavān āha - prakṛtiviśuddhatvāt subhūte prakṛtiviviktatvāt prakṛtigambhīrā (96) prajñāpāramitā subhūtir āha - prakṛtiviviktā bhagavan prajñāpāramitā |  namaskaromi bhagavan prajñāpāramitāyai || 
rab ’byor lang nyan thos dang rang sangs rgyas dang ldan pa’i mdo sde ’di dag las byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos thams cad mkhyen (3) pa nyid yongs su btsal bar bya’o zhes nga mi smra ste | rab ’byor yang ’on kyang de bzhin gshegs pas shes rab kyi pha rol tu phyin pa las byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po rnams kyi thabs mkhas pa gang bshad pa de la ma bslabs par byang chub sems dpa’ sems (4) dpa’ chen po bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub tu nges par ’byung bar mi ’gyur ro ||  de ci’i phyir zhe na | mdo sde gzhan dag tu byang chub sems dpa’ yang dag par ’grub pa ni dka’ ba yin no ||  rab ’byor de lta bas na de bzhin gshegs pas shes rab kyi pha (5) rol tu phyin pa’i phan yon de dag yang dag par gzigs pas | rnam grangs du mas byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po rnams la shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di yang dag par ston yang dag par ’god yang dag par gzengs stod yang dag par rab tu dga’ bar byed yang dag (6) par ’jug par byed yang dag par ’jog par byed de | de ltar na byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub las phyir mi ldog par ’gyur ro ||  rab ’byor yang de ci snyam du sems | gang dag phyir mi ldog pa’i theg pa theg pa (7) chen po thob cing bsgrubs nas | de lta bu bor te theg pa dman pa yongs su btsal bar sems na | byang chub sems dpa’ de dag kyang mkhas pa’i rang bzhin can yin nam | rab ’byor gyis gsol pa | bcom ldan ’das de ni ma lags so ||  bcom ldan ’das (132a1) kyis bka’ stsal pa | rab ’byor ’di lta ste dper na | skyes bu bkres pa zhig gis kha zas ro brgya pa zhun phan pa zhun bde ba tshe’i mthar thug pa’i bar du bkres pa dang skom pa zlog pa zhig rnyed la | des de bor te zhag drug cu pa’i ’bras chan btsal bar sems (2) shing zhag drug cu pa’i ’bras chan rnyed nas kha zas ro brgya pa bor te | zhag drug cu pa’i ’bras chan de za bar sems na | rab ’byor de ci snyam du sems | ci skyes bu de mkhas pa’i rang bzhin can yin nam | rab ’byor gyis gsol pa | bcom ldan ’das de ni ma lags (3) so ||  bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa | rab ’byor de bzhin du ma ’ongs pa’i dus na ’byung bar ’gyur ba’i byang chub sems dpa’ la la shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di thos shing shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di rnyed nas | shes rab kyi pha rol tu phyin pa btang shes (4) rab kyi pha rol tu phyin pa bor shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di ring du byas nas nyan thos kyi theg pa dang rang sangs rgyas kyi theg pa dang ldan pa’i mdo sde dag bcal bar sems shing | mdo sde gang dag nyan thos dang rang sangs rgyas kyis mngon par ston pa de dag gis thams cad mkhyen (5) pa nyid dang thabs mkhas pa btsal bar sems na | rab ’byor de ci snyam du sems | byang chub sems dpa’ de dag kyang mkhas pa’i rang bzhin can du rig par bya ’am | rab ’byor gyis gsol pa | bcom ldan ’das de ni ma lags so ||  bcom ldan ’das (6) kyis bka’ stsal pa | rab ’byor ’di yang de dag gi bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor ’di lta ste dper na | skyes bu la la zhig gis nor bu rin po che rin thang med pa zhig rnyed nas nor bu rin po che rin thang chung zhing byin chung ba dang lhan cig mtshungs par bya bar (7) sems na | rab ’byor de ci snyam du sems | ci skyes bu de mkhas pa’i rang bzhin can du rig par bya ’am | rab ’byor gyis gsol pa | bcom ldan ’das de ni ma lags so || 
               
  .. [ga]ṃbhīrā bhagavaṃ prakṛti ◊  [ā](ha viv)i ...  (3) [ga]vaṃ prajñāpāramitā ◊  āha prakṛtiviśuddhatvā subhūti ◊  prakṛtivivittatvā gaṃbh[ī]rā prajñāpāramitā ◊  āhā  namaḥkaro(mi bhagavaṃ prajñāpāramitā)[y](ai) ◊ 
..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  .. 
  世尊是諸法(18)性甚深。  佛言。畢竟離故。          世尊。我敬禮般若波(19)羅蜜。 
3. Non-attachment  Subhuti: Deep is the essential original nature of the dharmas.  The Lord: Because it is isolated.  Subhuti: Deep is the essential nature of perfect wisdom.  The Lord: Because its essential nature is pure and isolated,  therefore has the perfection of wisdom a deep essential nature.  Subhuti: Isolated is the essential nature of perfect wisdom.  I pay homage to the perfection of wisdom. 
bhagavān āha - sarvadharmā api subhūte prakṛtiviviktāḥ |  yā ca subhūte sarvadharmāṇāṃ prakṛtiviviktatā, sā prajñāpāramitā |  tat kasya hetoḥ? tathā hi subhūte akṛtāḥ sarvadharmās tathāgatenārhatā samyaksaṃbuddhenābhisaṃbuddhāḥ |  subhūtir āha - tasmāt tarhi bhagavan sarvadharmā anabhisaṃbuddhās tathāgatenārhatā samyaksaṃbuddhena? bhagavān āha - tathā hi subhūte prakṛtyaiva na te dharmāḥ kiṃcit |  yā ca prakṛtiḥ, sā aprakṛtiḥ, yā ca prakṛtiḥ, sā prakṛtiḥ sarvadharmāṇām ekalakṣaṇatvād yad utālakṣaṇatvāt |  tasmāt tarhi subhūte sarvadharmā anabhisaṃbuddhās tathāgatenārhatā samyaksaṃbuddhena |  tat kasya hetoḥ? na hi subhūte dve dharmaprakṛtī |  ekaiva hi subhūte sarvadharmāṇāṃ prakṛtiḥ |  yā ca subhūte sarvadharmāṇāṃ prakṛtiḥ, sā aprakṛtiḥ, yā cāprakṛtiḥ, sā prakṛtiḥ |  evam etāḥ subhūte sarvāḥ saṅgakoṭyo vivarjitā bhavanti || 
bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa | rab ’byor de bzhin du ma ’ongs pa’i dus na (132b1) ’byung bar ’gyur ba’i gang zag byang chub sems dpa’i theg pa can gang la la shes rab kyi pha rol tu phyin pa zab mo ’od gsal ba rin po che ’di thos shing rnyed nas | nyan thos dang rang sangs rgyas kyi theg pa dang mtshungs par bya bar sems par ’gyur te | nyan thos dang rang (2) sangs rgyas kyis las thams cad mkhyen pa nyid dang thabs mkhas pa yongs su btsal bar sems na | rab ’byor de ci snyam du sems | byang chub sems dpa’ de dag kyang mkhas pa’i rang bzhin can du rig par bya ’am | rab ’byor gyis gsol pa | bcom ldan ’das (3) de ni ma lags so | bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa | rab ’byor ’di yang byang chub sems dpa’ de dag gi bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor gzhan yang shes rab kyi pha rol tu phyin pa zab mo ’di ’chad pa dang ston pa dang nye bar ston pa dang ’dzin (4) pa dang ’chang ba dang klog pa dang lung ’bogs pa dang kha ton byed pa dang chung ngu na yi ger ’dri ba la yang gang sems rnam par g.yeng bar byed par ’gyur pa’i spobs pa mang po ’byung bar ’gyur te | rab ’byor ’di yang byang chub sems dpa’ de dag gi bdud kyi las su (5) rig par bya’o ||  de skad ces bka’ stsal pa dang | bcom ldan ’das la tshe dang ldan pa rab ’byor gyis ’di skad ces gsol to ||  bcom ldan ’das yang shes rab kyi pha rol tu phyin pa yi ger brir nus lags sam | bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa | rab ’byor (6) de ni ma yin no ||  rab ’byor gang su dag shes rab kyi pha rol tu phyin pa yi ge ’brur bris nas | shes rab kyi pha rol tu phyin pa bris par sems pa ’am | med pa’o zhes pa ’am | yi ge dag la shes rab kyi pha rol tu phyin par mngon par chags pa ’am | yi ge med pa’o snyam na (7) rab ’byor ’di yang de dag gi bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor gzhan yang shes rab kyi pha rol tu phyin pa yi ger ’dri ba la | yul yid la byed pa dag ’byung bar ’gyur | grong dang grong khyer dang grong rdal dang ljongs dang yul ’khor dang rgyal po’i pho brang ’khor yid la byed (133a1) pa dag ’byung bar ’gyur | skyed mos tshal yid la byed pa dag ’byung bar ’gyur | bla ma yid la byed pa dag ’byung bar ’gyur | kun tu ston pa yid la byed pa dag ’byung bar ’gyur | chom rkun yid la byed pa dag ’byung bar ’gyur | lag can yid la byed (2) pa dag ’byung bar ’gyur | bi shi khā yid la byed pa dag ’byung bar ’gyur | shi bi ka yid la byed pa dag ’byung bar ’gyur | smad ’tshong yid la byed pa dag ’byung bar ’gyur | bde ba yid la byed pa dang sdug bsngal yid la byed pa dang ’jigs pa yid la byed pa dag ’byung (3) bar ’gyur | bud med yid la byed pa dang skyes pa yid la byed pa dang ma ning yid la byed pa dag ’byung bar ’gyur | mdza’ ba dang mi mdza’ ba dang ldan pa yid la byed pa dag ’byung bar ’gyur | pha ma dang ldan pa’i yid la byed pa dag ’byung bar ’gyur | spun zla dang (4) sring mo dang ldan pa’i yid la byed pa dag ’byung bar ’gyur | gnyen bshes dang ldan pa’i yid la byed pa dang grogs po dang rtsa lag dang snag gi gnyen mtshams dang ldan pa’i yid la byed pa dang | chung ma dang bu dang bu mo dang ldan pa’i yid la byed pa dang | khyim dang zas dang (5) btung ba dang ldan pa’i yid la byed pa dang gos yid la byed pa dang mal stan yid la