Bibliotheca Polyglotta

ιῃ The King’s formost and most noble servant brings home a sick man from the hunt; but he is a Christian, and the other servants plot against him before the King

CAP. IV.---

IV.

Ἀνὴρ γάρ τις, τῶν ἐν τέλει τὰ πρῶτα φέρων, ἐν τοῖς βασιλείοις ἐτύγχανε, τὸν μὲν βίον ἐπιεικής, εὐσεβὴς δὲ τὴν πίστιν· καί, τὴν ἑαυτοῦ σωτηρίαν, ὡς οἷόν τε, ἐμπορευόμενος, λανθάνων ἦν διὰ τὸν φόβον τοῦ βασιλέως. ὅθεν τινές, τῆς εἰς τὸν βασιλέα παρρησίας τούτῳ βασκήναντες, διαβάλλειν αὐτὸν ἐμελέτων, καὶ τοῦτο αὐτοῖς διὰ φροντίδος ἦν. καὶ δή ποτε πρὸς θήραν ἐξελθόντι τῷ βασιλεῖ μετὰ τῆς συνήθους αὐτῷ δορυφορίας, εἷς ἦν τῶν συνθηρευτῶν καὶ ὁ ἀγαθὸς ἐκεῖνος ἀνήρ. περιπατοῦντι δὲ αὐτῷ κατὰ μόνας, ἐκ θείας τοῦτο συμβάν, ὡς οἶμαι, οἰκονομίας, εὑρίσκει ἄνθρωπον ἐν λόχμῃ τινὶ κατὰ γῆς ἐρριμμένον, καὶ δεινῶς τὸν πόδα ὑπὸ θηρίου συντετριμμένον, ὅς, ἰδὼν αὐτὸν παριόντα, ἐδυσώπει μὴ παραδραμεῖν, ἀλλ' οἰκτεῖραι αὐτὸν τῆς συμφορᾶς, καὶ εἰς τὸν ἴδιον ἀπαγαγεῖν οἶκον, ἅμα καὶ τοῦτο προστιθείς, ὡς Οὐκ ἀνόνητός σοι καὶ παντελῶς ἀνενέργητος, φησίν, εὑρεθείην ἐγώ.

Inter homines dignitate praeditos quidam erat qui primas in aula obtinebat, vir eleganti vita, ac fidei pietate, quique saluti suae operam summo studio dabat: occulte tamen, ob regis metum. Quamobrem nonnulli, ob eam qua apud regem pollebat auctoritatem ipsi invidentes, eum criminari 248 studebant, ac summopere laborabant. Et quidem cum rex aliquando satellitum manu pro suo more septus, ad venationem profectus fuisset, in venatorum numero (453c,1) probus ille vir erat. Cum autem ipse solus ambularet (divino, ut opinor, consilio ita ferente), hominem inter densas arbores humi prostratum, ac pede a fera quadam graviter contritum, offendit. Qui quidem ipsum praetereuntem intuens, precibus ab eo contendebat ne se praeteriret, verum calamitatis suae miseratione afficeretur, atque in domum suam abducendum curaret. Simul etiam illud adjunxit, suam operam ipsi non prorsus inutilem atque inanem fore.

There was at court a man pre-eminent among the rulers, of virtuous life and devout in religion. But while working out his own salvation, as best he might, he kept it secret for fear of the king. Wherefore certain men, looking enviously on his free converse with the king, studied how they might slander him; and this was all their thought. On a day, when the king went forth a-hunting with his bodyguard, as was his wont, this good man was of the hunting party. While he was walking alone, by divine providence, as I believe, he found a man in a covert, cast to the ground, his foot grievously crushed by a wild-beast. Seeing him passing by, the wounded man importuned him not to go his way, but to pity his misfortune, and take him to his own home, adding thereto: “I hope that I shall not be found unprofitable, nor altogether useless unto thee.”

