You are here: BP HOME > TLB > PP: Aṣṭasāhasrikā Prajñāpāramitā > fulltext
PP: Aṣṭasāhasrikā Prajñāpāramitā

Choose languages

Choose images, etc.

Choose languages
Choose display
  • Enable images
  • Enable footnotes
    • Show all footnotes
    • Minimize footnotes
DiacriticaDiacritica-helpSearch-help
ā ī ū
ñ
ś ź
š č ǰ γ    
Note on the transliteration:
The transliteration system of the BP/TLB is based on the Unicode/UTF-8 system. However, there may be difficulties with some of the letters – particularly on PC/Windows-based systems, but not so much on the Mac. We have chosen the most accepted older and traditional systems of transliteration against, e.g, Wylie for Tibetan, since with Unicode it is possible, in Sanskrit and Tibetan, etc., to represent one sound with one letter in almost all the cases (excepting Sanskrit and Tibetan aspirated letters, and Tibetan tsa, tsha, dza). We thus do not use the Wylie system which widely employs two letters for one sound (ng, ny, sh, zh etc.).
 
Important:
We ask you in particular to note the use of the ’ apostrophe and not the ' representing the avagrāha in Sanskrit, and most important the ’a-chuṅ in Tibetan. On the Mac the ’ is Alt-M.
 
If you cannot find the letters on your key-board, you may click on the link "Diacritica" to access it for your search.
Choose specific texts..
    Click to Expand/Collapse Option Complete text
Click to Expand/Collapse Option1. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option2. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option3. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option4. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option5. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option6. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option7. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option8. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option9. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option10. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option11. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option12. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option13. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option14. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option15. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option16. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option17. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option18. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option19. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option20. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option21. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option22. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option23. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option24. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option25. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option26. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option27. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option28. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option29. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option30. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option31. Parivarta
Click to Expand/Collapse Option32. Parivarta
tathatāparivartaḥ ṣoḍaśaḥ | 
rab (2) ’byor gang ’di skad du ci’i phyir byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po zad pa la slob na thams cad mkhyen pa nyid la slob | de bzhin du ’byung ba med pa dang ’gag pa med pa dang skye ba med pa dang dngos po mod pa dang dben pa dang ’dod chags dang bral ba dang nam mkha’ dang chos kyi (3) dbyings dang mya ngan las ’das pa la slob na thams cad mkhyen pa nyid la slob par ’gyur zhes zer ba | rab ’byor de ci snyam du sems ci de bzhin gshegs pa’i de bzhin nyid gang yin pa dang de bzhin nyid gang gis de bzhin gshegs pa de bzhin gshegs pa’o zhes rab tu ’byed pa de (4) zad par ’gyur ram | rab ’byor gyis gsol pa | bcom ldan ’das de ni ma lags so || 
 
 
.. 
Chapter XVI Suchness 
  atha khalv āyuṣmān subhūtir bhagavantam etad avocat - sarvadharmānupalambho batāyaṃ bhagavan dharmo deśyate | yaṃ bhagavan dharmaḥ kvacit pratihanyate apratihatalakṣaṇo batāyaṃ bhagavan dharmaḥ ākāśasamatayā sarvapadānupalabdhitaḥ1 apratimalakṣaṇo batāyāṃ bhagavan dharmo ’dvitīyatvāt |  apratilakṣaṇo batāyaṃ bhagavan dharmo niṣpratyarthikatvāt apado batāyaṃ bhagavan dharmo ’nabhinirvṛttatvāt anutpādo batāyaṃ bhagavan dharmaḥ sarvopapatyanupapattitvāt |  apatho batāyaṃ bhagavan dharmaḥ sarvapathānupalabdhitvāt || 
de ci’i slad du zhe na | bcom ldan ’das zad pa ni zad par mi ’gyur te bcom ldan ’das zad pa ni mi zad pa lags so ||  bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa | rab ’byor de (5) ji snyam du sems de bzhin gshegs pa’i de bzhin nyid gang yin pa dang de bzhin nyid gang gis de bzhin gshegs pa de bzhin gshegs pa’o zhes rab tu ’byed pa de ’byung bar ’gyur ba ’am ’gag par ’gyur ba ’am skye bar ’gyur ba ’am dngos por ’gyur ba ’am dben par ’gyur ba ’am (6) rnam par ’jig par ’gyur ba ’am ’dod chags dang bral bar ’gyur ba ’am nam mkhar ’gyur ba ’am chos kyi dbyings su ’gyur ba yin nam | gsol pa bcom ldan ’das de ni ma lags so ||  bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa | rab ’byor de ji snyam du sems ||  de bzhin (7) gshegs pa’i de bzhin nyid gang yin pa dang de bzhin nyid gang gis de bzhin gshegs pa de bzhin gshegs pa’o zhes rab tu ’byed pa de mya ngan las ’da’ bar ’gyur ram | gsol pa bcom ldan ’das de ni ma lags so ||  bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa | rab ’byor de’i (230b1) phyir byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de ltar slob na de bzhin nyid mi zad pa’o zhes de ltar slob ste | rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de ltar slob na thams cad mkhyen pa nyid la slob bo ||  rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de ltar (2) slob na shes rab kyi pha rol tu phyin pa la slob bo ||  sangs rgyas kyi sa la slob bo ||  stobs dag la slob bo ||  mi ’jigs bdag la slob bo || 
                 
    (1) ... yan dha.m[o] ◊ kahañ c[a] prat.hanyata ◊  a[p]. + [ha]talakṣaṇo vadayaṃ + +    (2) ... [p].. tyarthikatāyaṃ.  apado cāyaṃ. bhagava + + [a]nabhinirvṛttatvā a[n]. + + ... + [pa]labdhīto1 ◊    apatho [bh]. ... 
..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  .. 
1. Tathagata-suchness  Subhuti: As the non-observation of all dharmas, to be sure, is this dharma taught.  Nowhere is this dharma obstructed.  Through its identity with space this dharma is, to be sure, marked with non-obstruction, since no traces of it are noticed.  It has no counterpart, because it is without a second.  It has no opponent, because it has gone beyond all opposites.  It is without a trace, because it has not been caused to become.  It is unproduced, because there is no occasion for rebirth.  It is pathless, because no path is noticed. 
atha khalu devānām indro brahmā sahāpatis te ca kāmāvacarā rūpāvacarāś ca devaputrā bhagavantam etad avocan - anujāto batāyaṃ bhagavan bhagavataḥ śrāvaka āryasubhūtiḥ sthaviraḥ tat kasya hetoḥ? tathā hi bhagavan yaṃ yam evāyam āryasubhūtiḥ sthaviro dharmaṃ deśayati, taṃ tam eva dharmaṃ śūnyatām ārabhya deśayati || 
sangs rgyas kyi chos thams cad la slob bo ||  thams cad mkhyen pa’i ye shes la slob bo || 
   