byed pa dang | ’tsho ba’i yo byad yid la byed pa dang ’phral gyi bya ba yid la byed pa dang | ’dod chags yid la byed pa dang zhe sdang yid la byed pa dang gti mug yid la byed pa dang dus tshigs (6) yid la byed pa dang dus bzang po yid la byed pa dang dus ngan pa yid la byed pa dang | glu yid la byed pa dang sil snyan yid la byed pa dang gar yid la byed pa dang snyan dang gas dang glu tshig dang sgrung yid la byed pa dang | bstan bcos yid la byed pa dang tha snyad yid la byed pa (7) dang bzhad gad yid la byed pa dang ’jo sgeg yid la byed pa dang | mya ngan yid la byed pa dang nyon mongs pa yid la byed pa dang bdag yid la byed pa ste | rab ’byor yid la byed pa de dag dang gzhan dag kyang bdud sdig can nye bar sgrub par ’gyur te | shes rab kyi pha rol (133b1) tu phyin pa ’di ’chad pa dang ston pa dang nye bar ston pa dang ’dzin pa dang ’chang ba dang klog pa dang lung ’bogs pa dang kha ton byed pa dang chung ngu na yi ger ’dri ba la yang bar chad byed par ’gyur sems g.yeng bar byed par ’gyur te byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos (2) bdud kyi las ’di dag rtogs par bya ste rtogs nas kyang spang bar bya’o ||  rab ’byor gzhan yang rgyal po yid la byed pa dang gzhon nu yid la byed pa dang glang po che yid la byed pa dang rta yid la byed pa dang shing rta yid la byed pa dang lag can gyi cho lo lta ba yid la byed pa dag ’byung (3) bar ’gyur te | rab ’byor ’di yang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de dag gi bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor gzhan yang me yid la byed pa dang | ’dod pa yid la byed pa dang nor dang ’bru phun sum tshogs pa yid la byed pa dag ’byung bar (4) ’gyur te | rab ’byor ’di yang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor gzhan yang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di ’chad pa dang ston pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs (5) pa dang kha ton byed pa dang chud du na yi ger ’dri ba dag la bar chad byed par rnyed pa dag bkur sti dang chos gos dang bsod snyoms dang mal stan dang na ba’i gsos sman dang yo byad rnams ’byung bar ’gyur ba dang | rnyed pa dang bkur sti dang tshigs su bcad pa dag gi ro myang bas (6) sems la gdung ba dag ’byung bar ’gyur te | rab ’byor ’di yang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po dag gis bdud kyi las su rig par bya ste bdud kyi las ’di dag thams cad rtogs par bya ste de dag rtogs nas kyang spang bar bya ba yin no ||  rab ’byor gzhan (7) yang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po rnams shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di ’chad pa dang ston pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs pa dang kha ton byed pa dang tha na yi ger ’dri ba dag la | nyan thos dang rang sangs rgyas kyi sa dang ldan pa’i mdo sde gang dag zab (134a1) mo zab pa dag yod pa de dag badadu sdig can dge slong gi cha byad du ’ongs nas sbyin par byed par ’gyur te | ’di skad du ’di la slobs shig | ’di bris shig ’di lung phog shig ’di kha ton du gyis shig dang ’di las thams cad mkhyen pa nyid ’grub par (2) ’gyur ro zhes zer na | rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po thabs mkhas pas de dag la dga’ ba mi bskyed do || 
                   
āhā sarvā dharmā pi subhūti prakṛ[ti] ...    (4) to tathā h[i] subhūti tathāgatena ◊ arahatā samyasaṃbuddhena ◊ [p]rak(ṛ)tiviśuddhāṃ prajñāpāramitāṃ āgamya ◊ prakṛtivivi(kt). ...(vivi)ktatā ◊5   āhā tasmā (tarh)i ...             
..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  .. 
    佛言。佛得是無作法故。  世尊。佛得一切(20)法。如是須菩提。如來得一切法。須菩提。  法性(21)唯一無二無三。        是性亦非性非作。  須菩提。菩(22)薩能如是知則離諸著。 
The Lord: Also all dharmas are isolated in their essential nature.  And the isolatedness of the essential nature of all dharmas is identical with the perfection of wisdom.  For the Tathagata has fully known all dharmas as not made.  Subhuti: Therefore all dharmas have the character of not having fully known by the Tathagata? The Lord: It is just through their essential nature that those dharmas are not a something.  Their nature is no-nature, and their no-nature is their nature. Because all dharmas have one mark only, i.e. no mark.  It is for this reason that all dharmas have the character of not having been fully known by the Tathagata.  For there are no two natures of dharma,  but just one single one is the nature of all dharmas.  And the nature of all dharmas is not nature, and their no-nature is their nature.  It is thus that all those points of attachment are abandoned. 
subhūtir āha - gambhīrā bhagavan prajñāpāramitā |  bhagavān āha - ākāśagambhīratayā subhūte gambhīrā prajñāpāramitā |  subhūtir āha - duranubodhā bhagavan prajñāpāramitā |  bhagavān āha - tathā hi subhūte na kaścid abhisaṃbudhyate |  āha - acintyā bhagavan prajñāpāramitā |  bhagavān āha - tathā hi subhūte prajñāpāramitā na cittena jñātavyā na cittagamanīyā |  āha - akṛtā bhagavan prajñāpāramitā |  bhagavān āha - kārakānupalabdhitaḥ subhūte akṛtā prajñāpāramitā || 
de ci’i phyir zhe na | rab ’byor ’di ltar yang mdo sde de dag las stong pa nyid dang mtshan ma med pa dang smon pa med pa dag bshad mod kyi | (3) yang de las byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po’i thabs mkhas pa ma bstan to ||  de la byang chub sems dpa’ gang dag thabs mkhas pa’i ye shes kyi bye brag mngon par mi shes pa de dag ni shes rab kyi pha rol tu phyin pa zab mo ’di gtang bar sems te | shes rab kyi (4) pha rol tu phyin pa zab mo ’di btang nas | nyan thos dang rang sangs rgyas kyi sa dang ldan pa’i mdo sde dag las thabs mkhas pa btsal bar sems par ’gyur te | rab ’byor ’di yang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor (5) gzhan yang chos nyan pa dag ’dun pa dang ldan zhing shes rab kyi pha rol tu phyin pa gzung par ’dod la | chos smra ba snyom las byed par ’gyur te chos ston par mi ’dod na | rab ’byor ’di yang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos chogs pa dang bral bas bdud kyi las su (6) rig par bya’o ||  rab ’byor gzhan yang chos smra ba snyom las med par gyur cing shes rab kyi pha rol tu phyin pa sbyin par ’dod la | chos nyan pa snyom las dang bya ba mang po dang ldan par ’gyur te | rab ’byor ’di yang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos tshogs pa dang bral (7) bas ’dud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor gzhan yang chos nyan pa dag ’dun pa dang ldan zhing shes rab kyi pha rol tu phyin pa gzung bar ’dod bcang bar ’dod klag par ’dod kun chub par byed par ’dod rab tu ’don par ’dod tha na yi ger bri bar yang ’dod cing | (134b1) rtogs pa dang ldan blo dang ldan dran pa dang ldan par gyur la | chos smra ba yul gzhan du ’gro bar ’gyur te mgo smos pas go ba ma yin pa ’am rnam par spros te go ba ma yin pa ’am mngon par mi shes pa yin na | rab ’byor ’di yang shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di ’chad pa (2) dang ston pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs pa dang kha ton byed pa dang slob pa dang chung ngu na yi ger ’dri ba de la tshogs pa dang bral bar ’gyur te | rab ’byor ’di yang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor gzhan (3) yang chos smra ba snyom las med par ’gyur don mngon par shes par ’gyur zhing | shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di sbyin par ’dod klog tu gzhug par ’dod la | chos nyan pa yul gzhan du ’gro bar ’gyur te mgo smos pas go ba ma yin rnam par spros te go ba ma yin mngon (4) par mi shes par gyur na | rab ’byor ’di yang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos tshogs pa dang bral bas bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor gzhan yang chos smra ba zang zing lhur byed rnyed pa dang bkur sti lhur byed chos gos lhur byed par gyur la | (5) chos nyan pa ni ’dod pa chung zhing cho ga shes la rab tu dben pa ’am nor sbyin par mi ’dod par gyur na | rab ’byor ’di yang shes rab kyi pha rol tu phyin pa la bslab pa dang bri ba de la tshogs pa dang bral bar ’gyur te | rab ’byor ’di yang byang chub sems dpa’ sems (6) dpa’ chen pos bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor gzhan yang chos nyan pa ni dad par gyur cing shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di nyan par ’dod don khong du chud par ’dod nor yongs su gtang bar ’dod la | chos smra ba ni dad pa med par ’gyur ba ’am nor len (7) par mi ’dod pa ’am ’dod pa chung ba ’am smra bar mi ’dod na | rab ’byor ’di yang tshogs pa dang mi ldan pas bdud kyi las su rig par bya’o || 
               
               
..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  .. 