Einn af konongs hofðingium sa er fyrstr oc fremstr var til allra sœmda oc fremda þeirra sem til konongs hœyrðu. hann var vitr maðr oc val siðaðr oc miok ahyggiufullr um salo sina. Oc einnhvernn dag er konongr for a (9,1) veiðar með sva myklu fiolmenni sem hann var vanr. þa fylgði honom sa hinn goðe maðr nu sem fyrr meir. þviat hann var einn af þeim mannum er mest kunni af veiðiskap. Oc ventte ec eptir þui sem guð hevir firirseet. þa fann hann þar mann einn i skogenom þar sem þiukkaztr var liggiannde. þviat fœtr hans varo aller lamder. er dyr hafðu bitit oc i sunndr brotet. Sua sem sa hinn siuki maðr leit hann um sik gangande. þa kallaðe hann a hann. oc bað at hann skylldi eigi sva skiott um hann ganga. nema helldr skylldi hann hialpa honom i þessarre nauðsyn. oc heim til herbyrgiss hava með ser. þat let hann oc fylgia. at hann myndi af hans tilkomo mykyt gagn liota. ef hann kynni til at gæta.

Der var en af Kongens Hövdinger, som var den förste og fornemste med (15,1) Hensyn til alle de Æres- og Hædersbevisninger, som skyldtes Kongen; han var en vis Mand med gode Sæder og meget bekymret for sin Sjæl. Og en Dag, da Kongen drog paa Jagt med saa mange Folk, som han pleiede, da fulgte denne gode Mand med ham nu som för; thi han var en af de Mænd, som bedst forstode sig paa Jagt: Og væntelig efter Guds Forsyn fandt han en Mand liggende i Skoven der, hvor den var tykkest; hans Födder var nemlig aldeles knuste, da Dyr havde bidt og sönderbrudt dem. Da den syge Mand saa ham gaa forbi sig, kaldte han paa ham og bad, at han ikke skulde gaae saa hastigt forbi ham, men heller burde han hjælpe ham i denne Nöd og bringe ham med sig hjem til sin Bolig. Han tilföiede ogsaa, at han vilde höste megen Nytte af hans Ankomst, hvis han forstod at tilegne sig den.

ὁ δὲ λαμπρὸς ἐκεῖνος ἀνὴρ λέγει αὐτῷ· Ἐγὼ μὲν δι' αὐτοῦ τοῦ καλοῦ τὴν φύσιν προσλήψομαί σε καὶ θεραπείας, ὅση δύναμις, ἀξιώσω· ἀλλὰ τίς ἡ ὄνησις, ἣν παρὰ (38,1) σοῦ μοι ἔσεσθαι ἔφησας;

Praeclarus autem ille vir ei dixit: Equidem ipse virtutis studio atque amore te assumam, tuique quam maximam potero curam geram. Verum quae tandem est haec utilitas quam abs te ad me redituram esse ais?

Our nobleman said unto him, “For very charity I will take thee up, and render thee such service as I may. But what is this profit which thou saidest that I should receive of thee?”

En sa hinn goðe maðr svaraðe honom. Af þvi at hverium nytum manne ber val af rettre natturu þeim at hialpa er þurptugr er oc hans hialpar beiðizt. þa skal ec þer hiolp veita oc með mer heim hava. En huat gagne er ec mege af þer hava eða nytsemd. þa fæ ec eigi seet pat.

Men hin gode Mand svarede ham: “Siden det vel anstaar en brav Mand af retskaffen Charakter at hjælpe den, som behöver det og beder om hans Hjælp, da skal jeg yde dig Hjæip og bringe dig hjem med mig. Men hvad for Gavn eller Nytte jeg kan have af dig, det kan jeg ikke indse.”