(3) + + + rā rūpāvacarā ca devaputrā [bh]. + + + [e]tad avoca ◊ anujā[to] ... ry[o] subhūtis thero ◊  ta[t ki] 
..  .. 
Sakra and the Gods: Born after the image of the Lord is this Disciple, the holy Subhuti, the Elder.  For, whichever dharma he demonstrates, he always starts from emptiness. 
atha khalv āyuṣmān subhūtiḥ śakraṃ devānām indraṃ brahmāṇaṃ ca sahāpatiṃ tāṃś ca kāmāvacarān rūpāvacarāṃś ca devaputrān āmantrayate sma - yad devaputrā evaṃ vadatha - anujāto ’yaṃ subhūtiḥ sthaviras tathāgatasyeti |  ajātatvāt subhūtiḥ sthaviro ’nujātas tathāgatasya |  anujātas tathatāṃ subhūtiḥ sthaviras tathāgatasya |  yathā tathāgatatathatā anāgatā agatā, evaṃ hi subhūtitathatā anāgatā agatā |  evaṃ hi subhūtiḥ sthaviras tathāgatatathatām anujātaḥ ādita eva subhūtiḥ sthaviras tathāgatatathatām anujātaḥ |  tat kasya hetoḥ? yā hi tathāgatatathatā, sā sarvadharmatathatā |  yā sarvadharmatathatā, sā tathāgatatathatā |  yā ca tathāgatatathatā, yā ca sarvadharmatathatā, saiva subhūteḥ sthavirasya tathatā |  tāṃ tathatām anujātaḥ subhūtiḥ sthaviraḥ |  ato ’nujātas tathāgatasya |  sāpi ca tathatā atathatā |  tāṃ tathatām anujātaḥ |  evaṃ hi subhūtiḥ sthaviras tathāgatam anujātaḥ |  tathāgatasya yā sā tathatāyāḥ sthititā, tayā sthititayā subhūtiḥ sthaviras tathāgatam anujātaḥ |  yathā tathāgatatathatā avikārā nirvikārā, avikalpā nirvikalpā, evaṃ hi subhūtitathatā avikārā nirvikārā, avikalpā nirvikalpā |  evaṃ hi subhūtiḥ sthavirastayā tathatayā avikāro nirvikāro ’vikalpo nirvikalpastathāgatasyānujātaḥ |  yathā ca tathāgatatathatā avikārā nirvikārā avikalpā nirvikalpā, na kvacit pratihanyate, evaṃ sarvadharmatathatā avikārā nirvikārā avikalpā nirvikalpā, na kvacit pratihanyate |  tat kasya hetoḥ? yā ca tathāgatatathatā, yā ca sarvadharmatathatā, ekaivaiṣā tathatā advayādvaidhīkārā advayatathatā |  na kvacit tathatā, na kutaścit tathatā, na kasyacit tathatā |  yataḥ sā na kasyacit tathatā, tataḥ sā tathatā advayādvaidhīkārā advayatathatā |  evaṃ hi subhūtiḥ sthaviro ’nujātas tathāgatasyākṛtatathatayā |  yā cākṛtatathatā, na sā kadācin na tathatā |  yataś ca (154) sā na kadācin na tathatā, tataḥ sā tathatā advayādvaidhīkārā advayatathatā |  evaṃ hi subhūtiḥ sthaviro ’nujātas tathāgatam |  yathā tathāgatatathatā sarvatra sarvadharmeṣv avikalpā nirvikalpā, evaṃ subhūtitathatā sarvatra sarvadharmeṣv avikalpā nirvikalpā |  evam eva ca tathāgatatathatayābhinirmitaḥ subhūtiś ceti dvayam apy aluptam etad abhinnaṃ bhedakānupalabdhitaḥ |  evaṃ hi subhūtiḥ sthaviras tathāgatam anujātaḥ |  yathā tathāgatatathatā nānyatra sarvadharmatathatāyāḥ, evaṃ hi subhūtitathatā nānyatra sarvadharmatathatāyāḥ |  yā nānyatra sarvadharmatathatāyāḥ, na sā kasyacin na tathatā |  saiva sā tathatā sarvadharmatathatā |  tāṃ tathatāṃ subhūtiḥ sthaviro ’nanyatathatānugamenopagataḥ |  na cātra kaścin na kvacid anugatim upagataḥ |  evaṃ hi subhūtiḥ sthaviras tathāgatam anujātaḥ |  yathā tathāgatatathatā nātītā nānāgatā na pratyutpannā, evaṃ sarvadharmatathatā nātītā nānāgatā na pratyutpannā |  evaṃ hi subhūtiḥ sthaviras tāṃ tathatām anujātas tathāgatam anujāta ity ucyate |  tathāgatatathatayāpi hy anugatas tathatāṃ tathāgatatathatayā atītatathatām anugataḥ |  atītatathatayā tathāgatatathatām anugataḥ |  tathāgatatathatayā anāgatatathatāmanugataḥ |  anāgatatathatayā tathāgatatathatām anugataḥ |  tathāgatatathatayā pratyutpannatathatām anugataḥ |  pratyutpannatathatayā tathāgatatathatām anugataḥ |  tathāgatatathatayā atītānāgatapratyutpannatathatām anugataḥ |  atītānāgatapratyutpannatathatayā tathāgatatathatām anugataḥ |  iti hi subhūtitathatā cātītānāgatapratyutpannatathatā ca tathāgatatathatā cādvayam etad advaidhīkāram |  evaṃ sarvadharmatathatā ca subhūtitathatā cādvayam etad advaidhīkāram |  yaiva ca bhagavato bodhisattvabhūtasya tathatā, saiva bhagavato ’nuttarāṃ samyaksaṃbodhim abhisaṃbuddhasya tathatā |  iyaṃ sā tathatā, yayā tathatayā bodhisattvo mahāsattvo ’nuttarāṃ samyaksaṃbodhim abhisaṃbuddhaḥ san tathāgata iti nāmadheyaṃ labhate | 
rab ’byor byang chub sems dpa’ (3) sems dpa’ chen po de ltar slob na bslab pa thams cad kyi pha rol tu phyin pa rjes su thob par ’gyur ro ||  rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de ltar slob na bdud dam bdud kyi ’khor tam bdud kyi ris kyi lha dag gis brdzi bar mi nus so ||  rab ’byor byang chub (4) sems dpa’ sems dpa’ chen po de ltar slob na myur du phyir mi ldog pa’i chos nyid rjes su thob par ’gyur ro ||  rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de ltar slob na myur du byang chub kyi snying po la ’dug par ’gyur ro ||  rab ’byor byang chub sems dpa’ sems (5) dpa’ chen po de ltar slob na rang gi spyod yul la slob bo ||  rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de ltar slob na mgon por ’gyur ba’i chos dag la slob bo ||  byams pa chen po la slob bo ||  snying rje chen po la slob bo ||  dga’ ba chen po la slob bo ||  btang (6) snyoms chen po la slob bo ||  rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de ltar slob na chos kyi ’khor lo lan gsum du bzlas pa rnam pa bcu gnyis su rab tu bskor ba la slob bo ||  rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de ltar slob na sems can gyi khams (7) bre bar mi bya’o zhes slob bo ||  rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de ltar slob na de bzhin gshegs pa’i gdung rgyud mi ’chad par bya ba la slob bo ||  rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de ltar slob na bdud rtsi’i dbyings kyi sgo dbye’o (231a1) zhes slob bo ||  rab ’byor bslab pa rgya chen po ’di ni sems stobs zhan pas slob mi nus shing bslab pa ’di la mthu chung ngus bslab par mi nus so ||  de ci’i phyir zhe na | rab ’byor gang bslab pa ’di la slob pa de dag ni sems can thams cad kyi mthun (2) pa thun mong ngo ||  rab ’byor de dag ni sems can thams cad kyi mgon no ||  gang bslab pa ’di la slob pa de dag ni sems can thams cad las mngon par ’phags pa rjes su thob par ’dod pa yin te | rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de ltar slob pa ni (3) sems can dmyal ba dag tu mi skye byol song gi skye gnas dag tu mi skye yi dgas kyi yul rnams su mi skye lha ma yin gyi lus su mi skye mtha’ ’khob kyi skye bo’i nang du mi skye gdol pa’i rigs su mi skye bya ba’i rigs su mi skye rngon pa dang nya ba dang chom rkun pa dang shan pa’i rigs su mi skye ste | de (4) lta bu’i rigs ngan pa las ngan pa rten ngan pa’i rigs gzhan du yang mi skye’o ||  rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de ltar slob pa ni long bar mi ’gyur ’on par mi ’gyur zhar bar mi ’gyur rdum por mi ’gyur sgur por mi ’gyur ’theng por mi ’gyur zha bor mi ’gyur (5) grum por mi ’gyur lkug par mi ’gyur dig par mi ’gyur rna ba mi gsal bar mi ’gyur yan lag nyams par mi ’gyur yan lag ma tshang bar mi ’gyur yan lag mi sdug par mi ’gyur mdog mi sdug par mi ’gyur dbyibs mi sdug par mi ’gyur dbang po nyams par mi ’gyur dbang po (6) ma tshang bar mi ’gyur te | dbang po’i rnam pa thams cad yongs su rdzogs par ’gyur ro ||  dbyangs phun sum tshogs par ’gyur ro ||  rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de ltar slob pa ni srog gcod par mi ’gyur ma byin par len par mi ’gyur ’dod pa la log (7) par spyod par mi ’gyur brdzun du smra bar mi ’gyur phra ma smra bar mi ’gyur tshig rtsub mo smra bar mi ’gyur tshig kyal pa smra bar mi ’gyur brnab sems can du mi ’gyur gnod sems can du mi ’gyur log par lta ba can du mi ’gyur log par ’tsho bas ’tsho bar mi byed do ||  rab ’byor byang chub (231b1) sems dpa’ sems dpa’ chen po de ltar slob pa ni lha tshe ring po’i nang du mi skye tshul khrims ’chal pa yongs su mi ’dzin yang dag pa ma yin pa’i chos yongs su mi ’dzin bsam gtan dang snyoms par ’jug pa’i dbang gis mi skye’o ||  de ci’i phyir zhe na | de la byang chub sems (2) dpa’ sems dpa’ chen po thabs mkhas pa gang dang ldan pas lha tshe ring po’i nang du skye bar mi ’gyur ba’i thabs mkhas pa de la yod do ||  rab ’byor thabs mkhas pa de yang gang zhe na | ’di lta ste shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di nyid la byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen (3) po ci ltar thabs mkhas pa dang ldan pa ’dis bsam gtan la yang snyoms par ’jog la bsam gtan gyi dbang gis skye bar mi ’gyur ba de ltar thabs mkhas pa ’di la rnal ’byor du byed do ||  rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de ltar slob pa ni stobs (4) yongs su dag par ’gyur mi ’jigs pa yongs su dag par ’gyur sags rgyas kyi chos thams cad yongs su dag par ’gyur te de dag rjes su thob par ’gyur ro ||  tshe dang ldan pa rab ’byor gyis gsol pa | bcom ldan ’das gang gi tshe chos thams cad rang bzhin gyis yongs (5) su dag pa nyid lags na | bcom ldan ’das de’i tshe byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po chos gang gis stobs yongs su dag par ’gyur mi ’jigs pa yongs su dag par ’gyur sangs rgyas kyi chos yongs su dag par ’gyur ba rjes su thob par ’gyur | de skad ces (6) gsol pa dang | bcom ldan ’das kyis tshe dang ldan pa rab ’byor la ’di skad ces bka’ stsal to ||  rab ’byor de de bzhin no de de bzhin te | de ci’i phyir zhe na | rab ’byor chos thams cad ni rang bzhin gyis yongs su dag pa yin te | rab ’byor de ltar chos thams cad rang (7) bzhin gyis yongs su dag pa la byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po shes rab kyi pha rol tu phyin pa la slob pa dag mi zhum mi ’gong na rab ’byor de ni shes rab kyi pha rol tu phyin pa’o ||  rab ’byor byis pa so so’i skye bo dag chos ’di dag de ltar ma shes ma mthong bas chos rnams kyi (232a1) chos nyid mi shes mi mthong ste | rab ’byor sems can de dag gi phyir byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po ’bad cing brtson ’grus rtsom ste | bdag kho nas mi shes pa’i sems can rnams shes par bya’o bdag kho nas mi mthong pa’i sems can rnams | (2) mthong bar bya’o zhes bslab pa ’di la slob bo ||  bslab pa ’di la slob pa’i byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po ni stobs rnams rjes su thob par ’gyur mi ’jigs pa rnams rjes su thob par ’gyur ro ||  sangs rgyas kyi chos thams cad rjes su thob par ’gyur ro ||  rab ’byor (3) byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de ltar slob pa ni sems can pha rol dang gang zag pha rol dag gi sems kyi spyod pa dang g.yo ba rnams yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes te yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes pas pha rol gyi sems kyi spyod pa shes pa’i pha rol tu ’gro’o ||  (4) rab ’byor ’di lta ste dper na sa chen po’i sa’i phyogs gang na rdo ba med pa dang gang na gser dang sa le sbram dang dngul dag ’byung ba de lta bu ni nyung gi | sa chen po’i sa phyogs gang na ba tshwa can dang grams dang rtswa dang sdong dum dang tsher ma sna tshogs kyis gang ba de lta bu ni ches mang ngo ||  rab (5) ’byor de bzhin du sems can gyi ris na gang dag ’di lta ste shes rab kyi pha rol tu phyin pa thams cad mkhyen pa nyid kyi bslab pa la slob pa’i byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po ni nyung ngo ||  sems can gyi ris na gang nyan thos dang rang sangs rgyas kyi bslab pa la slob pa’i sems can (6) de dag ni ches mang ngo ||  rab ’byor gzhan yang ’di lta ste dper na sems can gyi ris na ’khor los sgyur ba’i rgyal po’i srid thob par ’gyur ba’i las yang dag par blangs te gnas pa’i sems can de dag ni nyung gi | sems can gyi ris na gang mkhar gyi rgyal po’i srid thob par ’gyur (7) ba’i las yang dag par blangs te gnas pa’i sems can de dag ni ches mang ngo ||  rab ’byor de bzhin du sems can gyi ris na bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub mngon par rdzogs par ’tshang rgya bar bya’o zhes lam chen po ’di lta ste shes rab kyi pha rol tu phyin pa’i lam du (232b1) zhugs pa’i byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de dag ni nyung ngo ||  sems can gyi ris na gang nyan thos dang rang sangs rgyas kyi lam du zhugs pa’i sems can de dag ni ches mang ngo ||  rab ’byor gzhan yang ’di lta ste dper na sems can gyi ris na gang dag brgya byin nyid du (2) ’gyur ba’i las yang dag par blangs te gnas pa’i sems can de dag ni nyung ngo ||  sems can gyi ris na gang dag lha’i ’jig rten du skye bar ’gyur ba’i las yang dag par blangs te gnas pa’i sems can de dag ni ches mang ngo ||  rab ’byor de bzhin du sems can gyi ris na gang dang | (3) shes rab kyi pha rol tu phyin pa’i bslab pa la slob pa’i byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de dag ni nyung ngo ||  rab ’byor sems can gyi ris na gang nyan thos dang rang sangs rgyas kyi bslab pa la slob pa’i sems can de dag ni ches mang ngo ||  rab ’byor gzhan yang ’di lta (4) ste dper na sems can gyi ris na gang tshangs pa nyid du ’gyur ba’i las yang dag par blangs te gnas pa’i sems can de dag ni nyung ngo ||  sems can gyi ris na gang dag tshangs pa’i ’khor du skye bar ’gyur ba’i las yang dag par blangs te gnas pa’i sems can de dag ni ches (5) mang ngo ||  rab ’byor de bzhin du sems can gyi ris na gang bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub las phyir mi ldog pa’i byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de dag ni nyung ngo ||  rab ’byor sems can gyi ris na gang bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang (6) chub las phyir ldog par ’gyur ba’i byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de dag ni ches mang ngo ||  rab ’byor de lta bas na sems can gyi ris na gang bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub tu yang dag par zhugs pa’i sems can de dag ni nyung ngo ||  rab ’byor (7) nyang ba de dag bas kyang gang de bzhin nyid du sgrub pa’i sems can de dag ni ches nyung ngo ||  rab ’byor de bzhin nyid du bsgrub pa ches nyung pa de dag pas kyang gang shes rab kyi pha rol tu phyin pa la rnal ’byor du byed pa de dag ni chas nyung ngo || 
                                                                                               