    世尊。般若波羅蜜甚(23)爲難知。  須菩提。無有知者故。  世尊。般若波羅(24)蜜不可思議。  須菩提。般若波羅蜜不可以心(25)知故。  世尊。般若波羅蜜無所作。  須菩提。作者(26)不可得故。 
(193) Subhuti: Deep, O Lord, is the perfection of wisdom.  The Lord: Through a depth like that of space.  Subhuti: Hard to understand, O Lord, is the perfection of wisdom.  The Lord: Because nothing is fully known by the enlightened.  Subhuti: Unthinkable, O Lord, is the perfection of wisdom.  The Lord: Because the perfection of wisdom is not something that thought ought to know, or that thought has access to.  Subhuti: Not something made is the perfection of wisdom, O Lord.  The Lord: Because no maker can be apprehended. 
āha - tena hi bhagavan bodhisattvena mahāsattvena prajñāpāramitāyāṃ kathaṃ caritavyam? bhagavān āha - sacet subhūte bodhisattvo mahāsattvaḥ prajñāpāramitāyāṃ caran na rūpe carati, carati prajñāpāramitāyām |  evaṃ sacen na vedanāyāṃ na saṃjñāyāṃ na saṃskāreṣu |  sacen na vijñāne carati, carati prajñāpāramitāyām |  saced rūpam anityam iti na carati, carati prajñāpāramitāyām |  evaṃ vedanāsaṃjñāsaṃskārāḥ |  saced vijñānam anityam iti na carati, carati prajñāpāramitāyām |  saced rūpaṃ śūnyam iti na carati, carati prajñāpāramitāyām |  evaṃ vedanāsaṃjñāsaṃskārāḥ |  saced vijñānaṃ śūnyam iti na carati, carati prajñāpāramitāyām |  saced rūpam apratipūrṇaṃ pratipūrṇam iti na carati, carati prajñāpāramitāyām |  yā ca rūpasyāpratipūrṇatā pratipūrṇatā vā, na tad rūpam |  evaṃ vedanāsaṃjñāsaṃskārāḥ |  saced vijñānam apratipūrṇaṃ pratipūrṇam iti na carati, carati prajñāpāramitāyām |  yā ca vijñānasyāpratipūrṇatā pratipūrṇatā vā, na tad vijñānam |  saced evam api na carati, carati prajñāpāramitāyām || 
rab ’byor gzhan yang chos nyan pa ni dad pa dang ldan par gyur ba dang nyan par bya bar ’dod pa dang don khong du chud par bya bar ’dod la | (135a1) chos smra ba la chos kyi bar chad du gyur pas mdo sde de dag med pa ’am mi ’jug na | rab ’byor ’di las kyang chos smra ba ma rnyed pa’i chos nyan pa po mi mthun par rjod par ’gyur ro ||  rab ’byor ’di yang shes rab kyi pha rol tu phyin pa thos nas ’dzin pa ’am (2) ’chang ba ’am klog pa ’am yi ger ’dri ba de la tshogs pa dang mi ldan par ’gyur te | rab ’byor ’di yang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor gzhan yang chos smra ba ’chad par ’dod la | chos nyan pa nyan mi (3) ’dod na | rab ’byor ’di yang shes rab kyi pha rol tu phyin pa thos nas ’dzin pa’am ’chang ba ’am klog pa ’am yi ger ’dri ba de la tshogs pa dang mi ldan par ’gyur te | rab ’byor ’di yang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos bdud kyi las su rig par (4) bya’o ||  rab ’byor gzhan yang chos nyan pa gnyid che bar gyur lus lci bar gyur te | de gnyid che ba de dang ldan pa dang lus snyom pa de dang ldan pas nyan mi ’dod par gyur la | chos smra ba ni ’chad ’dod par gyur na | rab ’byor ’di yang tshogs pa dang mi ldan par ’gyur te | (5) byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor gzhan yang chos smra ba gnyid che bar ’gyur lus lci bar ’gyur te | de gnyid che ba dang ldan pa dang lus snyom pa de dang ldan pas ’chad mi ’dod par gyur la | chos nyan pa ni nyan ’dod (6) par gyur na | rab ’byor ’di yang yi ger bri ba dang klag pa dang kun chub par bya ba de la tshogs pa dang mi ldan par ’gyur te | rab ’byor ’di yang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor gzhan yang shes rab kyi pha rol (7) tu phyin pa yi ger ’dri ba dang ’chad pa dang slob pa la la la zhig der ’ongs nas | sems can dmyal ba’i mi bsngags pa brjod byol song gi skye gnas kyi mi bsngags pa brjod yi dgas kyi yul gyi mi bsngags pa brjod | lha ma yin gyi lus kyi mi bsngags pa brjod | (135b1) de | sems can dmyal ba ni ’di ltar sdug bsngal ba’o byol song gi skye gnas ni ’di ltar sdug bsngal ba’o yi dgas kyi yul ni ’di ltar sdug bsngal ba’o ||  lha ma yin gyi yul ni ’di ltar sdug bsngal ba’i ’du byed rnams ni ’di ltar sdug bsngal ba ste ’di nyid du sdug bsngal mthar (2) dbyung bar bya’o zhes zer na | rab ’byor ’di yang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos tshogs pa dang mi ldan pas bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor gzhan yang shes rab kyi pha rol tu phyin pa yi ger ’dri ba dang ’chad pa dang slob pa la | la la zhig der (3) ’ongs nas lha’i bsngags pa brjod de lha rnams ni ’di ltar bde’o mtho ris ni ’di ltar bde’o ’dod pa’i khams su ’dod pa ni ’di ltar bsten to gzugs kyi khams su bsam gtan rnams la ’di ltar mnyam par gzhog go gzugs med pa’i snyoms par ’jug pa rnams la ’di ltar mnyam (4) par gzhog go ||  ’di yang shes rab kyi sa thams cad brtags na skye ba thams cad sdug bsngal ba yin te bcom ldan ’das kyis kyang ’di skad du gsungs te dge slong dag se gol gtogs pa srid du yang srid par ’grub pa’i bsngags pa mi ston to ||  ’dus byas thams cad ni (5) mi rtag pa srid par song ba thams cad ni sdug bsngal ba khams gsum pa thams cad ni stong pa chos thams cad ni bdag med pa ste | de ltar na de dag thams cad ni mi brtan pa mi rtag pa sdug bsngal ba ’gyur ba’i chos can du rig par byas nas | mkhas pa dag gis ’di nyid (6) du rgyun du zhugs pa’i ’bras bu thob par bya’o ||  lan cig phyir ’ong ba’i ’bras bu dang phyir mi ’ong ba’i ’bras bu dang ’di nyid du dgra bcom pa rab tu thob par bya ste | bdag cag slar ’byor pa dang rgud pa’i sdug bsngal mang po de dag dang phrad par gyur te re zhes zer ba de la byang chub (7) sems dpa’ kha cig skyo bar byed par ’gyur na | rab ’byor ’di yang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos tshogs pa dang mi ldan pas bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor gzhan yang dge slong chos smra ba gang yin pa de ni gcig pu la mngon par dga’ bar (136a1) ’gyur la | chos nyan pa gang yin pa de dag ni ’khor lhur byed par ’gyur pa dang | chos smra ba de yang ’di skad du gang nga la bsnyen par byed pa de dag la ni ngas shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di sbyin no gang nga la bsnyen par mi byed pa de dag la ni mi sbyin no zhes (2) par ’gyur zhing | rigs kyi bu dang rigs kyi bu mo de dag de ltar don du gnyer ba dang ’dod pa dang chos la gus pas chos smra ba la bsnyen par byed kyang go skabs ’byed par mi ’gyur ba dang | chos smra ba de yang zang zing cung zad tsam ’dod la de yang sbyin par mi ’dod pa dang | (3) gang dag gang na mu ge dang grub pa dang bde ba med pa dang srog gi bar chad du ’gyur ba yod pa de dang der ’gro bar ’gyur te | chos nyan pa de dag kyang gzhan las thos nas phyogs der mu ge byung ste | grub pa dang bde ba med cing phyogs der srog gi bar chad du yang ’gyur ro zhes rig pa (4) dang | chos smra ba de yang rigs kyi bu de dag la ’di skad du rigs kyi bu dag phyogs ’di zhes bya bar gal te mu ge’i ’jigs pa byung ste | rigs kyi bu khyod der dong na mu ge’i ’jigs pas phyis ’gyod par gyur te re zhes zer nas | de dag de ltar chos smra ba des thabs pra (5) mos spong ste | de dag kyang yid byung nas ’di ltar shes te | ’di dag ni spong ba’i mtshan ma yin gyi ’di dag ni sbyin par ’dod pa’i mtshan ma ma yin te | ’di ni sbyin mi ’dod do zhes rig pas bsnyen par mi byed par ’gyur te | rab ’byor ’di yang shes rab kyi pha rol tu (6) phyin pa ’di ’dri ba dang slob pa dang ston pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs pa dang | kha ton byed pa de la tshogs pa dang mi ldan par gyur te | rab ’byor ’di yang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor gzhan yang chos smra (7) ba de gang na srog chags kyi ’jigs pa yod pa dang gang na gcan gzan gyi ’jigs pa yod pa dang | gang na mi ma yin pas ’jigs pa yod pa der ’jug par ’gyur te | der ’gro ’am ’dug pa dang | gcan gzan gyi dgon pa ’am | sdig sbrul gyi dgon pa dang | (136b1) chom rkun gyi dgon pa dang chu’i dgon pa dang mu ge’i dgon pa gang na yod pa der ’gro bar ’gyur te de chos nyan pa de dag la ’di skad du rigs kyi bu dag shes par gyis shig | nga ni yul gang na srog chags kyis ’jigs pa dang gcan gzan gyis ’jigs pa dang sha (2) zas ’jigs pa dang sdig sbrul gyi dgon pa dang chom rkun gyi dgon pa dang chu’i dgon pa dang mu ge’i dgon gang na yod pa der ’gro’o ||  rigs kyi bu dag shes par gyis shig | khyod sdug bsngal ’di dag myong bar nus sam zhes zer zhing de dag thabs phra mos spong (3) bar ’gyur te | de nas de dag kyang yid ’byung bar ’gyur ro ||  yid byung nas de la bsnyen par mi byed cing phyir ldog par ’gyur te | rab ’byor shis rab kyi pha rol tu phyin pa lung ’bogs pa dang kha ton byed pa dang yi ger ’dri ba’i bar la bar chad ’di dag ’byung bar ’gyur ro || 
                             
                             
..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  .. 
