yāvanto hīndriyaparamāṇavas tāvanto hi viṣayaparamāṇavaḥ sametya vijñānaṃ janayanti |
cakṣuḥśrotrābhyāṃ tv aniyamaḥ | kadācid alpīyāṃso yadā vālāgraṃ paśyati |
kadācit samā yadā drākṣāphalaṃ paśyati |
kadācit bhūyāṃso yadā mahāntaṃ parvataṃ paśyaty unmiṣitamātreṇa |
evam śrotreṇa maśakameghādiśabdaśravaṇe ghoṣam |
manas tv amūrttivad eveti nāsya parimāṇaparicchedaḥ saṃpradhāryate |
kathaṃ punar eṣāṃ cakṣurādīndriyaparamāṇūnāṃ saṃniveśaḥ |
cakṣurindriyaparamāṇavas tāvad akṣitārakāyām ajājīpuṣpavad avasthitāḥ |
acchacarmāvacchāditās tu na vikīryante |
adharauttaryeṇa piṇḍavad avasthitā ity apare |
na cānyo ’nyam āvṛṇvanti sphaṭikavad acchatvāt |
śrotrendriyaparamāṇavo bhūrjābhyantarāvasthitāḥ |
ghrāṇendriyaparamāṇavo ghaṭābhyantareṇa śalākāvat |
ādyāni trīṇīndriyāṇi mālāvad avasthitāni |
jihvendriyaparamāṇvo ’rdhacandravat |
vālāgramātraṃ kila madhyajivhāyāṃ jihvendriyaparamāṇubhir asphuṭam |
kāyendriyaparamāṇavaḥ kāyavad avasthitāḥ |
strīdriyaparamāṇavo bherīkaṭāhavat | puruṣendriyaparamāṇavo ’ṅguṣṭhavat |
tatra cakṣurindriyaparamāṇavaḥ kadācit sarve sabhāgā bhavanti kadācit tatsabhāgāḥ |
kadācid eke sabhāgāḥ eke tatsabhāgāḥ |
evam yāvaj jihvendriyaparamāṇavaḥ |
kāyendriyaparamāṇavas tu sarve sabhāgā na bhavanti |
pradīptanarakābhyantarāvaruddhānām api hy aparimāṇāḥ kāyendriyaparamāṇavas tatsabhāgā bhavanti |
sarvaiḥ kila vijñānotpattāv āśrayo viśīryeta |
na caika indriyaparamāṇur viṣayaparamāṇur vā vijñānaṃ janayati |
saṃcitāśrayālambanatvāt pañcānāṃ vijñānakāyānām |
ata evānidarśanaḥ paramāṇur adṛśyatvāt ||
ya ime ṣaḍvijñānadhātava uktāś cakṣurvijñānaṃ yavan manovijñānaṃ kim eṣāṃ yathā viṣayo varttamānaḥ pañcānāṃ caramasya trikāla evam āśrayo ’pi |
nety āha |
kiṃ tarhi |
釋曰。如根量隣虚。塵(17)隣虚亦爾。共合生鼻等識。
眼耳則無定。有時(18)取最小塵。若見毛端。
有時取等量塵。若見(19)蒲桃子。
有時取最大塵。若見大山。
即於聞(20)時耳亦如此。或聞蚊聲。或聞雷聲。
意既無(21)體。不可説其形量。
眼等諸根隣虚形相云何(22)可知。
眼根隣虚。於眼童子中住。如時羅花
(23)青色所覆。是故不散。
有餘部説。如聚重累(24)住。
互不相障。清徹如頗梨柯寶。
耳根隣虚。(25)於耳中住。如浮休闍皮。
鼻根隣虚。於鼻頞中(26)住。
前三根横作行度。無有高下。
舌根隣虚(27)如半月。
彼説於舌中央。如髮端量。非舌根(28)隣虚所覆。
身根隣虚如身相。
女根隣虚如鼓(29)顙。男根隣虚如大指。
此中眼根隣虚。或時一(172a1)切等分。或時一切非等分。
或時有等分有非(2)等分。
乃至舌根隣虚亦爾。
身根隣虚。無一切(3)等分。
若然焔地獄中。所執駐衆生。有無量(4)身隣虚。亦非一切等分。
何以故。若一切皆發(5)身識。則身散壞。
無唯一隣虚根一隣虚塵能(6)生識。
五識以微聚爲根塵故。
是故隣虚無顯。(7)不可見故。
是六識界如前所説。謂眼識乃至(8)意識。於中五識塵唯現世。最後識塵三世。彼(9)依爲如此不。
説不爾。
云何不爾。
(5)論曰。前説至境鼻等三根。應知唯能取等量(6)境。如根微量境微亦然。相稱合生鼻等識(7)故。
眼耳不定。謂眼於色有時取小如見毛(8)端。
有時取大如暫開目見大山等。
有時取(9)等如見蒲桃。
如是耳根聽蚊雷等所發(10)種種小大音聲。隨其所應小大等量。
意無(11)質礙不可辯其形量差別。
云何眼等諸根(12)極微安布差別。
眼根極微在眼星上傍布而(13)住。如香荾花。
清澈映覆令無分散。
有(14)説。重累如丸而住。
體清澈故。如頗胝迦(15)不相障礙。
耳根極微居耳穴内旋環而住。(16)如卷樺皮。
鼻根極微居鼻頞内背上面下。(17)如雙爪甲。
此初三根横作行度處無高下。(18)如冠花鬘。
舌根極微布在舌上。形如半月。
(19)傳説。舌中如毛端量非爲舌根極微所遍。
(20)身根極微遍住身分。如身形量。
女根極微形(21)如鼓。男根極微形如指。
眼根極微有時(22)一切皆是同分。
有時一切皆彼同分。有時一(23)分是彼同分餘是同分。
乃至舌根極微亦爾。
(24)身根極微定無一切皆是同分。
乃至極熱捺(25)落迦中猛焔纒身。猶有無量身根極微是彼(26)同分。
傳説。身根設遍發識身應散壞。