(4) ... + + + v. nam indraṃ brāhmā ca sahaṃ. + + + + + .ā[vacar]āṃ [r].[pā] .. + ... + [ya]ṃ devaputrā e[v].ṃ ///        (5) /// + + + [a]nugato subhūti thero anujā ...  + + .i + + + + +                                                                                     
..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  .. 
(307) Subhuti:  Because he is not born, is Subhuti, the Elder, born after the image of the Tathagata.  He is born after the image of the Tathagata’s Suchness.  As that has neither come nor gone, so also the Suchness of Subhuti has neither come nor gone.    From the very beginning Subhuti the Elder has been born after the image of the Tathagata’s Suchness.  Because the Suchness of the Tathagata and the Suchness of all dharmas are the same thing,    and they are both the Suchness of Subhuti the Elder.  Born after the image of that Suchness is Subhuti the Elder;  hence born after the image of the Tathagata.  But that Suchness is also no Suchness,  and after the image of that Suchness has he been born.  It is in that sense that the Elder Subhuti is born after the image of the Tathagata,  and that as a result of the established order of the Suchness of the Tathagata.  Subhuti’s Suchness is immutable and unchangeable, undiscriminated and undifferentiated, just as the Suchness of the Tathagata.  It is thus that Subhuti the Elder, immutable, unchangeable, undiscriminated, undifferentiated, through that Suchness, is born after the image of the Tathagata.  And just as the Suchness of the Tathagata, which is immutable and undifferentiated, is nowhere obstructed, so also the Suchness of all dharmas, which is also immutable and undifferentiated.  For the Suchness of the Tathagata, and the Suchness of all dharmas, they are both one single Suchness, not two, not divided.  A non-dual Suchness, however, is nowhere, is from nowhere, belongs to nowhere.  It is because it is a Suchness which belongs nowhere that it is non-dual.  It is therefore through an unmade Suchness that the Elder Subhuti is born after the image of the Tathagata.  An unmade Suchness, however, is at no time not Suchness  (308) and therefore it is non-dual.  It is in this sense that the Elder Subhuti is born after the image of the Tathagata.  Just as the Suchness of the Tathagata is undiscriminated and undifferentiated, at all times and in all dharmas, so also the Suchness of Subhuti.  And for that reason, although we seem to have a duality when Subhuti has been conjured up from the Suchness of the Tathagata, nevertheless nothing real has been lopped off that Suchness, which remains unbroken, because one cannot apprehend an actually real agent that could break it apart.  In that sense is Subhuti the Elder born after the image of the Tathagata.  As the Suchness of the Tathagata is not outside the Suchness of all dharmas, so also the Suchness of Subhuti.  But what is not outside the Suchness of all dharmas, that is not of anything not the Suchness.  The Suchness of Subhuti is therefore just the same as the Suchness of all dharmas.  Subhuti the Elder has undergone the experience of that Suchness by imitating in himself the unaltered Suchness,  but in actual fact no one has anywhere undergone a process of imitation.  It is in this sense that Subhuti the Elder is born after the image of the Tathagata.  As the Suchness of the Tathagata is neither past, nor future, nor present, so also the Suchness of all dharmas.  As born in the image of that Suchness is Subhuti called “born after the image of the Tathagata.”  Because it is also through the Suchness of the Tathagata [and not only his own] that he has conformed to Suchness. It is just through the Suchness of the Tathagata that he has conformed to past Suchness,  and it is just through past Suchness that he has conformed to the Suchness of the Tathagata.  And so with the future and the present.        It is through the Suchness of the Tathagata that he has conformed to past, future and present Suchness,  and it is through past, future and present Suchness that he has conformed to the Suchness of the Tathagata.  In this sense the Suchness of Subhuti, and past, future and present Suchness, and the Suchness of the Tathagata, are not two, nor divided.  The Suchness of all dharmas and the Suchness of Subhuti are therefore not two, nor divided.  (309) And also, the Suchness of the Lord when he was a Bodhisattva that is the Suchness of the Lord when he had won full enlightenment.  And that is the Suchness through which a Bodhisattva, when he has definitely won full enlightenment, comes to be called a ‘Tathagata.’ 
  asyāṃ khalu punas tathātagatathatāyāṃ nirdiśyamānāyām iyaṃ mahāpṛthivī tasyāṃ velāyāṃ ṣaḍvikāram aṣṭādaśam ahānimittam akampat, prākampat, saṃprākampat, acalat prācalat saṃprācalat, avedhat prāvedhat saṃprāvedhat, araṇat prāraṇat saṃprāraṇat, akṣubhyat prākṣubhyat saṃprākṣubhyat, agarjat prāgarjat saṃprāgarjat tathāgatasyaivānuttarāṃ samyaksaṃbodhim abhisaṃbudhyamānasyeti |  punar aparaṃ subhūtiḥ sthaviras tān devaputrān āmantrayate sma - evaṃ hi devaputrāḥ subhūtiḥ sthaviras tathāgatam anujātaḥ || 
rab ’byor gang shes rab kyi pha rol tu phyin pa (233a1) la rnal ’byor du byed pa nyung ba de dag pas kyang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po gang bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub las phyir mi ldog pa de dag ni ches nyung ngo ||  rab ’byor de lta bas na byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos nyung ba (2) bas kyang ches nyung ba phyir mi ldog pa’i byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de dag gi grangs su bgrang bar ’dod pas shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di nyid la bslab par bya’o rnal ’byor du bya’o ||  rab ’byor gzhan yang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de ltar (3) shes rab kyi pha rol tu phyin pa’i slob pa na thab dang ldan pa’i sems mi skye the tshom dang ldan pa’i sems mi skye phrag dog dang ldan pa’i sems mi skye ser sna dang ldan pa’i sems mi skye tshul khrims ’chal pa dang ldan pa’i sems mi skye gnod sems dang ldan pa’i sems mi skye le lo dang ldan (4) pa’i sems mi skye g.yeng ba dang ldan pa’i sems mi skye ’chal ba’i shes rab dang ldan pa’i sems mi skye’o || 
     
     
..  ..  .. 
2. The earth shakes, and many are saved  When this disquisition of the Suchness of the Tathagata had taken place, the great earth shook in six ways, stirred, quaked, was agitated, resounded and tumbled, as it did when the Tathagata won full enlightenment.  Subhuti: It is thus, O Gods, that Subhuti the Elder is born after the image of the Tathagata. 
punar aparaṃ subhūtiḥ sthaviro na rūpam anujāto na vedanāṃ na saṃjñāṃ na saṃskārān na vijñānam anujāto na srotaāpattiphalam anujāto na sakṛdāgāmiphalaṃ nānāgāmiphalaṃ nārhattvaphalam anujāto na pratyekabuddhatvam anujāto na buddhatvam anujātaḥ |  tat kasya hetoḥ? tathā hi te dharmā na saṃvidyante nopalabhyante yair anujāyeta, ye cānujāyeran |  evaṃ hi subhūtiḥ sthavirastathāgatam anujātaḥ || 
rab ’byor de ltar byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po shes rab kyi pha rol tu phyin pa la slob pas pha rol tu phyin pa thams cad yang dag par bzung bar ’gyur ro ||  pha (5) rol tu phyin pa thams cad yongs su bzung bar ’gyur ro ||  pha rol tu phyin pa thams cad mchog tu bzung bar ’gyur ro || 
     
     
..  ..  .. 
But he is not born after the image of form, or of any of the fruits of a holy life, from the fruit of a Streamwinner to Buddhahood.  For those dharmas, which might be born after the image of something, or in the image of which he would be born, they do not exist, they are not got at.  It is thus that Subhuti the Elder is born in the image of the Tathagata. 
atha khalv āyuṣmān śāriputro bhagavantam etad avocat - gambhīracaryeyaṃ bhagavan yad uta tathatā |  evam ukte bhagavān āyuṣmantaṃ śāriputram etad avocat - evam etac chāriputra, evam etat |  (155) gambhīracaryeyaṃ śāriputra yad uta yathatā |  asmin khalu punas tathatānirdeśe nirdiśyamāne trayāṇāṃ bhikṣuśatānām anupādāyāsravebhyaś cittāni vimuktāni, pañcānāṃ ca bhikṣuṇīśatānāṃ virajo vigatamalaṃ dharmeṣu dharmacakṣur viśuddham, pañcabhiś ca devaputrasahasraiḥ pūrvaparikarmakṛtair anutpattikeṣu dharmeṣu kṣāntiḥ pratilabdhā, ṣaṣṭeś ca bodhisattvānām anupādāyāsravebhyaś cittāni vimuktāni || 
pha rol tu phyin pa thams cad rjes su song bar ’gyur ro ||  pha rol tu phyin pa thams cad nang du ’dus par ’gyur ro ||  rab ’byor ’di lta ste dper na | ’jig (6) tshogs la lta ba’i nang du lta ba drug cu rtsa gnyis ’dus par ’gyur te ||  rab ’byor de bzhin du byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po shes rab kyi pha rol tu phyin pa la slob pa der pha rol tu phyin pa thams cad nang du ’dus par ’gyur ro || 
       
       
..  ..  ..  .. 
Sariputra: This Suchness, O Lord, courses in the deep!  The Lord: So it is, Sariputra.    But when this disquisition of Suchness was expounded, the minds of three hundred monks were freed from the outflows, without any further clinging. Five hundred nuns obtained the pure, dispassionate and unstained dharma-eye. (310) Five thousand Gods, who in the past had made the necessary preparations, acquired the patient acceptance of dharmas which fail to be produced. And the minds of six thousand Bodhisattvas were free from the outflows, without any further clinging. 
  atha khalv āyuṣmān śāriputras teṣāṃ bodhisattvānām anupādāyāsravebhyaś cittāni vimuktāni viditvā bhagavantam etad avocat - ko bhagavan hetuḥ kaḥ pratyayo yad eteṣāṃ bodhisattvānām anupādāyāsravebhyaś cittāni vimuktāni? bhagavān āha - etaiḥ śāriputra bodhisattvaiḥ pañcabuddhaśatāni paryupāsitāni, sarvatra ca dānaṃ dattaṃ śīlaṃ rakṣityaṃ kṣāntyā saṃpāditaṃ vīryam ārabdhaṃ dhyānāny utpāditāni |  te khalu punar ime prajñāpāramitayā aparigṛhītopāyakauśalyena ca virahitā abhūvan |  kiṃ cāpi śāriputra eteṣāṃ bodhisattvānām asti mārgaḥ śūnyatā vā ānimittacaryā vā apraṇihitamanasikāratā vā, atha ca punar etair upāyakauśalyavikalatvād bhūtakoṭiḥ sākṣātkṛtā, śrāvakabhūmau nirjātāḥ, na buddhabhūmau |  tadyathāpi nāma śāriputra pakṣiṇaḥ śakuner yojanaśatiko vā dviyojanaśatiko vā triyojanaśatiko vā caturyojanaśatiko vā pañcayojanaśatiko vā ātmabhāvo bhavet |  sa trāyastriṃśeṣu deveṣu vartamāno jambūdvīpam āgantavyaṃ manyeta |  sa khalu punaḥ śāriputra pakṣī śakunir ajātapakṣo vā bhavet, śīrṇapakṣo vā bhavet, chinnapakṣo vā bhavet |  sa trāyastriṃśato devanikāyādātmānam utsṛjet - iha jambūdvīpe pratiṣṭhāsyāmīti manyeta |  atha tasya pakṣiṇaḥ śakunes tataḥ patataḥ ākāśe antarīkṣe sthitasyāntarā cittasyaivaṃ bhavet - aho batāhaṃ punar eva trāyastriṃśeṣu deveṣu pratiṣṭheyam iti |  tat kiṃ manyase śāriputrāpi nu sa pakṣī śakuniḥ pratibalaḥ punar eva trāyastriṃśeṣu deveṣu pratiṣṭhātum? āyuṣmān śāriputra āha - no hīdaṃ bhagavan |  bhagavān āha - sacet punar evaṃ cintayet - aho batāham akṛto ’nupahato jambūdvīpe pratiṣṭheyam iti |  tat kiṃ manyase śāriputrāpi nu sa pakṣī śakunir akṛto ’nupahato jambūdvīpe pratiṣṭhet? śāriputra āha - no hīdaṃ bhagavan |  kṛtaś ca sa bhagavan upahataś ca bhavej jambūdvīpe ca patitaḥ san maraṇaṃ vā nigacchet maraṇamātrakaṃ vā duḥkham |  tat kasya hetoḥ? evaṃ hy etad bhagavan bhavati - yad asya mahāṃś cātmabhāvo bhavati, pakṣau cāsya na bhavataḥ, uccāc ca prapatati || 
rab ’byor ’di lta ste dper na | skyes bu’i (7) srog gi dbang po’i nang du dbang po thams cad ’dus par ’gyur ro ||  rab ’byor de bzhin du shes rab kyi pha rol tu phyin pa la slob na byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po’i dge ba’i chos thams cad nang du ’dus par ’gyur ro ||  rab ’byor ’di lta ste dper na | skyes bu’i srog (233b1) gi dbang po ’gags na dbang po thams cad ’gag par ’gyur ro ||  rab ’byor de bzhin du byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po shes rab kyi pha rol tu phyin pa la slob na mi shes pa ’gag ba dang mi dge ba’i chos thams cad ’gag par ’gyur zhing pha rol tu phyin pa thams (2) cad nang du ’dus shing yongs su ’dzin par ’gyur ro ||  rab ’byor de lta bas na byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po pha rol tu phyin pa thams cad yongs su gzung bar ’dod pas shes rab kyi pha rol tu phyin pa la bslab par bya’o ||  rab ’byor byang chub sems dpa’ sems (3) dpa’ chen po shes rab kyi pha rol tu phyin pa la slob na sems can thams cad kyi mchog tu slob bo ||  de ci’i phyir zhe na | bsod nams kyi mchog nyid yin pa’i phyir ro ||  rab ’byor de ci snyam du sems ci stong gsum gyi stong chen po’i ’jig rten gyi khams na yod pa’i sems can (4) ci snyed sems can du bsdu bas kun tu bsdus pa de dag thams cad mang ba yin nam | rab ’byor gyis gsol pa | bcom ldan ’das ’dzam bu’i gling gi sems can yang mang ba lags na stong gsum gyi stong chen po’i ’jig rten gyi khams kyi sems can thams cad lta ci (5) smros | bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa | rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po gcig gis ci srid ’tsho’i bar du ’dug cing sems can de dag thams cad la gos dang zas dang mal cha dang na ba’i gsos sman dang yo byad dang nye bar phan pa thams cad (6) kyis rim gror byas na | rab ’byor ’di ci snyam du sems ci byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de de’i gzhi las bsod nams mang du skyed dam | rab ’byor gyis gsol pa | bcom ldan ’das mang ngo bde bar gshegs pa mang ngo ||  bcom ldan ’das kyis bka’ (7) stsal pa | rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po gang shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la chung ngu na se gol gtogs pa srid du sgom na de bas ches bsod nams mang du skyed do ||  de ci’i phyir zhe na | rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po’i shes rab (234a1) kyi pha rol tu phyin pa ni don de ltar che ste shes rab kyi pha rol tu phyin pa ni byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po’i bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub thob par byed pa’o ||  rab ’byor de lta bas na byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po bla na med (2) pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub mngon par rdzogs par ’tshang rgya bar ’dod pa dang sems can thams cad kyi nang na bla na med par ’gyur bar ’dod pa dang sems can mgon med pa thams cad kyi mgon du ’gyur bar ’dod pa dang sangs rgyas kyi yul rjes su thob par ’dod pa dang (3) sangs rgyas kyi khyu mchog tu ’gyur ba rjes su thob par ’dod pa dang sangs rgyas kyi rnam par rol pas rtse bar ’dod pa dang sangs rgyas kyi seng ge’i sgra sgrogs par ’dod pa dang sangs rgyas kyi phun sum tshogs pa rjes su thob par ’dod pa dang stong gsum gyi stong chen po’i ’jig rten gyi khams su (4) chos kyi gtam byed pas ’dod pa’i byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di la bslab par bya’o ||  rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po shes rab kyi pha rol tu phyin pa la slob pa na des gang ma bslabs par ’gyur ba’i phun sum tshogs (5) pa de dag ngas yang dag par rjes su ma mthong ngo ||  rab ’byor gyis gsol pa | bcom ldan ’das yang ci nyan thos kyi phun sum tshogs pa yang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po des bslab pa lags sam | bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa | rab ’byor nyan thos (6) kyi phun sum tshogs pa yang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po des bslab par ’gyur te | rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po ni nyan thos kyi phun sum tshogs pa la yang gnas par bya’o zhes mi slob pa dag la nyan thos kyi phun sum tshogs pa yod par ’gyur ro (7) zhes mi slob ste de ltar slob par ni mi byed do ||  rab ’byor yang nyan thos kyi yon tan gang dag yin pa de dag kyang yang dag par shes te de la gnas pa ni ma yin no || 
                           