ὁ δὲ πένης ἐκεῖνος καὶ ἀσθενής, Ἐγώ, φησίν, ἄνθρωπός εἰμι θεραπευτὴς ῥημάτων· εἰ γάρ ποτε ἐν ῥήμασιν ἢ ὁμιλίαις πληγή τις ἢ κάκωσις εὑρεθείη, καταλλήλοις φαρμάκοις ταῦτα θεραπεύσω, τοῦ μὴ περαιτέρω τὸ κακὸν χωρῆσαι·

Pauper autem ille et imbecillis: Ego, inquit, sermonibus laesis medeor. Nam si quando in verbis (453d,1) aut colloquiis vulnus aliquod aut afflictio inveniatur, consentaneis medicamentis ea curo, ac ne malum ulterius serpat prohibeo.

The poor sick man answered, “I am a physician of words. If ever in speech or converse any wound or damage be found, I will heal it with befitting medicines, that so the evil spread no further.”

Sa hinn fatœke maðr svaraðe. Ec em sa maðr er lækna kann menn með orðom. Ef manne verðr misboðet með vsannum eða rangum orðom. þa skal ec þetta með hoflegom kenningum lækna. sva at þeim skal eigi mein at þvisa verða. er þvi litir sem ec legg til með honom.

Den fattige Mand svarede: “Jeg er en Mand som kan læge Mennesker med Ord. Om et Menneske bliver krænket med usande eller ufortjente Ord, da skal jeg læge dette med passende Lærdomme, saa at den, som fölger mit Raad, ikke skal faa noget Men deraf.”

ὁ μὲν οὖν εὐσεβὴς ἀνὴρ ἐκεῖνος τὸ λεχθὲν ἀντ' οὐδενὸς ἡγήσατο, ἐκεῖνον δὲ διὰ τὴν ἐντολὴν ἀπαγαγεῖν οἴκαδε παρεκελεύσατο, καὶ τῆς προσηκούσης ἐπιμελείας οὐκ ἀπεστέρησεν.

Pius itaque ille vir, quanquam id quod dixerat nullius momenti duceret, tamen divini mandati causa eum in domum suam deferri, eique quam par erat curam adhiberi jussit.

The devout man gave no heed to his word, but on account of the commandment, ordered him to be carried home, and grudged him not that tending which he required.

En sa hinn riki maðr virði litils þat sem hann mællte. En þo hafðe hann þann mann heim til herbyrgiss með ser firir guðs saker oc let gera honom hœglega sæng oc lækneng eptir hans natturu.

Men den fornemme Mand agtede lidet, hvad han sagde, men dog bragte han ham med sig hjem til sin Bolig for Guds Skyld og lod berede ham en bekvem Seng og Lægedom passende for hans Tilstand.

οἱ δὲ προμνημονευθέντες φθονεροὶ ἐκεῖνοι καὶ βάσκανοι, ἣν πάλαι ὤδινον κακίαν εἰς φῶς προενεγκόντες, διαβάλλουσι τὸν ἄνδρα πρὸς τὸν βασιλέα, ὡς, οὐ μόνον τῆς αὐτοῦ φιλίας ἐπιλαθόμενος, ἠλόγησε τῆς πρὸς τοὺς θεοὺς θεραπείας καὶ πρὸς Χριστιανισμὸν ἀπέκλινεν, ἀλλὰ καὶ δεινὰ κατὰ τῆς αὐτοῦ μελετᾷ βασιλείας, τὸν ὄχλον διαστρέφων καὶ ἑαυτῷ πάντας οἰκειούμενος.

At invidi illi et livore perciti homines, de quibus ante locuti sumus, improbitatem quam jam pridem parturiebant in lucem proferentes, ipsum apud regem hoc nomine accusant, quod non solum amicitiae ipsius oblitus, deorum cultum neglexisset, atque ad Christianam religionem animum inflexisset, verum etiam adversus ipsius majestatem gravia moliretur, popularem scilicet turbam perventens, omniumque benevolentiam (454a,1) sibi concilians.

But the aforesaid envious and malignant persons, bringing forth to light that ungodliness with which they had long been in travail, slandered this good man to the king; that not only did he forget his friendship with the king, and neglect the worship of the gods, and incline to Christianity, but more, that he was grievously intriguing against the kingly power, and was turning aside the common people, and stealing all hearts for himself.

