bhūmir antarikṣaṃ dyaur ity aṣṭāv akṣarāṇi | aṣṭākṣaraṃ ha vā ekaṃ gāyatryai padam | etad u haivāsyā etat | sa yāvad eṣu triṣu lokeṣu tāvad dha jayati yo 'syā etad evaṃ padaṃ veda ||
FOURTEENTH BRÂHMANA
1. The words Bhûmi (earth), Antariksha (sky), and Dyu (heaven) form eight syllables. One foot of the Gâyatrî consists of eight syllables. This (one foot) of it is that (i. e. the three worlds). And he who thus knows that foot of it, conquers as far as the three worlds extend.
brahmaṇo hṛdayādyanekopādhiviśiṣṭasyopāsanamuktamathedānīṃ gāyatryupādhiviśiṣṭasyopāsanaṃ vaktavyamityārabhyate | sarvacchandasāṃ hi gāyatrīcchandaḥ pradhānabhūtam | tatprayoktṛgayatrāṇādgāyatrīti vakṣyati | na cānyeṣāṃ chandasāṃ prayoktṛprāṇatrāṇasāmarthyam | prāṇātmabhūtā ca sā sarvacchandasāṃ cā'tmā prāṇaḥ | prāṇaśca kṣatatrāṇātkṣattramityuktam | prāṇaśca gāyatrī | tasmāttadupāsanameva vidhitsyate | dvijottamajanmahetutvācca | gāyatryā brāhmaṇamasṛjata triṣṭubhā rājanyaṃ jagatyā vaiśyamati dvijottamasya dvitīyaṃ janma gāyatrīnimittam | tasmātpradhānā gāyatrī brāhmaṇā vyutthāya brāhmaṇā abhivadanti sa brāhmaṇo vipāpo virajo 'vicikitso brāhmaṇo bhavatītyuttamapuruṣārthasaṃbandhaṃ brāhmaṇasya darśayati | tacca brāhmaṇatvaṃ gāyatrījanmamūlamato vaktavyaṃ gāyatryāḥ satattvam | gāyatryā hi yaḥ sṛṣṭo dvijottamo niraṅkuśa evottamapuruṣārthasādhane 'dhikriyate 'tastanmūlaḥ paramapuruṣārthasaṃbandhaḥ | tasmāttadupāsanavidhānāyā'ha-bhūmirantarikṣaṃ dyaurityetānyaṣṭāvakṣarāṇi | aṣṭākṣaramaṣṭāvakṣarāṇi yasya tadidamaṣṭākṣaram | ha vai prasiddhāvadyotakau | ekaṃ prathamaṃ gāyatryai gāyatryāḥ padam |
yakāreṇaivāṣṭatvapūraṇam |
etadu haivaitadevāsyā gāyatryāḥ padaṃ pādaḥ prathamo bhūmyādilakṣaṇasrailokyātmā |
aṣṭākṣaratvasāmānyāt |
evametattrailokyātmakaṃ gāyatryāḥ prathamaṃ padaṃ yo vedatasyaitatphalam-sa vidvānyāvatkiñcideṣu triṣu jetavyaṃ tāvatsarvaṃ ha jayati yo 'syā etadevaṃ padaṃ veda || 1 ||
Bṛhad san, ca. B.C. 600, Adhyāya, Brāhmaṇa, verse 5,14.1;
Bṛhad-DSh, 1657, p.;
Bṛhad-Anq-Dup, 1801-02, p.;
Bṛhad-Mül, 1879-84;
Bṛhad-Śaṃ, 8th c. A.D.;
Permanent link http://www2.hf.uio.no/common/apps/permlink/permlink.php?app=polyglotta&context=record&uid=251b41ea-9200-11ee-937a-005056a97067