PROLOGUS INTERPRETIS

Ut pictura poesis: erit que si propius stes
Te capiat magis, et quedam si longius abstes.

Platonicis ergo propius assistas scriptis, ut te magis ac magis ritu suo capiant et oblectent. Quis enim tui similium ignorat, quis scripturarum frequenti lectione fretus hesitat, quis prophetici dogmatis ambigit perscrutator, quam alta, quam perinscrutabilia, quanta subnixa firmitudine Platonis sensa et sententie consistant, qui Atticorum illustravit mores et sapientiam, qui Academicam instituit philosophiam, qui Sicule mansuefecit aule tyrannidem, a quo Aristotelica subtilitas est derivata, a quo tam Peripatus quam Licium exordium sumpsit philosophandi? Hec ergo quanto magis appropinquaveris, tanto magis admiraberis. Singula quippe verba suas ostendent questiones. Quodsi unam solveris, Ydre capita surgentia formidabis. Unicus namque hic in ethicis, singularis in theologicis, universos sermones morum condit dulcedine, divinitatis vallat et soliditate, diversis principiis inchoatos uno fine cunctos concludit tractatus. Omnia nimirum refert ad superum numina, quasi ab eis cuncta processisse crediderit. Accedas itaque, dilecte ac venerande, et Platonice nardi gustes odorem reficereque ac tante replearis flagrantie suavitate atque Menonem Platonis ea recipias devotione, qua et a te postulatus et a me datus esse cognoscitur. In quo transferendo magis dictionum idiomati deservivi, ne de proprii confisus parvitate ingenii alienos intruderem sensus; unde et agrestioris forsan et minus compte videbitur orationis in Latiari. Transfusis siquidem in varia vasa poculis gustus acerbior.

Aliquem tibi sane transferri Platonicorum dialogorum petenti Menonem potius interpretatus sum. Virtutis nimirum alumno sermo de virtute et magis competere et magis gratus esse credebatur. Cuius intuitus, cuius actus virtutis vigor, cuius opera virtute virent, cuius sermones virtutem redolent, huic quid virtute gratius videretur? Quanta igitur virtute hic de virtute disputet Plato, tue virtus scientie non ignorabit, ubi lectum et relectum presens opusculum virtute firmaveris memorie. In quo te quantis pretulerim precibus, te latere nolim. Iussu namque domini mei, gloriosissimi Siculorum regis Guilelmi, Gregorii Nazanzeni opuscula translaturus eram, qui eodem numero quo et Atheniensis Plato dictavit sermones. Rogatus item a Maione magno Sicilie admirabili atque ab Hugone Epanormitane sedis archipontifice Laertium Diogenem De vita et conversatione dogmateque philosophorum in Ytalicas transvertere sillabas parabam. Quibus ad tempus postpositis tuo potius acquievi consilio. In quo manifestius ostenditur quam diligenter amicorum votis obeditur, propter quos nonnunquam dominorum iussum preteritur. Promptius enim agitur quidquid ex animo venit.

MENO DIALOGUS

ARGUMENTUM MARSILII IN MENONEM DE VIRTUTE.