世尊。菩薩當云何行般若波羅蜜。(27)須菩提。若菩薩不行色即行般若波羅蜜。  不(28)行受想行識即行般若波羅蜜。                若不行色不(29)滿足。即行般若波羅蜜。不行受想行識不滿(552b1)*足。即行般若波羅蜜。  何以故。色不滿足則(2)非色。受想行識不滿足則非識。        若能如是行(3)不滿足相。即行般若波羅蜜。 
Subhuti: How then under these circumstances, should a Bodhisattva course in perfect wisdom? The Lord: A Bodhisattva courses in perfect wisdom if, while coursing, he does not course in the skandhas;      or if he does not course in the conviction that the skandhas are impermanent,      or that they are empty,      or that they are neither defective nor entire (194,1).  And if he does not even course in the conviction that form is not the defectiveness or entirety of form, and so for the other skandhas, then he courses in perfect wisdom.         
evam ukte āyuṣmān subhūtir bhagavantam etad avocat - āścaryaṃ bhagavan yāvad yad evaṃ bodhisattvānāṃ mahāsattvānāṃ sasaṅgatā cāsaṅgatā ca khyātāḥ |  bhagavān āha - rūpaṃ sasaṅgam asaṅgam iti subhūte na carati, carati prajñāpāramitāyām |  evaṃ vedanāsaṃjñāsaṃskārāḥ |  vijñānaṃ sasaṅgam asaṅgam iti subhūte na carati, carati prajñāpāramitāyām |  cakṣuḥ sasaṅgam asaṅgam iti na carati, (97) carati prajñāpāramitāyām |  evaṃ yāvan manaḥsaṃsparśajā vedanā sasaṅgāsaṅgeti na carati, carati prajñāpāramitāyām |  pṛthivīdhātuḥ sasaṅgo ’saṅga iti na carati, carati prajñāpāramitāyām |  yāvad vijñānadhātuḥ sasaṅgo ’saṅga iti na carati, carati prajñāpāramitāyām |  dānapāramitā sasaṅgāsaṅgeti na carati, carati prajñāpāramitāyām |  evaṃ śīlapāramitā kṣāntipāramitā vīryapāramitā dhyānapāramitā |  prajñāpāramitā sasaṅgāsaṅgeti na carati, carati prajñāpāramitāyām |  evaṃ saptatriṃśadbodhipakṣā dharmā balāni vaiśāradyāni pratisaṃvido aṣṭādaśāveṇikā buddhadharmāḥ sasaṅgāsaṅgā iti na carati, carati prajñāpāramitāyām |  srotaāpattiphalaṃ sasaṅgam asaṅgam iti na carati, carati prajñāpāramitāyām |  evaṃ sakṛdāgāmiphalam anāgāmiphalam arhattvaṃ sasaṅgam asaṅgam iti na carati, carati prajñāpāramitāyām |  pratyekabuddhatvaṃ sasaṅgam asaṅgam iti na carati, carati prajñāpāramitāyām |  buddhatvaṃ sasaṅgam asaṅgam iti na carati, carati prajñāpāramitāyām |  sarvajñatāpi subhūte sasaṅgāsaṅgeti na carati, carati prajñāpāramitāyām |  evaṃ caran subhūte bodhisattvo mahāsattvo na rūpe saṅgaṃ janayati, na vedanāyāṃ na saṃjñāyāṃ na saṃskāreṣu |  na vijñāne saṅgaṃ janayati |  na cakṣuṣi saṅgaṃ janayati |  yāvan na manaḥsaṃsparśajāyāṃ vedanāyāṃ saṅgaṃ janayati |  na pṛthivīdhātau saṅgaṃ janayati, yāvan na vijñānadhātau saṅgaṃ janayati, na dānapāramitāyāṃ saṅgaṃ janayati, na śīlapāramitāyāṃ na kṣāntipāramitāyāṃ na vīryapāramitāyāṃ na dhyānapāramitāyāṃ na prajñāpāramitāyāṃ saṅgaṃ janayati, na bodhipakṣeṣu dharmeṣu, na baleṣu, na vaiśāradyeṣu, na pratisaṃvitsu, nāṣṭādaśasvāveṇikeṣu buddhadharmeṣu saṅgaṃ janayati, na srotaāpattiphale saṅgaṃ janayati, na sakṛdāgāmiphale nānāgāmiphale nārhattve saṅgaṃ janayati, na pratyekabuddhatve saṅgaṃ janayati, na buddhatve saṅgaṃ janayati, nāpi sarvajñatāyāṃ saṅga janayati |  tat kasya hetoḥ? asaktā abaddhā amuktā asamatikrāntā hi subhūte sarvajñatā |  evaṃ hi subhūte sarvasaṅgasamatikramāya bodhisattvair mahāsattvaiḥ prajñāpāramitāyāṃ caritavyam || 
(4) rab ’byor ’di yang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos tshogs pa dang mi ldan par ’gyur bas bdud kyi yas su rig par bya’o ||  rab ’byor gzhan yang dge slong chos smra ba ni mdza’ bo’i khyim dang slongs mo ster ba’i khyim lhur len par ’gyur te | de mdza’ ba’i khyim dang (5) slongs mo ster ba’i khyim lhur len pa des rtag tu mdza’ bo’i khyim dang slongs mo ster ba’i khyim la blta bar nye bar ’gro bar sems te | de rtag tu lta ba des bya ba mang ba’i phyir chos nyan pa de dag spong bar ’gyur te re shig nga la cung zad blta bar bya ba zhig yod do ||  nga la cung zad (6) ’gro dgos pa zhig yod do zhes zer na | rab ’byor ’di yang shes rab kyi pha rol tu phyin pa bri ba dang kun chub par bya ba de la tshogs pa dang mi ldan par ’gyur te | rab ’byor ’di yang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos tshogs pa dang mi ldan pas bdud kyi las su rig (7) par bya’o ||  rab ’byor de ltar bdud sdig can ni ci nas shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di su yang mi ’dzin pa dang mi ’chang ba dang mi klog pa dang kun chub par mi byed pa dang rab tu ’don par mi byed pa dang mi ston pa dang nye bar mi ston pa dang lung ’bogs par mi byed pa dang kha ton du (137a1) mi byed pa dang yi ger mi ’dri ba dang yi ger ’drir mi ’jug pa de ltar rnam pa de dang de dag gis de lta de ltar rtsol bar ’gyur ro ||  rab ’byor de lta bas na bar chad ci snyed tshogs pa dang mi ldan par ’gyur ba de dag thams cad byang chub sems dpa’ sems dpa’ (2) chen pos bdud kyi las su rig par bya ste rig nas spang bar bya’o ||  de skad ces bka’ stsal pa dang | bcom ldan ’das la tshe dang ldan pa rab ’byor gyis ’di skad ces gsol to ||  bcom ldan ’das rgyu ci’i slad du ’di ltar bdud sdig can ci nas shes rab kyi pha rol tu phyin (3) pa ’di su yang mi ’dzin pa dang mi ’chang ba dang mi klog pa dang kun chub par mi bgyid pa dang rab tu ’don par mi bgyid pa dang mi ston pa dang nye bar mi ston pa dang lung ’bogs par mi bgyid pa dang kha ton du mi bgyid pa dang yi ger mi ’dri ba dang yi ger ’drir mi ’jug pa de lta de ltar thabs su (4) sbyor zhing ’bad pa cher rtsol | de skad ces gsol pa dang | bcom ldan ’das kyis tshe dang ldan pa rab ’byor la ’di skad ces bka’ stsal to ||  rab ’byor sangs rgyas bcom ldan ’das rnams kyi thams cad mkhyen pa nyid ni shes rab kyi pha rol tu phyin pa las skyes so ||  (5) de bzhin gshegs pa’i bstan pa ni thams cad mkhyen pa nyid las byung ngo ||  de bzhin gshegs pa’i bstan pa las ni sems can gzhal du med grangs med bsam gyis mi khyab pa’i nyon mongs pa spong ba ’byung ngo ||  nyon mongs pa spangs pa la ni bdud sdig can gyis glags (6) mi rnyed do ||  ma rnyed pas sdug bsngal gyis yid gzir cing yid mi bde ste mya ngan gyi zug rngu khong du chud par ’gyur ro ||  de’i phyir shes rab kyi pha rol tu phyin pa yi ger ’dri ba ’am kun chub par byed pa ’am slob par byed pa la rab tu mi dga’ zhing ’bad pa chen pos brtson pa cher (7) byed de | ci nas shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di su yang mi ’dri ba dang kun chub par mi byed slob par mi byed pa de lta de ltar thabs su sbyor zhing brtson pa cher byed do ||  rab ’byor gzhan yung bdud sdig can dge sbyong gi cha byad du ’ongs nas ’byed par byed par ’gyur te | rab (137b1) ’byor byang chub sems dpa’ theg pa la gsar du zhugs pa blo chung ba blo zhan pa blo dman pa ldongs par gyur pa bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub tu lung ma bstan pa’i rigs kyi bu de dag ’di ltar ’bral bar byed de | gang tshe dang ldan pa khyed nyan pa ’di ni shes rab (2) kyi pha rol tu phyin pa ma yin te | yang ci ltar nga’i mdo sde’i nang du chud cing mdo sde’i nang du gtogs pa ’di ni shes rab kyi pha rol tu phyin pa yin no zhes rab ’byor de ltar bdud sdig can gyis the tshom za bas spong du ’jug ste | rab ’byor yang de ltar bdud sdig can dge sbyong (3) gi cha byad du ’ongs nas dbye ba byas nas byang chub sems dpa’ theg pa la gsar du zhugs pa blo chung ba blo zhan pa blo dman pa ldongs par gyur pa bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub tu lung ma bstan pa dag the tshom zar ’jug go ||  de dag the tshom du gyur nas shes rab kyi (4) pha rol tu phyin pa ’di mi ’dzin mi ’chang mi klog kun chub par mi byed rab tu ’don par mi byed mi ston nye bar mi ston lung ’bogs par mi byed kha ton du mi byed yi ger mi ’dri yi ger ’drir mi ’jug par ’gyur te | rab ’byor ’di yang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos bdud (5) kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor gzhan yang bdud sdig can gyis dge slong du sprul te sangs rgyas kyi cha byad du ’ongs nas byang chub sems dpa’ gang chos zab mo dag la spyod pa de ni yang dag pa’i mtha’ mngon du byed cing de nyan thos su ’gyur gyi byang