                           
..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  .. 
3. Perfect wisdom and skill in means  Sariputra knew that the thoughts of those Bodhisattvas were freed from the outflows, without any further clinging, and he asked the Lord for the reason, or cause, of that. The Lord: Those Bodhisattvas have honoured five hundred Buddhas, and during all that time they have given gifts, guarded their morality, perfected their patience, exerted their vigour, and produced trance.  But they were not upheld by perfect wisdom and lacked in skill in means.  And so, although they had gained the path of emptiness, had coursed in the Signless, had put their minds to work on the Wishless, as wanting skill in means they had realised the reality limit, and come forth on the level of Disciple or Pratyekabuddha, and not on the level of a Buddha.  Suppose there is a very huge bird, one hundred, or up to five hundred miles large, but without any wings, or with crippled or damaged wings.  That bird would want to fly down to Jambudvipa from the Heaven of the Gods of the Thirty-three.      If in the intermediate space, in the middle of its journey (311) to Jambudvipa, it would want to return to the Gods of the Thirty-three,  would it be able to do so? Sariputra: No, Lord.    The Lord: And could it hope to come down on Jambudvipa without damage or injury? Sariputra: No, Lord.  It is bound to get damaged and injured, and when it drops down on Jambudvipa it will incur death or deadly pain.  Because of the fact that, whereas its body is huge, the strength of its wings is insufficient, and it just drops down from above. 
evam ukte bhagavān āyuṣmantaṃ śāriputram etad avocat - evam etac chāriputra, evam etat |  kiṃ cāpi śāriputra bodhisattvo mahāsattvo ’nuttarāyāṃ samyaksaṃbodhau cittāny utpādya gaṅgānadīvālukopamān kalpāṃs tiṣṭhan dānaṃ dadyāt, śīlaṃ rakṣet, kṣāntyā saṃpādayet, vīryam ārabheta, dhyānāni, samāpadyeta, mahac cāsya prasthānaṃ bhavet, mahāṃś cāsya cittotpādo bhaved anuttarāṃ samyaksaṃbodhim abhisaṃboddhum |  saced ayaṃ prajñāpāramitayā aparigṛhīta upāyakauśalyena ca virahito bhavet, evaṃ śrāvakabhūmiṃ vā pratyekabuddhabhūmiṃ vā patati || 
de ltar rnam par dpyod par byed kyi gnas par ni mi byed de bdag gis nyan thos kyi yon tan ’di dag bshad par bya’o rab tu (234b1) bstan par bya’o zhes slob bo ||  rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de ltar slob na lha dang mi dang lha ma yin du bcas pa’i ’jig rten gyi sbyin pa’i gnas su ’gyur ro ||  rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de ltar slob na de las gzhan pa’i sbyin pa’i gnas nyan (2) thos dang ldan pa dang rang sangs rgyas dang ldan pa de dag thams cad zil gyis gnon te de thams cad mkhyen pa nyid la nye bar ’gyur ro || 
     
     
..  ..  .. 
The Lord: So it is, Sariputra.  Even if a Bodhisattva, after he has raised his mind to full enlightenment, would, for countless aeons, give gifts, guard his morality, perfect his patience, exert his vigour, and enter the trances, how ever great may be his setting forth and the thought which he raises to full enlightenment,  - if he is not upheld by perfect wisdom and lacks in skill in means, he is bound to fall on the level of Disciple or Pratyekabuddha. 
(156) punar aparaṃ śāriputra bodhisattvo mahāsattvo ’tītānāgatapratyutpannānāṃ buddhānāṃ bhagavatāṃ tac chīlaṃ taṃ samādhiṃ tāṃ prajñāṃ tāṃ vimuktiṃ tadvimuktijñānadarśanaṃ samanvāharati, ādhārayati nimittayogena, na sa tathāgatānām arhatāṃ samyaksaṃbuddhānāṃ śīlaṃ na jānāti na paśyati |  na samādhiṃ na prajñāṃ na vimuktiṃ na vimuktijñānadarśanaṃ tathāgatānām arhatāṃ samyaksaṃbuddhānāṃ jānāti, na paśyati |  so ’jānann apaśyan śūnyatāyāḥ śabdaṃ śṛṇoti |  sa taṃ śabdaṃ nimittīkaroti |  taṃ śabdaṃ nimittīkṛtyānuttarāyāṃ samyaksaṃbodhau pariṇāmayitum icchati |  tato veditavyam etat - sthāsyaty ayaṃ śrāvakabhūmau vā pratyekabuddhabhūmau veti |  tat kasya hetoḥ? evaṃ hy etac chāriputra bhavati - yatprajñāpāramitayā aparigṛhītaḥ upāyakauśalyena ca virahito bhavati || 
rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de ltar slob pa ni shes rab kyi pha rol tu phyin pa mi ’dor te shes rab kyi pha rol tu phyin pa la spyod (3) cing shes rab kyi pha rol tu phyin pa’i gnas pa dang ma bral ba yin no ||  rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de ltar spyod na thams cad mkhyen pa nyid las yongs su mi nyams pa’i chos can du rig par bya’o ||  nyan thos kyi sa dang rang sangs rgyas kyi sa ’ang ring du (4) byed do ||  bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub la nye bar ’gyur ro ||  gal te yang de ’di snyam du ’di ni shes rab kyi pha rol tu phyin pa ste | gang zhig thams cad mkhyen pa ’di nyid thob par byed pa yin no snyam du sems shing de ltar shes na shes rab kyi pha rol tu phyin pa (5) la mi spyod do ||  de ste shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di yang yang dag par mi shes te | ’di ni shes rab kyi pha rol tu phyin pa’o ’di’i shes rab kyi pha rol tu phyin pa’o shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di ni thams cad mkhyen pa nyid thob pa’o zhes rab ’byed gal te de ltar yang byang chub (6) sems dpa’ sems dpa’ chen pos yang dag par mi shes yang dag par rjes su mi mthong na | rab ’byor de ltar spyod pa’i byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po ni shes rab kyi pha rol tu phyin pa la spyod pa yin no ||  ’phags pa shes rab kyi pha rol tu phyin pa brgyad stong pa las (7) bslab pa’i le’u zhes bya ste nyi shu lnga pa’o || 
             
             
..  ..  ..  ..  ..  ..  .. 
Furthermore, Sariputra, it may be that a Bodhisattva brings to mind, and retains in his mind, (312) of the Buddhas and Lords, past, future and present, the morality, the concentration, the wisdom, the emancipation, the vision and cognition of emancipation, - but all that after the manner of a sign.  He then neither knows nor sees the morality of the Tathagatas, nor their concentration, or wisdom, or emancipation, or their vision and cognition of emancipation.  Ignorant of them, blind to them, he hears the word ‘emptiness,’  treats that as a sign,  and wishes to covert [that mass of merit] into a full enlightenment [which he regards as emptiness].  In consequence he will remain on the level of a Disciple or Pratyekabuddha,  - because of the fact that he is not upheld by perfect wisdom, that he lacks in skill in means. 
śāriputra āha - yathāhaṃ bhagavan bhagavato bhāṣitasyārtham ājānāmi - yo bodhisattvaḥ prajñāpāramitayā aparigṛhītaḥ upāyakauśalyena ca virahitaḥ, kiṃ cāpi sa bahunāpi puṇyasaṃbhāreṇa yuktaḥ kalyāṇamitravirahitaś ca bhavati, saṃśayas tasyānuttarāṃ samyaksaṃbodhiṃ prāptum |  tasmāt tarhi bhagavan bodhisattvena mahāsattvenānuttarāṃ samyaksaṃbodhim abhisaṃboddhukāmena prajñāpāramitā bhāvayitavyā, upāyakuśalena ca bhavitavyam |  evam ukte bhagavān āyuṣmantaṃ śāriputram etad avocat - evam etac chāriputra, evam etat |  yaḥ śāriputra bodhisattvaḥ prajñāpāramitayā aparigṛhītaḥ, upāyakauśalyena ca virahitaḥ, kiṃ cāpi sa bahunā puṇyasaṃbhāreṇa yuktaḥ kalyāṇamitravirahitaś ca bhavati, saṃśayas tasyānuttarāṃ samyaksaṃbodhiṃ prāptum |  tasmāt tarhi śāriputra bodhisattvena mahāsattvenānuttarāṃ samyaksaṃbodhim abhisaṃboddhukāmena prajñāpāramitā bhāvayitavyā, upāyakuśalena ca bhavitavyam || 
|| shes rab kyi pha rol tu phyin pa brgyad stong pa | bam po nyi shu gcig pa | de nas lha rnams kyi dbang po brgya byin ’di snyam du sems te byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po’i spyod pa nyid kyis kyang re zhig sems (235a1) can thams cad ’di ltar zil gyis gnon na gang gi tshe bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub mngon par rdzogs par sangs rgyas par gyur pas lta ci smos | sems can gang dag thams cad mkhyen pa nyid du sems ’jug pa de dag ni rnyed pa legs (2) par rnyed pa yin sems can de dag ni ’tsho ba yang legs par ’tsho ba yin na | yang gang gis bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub tu sems bskyed pa lta ci smos | sems can dam pa gang bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub tu mngon par rdzogs par ’tshang (3) rgya bar ’gyur ba’i sems can de dag ni ’dod par bya ba’o ||  de nas lha rnams kyi dbang po brgya byin gyis me tog man dā ra ba dag mngon par sprul nas me tog snyim par thogs te de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas la gtor nas tshig tu yang (4) ’di skad ces smras so ||  byang chub sems dpa’i theg pa pa’i gang zag gang dag gis bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub mngon par rdzogs par sangs rgyas te mngon par rdzogs par sangs rgyas nas ’khor ba’i rgya mtsho chen pos khyer par gyur pa’i sems can thams cad (5) pha rol gyi ’gram rdzogs pa’i sangs rgyas kyi sa la mnyam par gzhag par bgyi’o zhes bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub tu sems bskyed pa de dag gis ’tshal ba dang yongs su bsams pa dang yongs su bzung ba’i sems bskyed pa de rnams ’byor bar gyur cig | de dag (6) gi sangs rgyas kyi chos de dag nyid yongs su rdzogs par gyur cig | thams cad mkhyen pa nyid dang ldan pa’i chos de dag nyid yongs su rdzogs par gyur cig rang byung gi chos de dag nid yongs su rdzogs par gyur cig mi ’phrogs pa’i chos de dag nyid yongs su rdzogs par gyur cig | (7) bcom ldan ’das bdag ni byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po snying rje chen po dang ldan pa gang yin pa de dag bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub las slar ldog pa’i sems bskyed pa gcig kyang mi skye’o ||  bcom ldan ’das bdag ni byang chub sems dpa’i theg pa (235b1) pa’i gang zag bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub mngon par rdzogs par ’tshang rgya bar yang dag par zhugs pa gang yin pa de dag de las slar ldog par sems bskyed pa gcig kyang mi skye ste | sems can rnams kyi ’khor ba na spyod pa’i sdug bsngal rnams yang dag (2) par mthong bas bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub tu smon lam rgya cher skyed par ’gyur ro ||  de ci’i slad du zhe na | gang dag sems bskyed pa ’di lta bu ’di dag dang ldan te ci ltar bdag rgal bas sems can rnams bsgral bar bgyi grol bas grol bar bgyi dbugs (3) phyung bas dbugs dbyung bar bgyi yongs su mya ngan las ’das pas yongs su mya ngan las bzla bar bgyi’o zhes de lta bu’i sems bskyed pa de dag gis gnas pa de dag ni | snying rje chen po de don du ’tshal ba dang sman par ’tshal ba dang lha dang mi dang lha ma yin du bcas pa’i ’jig (4) rten la snying brtse bas snying brtse bar bgyid pa lags so || 
         