En þeir menn sem þenna hinn goða mann hafðu lengi afundat oc fœre sott at rœgea hann við konong. sem þeir sa hann taka sva val við þeim hinum siuka manne. gengo þeir þegar firir konong oc mællto við hann.¹

Men da de Mænd, som længe havde misundt hin gode Mand og sögt (16,1) Leilighed til at bagtale ham for Kongen, saa ham behandle den syge mand saa godt, gik de strax for Kongen og sagde til ham.

Ἀλλ', εἰ βούλει, φασί, βεβαιωθῆναι μηδὲν ἡμᾶς πεπλασμένον λέγειν, καλέσας αὐτὸν ἰδίως, εἰπὲ πειράζων βούλεσθαί σε, καταλιπόντα τὴν πάτριον θρησκείαν καὶ τὴν δόξαν τῆς βασιλείας, Χριστιανὸν γενέσθαι, καὶ τὸ μοναχικὸν περιβαλέσθαι σχῆμα, ὃ πάλαι ἐδίωξας, ὡς οὐ καλῶς δῆθεν τούτου γεγενημένου.

Quod si pro certo scire cupis, inquiunt, nihil nos fingere atque comminisci, privatim ei, tentandi ipsius causa, dic te relicta patria religione ac regni gloria, Christianam fidem amplecti, habitumque monasticum, quem olim tanquam parum honestum persecutus es, induere velle.

“But,” said they, “if thou wilt prove that our charge is not ungrounded, call him to thee privately; and, to try him, say that thou desirest to leave thy fathers’ religion, and the glory of thy kingship, and to become a Christian, and to put on the monkish habit which formerly thou didst persecute, having, thou shalt tell him, found thine old course evil.”

Herra sagðu þeir. nu er auðsynt at sa hinn riki maðr er lengi hevir þinn vinr kallazt oc gott at þer lotet. man nu at ollu hafna oc firirlata guð var. en brott kasta þinni vinatto. oc taka við tru kristinna manna. oc a þat ovan man hann vilia svikia rikit undan þer. þviat hann leitar nu a fund fatœkra manna oc þyðizt þeirra vinatto oc felagskap.² En ef þu villt verða sannfroðr um at þetta se eigi lygri eða upplost. þa leið þu hann a einmæle við þik oc tel þik buinn vera at taka við kristinna manna tru oc munkka bunaðe. oc hygg at hverssu honom bregðe þa við.

"Herre!” sagde de, “nu er det let at se, at den mægtige Mand, som længe, har gjældt for din Ven og nydt Velgjerninger af dig, nu ganske vil forkaste og forlade vore Guder, men bortkaste dit Venskab og antage de Christnes Tro; og oven i Kjöbet vil han nok ved Svig beröve dig Riget, thi han söger nu Selskab med fattige Mænd og tilsmigrer sig deres Venskab og Forbund. Men dersom du vil blive overbevist om, at det ikke er Lögn eller Opspind, da tal med ham i Enrum, og erklær at du er beredt til at antage de Christnes Tro og Munkes Dragt, og læg Mærke til, hvad Indtryk det gjor paa ham!”

οἱ γὰρ ταῦτα δεινῶς κατὰ τοῦ ἀνδρὸς σκηπτόμενοι ᾔδεισαν τῆς αὐτοῦ γνώμης τὴν εὐκατάνυκτον προαίρεσιν, ὡς, εἰ τοιαῦτα παρὰ τοῦ βασιλέως ἀκούσειεν, ἐκείνῳ μὲν τὰ κρείττονα βουλευσαμένῳ γνώμην δώσειε μὴ ἀναβαλέσθαι πρὸς τὰ καλῶς βεβουλευμένα, καὶ ἐκ τούτου ἀληθῆ λέγοντες ἐκεῖνοι εὑρεθεῖεν.