chub sems dpar mi ’gyur te | (6) dper na byang chub sems dpa’ ’di bzhin no zhes bdud kyi las nye bar sbyor te | rab ’byor ’di yang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos bdud kyi las su rig par bya’o ||  rab ’byor de ltar shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di yi ger ’dri ba dang kun chub par byed pa dang slob (7) par byed pa la bdud sdig can gyi bdud kyi las gzhan dang gzhan dag mang du ’byung bar ’gyur te | de dag byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos rtogs par bya’o rtogs nas yongs su spang bar bya’o bsten par mi bya’o gzhan du na brtson ’grus brtsams shing dran pa dang (138a1) shes bzhin dang yang ldan par bya’o ||  de skad ces bka’ stsal pa dang | bcom ldan ’das la tshe dang ldan pa rab ’byor gyis ’di skad ces gsol to ||  bcom ldan ’das de de bzhin no bde bar gshegs pa de de bzhin te | bcom ldan ’das nor bu rin (2) po che chen po gang lags pa de dag la dgra mang ngo ||  de ci’i slad du zhe na | bcom ldan ’das ’di lta ste | rnyed par dka’ zhing rin che ba’i slad du ste de dag dbyig lags pas na de’i slad du de dag la dgra mang bar ’gyur ro ||  de bzhin du bcom ldan ’das shes rab kyi pha rol (3) tu phyin pa ’di la yang phal cher bar du gcod pa mang du ’byung ngo ||  bcom ldan ’das de la gang dag bar du gcod pa’i dbang gis le lo can du ’gyur zhing | gang dag shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di mi ’dzin par sems pa dang mi ’chang ba dang mi klog pa dang kun chub par mi (4) bgyid pa dang rab tu ’don par mi bgyid pa dang mi ston pa dang nye bar mi ston pa dang lung ’bogs par mi bgyid pa dang kha ton du mi bgyid pa dang yi ger mi ’dri ba dang chung ngu na yi ger ’drir mi ’jug par yang sems pa’i byang chub sems dpa’ de dag ni | bdud kyis byin gyis brlabs pa (5) lags pa dang bcom ldan ’das de dag ni theg pa la gsar du zhugs pa lags pa dang de dag blo chung ba lags pa dang blo dman pa lags pa dang blo zhan pa lags pa dang | bcom ldan ’das de dag ni blo phyin ci log lags shing de dag gi sems chos rgya chen po rgya chen po dag la mi ’jug (6) par yang rig par bgyi’o ||  de skad ces gsol pa dang | bcom ldan ’das kyis tshe dang ldan pa rab ’byor la ’di skad ces bka’ stsal to ||  rab ’byor de de bzhin no de de bzhin te | gang dag shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di mi ’dzin par sems pa dang mi ’chang ba dang | mi (7) klog pa dang kun chub par mi byed pa dang rab tu ’don par mi byed pa dang mi ston pa dang nye bar mi ston pa dang lung ’bogs par mi byed pa dang kha ton du mi byed pa dang yi ger mi ’dri ba dang chung ngu na yi gar ’drir mi ’jug par yang sems pa’i byang chub sems dpa’ de dag ni | rab ’byor bdud kyis (138b1) byin gyis brlabs par rig par bya ste rab ’byor byang chub sems dpa’ de dag theg pa la gsar du zhugs pa yin no de dag ni blo chung ba rnams yin no de dag ni blo dman pa rnams yin no de dag ni blo zhan pa rnams yin no || 
                                               
                                               
..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  .. 
須菩提言。希有(4)世尊。於諸著中説無所著。  須菩提。若菩薩不(5)行色不著相。即行般若般羅蜜。  不行受想行(6)識不著相。即行般若波羅蜜。    菩薩如是行。於(7)色不生著。於受想行識不生著。                於須陀洹果(8)斯陀含果阿那含果阿羅漢果辟支佛道不生(9)著。乃至薩婆若亦不生著。                    何以故。過諸著故(10)名無礙薩婆若。  須菩提。菩薩欲過諸著。應如(11)是思惟般若波羅蜜。 
Subhuti: It is wonderful, O Lord, how well the reasons for the attachment and non-attachment of the Bodhisattvas have been explained.  The Lord: One courses in perfect wisdom if one does not course in the idea that form is with attachment, or without attachment.  And as for form, so for the other skandhas,    the sight organ, etc.,  to feeling born from eye contact;  so for the physical elements,    the six perfections,      the thirty-seven wings of enlightenment, the powers, the grounds of self-confidence, the analytical knowledges, the eighteen special Buddha-dharmas,  and the fruits of the holy life, from the fruit of a Streamwinner to all-knowledge.          (195) When he courses thus, a Bodhisattva does not generate attachment to anything, from form to all-knowledge.          For all-knowledge is unattached, it is neither bound nor freed, and there is nothing that has risen above it.  It is thus, Subhuti, that Bodhisattvas should course in perfect wisdom through rising completely above all attachments. (196,1) 
  subhūtir āha - āścaryaṃ bhagavan, yāvad gambhīro ’yaṃ bhagavan dharmaḥ prajñāpāramitā nāma |  yā deśyamānāpi na parihīyate, adeśyamānāpi na parihīyate |  deśyamānāpi na vardhate |  adeśyamānāpi na vardhate |  evam ukte bhagavān āyuṣmantaṃ subhūtim etad avocat - sādhu sādhu subhūte |  evam etat subhūte, evam etat |  tadyathāpi nāma subhūte tathāgato ’rhan samyaksaṃbuddho yāvajjīvaṃ tiṣṭhann ākāśasya varṇaṃ bhāṣeta, nākāśasya vṛddhir bhavet |  abhāṣyamāṇe ’pi varṇe naivākāśasya parihānir bhavet |  tadyathāpi nāma subhūte māyāpuruṣo bhāṣyamāṇe ’pi varṇe nānunīyate na saṃkliśyate, abhāṣyamāṇe ’pi varṇe na pratihanyate, na saṃkliśyate |  evam eva subhūte yā dharmāṇāṃ dharmatā, sā deśyamānāpi tāvatyeva, adeśyamānāpi tāvatyeva || 
rab ’byor de dag ni blo phyin ci log pa rnams yin no de (2) dgra ni chos rgya chen po rgya chen po dag la sems mi ’jug par ’gyur ro ||  rab ’byor ’di ltar yang bdud kyi las ’byung bar ’gyur zhing bdud kyi nyes pa dang bar du gcod par byed pa mang du ’byung mod kyi de lta na yang rab ’byor gang dag shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di ’dzin par sems (3) shing ’chang ba dang klog pa dang kun chub par byed pa dang rab tu ’don par byed pa dang ston pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs pa dang kha ton du byed pa dang yi ger ’dri ba dang chung ngu na yi ger ’drir ’jug par sems na yang | rab ’byor de ni sangs rgyas kyi mthu dang sangs rgyas kyi (4) byin gyi rlabs dang sangs rgyas kyis yongs su bzung bas | de dag ’dzin pa dang ’chang ba dang klog pa dang kun chub par byed pa dang rab tu ’don par byed pa dang ston pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs pa dang kha ton du byed pa dang yi ger ’dri ba dang chung ngu na yi ger ’drir ’jug (5) par rig par bya’o ||  de ci’i phyir zhe na | ’di la bdud sdig can yang bar chad bya ba’i phyir brtson pa cher byed pa de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas kyang yongs su bzung ba’i phyir brtson pa cher mdzad do ||  ’phags pa shes rab kyi pha rol tu (6) phyin pa brgyad stong pa las bdud kyi las kyi le’u zhes bya ste bcu gcig pa’o ||  || shes rab kyi pha rol tu phyin pa brgyad stong pa | bam po bcu gnyis pa | de nas yang bcom ldan ’das kyis tshe dang ldan pa rab ’byor la bka’ stsal pa | rab ’byor ’di lta (7) ste | dper na bud med ’ga’ zhig la bu mang du yod de | lnga ’am bcu ’am | nyi shu ’am sum cu ’am | bzhi bcu ’am lnga bcu ’am | brgya ’am stong ngam brgya stong yod la | de dag thams cad kyi ma na bar gyur na | de dag bdag cag gi ma ci nas srog gi bar chad du mi ’gyur ba (139a1) dang | bdag cag gi ma ci nas yun ring du ’tsho bar ’gyur ba dang | bdag cag gi ma ci nas lus ma rung bar mi ’gyur ba dang | bdag cag gi ma ci nas yun ring du gnas par ’gyur ba dang | bdag cag gi ma ci nas nyam nyes par mi ’gyur ba dang | (2) bdag cag gi ma la ci nas sdug bsngal gyi tshor ba mi ’byung ba dang | ’di la rig par mi gnas pa med pa dang | lus la yid du mi ’ong ba mi ’byung bar ’bad cing rtsol lo ||  de ci’i phyir zhe na | ’dis ni bdag cag bskyed de ’di ni dka’ ba byed pa bdag cag gi srog sbyin (3) pa ’jig rten kun tu ston pa yin no snyam pas ’di la sdug bsngal gyi tshor ba ’am sdug bsngal gyi reg pa gang yang ’byung nga re zhes bu de dag ma de la bde bar sbyar ba thams cad kyis legs par gzung bas ’dzin legs par sba bas ’dzin legs par sba bas sbed legs par bcos pas ’chos shing | ’di’i (4) mig gam rna ba ’am sna ’am lce ’am lus sam yid la rlung ngam mkhris pa ’am bad kan nam ’dus pa ’am sbrang bu ’am sha