         
..  ..  ..  ..  .. 
Sariputra: As I understand the meaning of the Lord’s teaching, although a Bodhisattva may be joined to a huge equipment of merit, as long as he is not upheld by perfect wisdom and is without skill in means, he lacks the good friend, and his attainment of full enlightenment is uncertain.  A Bodhisattva who wants to win full enlightenment should therefore develop the perfection of wisdom, and become skilled in means.  The Lord: So it is, Sariputra.     
atha khalu śakro devānām indraḥ sārdhaṃ kāmāvacarair devaputraiḥ, brahmāpi sahāpatiḥ rūpāvacarair devaputraiḥ sārdhaṃ bhagavantam etad avocat - gambhīrā bhagavan prajñāpāramitā, durabhisaṃbhavā bhagavan anuttarā samyaksaṃbodhiḥ |  paramadurabhisaṃbhavā bhagavan anuttarā samyaksaṃbodhir abhisaṃboddhum |  atha khalu bhagavāṃs tān śakradevendrapramukhān kāmāvacarān devaputrān sahāpatimahābrahmapramukhān rūpāvacarāṃś ca devaputrān āmantrayate sma - evam etad devaputrāḥ, evam etat |  gambhīreyaṃ devaputrāḥ prajñāpāramitā |  durabhisaṃbhavā anuttarā samyaksaṃbodhiḥ |  paramadurabhisaṃbhavā anuttarā samyaksaṃbodhir abhisaṃboddhuṃ duṣprajñair hīnavīryair hīnādhimuktikair anupāyakuśalaiḥ pāpamitrasaṃsevibhiḥ || 
bcom ldan ’das gang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po theg pa la dang por zhugs pa de dag gi sems bskyed pa de dag la rjes su yi rang ba dang byang chub sems dpa’i spyad pa spyod pa rnams kyi sems bskyed pa de (5) dag la yang rjes su yi rang ba dang phyir mi ldog pa’i byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po rnams kyi phyir mi ldog pa’i chos nyid la yang rjes su yi rang ba dang skye ba gcig gis thogs pa’i byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po rnams kyi skye ba gcig gis thogs pa’i chos nyid la (6) yang rjes su yi rang bar bgyid na | bcom ldan ’das rigs kyi bu ’am rigs kyi bu mo de bsod nams ci tsam zhig skyed par ’gyur | de skad ces gsol pa dang | bcom ldan ’das kyis lha rnams kyi dbang po brgya byin la ’di skad ces bka’ stsal to ||  kau shi ka yang ri rab (7) ri’i rgyal po srang grangs su bcal ba’i tshad ni gzung bar nus kyi | kau shi ka rigs kyi bu’am rigs kyi bu mo byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po’i rjes su yi rang ba dang ldan pa’i sems bskyed pa de’i bsod nams kyi tshad ni gzung bar mi nus so ||  kau shi ka yang gling chen po (236a1) bzhi pa’i ’jig rten gyi khams srang grangs su bcal ba’i tshad ni gzung bar nus kyi | kau shi ka rjes su yi rang ba dang ldan pa’i sems bskyed pa de’i bsod nams kyi tshad ni gzung bar mi nus so ||  kau shi ka yang stong spyi phud kyi ’jig rten gyi khams srang grangs su (2) bcal ba’i tshad ni gzung bar nus kyi | kau shi ka rjes su yi rang ba dang ldan pa’i sems bskyed pa de’i bsod nams kyi tshad ni gzung bar mi nus so ||  kau shi ka yang stong gnyis pa bar ma’i ’jig rten gyi khams srang grangs su bcal ba’i tshad ni gzung bar nus kyi | kau shi ka rjes su yi rang (3) ba dang ldan pa’i sems bskyed pa de’i bsod nams kyi tshad ni gzung bar mi nus so ||  kau shi ka yang stong gsum gyi stong chen po’i ’jig rten gyi khams srang grangs su bcal ba’i tshad ni gzung bar nus kyi | kau shi ka rigs kyi bu’am rigs kyi bu mo byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen (4) po’i rjes su yi rang ba dang ldan pa’i sems bskyed pa de’i bsod nams kyi tshad ni gzung bar mi nus so || 
           
           
..  ..  ..  ..  ..  .. 
(313) Sakra and the Gods: Deep, O Lord, is perfect wisdom! Hard to win, exceedingly hard to win is full enlightenment!    The Lord: So it is, O Gods.  Deep is this perfection of wisdom.  Hard to win, exceedingly hard to win is full enlightenment,  if one is weak in wisdom, below the mark in vigour and resolve, unskilled in means, and if one serves the bad friends. 
  atha khalv āyuṣmān subhūtir bhagavantam etad avocat - yad bhagavān evam āha - durabhisaṃbhavā anuttarā samyaksaṃbodhiḥ |  paramadurabhisaṃbhavā anuttarā samyaksaṃbodhir abhisaṃboddhum iti, kathaṃ bhagavan durabhisaṃbhavā anuttarā samyaksaṃbodhiḥ? paramadurabhisaṃbhavā anuttarā samyaksaṃbodhir abhisaṃboddhum, yatra na kaścid abhisaṃbudhyate? tat kasya hetoḥ? śūnyatvād bhagavan sarvadharmāṇām |  na sa kaścid dharmaḥ saṃvidyate yo dharmaḥ śakyo ’bhisaṃboddhum |  tathā hi bhagavan sarvadharmāḥ śūnyāḥ |  yasyāpi bhagavan dharmasya prahāṇāya dharmo deśyate, so ’pi dharmo na saṃvidyate |  evaṃ yaś cābhisaṃbudhyetānuttarāṃ samyaksaṃbodhim, yac cābhisaṃboddhavyam, yaś ca jānīyāt, yac ca jñātavyam, (157) sarva ete dharmāḥ śūnyāḥ |  anenāpi bhagavan paryāyeṇa mamaivaṃ bhavati - svabhisaṃbhavā anuttarā samyaksaṃbodhir abhisaṃboddhuṃ na durabhisaṃbhaveti |  evam ukte bhagavān āyuṣmantaṃ subhūtim etad avocat - asaṃbhavatvāt subhūte durabhisaṃbhavā anuttarā samyaksaṃbodhiḥ |  asadbhūtatvāt subhūte durabhisaṃbhavā anuttarā samyaksaṃbodhiḥ |  avikalpatvāt subhūte durabhisaṃbhavā anuttarā samyaksaṃbodhiḥ |  aviṭhapitvāt subhūte durabhisaṃbhavā anuttarā samyaksaṃbodhiḥ |  paramadurabhisaṃbhavā anuttarā samyaksaṃbodhir abhisaṃboddhum || 
de skad ces bka’ stsal pa dang | bcom ldan ’das la lha rnams kyi dbang po brgya byin gyis ’di skad ces gsol to ||  bcom ldan ’das sems can gang dag byang chub (5) sems dpa’ sems dpa’ chen po sems dang po bskyed pa nas bzung ste bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub mngon par rdzogs par sangs rgyas pa’i bar rnams kyi rjes su yi rang ba dang ldan pa’i sems bskyed pa’i bsod nams de ltar gzhal du ma mchis pa lags par mi nyan ma (6) ’tshal ma mthong rjes su yi rang bar mi sems pa de dag ni bdud kyis byin gyis brlabs par rig par bgyi’o ||  bcom ldan ’das sems can gang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po rnams kyi sems bskyed pa ’di la rjes su yi rang bar mi bgyid pa de dag ni bdud kyi phyogs su gyur pa (7) lags so ||  bcom ldan ’das sems can gang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po rnams kyi sems bskyed pa ’di la rjes su yi rang bar mi bgyid pa de dag ni bdud kyi gnas nas shi ’phos pa lags so ||  de ci’i slad du zhe na | bcom ldan ’das gang gis sems bskyed pa (236b1) ’di dag mngon par bsgrubs pa dang | sems bskyed pa ’di dag bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub tu yongs su bsngos pa’am sems bskyed pa ’di dag la rjes su yi rang bar bgyis pa de dag gis ni bdud kyi gnas rnam par ’jig par bgyid pa lags so ||  bcom (2) ldan ’das byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po gang dag gis bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub tu sems bskyed pa’i byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de dag gis sems bskyed pa de dag ni rjes su yi rang bar bgyi ba lags so ||  bcom ldan ’das (3) gang gis de bzhin gshegs pa yongs su ma btang ba dang | chos yongs su ma btang ba dang dge ’dun yongs su ma btang ba’i rigs kyi bu ’am rigs kyi bu mo de dag gis sems bskyed pa ’di la rjes su yi rang bar bgyi’o ||  de skad ces gsol pa dang | bcom ldan ’das kyis (4) lha rnams kyi dbang po brgya byin la ’di skad ces bka’ stsal to ||  kau shi ka de de bzhin no de de bzhin te | kau shi ka rigs kyi bu ’am rigs kyi bu mo gang dag gis de bzhin gshegs pa yongs su ma btang ba dang chos yongs su ma btang ba dang dge ’dun yongs su ma btang ba de dag gis (5) sems bskyed pa ’di dag la rjes su yi rang bar bya’o ||  kau shi ka rigs kyi bu ’am rigs kyi bu mo byang chub sems dpa’i theg pa pa’am rang sangs rgyas kyi theg pa pa ’am nyan thos kyi theg pa pa gang dag gis sems bskyed pa ’di la rjes su yi rang bar byas na de dag myur du de bzhin (6) gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas rnams mnyes par byed par ’gyur gyi mi mnyes par byed par mi ’gyur ro ||  de skad ces bka’ stsal pa dang | bcom ldan ’das la lha rnams kyi dbang po brgya byin gyis ’di skad ces gsol to ||  bcom (7) ldan ’das de de bzhin no bde bar gshegs pa de de bzhin te | rigs kyi bu ’am rigs kyi bu mo byang chub sems dpa’i theg pa pa ’am rang sags rgyas kyi theg pa pa ’am nyan thos kyi theg pa pa gang dag gis sems bskyed pa ’di dag la rjes su yi rang ba de dag ni shin tu myur bar de (237a1) bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas rnams mnyes par bgyid par ’gyur gyi mi mnyes par bgyid par mi ’gyur ro ||  de ltar rjes su yi rang ba dang ldan pa’i sems bskyed pa’i dge ba’i rtsa ba de dag gis gang dang gang du skye bar (2) gyur pa de dang der bkur stir bgyis par ’gyur bla mar bgyis par ’gyur rjed par bgyis par ’gyur mchod par bgyis par ’gyur ri mor bgyis par ’gyur bsnyen bkur bgyis par ’gyur te | de dag yid du mi ’ong ba’i gzugs mthong bar mi ’gyur de dag yid du mi ’ong ba’i sgra thos (3) par mi ’gyur de dag yid du mi ’ong ba’i dri snom par mi ’gyur de dag yid du mi ’ong ba’i ro yongs su myong bar mi ’gyur de dag yid du mi ’ong ba’i reg bya la reg par mi ’gyur ro || 
                         