Nam qui haec adversus virum illum scelerate confingebant, ipsius animi institutum ad compunctionem propensissimum exploratum habebant; nec dubitabant quin si haec verba a rege audiret, statim ipsi quod praestantius esset suadens, auctor futurus esset ut iis quae recte consulta essent, nullam moram afferret, atque hinc vera esse quae dicebant invenirentur.

The authors of this villainous charge against the Christian knew the tenderness of his heart, how that, if he heard such speech from the king, he would advise him, who had made this better choice, not to put off his good determinations, and so they would be found just accusers.

Ὁ δὲ βασιλεύς, τὴν τοῦ ἀνδρὸς πρὸς αὐτὸν εὔνοιαν ὁπόση μὴ ἀγνοῶν, ἀπίθανά τε ἡγεῖτο (40,1) καὶ ψευδῆ τὰ λεγόμενα, καὶ ὅτι μὴ ἀβασανίστως ταῦτα προσδέχεσθαι δεῖ, δοκιμάσαι τὸ πρᾶγμα καὶ τὴν διαβολὴν διεσκέψατο. καί, προσκαλεσάμενος αὐτὸν κατ' ἰδίαν, ἔφη πειράζων·

Rex autem, qua vir ille erga se benevolentia esset minime ignorans, ea quae dicebantur probabilitate (454b,1) omni carere ac falsa esse censebat. Neque sibi faciendum esse ducebat, ut ea temere susciperet, verum rem ipsam atque objectum crimen exploraret. Quapropter cum eum remotis arbitris accivisset, tentandi ipsius causa ita eum est allocutus:

But the king, not forgetful of his friend’s great kindness toward him, thought these accusations incredible and false; and because he might not accept them without proof, he resolved to try the fact and the charge. So he called the man apart and said, to prove him,

En er konongr hafðe hœyrt þat er þessi illmenni mællto. tortrygði hann miok orð þeirra. en þo villdi hann eigi lata sva buit vera. at hann rœyndi eigi hvat sannenndi i være. Siðan kallaðe hann mannenn til sin a einmæle til þess at freista hans oc mællte sva við hann.

Da nu kongen havde hört, hvad disse onde Mennesker sagde, havde han megen Mistro til deres Ord, men dog vilde han ikke lade det saaledes gaa hen, at han jo prövede hvad Sandhed der var deri. Siden kaldte han Manden til sig i Enrum for at friste ham, og talte saaledes til ham:

Οἶδας, ὦ φίλε, ὅσα ἐνεδειξάμην τοῖς τε λεγομένοις μονάζουσι καὶ πᾶσι τοῖς Χριστιανοῖς. νυνὶ δέ, μετάμελος ἐπὶ τούτῳ γενόμενος καὶ καταγνοὺς τῶν παρόντων, ἐκείνων βούλομαι γενέσθαι τῶν ἐλπίδων ὧν λεγόντων αὐτῶν ἀκήκοα, ἀθανάτου τινὸς βασιλείας εἰς ἄλλην βιοτὴν μελλούσης ἔσεσθαι· ἡ γὰρ παροῦσα θανάτῳ πάντως διακόπτεται. οὐκ ἂν ἄλλως δὲ τοῦτο κατορθωθῆναί μοι δοκῶ καὶ μὴ διαμαρτεῖν τοῦ σκοποῦ, εἰ μὴ Χριστιανός τε γένωμαι, καὶ χαίρειν εἰπὼν τῇ δόξῃ τῆς ἐμῆς βασιλείας καὶ τοῖς λοιποῖς ἡδέσι καὶ τερπνοῖς τοῦ βίου, τοὺς ἀσκητὰς ἐκείνους καὶ μονάζοντας ζητήσας ὅπου ποτ' ἂν εἶεν, οὓς ἀδίκως ἀπήλασα, ἐκείνοις ἑαυτὸν ἐγκαταμίξω. πρὸς ταῦτα τί φὴς αὐτός, καὶ ὁποίαν δίδως βουλήν; εἰπέ, πρὸς αὐτῆς τῆς ἀληθείας. οἶδα γὰρ ἀληθῆ καὶ εὐγνώμονα εἶναί σε ὑπὲρ πάντας.