sbrang ngam sdig sbrul lam mi ’am mi ma yin pa ’am kun tu ’bab pa ’am nyam thag pa ’am ye ’drog gam mi ’dod pa ’byung ba lus la ’byung nga re zhes de ltar bu de dag (5) gis ma de la bsams te | bde bar sbyar ba thams cad kyis ’di ni bdag cag gi ma skyed pa dga’ ba byed pa ’di ni bdag cag gi srog sbyin par byed pa ’jig rten ston pa’o zhes ’chos shing bdag ger byed sbed par byed do ||  rab ’byor de bzhin du de bzhin gshegs pa dgra bcom (6) pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas rnams kyang shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la dgongs te | gang dag de dag yi ger ’dri ba dang ’dzin pa dang ’chang ba dang klog pa dang kun chub par byed pa dang rab tu ’don pa dang ston pa dang nye bar ston pa dang lung ’bogs pa dang kha ton (7) byed pa de dag thams cad kyang de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas kyi mthu dang byin gyi rlabs dang dgongs pa las ’gyur ro ||  ’jig rten gyi khams gzhan dang gzhan dag na de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i (139b1) sangs rgyas gang ji snyed cig skye bo mang po la phan pa dang skye bo mang pho la bde ba dang ’jig rten la thugs brtse ba dang skye bo phal bo che’i don dang phan pa dang bde ba dang lha dang mi rnams dang sems can thams cad la thugs brtse ba dag thugs brtse ba’i phyir da ltar bzhugs te ’tsho (2) zheng gzhes pa de dag thams cad kyang shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di nyid la dgongs te | shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di ci nas kyang ring du gnas par ’gyur ba dang ci nas kyang shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di’i ming ’jig par mi ’gyur ba dang ci nas kyang shes rab kyi (3) pha rol tu phyin pa ’di ’chad pa dang | yi ger ’dri ba dang slob pa la bdud sdig can nam bdud kyi ris kyi lha dag par chad byed par mi ’gyur bar mdzad do ||  rab ’byor de ltar de bzhin gshegs pa dag bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas rnams kyang shes (4) rab kyi pha rol tu phyin pa ’di ’chos shing bdag gir mdzad de sbed do ||  de ci’i phyir zhe na | ’di ni de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas rnams kyi yum ste skyed pa’o thams cad mkhyen pa nyid ston pa’o ’jig rten kun tu ston pa’o ||  rab (5) ’byor de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas rnams ni ’di las skyes te | rab ’byor shes rab kyi pha rol tu phyin pa ni de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas rnams la thams cad mkhyen pa’i ye shes skyed (6) par byed pa’o ston par byed pa’o || 
                     
                     
..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  .. 
  須菩提白佛言。希有世(12)尊。是法甚深。  若説不減不説亦不減。  若説不(13)増不説亦不増。    佛言。  如是如是。  須菩提。如佛(14)盡壽稱讃虚空。虚空不減。不稱讃亦不減。稱(15)讃不増不稱讃亦不増。    須菩提。譬如稱讃幻(16)所化人亦不喜不稱讃亦不瞋。  須菩提。諸法(17)性亦如是。若説亦不増不説亦不減。 
4. Like space or an echo  Subhuti: It is wonderful, O Lord, how deep is this dharma, I mean the perfection of wisdom.  Demonstration does not diminish or increase it.  Non-demonstration also does not diminish or increase it.    The Lord: Well said, Subhuti.    It is just as if a Tathagata should, during his entire life, speak in praise of space, without thereby increasing the volume of space;  and space would not diminish, either, while he was not speaking in praise of it.  Or it is as with an illusory man. Praise does not penetrate into him or win him over. When there is no praise he is not affected, or frustrated.  Just so the true nature of dharmas is just so much, whether it be demonstrated or not. 
sthaviraḥ subhūtir āha - duṣkarakārako bhagavan bodhisattvo mahāsattvo yo gambhīrāyāṃ prajñāpāramitāyāṃ caran prajñāpāramitāṃ bhāvayan na saṃsīdati notplavate |  atra ca nāma yogam āpadyate, na ca pratyudāvartate |  ākāśabhāvanaiṣā bhagavan yad uta prajñāpāramitābhāvanā |  (98) namaskartavyās te bhagavan bodhisattvā mahāsattvāḥ, yair ayaṃ saṃnāhaḥ saṃnaddhaḥ |  tat kasya hetoḥ? ākāśena sārdhaṃ sa bhagavan saṃnaddhukāmo yaḥ sattvānāṃ kṛtaśaḥ saṃnāhaṃ badhnāti |  mahāsaṃnāhasaṃnaddho bhagavan bodhisattvo mahāsattvaḥ |  śūro bhagavan bodhisattvo mahāsattvo ya ākāśasamānāṃ sattvānāṃ dharmadhātusamānāṃ sattvānāṃ kṛtaśaḥ saṃnāhaṃ saṃnaddhukāmo ’nuttarāṃ samyaksaṃbodhim abhisaṃboddhukāmaḥ |  ākāśaṃ sa bhagavan parimocayitukāmaḥ |  ākāśaṃ sa bhagavan utkṣeptukāmaḥ |  mahāvīryapāramitāsaṃnāhaprāptaḥ sa bhagavan bodhisattvo mahāsattvo ya ākāśasamānāṃ dharmadhātusamānāṃ sattvānāṃ kṛtaśaḥ saṃnāhaṃ saṃnahyate || 
de ltar ’jig rten ’di kun tu ston pa’o ||  rab ’byor de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas rnams kyi thams cad mkhyen pa nyid ni ’di las skyes so ||  rab ’byor ’das pa’i dus na de bzhin gshegs (7) pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas gang su dag bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub mngon par rdzogs par sangs rgyas pa de dag thams cad kyang shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di nyid la brten nas bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub (140a1) mngon par rdzogs par sangs rgyas so ||  rab ’byor phyi ma ma ’ongs pa’i dus na ’byung bar ’gyur ba’i de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas gang dag bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub mngon par rdzogs (2) par ’tshang rgya ba de dag thams cad kyang shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di nyid la brten nas bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub mngon par rdzogs par ’tshang rgya bar ’gyur ro ||  rab ’byor da ltar gyi dus na ’jig rten gyi khams gzhal du med cing grangs (3) med pa’i phyogs bcu’i ’jig rten gyi khams na | de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas gang dag skye po mang po la phan pa dang skye bo mang po la bde ba dang ’jig rten la thugs brtse ba dang skye bo phal po che’i don dang phan pa dang bde ba dang (4) lha dang mi rnams dang sems can thams cad la thugs brtse ba dag thugs brtse ba’i phyir bzhugs te ’tsho zhing gzhes pa dag bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub mngon par rdzogs par sangs rgyas pa de dag thams cad kyang shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di nyid la (5) brten nas bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub mngon par rdzogs par sangs rgyas so ||  rab ’byor da ltar de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub mngon par rdzogs pa’i (6) sangs rgyas pa yang shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di nyid la brten nas bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub mngon par rdzogs par sangs rgyas so ||  rab ’byor de ltar na shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di ni de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs (7) pa’i sangs rgyas rnams skyed par byed pa ste de ltar na ’di ni ’jig rten kun tu ston par byed pa’o ||  de nas bcom ldan ’das la tshe dang ldan pa rab ’byor gyis ’di skad ces gsol te ||  bcom ldan ’das kyis gang ’di skad du shes rab kyi pha rol tu phyin pa ni de bzhin gshegs (140b1) pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas rnams la ’jig rten ’di ston pa’o zhes bka’ stsal na | bcom ldan ’das ci ltar shes rab kyi pha rol tu phyin pa ni de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas rnams la ’jig rten sngan pa lags (2) bcom ldan ’das de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas kyis ’jig rten du gsungs pa gang lags | de skad ces gsol pa dang | bcom ldan ’das kyis tshe dang ldan pa rab ’byor la ’di skad ces bka’ stsal to ||  rab ’byor phung po (3) lnga rnams ni de bzhin gshegs pas ’jig rten du gsungs te | lnga gang zhe na | ’di lta ste gzugs dang tshor ba dang ’du shes dang ’du byed rnams dang rnam par shes pa ste rab ’byor phung po ’di lnga ni de bzhin gshegs pas ’jig rten zhes gsungs so || 
                   
                   
..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  .. 