                         
..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  .. 
4. Enlightenment and emptiness  Subhuti: How can the Lord say that full enlightenment is hard to win,  exceedingly hard to win, when there is no one who can win enlightenment? For, owing to the emptiness of all dharmas,  no dharma exists that would be able to win enlightenment.  All dharmas are empty.  That dharma also for the forsaking of which dharma is demonstrated, that dharma does not exist.  And also that dharma which (314) would be enlightened in full enlightenment, and that which should be enlightened, and that which would cognize [the enlightenment], and that which should cognize it, - all these dharmas are empty.  In this manner I am inclined to think that full enlightenment is easy to win, not hard to win.  The Lord: Because it cannot possibly come about is full enlightenment hard to win,  because in reality it is not there,  because it cannot be discriminated,  because it has not been fabricated [as a false appearance].   
atha khalv āyuṣmān śāriputra āyuṣmantaṃ subhūtim etad avocat - śūnyam ity anenāpy āyuṣman subhūte paryāyeṇa durabhisaṃbhavā anuttarā samyaksaṃbodhiḥ |  paramadurabhisaṃbhavā anuttarā samyaksaṃbodhir abhisaṃboddhum |  tat kasya hetoḥ? na hy āyuṣman subhūte ākāśasyaivaṃ bhavati - aham anuttarāṃ samyaksaṃbodhim abhisaṃbhotsye iti |  evaṃ ca āyuṣman subhūte ime dharmā abhisaṃboddhavyāḥ |  tat kasya hetoḥ? ākāśasamā hy āyuṣman subhūte sarvadharmāḥ |  yadi cāyuṣman subhūte svabhisaṃbhavā bhaved anuttarā samyaksaṃbodhiḥ, na tv evaṃ gaṅgānadīvālukopamā bodhisattvā vivarterann anuttarāyāḥ samyaksaṃbodheḥ |  yasmāt tarhy āyuṣman subhūte gaṅgānadīvālukopamā bodhisattvā vivartante ’nuttarayāḥ samyaksaṃbodheḥ, tasmād āyuṣman subhūte evaṃ vijñāyate - durabhisaṃbhavā anuttarā samyaksaṃbodhiḥ |  paramadubhisaṃbhavā anuttarā samyaksaṃbodhir abhisaṃboddhum iti || 
de dag ngan song du mi skye bar rig par bgyi ste de dag mtho ris su skye bar rig par bgyi’o ||  de ci’i (4) slad du zhe na | ’di ltar rigs kyi bu ’am rigs kyi bu mo de dag gis sems can gzhal du med pa dang grangs med pa’i dge ba’i rtsa ba sems can thams cad bde bar byed pa la rjes su yi rang ba’i slad du’o ||  bcom ldan ’das gang gis ’dun pa bskyed de gang zag byang (5) chub sems dpa’i theg pa can rnams kyi sems bskyed pa de dag la rjes su yi rang bar bgyis pa de dag gi sems bskyed pa de dag kyang rnam par ’phel bas bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub thob par bgyid par ’gyur ro ||  de dag kyang bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i (6) byang chub mngon par rdzogs par sangs rgyas nas sems can gzhal du ma mchis grangs ma mchis pa rnams yongs su mya ngan las ’da’ bar bgyid par ’gyur ro ||  bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa | kau shi ka de bzhin gshegs pa’i mthus khyod kyis tshig ci skad smras pa de de (7) bzhin no de de bzhin te | kau shi ka rigs kyi bu ’am rigs kyi bu mo gang gis gang zag byang chub sems dpa’i theg pa pa rnams kyi sems bskyed pa de dag la rjes su yi rang ba byas na | kau shi ka rnam grangs ’dis rigs kyi bu ’am rigs kyi bu mo des gang zag byang chub sems (237b1) dpa’i theg pa pa rnams kyi sems bskyed pa de dag la rjes su yi rang bar byas pas sems can gzhal du med bgrang du med pa dag gi dge ba’i rtsa ba la rjes su yi rang bar ’gyur bskyed pa dang mngon par bsgrubs par ’gyur ro ||  rab ’byor gyis gsol pa | bcom ldan ’das (2) sems sgyu ma lta bu ci ltar bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub mngon par rdzogs par ’tshang rgya bar ’gyur | de skad ces gsol pa dang | bcom ldan ’das kyis tshe dang ldan pa rab ’byor la ’di skad ces bka’ stsal to ||  rab ’byor ’di ci snyam du sems khyod (3) kyis sems sgyu ma lta bur yang dag par rjes su mthong ngam | rab ’byor gyis gsol pa | bcom ldan ’das de ni ma lags so ||  bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa | rab ’byor ’di ci snyam du sems khyod kyis sgyu ma yang dag par rjes su mthong ngam | rab ’byor (4) gyis gsol pa | bcom ldan ’das de ni ma lags te bcom ldan ’das bdag gis sems sgyu ma lta bu dang sgyu ma yang yang dag par rjes su ma mthong ngo || 
               
               
..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  .. 
Sariputra: Also because it is empty is it hard to win, O Subhuti.    For it does not occur to space that it will win full enlightenment.  As such, i.e. as without own-being, should these dharmas be known in enlightenment.  For all dharmas are the same as space.  And, Subhuti, if full enlightenment were easy to win, then countless Bodhisattvas would not turn away from it.  But as countless Bodhisattvas do turn away from it, therefore one can discern (315) that full enlightenment is hard to win, exceedingly hard to win.   
evam ukte āyuṣman subhūtir āyuṣmantaṃ śāriputram etad avocat - kiṃ punar āyuṣman śāriputra rūpaṃ vivartate anuttarāyāḥ samyaksaṃbodheḥ? śāriputra āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman śāriputrānyatra rūpāt sa dharmaḥ, yo vivartate ’nuttarāyāḥ samyaksaṃbodheḥ? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman śāriputra vedanā saṃjñā saṃskārā vijñānaṃ vivartate ’nuttarāyāḥ samyaksaṃbodheḥ? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman śāriputrānyatra vedanāyāḥ saṃjñāyāḥ saṃskārebhyo ’nyatra vijñānāt sa dharmaḥ, yo vivartate ’nuttarāyāḥ samyaksaṃbodheḥ? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman śāriputra yā rūpatathatā, sā vivartate ’nuttarāyāḥ samyaksaṃbodheḥ? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman śāriputra yā vedanātathatā saṃjñātathatā saṃskāratathatā, yā vijñānatathatā, sā vivartate ’nuttarāyāḥ samyaksaṃbodheḥ? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman śāriputrānyatra rūpatathatāyāḥ sa dharmaḥ, yo vivartate ’nuttarāyāḥ samyaksaṃbodheḥ? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman śāriputrānyatra vedanātathatāyāḥ saṃjñātathatāyāḥ saṃskāratathatāyāḥ, anyatra vijñānatathatāyāḥ sa dharmaḥ, yo vivartate ’nuttarāyāḥ samyaksaṃbodheḥ? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman śāriputra rūpam abhisaṃbudhyate anuttarāṃ samyaksaṃbodhim? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman śāriputra vedanā saṃjñā saṃskārā vijñānam abhisaṃbudhyate anuttarāṃ samyaksaṃbodhim? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman (158) śāriputrānyatra rūpāt sa dharmaḥ, yo ’nuttarāṃ samyaksaṃbodhim abhisaṃbudhyate? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman śāriputrānyatra vedanāyāḥ saṃjñāyāḥ saṃskārebhyaḥ, anyatra vijñānātsa dharmaḥ, yo ’nuttarāṃ samyaksaṃbodhim abhisaṃbudhyate? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman śāriputra rūpatathatā anuttarāṃ saṃbodhim abhisaṃbudhyate? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman śāriputra vedanātathatā saṃjñātathatā saṃskāratathatā vijñānatathatā anuttarāṃ samyaksaṃbodhim abhisaṃbudhyate? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman śāriputrānyatra rūpatathatāyāḥ sa dharmaḥ, yo ’nuttarāṃ samyaksaṃbodhim abhisaṃbudhyate? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman śāriputrānyatra vedanātathatāyāḥ saṃjñātathatāyāḥ saṃskāratathatāyāḥ, anyatra vijñānatathatāyāḥ sa dharmaḥ, yo ’nuttarāṃ samyaksaṃbodhim abhisaṃbudhyate? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman śāriputra rūpaṃ boddhavyam anuttarāyāṃ samyaksaṃbodhau? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman śāriputra vedanā saṃjñā saṃskārā vijñānaṃ boddhavyamanuttarāyāṃ samyaksaṃbodhau? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman śāriputrānyatra rūpāt sa dharmaḥ, yo boddhavyo ’nuttarāyāṃ samyaksaṃbodhau? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman śāriputrānyatra vedanāyāḥ saṃjñāyāḥ saṃskārebhyaḥ, anyatra vijñānātsa dharmaḥ yo boddhavyo ’nuttarāyāṃ samyaksaṃbodhau? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman śāriputra rūpatathatā boddhavyā anuttarāyāṃ samyaksaṃbodhau? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman śāriputra vedanātathatā saṃjñātathatā saṃskāratathatā vijñānatathatā boddhavyā anuttarāyāṃ samyaksaṃbodhau? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman śāriputrānyatra rūpatathatāyāḥ sa dharmaḥ, yo boddhavyo ’nuttarāyāṃ samyaksaṃbodhau? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman śāriputrānyatra vedanātathatāyāḥ saṃjñātathatāyāḥ saṃskāratathatāyāḥ, anyatra vijñānatathatāyāḥ sa dharmaḥ, yo boddhavyo ’nuttarāyāṃ samyaksaṃbodhau? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - tat kiṃ manyase āyuṣman śāriputra tathatā vivartate anuttarāyāḥ samyaksaṃbodheḥ? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - tat kiṃ manyase āyuṣman śāriputra tathatāyāṃ sa dharmaḥ, yo vivartate anuttarāyāḥ samyaksaṃbodheḥ? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - tat katamaḥ punar āyuṣman śāriputra sa dharmo yo vivartate anuttarāyāḥ samyaksaṃbodheḥ? yas tasyām eva dharmatāyāṃ sthitaḥ sarvadharmāsthānayogena? katamo vā punaḥ sa śāriputra dharmo yā tathatā? kaccid vā punar āyuṣman śāriputra tathatā vivartiṣyate? āha - no hīdam āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - evam āyuṣman śāriputra satyataḥ sthitito ’nupalabhyamānānāṃ sarvadharmāṇāṃ katamaḥ sa dharmaḥ, yo vivartiṣyate anuttarayāḥ samyaksaṃbodheḥ? evam ukte āyuṣmān śāriputra āyuṣmantaṃ (159) subhūtim etad avocat - yayā dharmanayajātyā āyuṣmān subhūtiḥ sthaviro nirdiśati, tayā na sa kaścid dharmo yo vivartate ’nuttarāyāḥ samyaksaṃbodheḥ |  ye ca khalu punar ime āyuṣman subhūte trayo bodhisattvayānikāḥ pudgalās tathāgatenākhyātāḥ, eṣāṃ trayāṇāṃ vyavasthānaṃ na bhavati |  ekam eva hi yānaṃ bhavati yad uta buddhayānaṃ bodhisattvayānaṃ yathā āyuṣmataḥ subhūter nirdeśaḥ || 
bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa | rab ’byor ’di ci snyam du sems sgyu ma dang sems sgyu ma lta bu yang yang dag (5) par rjes su ma mthong ba gang yin pa khyod kyis ci sgyu ma ’am sems sgyu ma lta bu las gzhan na chos gang bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub mngon par rdzogs par ’tshang rgya ba’i chos de yang dag par rjes su mthong ngam ||  rab ’byor gyis gsol pa | bcom ldan (6) ’das de ni ma lags te bcom ldan ’das bdag gis sgyu ma ’am sems sgyu ma lta bu las gzhan na chos gang bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub mngon par rdzogs par ’tshang rgya ba’i chos de yang dag par rjes su ma mthong ngo ||  bcom ldan ’das bdag gis (7) sgyu ma ’am sems sgyu ma lta bu las gzhan du chos de yang dag par rjes su ma mthong na mchis pa’o zhe’am ma mchis pa’o zhes chos gang zhig brjod par bgyi | chos shin tu dben pa de ni mchis pa’o zhe ’am ma mchis pa’o zhes rtogs su ma mchis te | chos gang shin tu (238a1) dben pa de ni bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub mngon par rdzogs par ’tshang mi rgya’o ||  de ci’i slad du zhe na | bcom ldan ’das chos ma mchis pa ni bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub mngon par rdzogs par ’tshang mi rgya’o ||  (2) bcom ldan ’das de lta bas na shes rab kyi pha rol tu phyin pa ni shin tu dben pa lags la | chos gang shin tu dben pa’i chos de ni bsgom par bgyi ba ma lags te des ni chos gang yang thob par bgyid pa’am spong par bgyid pa ma lags na | bcom ldan ’das ci ltar shes (3) kyi pha rol tu phyin pa shin tu dben pa la brten nas byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub mngon par rdzogs par ’tshang rgya bar ’gyur | bcom ldan ’das bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub kyang shin tu dben pa lags (4) te | bcom ldan ’das gang gi tshe shes rab kyi pha rol tu phyin pa shin tu dben pa lags la bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub kyang shin tu dben pa lags na | bcom ldan ’das de’i tshe ci ltar dben pas dben pa mngon par rdzogs par ’tshang rgya bar ’gyur | de skad (5) ces gsol pa dang | bcom ldan ’das kyis tshe dang ldan pa rab ’byor la ’di skad ces bka’ stsal to ||  rab ’byor legs so legs so ||  rab ’byor de de bzhin no de de bzhin te | rab ’byor shes rab kyi pha rol tu phyin pa ni shin tu dben pa’o ||  bla na med pa yang dag (6) par rdzogs pa’i byang chub kyang shin tu dben pa yin te | rab ’byor gang gi phyir shes rab kyi pha rol tu phyin pa shin tu dben pa de nyid kyi phyir bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub shin tu dben pa mngon par rdzogs par ’chang rgya’o ||  rab ’byor gal te byang chub sems dpa’ (7) sems dpa’ chen pos shes rab kyi pha rol tu phyin pa shin tu dben pa’o zhes yang dag par shes na de shes rab kyi pha rol tu phyin pa ma yin no ||  rab ’byor de ltar byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po shes rab kyi pha rol tu phyin pa la brten nas bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i (238b1) byang chub mngon par rdzogs par ’tshang rgya ste | rab ’byor shes rab kyi pha rol tu phyin pa la brten nas bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub mngon par rdzogs par ’tshang rgya ba yang med do ||  dben pas dben pa mngon par rdzogs par ’tshang mi rgya mod kyi | (2) byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub mngon par rdzogs par ’tshang yang rgya ste shes rab kyi pha rol tu phyin pa lam brten par yang mngon par rdzogs par ’tshang mi rgya’o ||  rab ’byor gyis gsol pa | bcom ldan ’das ci ltar (3) bdag gis bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa’i don ’tshal ba de ltar na | bcom ldan ’das byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po ni don zab mo la spyod do ||  bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa | rab ’byor de de bzhin no de de bzhin te | rab ’byor byang chub (4) sems dpa’ sems dpa’ chen po don zab mo la spyod do ||  rab ’byor byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po gang don zab mo la yang spyod la | ’di lta ste nyan thos kyi sa ’am rang sangs rgyas kyi sar don de mngon sum du mi byed pa ni dka’ ba byed pa yin no ||  rab ’byor (5) gyis gsol pa | bcom ldan ’das ci ltar bdag gis bcom ldan ’das kyis bka’ stsal pa’i don ’tshal ba de ltar na byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po dka’ ba bgyid pa cang ma lags so ||  de ci’i slad du zhe na | bcom ldan ’das ’di ltar gang zhig mngon sum (6) du bgyid pa’i chos de nyid kyang mi dmigs gang mngon du bgyi ba’i chos de yang mi dmigs gang gis mngon sum du bgyi ba’i chos de yang mi dmigs pa’i slad du’o ||  bcom ldan ’das gal te ’di skad bshad pa la byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po mi zhum mi ’gong (7) kun tu mi zhum yid phyir phyogs par mi ’gyur mi dngang kun tu mi skrag kun tu skrag pa dang ldan par mi ’gyur na shes rab kyi pha rol tu phyin pa la spyod do ||  gal te spyod do snyam du yang dag par rjes su mi mthong na shes rab kyi pha rol tu phyin pa la spyod do ||  gal te bdag bla na med pa (239a1) yang dag par rdzogs pa’i byang chub tu nye bar gyur to snyam du de ltar yang yang dag par rjes su mi mthong na shes rab kyi pha rol tu phyin pa la spyod do ||  gal te bdag gis nyan thos dang rang sangs rgyas kyi sa rgyang ring du bsrings so snyam du de ltar yang de mi sems na shes rab kyi (2) pha rol tu phyin pa la spyod do ||  bcom ldan ’das ’di lta ste dper na nam mkha’ ni ’di snyam du bdag kha cig dang ni nye’o kha cig dang ni ring ngo zhes snyam du mi sems so ||  de ci’i slad du zhe na | bcom ldan ’das nam mkha’ la rnam par rtog pa ma mchis pa’i slad du ste | (3) bcom ldan ’das de bzhin du byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po shes rab kyi pha rol tu phyin pa la spyod pa yang bdag ni bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub dang nye bar gyur te nyan thos kyi sa dang rang sangs rgyas kyi sa ni bdag dang rgyang ring ngo snyam du mi sems so ||  (4) de ci’i slad du zhe na | bcom ldan ’das shes rab kyi pha rol tu phyin pa la rnam par rtog pa ma mchis pa’i slad du’o ||  bcom ldan ’das ’di lta ste dper na sgyu ma’i skyes bu ni ’di snyam du sgyu ma byed pa ni bdag dang nye’i yang skye po’i tshogs gzhan ’dus pa ’di ni bdag dang rgyang ring (5) ngo zhes mi sems so ||  de ci’i slad du zhe na | bcom ldan ’das sgyu ma’i skyes bu la rnam par rtog pa ma mchis pa’i slad du ste | bcom ldan ’das de bzhin du byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po shes rab kyi pha rol tu phyin pa la spyod pa yang ’di snyam du bdag ni bla na med pa (6) yang dag par rdzogs pa’i byang chub dang nye bar gyur te nyan thos kyis dang rang sangs rgyas kyis ni bdag dang rgyang ring ngo zhes mi sems so ||  de ci’i slad du zhe na | bcom ldan ’das shes rab kyi pha rol tu phyin pa la rnam par rtog pa ma mchis pa’i slad du’o ||  bcom ldan ’das ’di lta (7) ste dper na gzugs brnyan ni ’di snyam du dmigs pa gang gis gzugs brnyan ’byung ba de ni bdag dang nye ba yin gyi yang gang dag me long ngam snod chus bkang ba de’i drung du nye bar ma ’ongs pa de dag ni bdag dang rgyang ring ngo zhes mi sems so ||  de ci’i slad du zhe na | bcom ldan (239b1) ’das gzugs brnyan la rnam par rtog pa ma mchis pa’i slad du ste | bcom ldan ’das de bzhin du byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po shes rab kyi pha rol tu phyin pa la spyod pa yang ’di snyam du bdag ni bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub dang nye bar gyur te nyan (2) thos kyis dang rang sangs rgyas kyi sa ni bdag dang rgyang ring po zhes mi sems so ||  de ci’i slad du zhe na | bcom ldan ’das shes rab kyi pha rol tu phyin pa la rnam par rtog pa ma mchis pa’i slad du’o ||  bcom ldan ’das ’di lta ste dper na de bzhin gshegs pa ni su la yang sdug pa’am mi (3) sdug pa mi mnga’o || 
                                                           