以無(27)根境各一極微爲所依縁能發身識。
五識決(28)定積集多微。方成所依所縁性故。
即由此(29)理亦説極微名無見體。不可見故。
如前所(12b1)説。識有六種。謂眼識界乃至意識。爲如五(2)識唯縁現在意識通縁三世非世。如是諸(3)識依亦爾耶。
不爾
云何。
| dbaṅ po’i rdul phra rab rnams ji sñed pa de sñed kyi yul gyi rdul phra rab rnams daṅ phrad nas rnam par śes pa skyed de |
| mig daṅ rna ba dag gis ni ma ṅes te | res ’ga’ ni chuṅ ste gaṅ gi tshe skra’i rtse mo mthoṅ (5)ba na’o |
| res ’ga’ ni mñam ste gaṅ gi tshe rgun ’brum mthoṅ ba na’o |
| res ’ga’ ni che ste gaṅ gi tshe mig phye ba tsam gyis ri chen po mthoṅ ba na’o |
| de bźin du rna bas sbraṅ bu daṅ ’brug la sogs pa’i sgra thos pa la yaṅ sbyar bar bya’o |
| yid ni lus can ma yin pa kho na bas ’di’i tshad yoṅs su chad pa ni mi (6)spyod do |
| yaṅ mig gi dbaṅ po la sogs pa ’di dag gi rdul phra rab rnams ji ltar gnas śin |
re źig mig gi rdul phra rab rnams ni mig gi ’bras bu la |
go sñod kyi me tog bźin du gnas te |
kha dog daṅ bcas bkab pas gyes par mi ’gyur ro |
| gźan dag na re goṅ bu bźin du bla ’og na gnas te | śel bźin du daṅ ba’i (7)phyir phan tshun mi sgrib po źes zer ro |
| rna ba’i dbaṅ po’i rdul phra rab rnams ni rna ba’i bu ga’i naṅ na gnas so |
| sna’i dbaṅ po’i rdul phra rab rnams ni mtshul pa’i naṅ na gnas te |
dbaṅ po daṅ po gsum ni phreṅ ba bźin du gnas so |
lce’i dbaṅ po’i rdul phra rab rnams ni zla ba kham pa lta bu yin te |
lce’i dbus na (50b1)skra’i rtse mo’i byon tsam źeg lce’i dbaṅ po’i rdul phra rab dag gis mkhebs so źes grag go |
| lus kyi dbaṅ po’i rdul phra rab rnams ni lus bźin du gnas so |
| mo’i dban gpo’i rdul phra rab rnams ni rṅa’i spubs lta bu yin no | | pho’i dbaṅ po’i rdul phrar ba rnams ni mthe boṅ lta bu yin no |
| de la mig gi dbaṅ po’i (2)rdul phra rab rnams res ’ga’ ni thams cad bsten pa daṅ bcas pa dag yin no |
| res ’ga’ ni de daṅ mtshuṅs bdag yin no | | res ’ga’ ni kha cig bsten pa daṅ bcas pa dag yin la | kha cig de daṅ mtshuṅs pa yin te |
lce’i dbaṅ po’i rdul phra rab kyi bar du yaṅ de daṅ ’dra’o |
| lus kyi dbaṅ po’i (3)rdul phra rab rnams ni ril gyis bsten pa daṅ bcas pa ni med da |
raṅ tu ’bar ba’i dmyal ba’i naṅ na ’khod pa rnams la yaṅ lus kyi dbaṅ pa’i rdul phra rab tshad med ba źig de daṅ mtshuṅs pa yin te |
thams cad kyis rnam par śes pa bskyed na ni lus źig par ’gyur ro lo |
| dbaṅ po’i rdul phra rab (4)bam yul gyi rdul phra rab gcig gis rnam par śes bskyed pa ni med de |
rnam par śes pa’i tshogs lṅa po dag gi rten daṅ dmigs pa ni bsags pa yin pa’i phyir ro |
| de ñid kyi phyir rdul phra rab ni mi mthoṅ ba’i phyir bstan du med pa yin no |
| ci mig gi rnam par śes pa nas yin kyi rnam par śes pa nas yid kyi rnam par śad pa’i bar (5)kyi khams drug po bśad pa gaṅ dag yin pa’i dag ji ltar lṅa rnam kyi yul da ltar yin la | tha ma’i dus gsum yin pa ltar rten kyaṅ de lta bu yin nam źe na |
smras pa ma yin no |
| ’o na ci źe na