世尊。菩(18)薩所爲甚難。修行般若波羅蜜時。心無増減(19)亦不退不轉。    世尊。修習般若波羅蜜。如修習(20)虚空。  世尊。菩薩爲度一切衆生故。發大莊嚴(21)應當敬禮。  世尊。菩薩爲衆生故發大莊嚴。如(22)人與虚空共鬪。世尊。菩薩爲衆生故發大莊(23)嚴。如人與虚空諍訟。  世尊。是菩薩名爲發大(24)莊嚴。      世尊。菩薩爲衆生故發大莊嚴。如人欲(25)擧虚空。  世尊。是菩薩名爲度精進彼岸。名爲(26)勇健。名爲同虚空諸法故。發阿耨多羅三藐(27)三菩提。 
Subhuti: A doer of what is hard is the Bodhisattva who, while he courses in perfect wisdom, does not lose heart nor get elated;  who persists in making endeavours about it and does not turn back.  The development of perfect wisdom is like the development of space.  Homage should be paid to those Bodhisattvas who are armed with this armour.  For with space they want to be armed when, for the sake of beings, they put on the armour.  Armed with the great armour is a Bodhisattva,  a hero is a Bodhisattva, when he wants to be armed with an armour, and win full enlightenment, for the sake of beings who are like space, who are like the realm of dharma.  He is one who wants to liberate space,  he is one who wants to get rid of space,  he is one who has won the armour of the great perfection of vigour (197,1), that Bodhisattva who is armed with the armour for the sake of beings who are like space, who are like the realm of Dharma. 
atha khalv anyatamo bhikṣuryena bhagavāṃs tenāñjaliṃ praṇamya bhagavantam etad avocat - namaskaromi bhagavan prajñāpāramitāyai |  tathā hi bhagavan prajñāpāramitā na kaṃcid dharmam utpādayati, na kaṃcid dharmaṃ nirodhayati || 
rab ’byor gyis (4) gsol pa | bcom ldan ’das de bzhin gshegs pa la shes rab kyi pha rol tu phyin pas phung po lnga ci ltar bstan bcom ldan ’das shes rab kyi pha rol tu phyin pas ci zhig bstan | de skad ces gsol pa dang | bcom ldan ’das kyis tshe dang ldan pa rab ’byor la ’di skad ces (5) bka’ stsal to ||  rab ’byor mi ’jig rab tu mi ’jig pas na phung po lnga ’jig rten no zhes de bzhin gshegs pa rnams la shes rab kyi pha rol tu phyin pas bstan to || 
   
   
..  .. 
爾時會中有一比丘作是念。我敬禮(28)般若波羅蜜。  般若波羅蜜中。無有法生無有(29)法滅。 
Thereupon a certain monk saluted the Lord with folded hands and said to the Lord: I pay homage, O Lord, to the perfection of wisdom!  For it neither produces nor stops any dharma. 
atha khalu śakro devānām indra āyuṣmantaṃ subhūtim etad avocat - ya ārya subhūte atra prajñāpāramitāyām eva yogam āpatsyate, kva sa yogam āpatsyate? subhūtir āha - ākāśe sa kauśika yogam āpatsyate, yaḥ prajñāpāramitāyāṃ yogam āpatsyate |  abhyavakāśe sa kauśika yogam āpatsyate, yaḥ prajñāpāramitāyāṃ śikṣitavyaṃ yogam āpattavyaṃ maṃsyate || 
de ci’i phyir mi ’jig rab tu mi ’jig ces bstan ce na | rab ’byor phung po lnga rnams ni ngo bo nyid med pas na (6) stong pa nyid kyi ngo bo nyid do ||  rab ’byor stong pa nyid ni ’jig pa ’am rab tu ’jig pa ma yin te rab ’byor de ltar shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas rnams la ’jig rten ’di ston pa’o || 
   
   
..  .. 
爾時釋提桓因語須菩提。若菩薩修習(552c1)深般若波羅蜜。爲修習何法。  憍尸迦。若菩薩(2)修習深般若波羅蜜。即是修習虚空。 
Sakra: If someone, holy Subhuti, would make efforts about this perfection of wisdom, what would his efforts be about? Subhuti: He would make efforts about space.  And he would make his efforts about a mere vacuity if he would decide to train in perfect wisdom or to work on it. 
atha khalu śakro devānām indro bhagavantam etad avocat - ājñāpayatu bhagavān |  tasya kulaputrasya vā kuladuhitur vā rakṣāvaraṇaguptiṃ karomi ya imāṃ prajñāpāramitāṃ dhārayati |  atha khalv āyuṣmān subhūtiḥ śakraṃ devānām indram etad avocat - samanupaśyasi tvaṃ kauśika taṃ dharmaṃ yasya dharmasya rakṣāvaraṇaguptiṃ kariṣyasi? śakra āha - no hīdam ārya subhūte |  subhūtir āha - evaṃ kauśika saced bodhisattvo mahāsattvo yathā nirdiṣṭāyāṃ prajñāpāramitāyāṃ sthāsyati, saiva tasya rakṣāvaraṇaguptir bhaviṣyati |  atha virahito bhaviṣyati prajñāpāramitayā, lapsyante ’syāvatāraprekṣiṇo ’vatāragaveṣiṇo manuṣyāś cāmanuṣyāś cāvatāram |  api ca kauśika ākāśasya sa rakṣāvaraṇaguptiṃ saṃvidhātavyāṃ manyeta, yo bodhisattvasya mahāsattvasya rakṣāvaraṇaguptiṃ saṃvidhātavyāṃ manyeta prajñāpāramitāyāṃ carataḥ |  tat kiṃ manyase kauśika pratibalas tvaṃ pratiśrutkāyā rakṣāvaraṇagupti saṃvidhātum? śakra āha - na hy etad ārya subhūte |  subhūtir āha - evam eva kauśika bodhisattvo mahāsattvaḥ prajñāpāramitāyāṃ caran viharan pratiśrutkopamāḥ sarvadharmā iti parijānāti |  sa ca tān na manyate, na samanupaśyati, na jānāti na saṃjānīte |  te ca dharmā na vidyante na saṃdṛśyante na saṃvidyante nopalabhyante iti viharati |  saced evaṃ viharati, carati prajñāpāramitāyām || 
rab ’byor (7) mtshan ma med pa ’am smon pa med pa ’am mngon par ’du mi byed pa ’am mi skye ba ’am dngos po med pa’am chos kyi dbyings mi ’jig rab tu mi ’jig pa | rab ’byor de ltar shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas (141a1) rnams la ’jig rten ’di ston pa’o ||  rab ’byor gzhan yang de bzhin gshegs pas shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la brten nas sems can gzhal du med sems can grangs med pa’o zhes yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu mkhyen to ||  rab ’byor (2) ji ltar na de bzhin gshegs pas shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la brten te | sems can gzhal du med sems can grangs med pa’o zhes yang dag pa ci lta ba bzhin du rab tu mkhyen ce na | rab ’byor sems can ngo bo nyid med pa’i phyir | sems can gzhal du med (3) sems can grangs med pa’o zhes de bzhin gshegs pas yang dag pa ci lta ba bzhin du rab tu mkhyen to ||  rab ’byor de ltar de bzhin gshegs pas shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la brten nas sems can gzhal du med sems can grangs med pa rnams yang dag pa ci (4) lta ba bzhin du rab tu mkhyen to ||  rab ’byor gzhan yang sems can dngos po med pa’i phyir de bzhin gshegs pas sems can gzhal du med sems can grangs med pa dag gi sems kyi spyod pa de dag kyang rab tu mkhyen te | rab ’byor de ltar de bzhin gshegs pas (5) shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la brten nas sems can gzhal du med grangs med pa dag gi sems kyi spyod pa gzhal du med grangs med pa rnams yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu mkhyen to ||  rab ’byor de ltar shes rab kyi pha rol tu phyin pa ni de bzhin gshegs pa (6) dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas rnams la ’jig rten ’di ston pa’o ||  rab ’byor gzhan yang de bzhin gshegs pas shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la brten te sems can gzhal du med grangs med pa dag gi sems bsdus pa rnams sems bsdus pa’o (7) zhes yang dag pa ci lta ba bzhin du rab tu mkhyen to ||  rab ’byor ci ltar de bzhin gshegs pas shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la brten nas sems can gzhal du med grangs med pa dag gi sems bsdus pa rnams sems bsdus pa’o zhes yang dag pa ci lta ba bzhin du rab tu (141b1) mkhyen ce na | de bsdus pa dang bcas pa zad pa nyid du dang zad pa yang ma zad pa nyid du yang dag pa ci lta ba bzhin du rab tu mkhyen te | rab ’byor de ltar de bzhin gshegs pas shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la brten nas sems can gzhal du med pa dag gi sems (2) bsdus pa rnams sems bsdus pa’o zhes yang dag pa ci lta ba bzhin du rab tu mkhyen to ||  rab ’byor gzhan yang de bzhin gshegs pas shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la brten nas sems can gzhal du med pa dag gi sems g.yengs pa rnams sems g.yengs pa’o (3) zhes yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu mkhyen to ||  rab ’byor ci ltar de bzhin gshegs pas shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la brten nas sems can gzhal du med pa dag gi sems g.yengs pa rnams sems g.yengs pa’o zhes yang dag pa ci lta ba bzhin du rab tu (4) mkhyen ce na | rab ’byor chos nyid las sems g.yengs pa’i sems de dag ni mtshan nyid med pa sems de dag ni mi zad pa rnam par mi zad pa ma g.yengs par sems de dag yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu mkhyen te | rab ’byor de ltar de bzhin gshegs pas shes (5) rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la brten nas sems can gzhal du med pa dag gi sems g.yengs pa rnams sems g.yengs pa’o zhes yang dag pa ci lta ba bzhin du rab tu mkhyen to ||  rab ’byor gzhan yang de bzhin gshegs pas shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la brten te | (6) sems can gzhal du med grangs med pa dag gi sems gzhal du med pa mi zad pa la sems gzhal du med pa mi zad pa’o zhes yang dag pa ci lta ba bzhin du rab tu mkhyen to || 
                     
                     
..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  .. 