                                                           
..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  .. 
Subhuti: But, Sariputra, does form, etc., turn away from full enlightenment? Sariputra: No, Subhuti.  Subhuti: Is then the dharma which turns away from full enlightenment other than form, etc.? Sariputra: No, Subhuti.      Subhuti: Does the Suchness of form, etc., turn away? Sariputra: No, Subhuti.    (316) Subhuti: Is the dharma which turns away from full enlightenment other than the Suchness of form, etc.? Sariputra: No, Subhuti.    Subhuti: Does form, etc., know full enlightenment? Sariputra: No, Subhuti.    Subhuti: Is the dharma which knows full enlightenment other than form, etc.? Sariputra: No, Subhuti.    Subhuti: Does the Suchness of form, etc., know full enlightenment? Sariputra: No, Subhuti.    (317) Subhuti: Is the dharma which knows full enlightenment other than the Suchness of form, etc.? Sariputra: No, Subhuti.    Subhuti: Should form, etc., be known in full enlightenment,    or a dharma other than form, etc.    (318) or the Suchness of form, etc.,    or a dharma other than the Suchness of form, etc.? Sariputra: No, Subhuti.    Subhuti: Does Suchness turn away from full enlightenment? Sariputra: No, Subhuti.  Subhuti: Is that dharma which turns away from full enlightenment in Suchness? Sariputra: No, Subhuti.  (319) Subhuti: What then, Sariputra, is this dharma which turns away from full enlightenment, when we consider it as it stands in this nature of dharmas, which is just emptiness, after the manner of taking no stand on any dharma? Or what dharma, is that Suchness? Is it perhaps Suchness which is turned away? Sariputra: No, Subhuti.  Subhuti: Since thus, in ultimate truth and as things stand, no dharma can be apprehended as real, what is that dharma which is turned away from full enlightenment? Sariputra: When one adopts the method of considering dharmas in their ultimate reality, which Subhuti the Elder uses in this exposition, then indeed there is no dharma which turns away from full enlightenment.  But then, Venerable Subhuti, there is no longer any ground for the distinction of those who have set their hearts on enlightenment into three kinds of persons, as described by the Tathagata, who differ with respect to the vehicle which they have chosen.  According to the exposition of the Venerable Subhuti there should be only one vehicle [for those whose hearts are set on enlightenment], i.e. the Buddha-vehicle, the Bodhisattva-vehicle, the great vehicle. 
atha khalv āyuṣmān pūrṇo maitrāyaṇīputra āyuṣmantaṃ śāriputram etad avocat - kiṃ punar āyuṣman śāriputra āyuṣmān subhūtiḥ sthaviraḥ ekam api bodhisattvaṃ nābhyupagacchati śrāvakayānikaṃ vā pratyekabuddhayānikaṃ vā mahāyānikaṃ vā |  praṣṭavyas tāvad ayam āyuṣmān subhūtiḥ sthaviraḥ |  atha khalv āyuṣmān śāriputra āyuṣmantaṃ subhūtim etad avocat - kiṃ punas tvam āyuṣman subhūte ekam api bodhisattvaṃ nābhyupagacchasi śrāvakayānikaṃ vā pratyekabuddhayānikaṃ vā mahāyānikaṃ vā? subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman śāriputra yā tathatāyāstathatā, tatra tathatāyām ekam api bodhisattvaṃ samanupaśyasi śrāvakayānikaṃ vā pratyekabuddhayānikaṃ vā mahāyānikaṃ vā? śāriputra āha - na hy etad āyuṣman subhūte |  tathatāpi tāvat tribhir ākārair nopalabhyate, prāg eva bodhisattvaḥ |  subhūtir āha - kiṃ punar āyuṣman śāriputra tathatā ekenāpy ākāreṇopalabhyate? āha - na hy etad āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - kaccit punas tvam āyuṣman śāriputra tathatāyām ekam api bodhisattvadharmaṃ samanupaśyasi? āha - na hy etad āyuṣman subhūte |  subhūtir āha - evam āyuṣman śāriputra satyataḥ sthititas tasya bodhisattvadharmasyānupalabhyamānasya kutas tavaivaṃ bhavati - ayaṃ śrāvakayānikaḥ, ayaṃ pratyekabuddhayānikaḥ, ayaṃ mahāyānika iti? evam eteṣām āyuṣman śāriputra bodhisattvānāṃ tathatāyāṃ pravibhāvyamānānām aviśeṣatāṃ nirviśeṣatāṃ nirnānākaraṇatāṃ śrutvā yasya bodhisattvasya mahāsattvasya cittaṃ nāvalīyate na saṃlīyate na pṛṣṭhībhavati, veditavyam etat - niryāsyaty ayaṃ bodhisattvo mahāsattvo bodhyā iti || 
de ci’i slad du zhe na | de bzhin gshegs pas rtog pa dang rnamaka par rtog pa thams cad spangs pa’i slad du ste | bcom ldan ’das de bzhin du byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po shes rab kyi pha rol tu phyin pa la spyod pa yang su la yang sdug pa ’am (4) mi sdug pa ma mchis so ||  de ci’i slad du zhe na | bcom ldan ’das shes rab kyi pha rol tu phyin pa la rnam par rtog pa ma mchis pa nyid kyi slad du’o ||  bcom ldan ’das ci ltar de bzhin gshegs pas rtog pa dang rnam par rtog pa thams cad spangs pa de bzhin du | bcom ldan (5) ’das shes rab kyi pha rol tu phyin pa yang rtog pa dang rnam par rtog pa thams cad spangs pa lags so ||  bcom ldan ’das ’di lta ste dper na de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas kyi sa sprul pa gang mngon par sprul pa de ’di snyam du bdag ni bla na (6) med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub dang nye bar gyur te nyan thos dang rang sangs rgyas kyis ni bdag dang rgyang ring ngo zhes mi sems so ||  de ci’i slad du zhe na | bcom ldan ’das sprul pa la rnam par rtog pa ma mchis pa’i slad du ste | bcom ldan ’das de bzhin du byang chub (7) sems dpa’ sems dpa’ chen po shes rab kyi pha rol tu phyin pa la spyod pa yang ’di snyam du bdag ni bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub dang nye bar gyur te nyan thos kyi sa dang rang sangs rgyas kyis ni bdag dang rgyang ring ngo zhes mi sems so ||  de ci’i slad du zhe na | bcom ldan (240a1) ’das shes rab kyi pha rol tu phyin pa la rnam par rtog pa ma mchis pa’i slad du’o ||  bcom ldan ’das ’di lta ste dper na sprul pa de bgyi ba gang bgyi ba’i slad du sprul pa’i bgyi ba de yang bgyid la sprul pa de yang rnam par rtog pa ma mchis so || 
             
