atha ha yājñavalkyasya dve bhārye babhūvatur maitreyī ca kātyāyanī ca | tayor ha maitreyī brahmavādinī babhūva | strīprajñaiva tarhi kātyāyanī | atha ha yājñavalkyo 'nyad vṛttam upākariṣyan ||
FIFTH BRÂHMANA
1. Yâgñavalkya had two wives, Maitreyî and Kâtyâyanî. Of these Maitreyî was conversant with Brahman, but Kâtyâyanî possessed such knowledge only as women possess. And Yâgñavalkya, when he wished to get ready for another state of life (when he wished to give up the state of a householder, and retire into the forest),
āgamapradhānena madhukāṇḍena brahmatattvaṃ nirdhāritam | punastasyaivopattipradhānena yājñavalkīyena kāṇḍena pakṣapratipakṣaparigrahaṃ kṛtvā vigṛhyavādena vicāritam | śaiṣyācāryasaṃbandhena ca ṣaṣṭhe praśnaprativacananyāyena savistaraṃ vicāryopasaṃhṛtam | athedānīṃ nigamanasthānīyaṃ maitreyībrāhmaṇamārabhyete | ayaṃ ca nyāyo vākyakovidaiḥ parigṛhīto hetvapadeśātpratijñāyāḥ punarvacanaṃ nigamanamiti | athavā'gamapradhānena madhukāṇḍena yadamṛtatvasādhanaṃ sasaṃnyāsabhātmajñānamabhihitaṃ tadeva tarkeṇāpyamṛtatvasādhanaṃ sasaṃnyāsamātmajñānamadhigamyate | tarkapradhānaṃhi yājñavalkīyaṃ kāṇḍam | tasmācchāstratarkābhyāṃ niścitametadyadetadātmajñānaṃ sasaṃnyāsamamṛtatvasādhanamiti | tasmācchāstraśraddhāvadbhiramṛtatvapratipitsubhiretatpratipattavyamiti | āgamopapattibhyāṃ hi niścitor'thaḥ śraddheyo bhavatyavyabhicārāditi | akṣarāṇāṃ tu caturthe yathā vyākhyātor'thastathā pratipattavyo 'trāpi | yānyakṣarāṇyavyākhyātāni tāni vyākhyāsyāmaḥ | atheti hetūpadeśānantaryapradarśanārthaḥ | hetupradhānāni hi vākyānyatītāni tadanantaramāgamapradhānena pratijñātor'tho nigamyate maitreyībrāhmaṇena |
haśabdo vṛttāvadyotakaḥ |
yājñavalkyasyarṣeḥ kila dve bhārye patnyau babhūvaturāstāṃ maitreyī ca nāmata ekāparā kātyāyanī nāmataḥ tayorbhāryayormaitreyīha kila brahmavādinī brahmavadanaśīlā babhūvā'sīt |
strīprajñā striyāṃ yocitā sā strīprajñā saiva yasyāḥ prajñā gṛhaprayojanānveṣaṇālakṣaṇā sā strīprajñaiva tarhi tasminkāla āsītkātyāyanī |
athaivaṃ sati ha kila yājñavalkyo 'nyatpūrvasmādgārhasthyalakṣaṇādvṛttātpārivrājyalakṣaṇaṃ vṛttamupākariṣyannupācikīrṣuḥ san ||4,5.1||
Bṛhad san, ca. B.C. 600, Adhyāya, Brāhmaṇa, verse 4,5.1;
Bṛhad-DSh, 1657, p.;
Bṛhad-Anq-Dup, 1801-02, p.;
Bṛhad-Mül, 1879-84;
Bṛhad-Śaṃ, 8th c. A.D.;
Permanent link http://www2.hf.uio.no/common/apps/permlink/permlink.php?app=polyglotta&context=record&uid=2501e57a-9200-11ee-937a-005056a97067