Nosti, o amice, quoniam modo adversum eos qui monachi dicuntur atque adeo adversus omnes Christianos me gesserim, nunc autem eo nomine poenitentia ductus, atque praesentium rerum pertaesus, ad spes illas quas eos commemorantes audivi, nempe immortalis cujusdam regni, quod in alia vita futurum est, me conferre cupio (nam praesens regnum morte omnino interrumpitur); istud autem me nullo alioqui modo consequi, ac voti mei compotem esse posse existimo, nisi Christianus fiam, regnique mei gloriae ac reliquis (454c,1) hujusce vitae jucunditatibus et voluptatibus dicta extrema salute, illos religiosae vitae cultores, et monachos, quos inique et scelerate expuli, quocunque tandem in loco sint, inquirens, ipsis me admisceam. Ad haec, quid ipse ais? et quid mihi faciendum censes? dic quaeso, per veritatem ipsam te obtestor. Non enim me fugit te supra omnes mortales veri studiosum, atque animi probitate praeditum esse.

“Friend, thou knowest of all my past dealings with them that are called monks and with all the Christians. But now, I have repented in this matter, and, lightly esteeming the present world, would fain become partaker of those hopes whereof I have heard them speak, of some immortal kingdom in the life to come; for the present is of a surety cut short by death. And in none other way, methinks, can I succeed herein and not miss the mark except I become a Christian, and, bidding farewell to the glory of my kingdom and all the pleasures and joys of life, go seek those hermits and monks, wheresoever they be, whom I have banished, and join myself to their number. Now what sayest thou thereto, and what is thine advice? Say on; I adjure thee in the name of truth; for I know thee to be true and wise above all men.”

Vinr sagðe hann. þer er kunnigt hverssu ec hevi iafnan reket oc rækt munkka oc alla kristna menn. oc gort til þeirra hit grimlegazta. En (10,1) sakar iðranar oc þess at mer leiðizt þessa heims riki er skiott man ender a verða. oc eigi man aðrum koste von eilifs rikiss oc fagnaðnr. þa hevi ec nu annat rað tekit. oc vil ec nu skiliazt við gaman oc gleði þessa lifs. en gerazt kristinn oc sœkea heim þa hina sælo menn er her til hevi ec iafnan ranglega ellt oc utlægt or minu riki. Legg nu gott til með mer oc syn mer hvat þer segir hugr um þetta. þviat þu ert allra manna sanngiarnaztr oc baztr.

"Ven!” sagde han, “det er dig velkjendt, hvorledes jeg altid har forfulgt og forjaget Munke og alle christne Mænd og behandlet dem paa det grusomste. Men paa Grund af Anger, og fordi jeg ledes ved denne Verdens Rige, som der snart vil blive Ende paa, og da der ikke paa anden Maade bliver Haab om det evige Rige og evig Salighed, saa har jeg nu taget en anden Beslutning, og jeg vil nu skille mig ved dette Livs Fornöielse og Glæde og blive christen og besöge de velsignede Mænd, som jeg altid hidtil urettelig har forfulgt og gjort landflygtige fra mit Rige. Giv mig nu et godt Raad, og lad mig vide, (17,1) hvad din Hu siger dig herom; thi du er ualmindelig sanddru og god.”

ὁ δὲ ἀγαθὸς ἀνὴρ ἐκεῖνος, ὡς ταῦτα ἤκουσε, μηδόλως τὸν ἐγκεκρυμμένον ἐπιγνοὺς δόλον, κατενύγη τὴν ψυχήν, καὶ δάκρυσι συγκεχυμένος ἁπλοϊκῶς ἀπεκρίνατο·

Bonus autem ille vir, ut haec audivit, abstrusam fraudem nullo modo agnoscens, animi compunctione affectus est, lacrymisque profusus, simplici animo respondit:

The worthy man, hearing this, but never guessing the hidden pitfall, was pricked in spirit, and, melting into tears, answered in his simplicity,

En sa hinn goðe maðr varð allzekki varr við þessa slœgð oc undirhyggiu. helldr hugði hann þetta alhugat af konongs henndi. oc komzt sva við at hann taraðezt oc mællte heilhuglega til hans.