             
..  ..  ..  ..  ..  ..  .. 
Purna: First of all the Venerable Sariputra must ask the Venerable Subhuti the Elder whether he admits even one single kind of being whose heart is set on enlightenment, and who uses either the vehicle of the Disciples, or that of the Pratyekabuddhas, or the great vehicle.    Sariputra: Subhuti, do you admit even one single kind of being whose heart is set on enlightenment, and who uses either the vehicle of the Disciples, or that of the Bodhisattvas, or the great vehicle? (320) Subhuti: Sariputra, do you see in the Suchness of Suchness even one single being whose heart is set on enlightenment [i.e. as a real entity], be he one who uses the vehicle of the Disciples, or that of the Pratyekabuddhas, or the great vehicle? Sariputra: Not so, Subhuti.  Suchness, first of all, is not apprehended as of three kinds, how much less the being whose heart is set on enlightenment.  Subhuti: Is then Suchness apprehended as of one kind even? Sariputra: Not so, Subhuti.  Subhuti: Do you then perhaps see in Suchness even one single dharma which would constitute a being whose heart is set on enlightenment? Sariputra: Not so, Subhuti.  Subhuti: Since thus, in ultimate truth and as things stand, such a dharma which could constitute a being whose heart is set on enlightenment cannot be apprehended, where do you get the idea that “this one belongs to the vehicle of the Disciples, that one to the vehicle of the Pratyekabuddhas, that one to the great vehicle”? If a Bodhisattva who hears this absence of difference, distinction or differentiation between the three kinds of persons who have set their hearts on enlightenment, in so far as they are encompassed by the same Suchness, does not become cowed or stolid in mind, does not turn back, then one should know that he will go forth to enlightenment. 
atha khalu bhagavān āyuṣmantaṃ subhūtim etad avocat - sādhu sādhu subhūte |  evam etat subhūte, evam etat |  pratibhāti te subhūte yathāpi nāma tathāgatānubhāvena buddhādhiṣṭhānene_idaṃ vadasi |  evam eteṣāṃ bodhisattvānāṃ tathatāyāṃ pravibhāvyamānānām aviśeṣatāṃ nirviśeṣatāṃ nirnānākaraṇatāṃ śrutvā yasya bodhisattvasya mahāsattvasya cittaṃ nāvalīyate na saṃlīyate na pṛṣṭhībhavati, veditavyam etat - niryāsyaty ayaṃ bodhisattvo mahāsattvo bodhyā iti |  atha khalv āyuṣmān śāriputro bhagavantam etad avocat - katamayā bhagavan bodhyā niryāsyaty ayaṃ bodhisattvo mahāsattvaḥ? bhagavān āha - anuttarayā śāriputra samyaksaṃbodhyā niryāsyaty ayaṃ bodhisattvo mahāsattvaḥ || 
de ci’i slad du zhe na | (2) sprul pa de la rnam par rtog pa ma mchis pa’i slad du ste | bcom ldan ’das de bzhin du byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po yang bgyi ba gang bgyi ba’i slad du shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di bsgom par bgyi ba de yang bgyid la shes rab kyi pha rol tu phyin pa de yang rnam par rtog pa ma (3) mchis so ||  de ci’i slad du zhe na | bcom ldan ’das shes rab kyi pha rol tu phyin pa la rnam par rtog pa ma mchis pa’i slad du’o ||  bcom ldan ’das ’di lta ste dper na shing mkhan mkhas pa ’am shing mkhan gyi slob mas shing las bgyis pa’i skyes pa ’am bud med kyi ’khrul ’khor (4) sbyar ba bgyis na | de bgyi ba gang bgyi ba’i slad du bgyis pa’i bgyi ba de bgyid kyang shing gi tshogs de ni rnam par rtog pa ma mchis so ||  de ci’i slad du zhe na | bcom ldan ’das shing gi tshogs de la rnam par rtog pa ma mchis pa’i slad du ste | bcom ldan ’das de bzhin du byang chub (5) sems dpa’ sems dpa’ chen po yang bgyi ba gang bgyi ba’i slad du shes rab kyi pha rol tu phyin pa ’di bsgom pa bgyi ba de yang bgyid la shes rab kyi pha rol tu phyin pa de yang rnam par rtog pa ma mchis so ||  de ci’i slad du zhe na | bcom ldan ’das shes rab kyi pha rol tu phyin pa la (6) rnam par rtog pa ma mchis pa’i slad du’o || 
         
         
..  ..  ..  ..  .. 
(321) The Lord: Well said, Subhuti.    Through the might and sustaining power of the Tathagata have you been inspired to say this.    Sariputra: To which enlightenment, O Lord, will that Bodhisattva go forth? The Lord: To the full and supreme enlightenment. 
  atha khalv āyuṣmān subhūtir bhagavantam etad avocat - anuttarāyāṃ bhagavan samyaksaṃbodhau niryātukāmena bodhisattvena mahāsattvena kathaṃ sthātavyaṃ kathaṃ śikṣitavyam? bhagavān āha - anuttarāyāṃ subhūte samyaksaṃbodhau niryātukāmena bodhisattvena mahāsattvena sarvasattveṣu samaṃ sthātavyam |  sarvasattveṣu samaṃ cittam utpādayitavyam |  na viṣamacittena pare ālambitavyāḥ |  maitracittena pare ālambitavyāḥ |  (160) hitacittena pare ālambitavyāḥ |  kalyāṇacittena pare ālambitavyāḥ |  nihatamānacittena pare ālambitavyāḥ |  apratihatacittena pare ālambitavyāḥ |  avirhisācittena pare ālambitavyāḥ |  aviheṭhanācittena pare ālambitavyāḥ |  sarvasattveṣu mātṛsaṃjñāmupasthāya pitṛsaṃjñāṃ putrasaṃjñāṃ duhitṛsaṃjñāṃ copasthāpya pare ālambitavyāḥ |  evaṃ hi subhūte bodhisattvena mahāsattvenānuttarāṃ samyaksaṃbodhim abhisaṃboddhukāmena sarvasattvānām antike sthātavyam, evaṃ śikṣitavyam - sarvasattvānām ahaṃ nātha iti |  svayaṃ ca sarvapāpanivṛttau sthātavyam |  dānaṃ dātavyaṃ śīlaṃ rakṣitavyaṃ kṣāntyā saṃpādayitavyaṃ vīryam ārabdhavyaṃ dhyānaṃ samāpattavyaṃ prajñāyāṃ parijayaḥ kartavyaṃ, anulomapratilomapratītyasamutpādo vyavalokayitavyaḥ, anyeṣām api tatra samādāpakena tadvarṇavādinā tatsamanujñena ca bhavitavyam |  evaṃ satyeṣu yāvad bodhisattvanyām āvakrāntau sattvaparipācane ca sthitvā anyeṣām api tatra samādāpakena tadvarṇavādinā tatsamanujñena ca bhavitavyam |  tasyaivaṃ spṛhayata evaṃ śikṣamāṇasyānāvaraṇaṃ rūpaṃ yāvad dharmasthitir anāvaraṇā bhaviṣyatīti || 
’phags pa shes rab kyi pha rol tu phyin pa brgyad stong pa las sgyu ma lta bu’i le’u zhes bya ste nyi shu drug pa’o ||  || de nas tshe dang ldan pa shā ri’i bus tshe dang ldan pa rab ’byor la ’di skad ces smras so ||  tshe dang ldan pa rab (7) ’byor kye ma byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po gang shes rab kyi pha rol tu phyin pa la spyod pa ni snying po la spyod do ||  de skad ces smras pa dang ||  tshe dang ldan pa rab ’byor gyis tshe dang ldan pa shā ri’i bu la ’di skad ces smras so ||  tshe dang ldan pa shā ri’i bu kye ma byang chub sems dpa’ (240b1) sems dpa’ chen po gang shes rab kyi pha rol tu phyin pa la spyod pa ni snying pa ma yin pa la spyod pa’o ||  de nas ’dod pa na spyod pa’i lha’i bu stong phrag mang po rnams ’di snyam du sems te gang dag bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub tu sems bskyed nas mngon par bsgrub (2) pa’i sems can de dag ni phyag bya pa yin no ||  gang dag shes rab kyi pha rol phyin pa zab mo ’di la spyod cing de ltar spyod kyang ’di lta ste nyan thos kyi sa ’am rang sangs rgyas kyi sar yang dag pa’i mtha’ mngon sum du mi byed pa dang gang chos rnams kyi chos nyid la spyod kyang chos nyid mngon sum (3) du mi byed pa’i rnam grangs ’dis kyang byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po rnams dka’ ba byed pa yin par rig par bya’o ||  de nas tshe dang ldan pa rab ’byor gyis ’dod pa na spyod pa’i lha’i bu stong phrag mang po de dag gi sems kyi rtog pa sems kyis shes nas ’dod pa na spyod pa’i lha’i (4) bu stong phrag mang po de dag la smras pa | lha’i bu dag gang dag yang dag pa’i mtha’ de mngon sum du mi byed pa’i byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de dag ni dka’ ba byed pa ma yin gyi | lha’i bu rnams gang gi tshe sems can gzhal du med grangs med pa rnams yongs su mya ngan (5) las bzla bar bya’o ||  snyam du go cha bgos pa’i byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po de dag ni dka’ ba dbye pa yin mchog tu dka’ ba byed pa yin te | sems can rnams ni dben pa’i phyir sems can de dag kyang shin tu yang dag par med de yang dag par med pas dmigs su (6) med do ||  de bzhin du gdul bar bya ba rnams shin tu yang dag par med de yang dag par med pas de dag dmigs su med do ||  de ltar na byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po rnams sems can rnams gdul bar bya’o snyam nas bla na med pa yang dag par rdzogs pa’i byang chub (7) tu mngon par rdzogs par ’tshang rgya bar yang dag par zhugs pa’o ||  lha’i bu dag gang sems can rnams gdul bar bya’o snyam du sems pa de ni nam mkha’ gdul bar bya’o snyam du sems pa’o ||  de ci’i phyir zhe na | lha’i bu dag nam mkha’ dben pa’i phyir sems can (241a1) rnams dben par rig par bya’o ||  lha’i bu dag byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen po gang sems can rnams yang dag par med cing dmigs su med pa rnams kyi phyir go cha bgos na rnam grangs ’dis dka’ ba byed pa yin no ||  lta’i bu dag gang sems (2) can rnams kyi phyir go cha bgo bar bya’o snyam du sems pa de ni nam mkha’ dang lhan cig rtsod par ba’o snyam du sems pa’o ||  byang chub sems dpa’ sems dpa’ chen pos sems can rnams kyi phyir go cha ’di bgos pa yin no || 
                                 
                                 
..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  ..  .. 
5. Requisites of going forth to enlightenment  Subhuti: How should a Bodhisattva behave, how should he train, if he wants to go forth to the full and supreme enlightenment? The Lord: The Bodhisattva should adopt the same attitude towards all beings,  his mind should be even towards all beings,  he should not handle others with an uneven mind,  but with a mind which is friendly,  well disposed,  helpful,  free from aversion,    avoiding harm  and hurt,  he should handle others as if they were his mother, father, son or daughter.  (322) As a saviour of all beings should a Bodhisattva behave towards all beings, should he train himself, if he wants to know the full and supreme enlightenment.  He should, himself, stand in the abstention from all evil,  he should give gifts, guard his morality, perfect himself in patience, exert vigour, enter into the trances, achieve mastery over wisdom, survey conditioned coproduction, both in direct and in reverse order; and also others he should instigate to do the same, incite and encourage them.  In the same way he should stand in everything from the meditation on the truths to the stage when he reaches the certainty that it is as a Bodhisattva that he will be saved, and when he matures beings, and also others he should instigate to do the same, incite and encourage them.  When he longs eagerly for all that and trains himself in it, then everything will be uncovered to him, from form to the established order of dharma. 
āryāṣṭasāhasrikāyāṃ prajñāpāramitāyāṃ tathatāparivarto nāma ṣoḍaśaḥ || (161) 
de yang sems can de dag kyang shin tu dmigs pa med (3) par de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa’i sangs rgyas kyis gsungs te de yang sems can dben pa’i phyir de ltar rig par bya’o || 
 
 
.. 
 
Go to Wiki Documentation
Enhet: Det humanistiske fakultet   Utviklet av: IT-seksjonen ved HF
Login