釋提桓(3)因白佛言。  世尊。若人能受持讀誦般若波羅(4)蜜我當守護  須菩提語釋提桓因汝見是法可(5)守護耶。釋提桓因言。不見也。  憍尸迦。若菩薩(6)如般若波羅蜜所説行。即是守護。  若菩薩或(7)時遠離般若波羅蜜。人若非人則得其便。  憍(8)尸迦。若人欲守護行般若波羅蜜者。則爲欲(9)守護虚空。  憍尸迦。於意云何。汝能守護響不。(10)釋提桓因言。不能也。  憍尸迦。菩薩亦如是。行(11)般若波羅蜜。知一切法空。如響如是。  亦不分(12)別。    當知是爲行般若波羅蜜。 
Sakra: Please, O Lord, command me to shelter,  defend and protect that son or daughter of good family who bears in mind this perfection of wisdom!  Subhuti: Sakra, can you see that dharma which you intend to shelter, defend and protect? Sakra: Not so, holy Subhuti.  Subhuti: So when a Bodhisattva stands in the perfection of wisdom as it has been expounded, then just that will be his shelter, defence and protection.  On the other hand, when he is lacking in perfect wisdom, (198) then those men and ghosts who look for entry will gain entrance into him.  One would, however, want to arrange shelter, defence and protection for space if one would want to arrange shelter, defence and protection for a Bodhisattva who courses in perfect wisdom.  What do you think, Kausika, are you able to arrange shelter, defence and protection for an echo? Sakra: Not so, holy Subhuti.  Subhuti: Just so a Bodhisattva, who courses and dwells in perfect wisdom, comprehends that all dharmas are like an echo.  He does not think about them, does not review, identify, or perceive them,  and he knows that those dharmas do not exist, that their reality does not appear, cannot be found, cannot be got at.  If he dwells thus, he courses in perfect wisdom. 
  atha khalu buddhānubhāvena ye trisāhasramahāsāhasre lokadhātau catvāro mahārājānaḥ, sarve ca śakrā devendrāḥ, sarve ca mahābrahmāṇaḥ, sahāpatiś ca mahābrahmā, te sarve yena bhagavāṃs tenopasaṃkrāntāḥ |  (99) upasaṃkramya bhagavataḥ pādau śirasābhivandya bhagavantaṃ triḥ pradakṣiṇīkṛtya ekānte ’tiṣṭhan |  ekānte sthitāś ca te mahārājānaḥ, sarve ca śakrā devendrāḥ, sarve ca brahmakāyikā devā mahābrahmāṇaśca, sahāpatiś ca mahābrahmā buddhānubhāvena buddhādhiṣṭhānena buddhasahasraṃ samānvāharanti sma |  ebhir eva nāmabhir ebhir eva padair ebhir evākṣaraiḥ subhūtināmadheyair eva bhikṣubhir iyam eva prajñāpāramitopadiṣṭā, ayam eva prajñāpāramitāparivartaḥ |  tatrāpi śakrā eva devendrāḥ paripṛcchanti sma, paripraśnayanti sma - asminn eva pṛthivīpradeśe iyam eva prajñāpāramitā bhāṣitā |  maitreyo ’pi bodhisattvo mahāsattvo ’nuttarāṃ samyaksaṃbodhim abhisaṃbudhyāsminn eva pṛthivīpradeśe enām eva prajñāpāramitāṃ bhāṣiṣyate iti || 
rab ’byor ci ltar na de bzhin gshegs pas shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la brten nas sems (7) can gzhal du med grangs med pa dag gi sems gzhal du med cing mi zad pa la sems gzhal du med cing mi zad pa’o zhes yang dag pa ci lta ba bzhin du rab tu mkhyen ce na | rab ’byor gang gis de ltar nam mkha’ bzhin du gzhal du med cing mi zad pas na sems gzhal du med cing (142a1) mi zad par yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes pa de’i sems de ni de bzhin gshegs pas byin gyis brlabs ’gag pa med pa skye ba med pa gnas pa med pa rten med pa gzhal du med pa mi zad pa yin te | rab ’byor de ltar de bzhin gshegs pas shes rab (2) kyi pha rol tu phyin pa ’di la brten nas sems can gzhal du med grangs med pa dag gi sems gzhal du med cing mi zad pa la sems gzhal du med cing mi zad pa’o zhes yang dag pa ci lta ba bzhin du rab tu mkhyen to ||  rab ’byor gzhan yang de bzhin gshegs pas shes rab kyi pha rol (3) tu phyin pa ’di la brten nas sems can gzhal du med pa dag gi kun nas nyon mongs par gyur pa’i sems rnams kun nas nyon mongs par gyur pa’i sems so shes yang dag pa ci lta ba bzhin du rab tu mkhyen to ||  rab ’byor ci ltar de bzhin gshegs pas shes rab kyi pha rol tu (4) phyin pa ’di la brten nas sems can gzhal du med pa dag gi kun nas nyon mongs par gyur pa’i sems rnams kun nas nyon mongs par gyur pa’i sems so zhes yang dag pa ci lta ba bzhin du rab tu mkhyen ce na | rab ’byor sems de dag ni kun nas nyon mongs pas kun nas (5) nyon mongs par gyur pa ma yin zhing brdar btags pa med pa ste | rab ’byor de ltar de bzhin gshegs pas shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la brten nas sems can gzhal du med pa dag gi sems kun nas nyon mongs par gyur pa dag sems kun nas nyon mongs par gyur (6) pa’o zhes yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu mkhyen to ||  rab ’byor gzhan yang de bzhin gshegs pas shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la brten nas sems can gzhal du med pa dag gi sems kun nas nyon mongs par ma gyur pa rnams sems kun nas nyon mongs par ma gyur (7) pa’o zhes yang dag pa ci lta ba bzhin du rab tu mkhyen to ||  rab ’byor ci ltar de bzhin gshegs pas shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la brten nas sems can gzhal du med pa dag gi sems kun nas nyon mongs par ma gyur pa rnams sems kun nas nyon mongs par ma gyur pa’o (142b1) zhes yang dag pa ci lta ba bzhin du rab tu mkhyen ce na | rab ’byor sems de dag rang bzhin gyis ’od gsal ba ste | rab ’byor de ltar de bzhin gshegs pas shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la brten nas sems can gzhal du med pa dag gi sems kun (2) nas nyon mongs par ma gyur pa rnams sems kun nas nyon mongs par ma gyur pa’o zhes yang dag pa ci lta ba bzhin du rab tu mkhyen to ||  rab ’byor gzhan yang de bzhin gshegs pas shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la brten nas sems can gzhal du med (3) pa dag gi sems gnas pa rnams sems gnas pa’o zhes yang dag pa ci lta ba bzhin du rab tu mkhyen to ||  rab ’byor ci ltar de bzhin gshegs pas shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la brten nas sems can gzhal du med pa dag gi sems gnas pa rnams sems gnas pa’o (4) zhes yang dag pa ci lta ba bzhin du rab tu mkhyen ce na | rab ’byor sems de dag ni gzhi med pa la gnas pa ste | rab ’byor de ltar de bzhin gshegs pas shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la brten nas sems can gzhal du med pa dag gi sems gnas pa rnams sems gnas (5) pa’o zhes yang dag pa ci lta ba bzhin du rab tu mkhyen to || 
             
             
..  ..  ..  ..  ..  ..  .. 
  爾時佛以神力。(13)令三千大千世界所有四天王天及諸釋提桓(14)因。娑婆世界主諸梵天王。皆來至佛所。  頭面(15)禮佛足。却住一面。  四天王諸釋提桓因諸梵(16)天王等。以佛神力。得見千佛如是相。  如是名(17)説般若波羅蜜品者。皆名須菩提難問者。亦(18)如釋提桓因彌勒菩薩。當成阿耨多羅三藐(19)三菩提。亦於此土説般若波羅蜜。     
5. Conclusion  Thereupon, through the Buddha’s might the four Great Kings in the great trichiliocosm, and all the Sakras, Chiefs of Gods, and all the great Brahma Gods, and Sahapati, the great Brahma - all came to where the Lord was.  They reverently saluted the Lord’s feet with their heads, walked three times round the Lord, and stood on one side.  Through the Buddha’s might and through his miraculous power their minds were impressed by the sight of a thousand Buddhas.  (199) In these very words, by monks called Subhuti, etc., has this very perfection of wisdom been expounded, just this very chapter of the perfection of wisdom.  With reference to it just the Sakras, Chiefs of Gods, ask questions and counter-questions. At this very spot of earth has just this perfection of wisdom been taught.  Maitreya also, the Bodhisattva, the great being will, after he has won the supreme enlightenment, at this very spot of earth teach this very same perfection of wisdom. 
āryāṣṭasāhasrikāyāṃ prajñāpāramitāyāṃ viśuddhiparivarto nāmāṣṭamaḥ || (100) 
rab ’byor gzhan yang de bzhin gshegs pas shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la brten nas sems can gzhal du med pa dag gi sems rab tu bzung ba rnams sems rab tu bzung pa’o zhes yang dag pa ji lta ba bzhin du (6) rab tu mkhyen to || 
 
 
.. 
 
 
Go to Wiki Documentation
Enhet: Det humanistiske fakultet   Utviklet av: IT-seksjonen ved HF
Login