Men hin gode Mand mærkede aldeles ikke denne List og Underfundighed; tvertimod troede han dette alvorlig ment fra Kongens Side og blev saa rört, at han udgöd Taarer og sagde troskyldigt til ham:

Βασιλεῦ, εἰς τοὺς αἰῶνας ζῆθι· βουλὴν γὰρ ἀγαθὴν καὶ σωτήριον ἐβουλεύσω, ὅτι, κἂν δυσεύρετος ἡ τῶν οὐρανῶν βασιλεία, ἀλλ' ὅμως δεῖ ταύτην πάσῃ δυνάμει ζητεῖν· Ὁ ζητῶν γάρ, φησίν, εὑρήσει αὐτήν. ἡ δὲ τῶν παρόντων ἀπόλαυσις, κἂν τῷ φαινομένῳ τέρπῃ καὶ ἡδύνῃ, ἀλλὰ καλὸν αὐτὴν ἀπώσασθαι· ἐν αὐτῷ γὰρ τῷ εἶναι οὐκ ἔστι, καὶ οὓς εὐφραίνει ἑπταπλασίως αὖθις (42,1) λυπεῖ. τά τε γὰρ ἀγαθὰ αὐτῆς τά τε λυπηρὰ σκιᾶς ἐστιν ἀσθενέστερα, καί, ὡς ἴχνη νηὸς ποντοπορούσης ἢ ὀρνέου τὸν ἀέρα διερχομένου, θᾶττον ἀφανίζονται. ἡ δὲ τῶν μελλόντων ἐλπίς, ἣν κηρύττουσιν οἱ Χριστιανοί, βεβαία ἐστὶ καὶ ἀσφαλεστάτη· θλῖψιν (8) δὲ ἔχει ἐν τῷ κόσμῳ. ἀλλὰ τὰ μὲν ἡμέτερα νῦν ἡδέα ὀλιγοχρόνια, ἐκεῖ δὲ ὅλως οὐδὲν ἢ κόλασιν μόνον προξενοῦντα καὶ τιμωρίαν εἰς αἰῶνας μὴ λυομένην· τὸ γὰρ ἡδὺ τούτων πρόσκαιρον, τὸ δὲ ὀδυνηρὸν διηνεκές· τῶν δὲ Χριστιανῶν τὸ μὲν ἐπίπονον πρόσκαιρον, τὸ δὲ ἡδὺ καὶ χρήσιμον ἀθάνατον. κατευθυνθείη οὖν ἡ ἀγαθὴ τοῦ βασιλέως βουλή· καλὸν γάρ, σφόδρα καλὸν τῶν φθαρτῶν τὰ αἰώνια ἀνταλλάξασθαι.

Rex, aeternum vive, bonum et salutare consilium iniisti. Quoniam etiamsi coelorum regnum aegre inveniri potest, tamen ipsum omnibus viribus quaerendum est: Qui enim quaerit, inquit ille, ipsum inveniet (454d,1) (Lucae XI). Praesentium autem rerum fructus licet in speciem oblectet ac voluptatem afferat, pulchrum tamen est eum propellere ac propulsare. Etenim noster tum denique est, cum est; et quos oblectat, multo magis rursum excruciat. Nam et ipsius suavitatis et molestiae umbra imbecilliores sunt, ac velut navis in mari cursum tenentis, aut avis aerem peragrantis vestigia quam ocissime evanescunt (Sap. V). Contra, futurorum spes, quam Christiani praedicant, firma ac tutissima est, tametsi in mundo pressuram habeat. (Joan. XVI). Ac juncunditates quidem eae quibus nunc fruimur breves sunt, illic autem nihil omnino praeter supplicium ac nunquam finiendos cruciatus accersunt. Harum enim rerum suavitas fluxa et (455a,1) temporaria est, acerbitas autem sempiterna: Christianorum contra labor quidem temporarius est, voluptas autem et utilitas immortalis. Quamobrem feliciter velim cedat bonum tuum consilium. 249 Pulchrum est enim, ac valde pulchrum, ea quae interitu obnoxia sunt cum sempiternis commutare.