Quatuor esse argumentationum genera, quibus Plato utitur, exemplum, inductionem, ratiocinationem, et enthymema, et quo pacto fiant, satis in Alcino compendio, quod et nos traduximus, declaratur. Ubi etiam tres Platonicorum dialogurum species inveniemus, et quibus argumentationibus in unaquaque dialogi specie uti soleat. Aut enim solum inquirit, falsave confutat dialogus, aut solum vera exponit ac docet, aut in utroque versatur.Primus inquisituus et contetiosus. Expositiuus alter. Postremus mixtus est dictus. Meno autem licet mixtus sit, maiori tamen ex parte contendit et confutat, et omnes argumentationes attingit. Ut nisi quis ex aliis Platonis dialogis, qui ad epositionem magis quam ad disceptationem pertinent, sensa colligat, et Menoni huic adiiciat, difficile summam disputationis huius elicere possit. est auteem hæc, quid virtus sit, et quomodo nobis adsit, inquirere. Id Socrates efficit, dum quatuor Menonis, Aristippi, Gorgiæ, et Prodici de virtute definitiones confutat, et definitionem suam post illas inductam geminis obiectionibus retractat. Veritas quippe ex redargutione falsitas elucet. Est autem hominis virtus awffection sive habitus animæ, quo potentia naturalis eius quam optime suum opus exercet. quæ definition in libirs de Republice traditur. OPus cuiusque potentiæ tunc optime exercetur, cum ad finem suum dirigitur. Quod ad finem sonsert, utile dicitur. Merito igitur in hac disputatione commune virtutis officium id esse traditur, ut et actiones et ea quibus agendo utimur, utilia reddat. Illa itaque definition huic dialogo consonat, cunctisque virtutibus est communuis. Virtutum profecto species plures sunt, pro virium animæ et actuum diversitate, in quibus una tamen quæ dicta est communis virtutis ration semper inspicitur. Prima vis animæ mens est, cuius actus est perpetua contemplation veritatis. Secunda ratio, cuius actus veritatis investigation. Tertia phantasia, cuius actus collectio eorum quæ sensus eius nuncii porrigunt, perque illa discursus. Atque hæ sunt vires animæ, quæ cognitivæ dicuntur. Restant tres aliæ, quaæ appetitivuas vocant: Voluntas, et irascendi vis, et concupiscendi. Voluntatis actus, appetere quæ mens et ratio porrigit. Irascibilis, aggrendi quæ ratio et phantasia proponit. Concupisibilis actus, adsciscere quæ phantasia sensusque obiiciunt. Sex insuper istis duæ subiiciuntur, movendi et nutriendi vigor. sed hæ cum superioribus, aut nihil, aut vix, et parum admodum in virtute communicant. Affection mentis que contemplationem perficit, sapien(14)tia est; quæ quæ rationis indaginem, scinetia, atque prudentia. Scinetia idem adagationem corum quæ natura fecit, prudentia consulattionem in iis quæ nos agimus. Quæ phantasiæ discursum opinio recta, quam sagacitatem qui dum vocant. Iustitia voluntatem et liberalitas. Irascibilem fortitudo eiusque pesdissequæ. Concupiscibilem continentia simul et temperantia. His Omnibus id est commune, ut quælibet earum sit affetio actum potentiæ naturalis perficiens, dum decorum reddit et utilem ad finem ultimum consequendum. Variæ vero virtutes diverso modo habentur. Sapientia quidem natura; est enim æterna rationum omnium in mente complexio, perpetuusque veritatis intuitus. Scientia per doctrinam philosophiæ quæ reminiscentiam præstat, acqueritur, dum ratio quæ pennæ olim abiecit ad mentem conversa reminiscendo iterum alas recuperat. Prudentia doctrina simul et longo usu rerum advenit. Recta opinio exemplis, autoritate, inductione forte. Iustitia fortitudoque, et temperantia, cæteræque morales virtutes prudentiæ rectæque, opinionis legibus et exercitatione legitima perficiuntur. Unde duo hæc moralium virtutum principia Plato posuit, prudentiam et rectam opinionem. Quamobrem prudentia sæpenumero totius moralis virtutis apud Platonem nomen usurpat. Est et virtus quædam ad rectam opinionem attinens, qua legitimi principes ac cives, in agendo honesti, contemplationis tamen expertes bonum publicum curant, quam civilem peritiam nominant. Eamque Plato facultatem, et in Theage, et in præsenti Menone, haud aliter quam forte divina, dari civilibus hominibus disputat. Hac igitur summula quis mentem Platonis in Menone colliget, et huiusmodi præmissa distinctione contradictiones renuet, obiectionesque vitabit. Disputationem vero illam de remini scientia geometricisque figuris in argumento tractare idcirco non placuit, quaniam non ut principicalis, sed ut accessoria est inferta. Argumentum autem summam rei caputque requirit. Singual quippe discutere non argumenti, sed commentarii potius est officium.

MENO VEL DE VIRTUTE
MENO, SOCRATES, PUER, ANYTUS