“O king, live for ever! Good and sound is the determination that thou hast determined; for though the kingdom of heaven be difficult to find, yet must a man seek it with all his might, for it is written, ‘He that seeketh shall find it.’ The enjoyment of the present life, though in seeming it give delight and sweetness, is well thrust from us. At the very moment of its being it ceaseth to be, and for our joy repayeth us with sorrow sevenfold. Its happiness and its sorrow are more frail than a shadow, and, like the traces of a ship passing over the sea, or of a bird flying through the air, quickly disappear. But the hope of the life to come which the Christians preach is certain, and as surety sure; howbeit in this world it hath tribulation, whereas our pleasures now are short-lived, and in the beyond they only win us correction and everlasting punishment without release. For the pleasures of such life are temporary, but its pains eternal; while the Christians’ labours are temporary, but their pleasure and gain immortal. Therefore well befall this good determination of the king! for right good it is to exchange the corruptible for the eternal.”

Mæl þu allra manna heilaztr konongr sagðe hann. þetta er gott rað oc nytsamlegt. þuiat þo at himinriki se torsott. er þess þo af ollum matt oc megni leitande. oc sa er leitar man finna. En þetta liðande lif. þo at fagrt se at asyn. er þo gott at hafna oc ifra at skiliazt. oc sa er þvi glezt hann man eptir taka siaufalldan harm. þviat fagnaðr þessa heims oc harmr er sem skuggi eian. oc hverfr skiotare enn forvegr siglanda skips eða fliuganda fugls. en von komanda lifs er kristnir menn boða er staðfost oc urugg. þo at þrœngsler fylgi þessa heims. En þessa heims farsælder ero skammar oc munu skiptazt i kvaler vendelegar oc þinslir annars heims. þvi at sœtleikr þessarra luta er stundlegr en beiskleikr eilifr. en stundlegt er starf krislinna manna oc vdaublegr fagnaðr þeirra oc farsælld. Firir þvi hevir þu heilsamlegt rað tekit herra konongr.

“Held fölge din Tale, Konge!” sagde han; “dette er et godt og gavnligt Forsæt. Thi skjönt Himmerige er vanskeligt at naa, maa man dog söge efter det af al Magt og Evne, og den som söger skal finde. Men skjönt dette flygtige Liv er smukt at se til, er det dog godt at forsage og forlade det, og hvo der glæder sig ved det, vil bagefter föle syvfold Sorg. Thi denne Verdens Glæde og Sorg er kun som Skygge og forsvinder hastigere end Sporet af det seilende Skib eller af den flyvende Fugl; men det tillkommende Livs Haab, som de Christne forkynde, er sikkert og trygt, om det end er forbundet med Trængsler i denne Verden. Men denne Verdens Lykke er kort og vil forvandles til uendelige Kvaler og Pinsler i den anden Verden; thi de nærværende Tings Södhed er timelig og deres Bitterhed evig, men timelige ere de Christnes Gjenvordigheder og udödelig deres Glæde og Lyksalighed. Derfor har du taget en heldbringende Beslutning, Herre Konge!”

1. Cf. two records below.
2. Cf. two records above.

Permanent link

http://www2.hf.uio.no/common/apps/permlink/permlink.php?app=polyglotta&context=ctext&uid=6b301288-e33b-11e6-9707-0050569f23b2

Choose languages

Choose images, etc.

Choose languages

Choose display