Bibliotheca Polyglotta

Pāli Mahāvagga

Complete text

Mahākhandaka

Uposathakkhandhaka

Vassupanāyikakkhandhaka

(179) Tena samayena buddho bhagavā Rājagahe viharati Gijjhakūṭe pabbate. tena kho pana samayena rājā Māgadho Seniyo Bimbisāro asītiyā gāmasahassesu issarādhipaccaṃ rajjaṃ kāreti. tena kho pana samayena Campāyaṃ Soṇo nāma Koḷiviso seṭṭhiputto sukhumālo hoti, tassa pādatalesu lomāni jātāni honti. atha kho rājā Māgadho Seniyo Bimbisāro tāni asītiṃ gāmikasahassāni sannipātāpetvā kenacid eva karaṇīyena Soṇassa Koḷivisassa santike dūtaṃ pāhesi, āgacchatu Soṇo icchāmi Soṇassa āgatan ti. |1|

. . . .

โส เจ เอวํ วเทยฺย “ทิฏฺเฐน วา ฐเปมิ สุเตน วา ฐเปมิ ปริสงฺกาย วา ฐเปมี”ติ โส เอวมสฺส วจนีโย “ยํ โข ตฺวํ อาวุโส อิมสฺส ภิกฺขุโน ทิฏฺเฐน ปวารณํ ฐเปสิ กึ เต ทิฏฺฐํ กินฺติ เต ทิฏฺฐํ กทา เต ทิฏฺฐํ กตฺถ เต ทิฏฺฐํ ปาราชิกํ อชฺฌาปชฺชนฺโต ทิฏฺโฐ สงฺฆาทิเสสํ อชฺฌาปชฺชนฺโต ทิฏฺโฐ ถุลฺลจฺจยํ… ปาจิตฺติยํ… ปาฏิเทสนียํ… ทุกฺกฏํ… ทุพฺภาสิตํ อชฺฌาปชฺชนฺโต ทิฏฺโฐ กตฺถ จ ตฺวํ อโหสิ กตฺถ จายํ ภิกฺขุ อโหสิ กิญฺจ ตฺวํ กโรสิ กิญฺจายํ ภิกฺขุ กโรตี”ติ? โส เจ เอวํ วเทยฺย “น โข อหํ อาวุโส อิมสฺส ภิกฺขุโน ทิฏฺเฐน ปวารณํ ฐเปมิ อปิจ สุเตน ปวารณํ ฐเปมี”ติ โส เอวมสฺส วจนีโย “ยํ โข ตฺวํ อาวุโส อิมสฺส ภิกฺขุโน สุเตน ปวารณํ ฐเปสิ กึ เต สุตํ กินฺติ เต สุตํ กทา เต สุตํ กตฺถ เต สุตํ ปาราชิกํ อชฺฌาปนฺโนติ สุตํ สงฺฆาทิเสสํ อชฺฌาปนฺโนติ สุตํ ถุลฺลจฺจยํ… ปาจิตฺติยํ… ปาฏิเทสนียํ… ทุกฺกฏํ… ทุพฺภาสิตํ อชฺฌาปนฺโนติ สุตํ ภิกฺขุสฺส สุตํ ภิกฺขุนิยา สุตํ สิกฺขมานาย สุตํ สามเณรสฺส สุตํ สามเณริยา สุตํ อุปาสกสฺส สุตํ อุปาสิกาย สุตํ ราชูนํ สุตํ ราชมหามตฺตานํ สุตํ ติตฺถิยานํ สุตํ ติตฺถิยสาวกานํ สุต”นฺติ? โส เจ เอวํ วเทยฺย “น โข อหํ อาวุโส อิมสฺส ภิกฺขุโน สุเตน ปวารณํ ฐเปมิ อปิจ ปริสงฺกาย ปวารณํ ฐเปมี”ติ โส เอวมสฺส วจนีโย “ยํ โข ตฺวํ อาวุโส อิมสฺส ภิกฺขุโน ปริสงฺกาย ปวารณํ ฐเปสิ กึ ปริสงฺกสิ กินฺติ ปริสงฺกสิ กทา ปริสงฺกสิ กตฺถ ปริสงฺกสิ ปาราชิกํ อชฺฌาปนฺโนติ ปริสงฺกสิ สงฺฆาทิเสสํ อชฺฌาปนฺโนติ ปริสงฺกสิ ถุลฺลจฺจยํ… ปาจิตฺติยํ… ปาฏิเทสนียํ… ทุกฺกฏํ… ทุพฺภาสิตํ อชฺฌาปนฺโนติ ปริสงฺกสิ ภิกฺขุสฺส สุตฺวา ปริสงฺกสิ ภิกฺขุนิยา สุตฺวา ปริสงฺกสิ สิกฺขมานาย สุตฺวา ปริสงฺกสิ สามเณรสฺส สุตฺวา ปริสงฺกสิ สามเณริยา สุตฺวา ปริสงฺกสิ อุปาสกสฺส สุตฺวา ปริสงฺกสิ อุปาสิกาย สุตฺวา ปริสงฺกสิ ราชูนํ สุตฺวา ปริสงฺกสิ ราชมหามตฺตานํ สุตฺวา ปริสงฺกสิ ติตฺถิยานํ สุตฺวา ปริสงฺกสิ ติตฺถิยสาวกานํ สุตฺวา ปริสงฺกสี”ติ? โส เจ เอวํ วเทยฺย “น โข อหํ อาวุโส อิมสฺส ภิกฺขุโน ปริสงฺกาย ปวารณํ ฐเปมิ อปิ จ อหมฺปิ น ชานามิ เกน ปนาหํ อิมสฺส ภิกฺขุโน ปวารณํ ฐเปมี”ติ. โส เจ ภิกฺขเว โจทโก ภิกฺขุ อนุโยเคน วิญฺญูนํ สพฺรหฺมจารีนํ จิตฺตํ น อาราเธติ อนนุวาโท จุทิโต ภิกฺขูติ อลํ วจนาย.

atha kho Soṇassa Koḷivisassa mātāpitaro Soṇaṃ Koḷivisaṃ etad avocuṃ: rājā te tāta Soṇa pāde dakkhitukāmo. mā kho tvaṃ tāta Soṇa yena rājā tena pāde abhippasāreyyāsi, rañño purato pallaṅkena nisīda, nisinnassa te rājā pāde dakkhissatīti. atha kho Soṇaṃ Koḷivisaṃ sivikāya ānesuṃ. atha kho Soṇo Koḷiviso yena rājā Māgadho Seniyo Bimbisāro ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā rājānaṃ Māgadhaṃ Seniyaṃ Bimbisāraṃ abhivādetvā rañño purato pallaṅkena nisīdi. addasa kho rājā Māgadho Seniyo Bimbisāro Soṇassa Koḷivisassa pādatalesu lomāni jātāni. |2|

. . . . .

โส เจ ภิกฺขเว โจทโก ภิกฺขุ อนุโยเคน วิญฺญูนํ สพฺรหฺมจารีนํ จิตฺตํ อาราเธติ สานุวาโท จุทิโต ภิกฺขูติ อลํ วจนาย. โส เจ ภิกฺขเว โจทโก ภิกฺขุ อมูลเกน ปาราชิเกน อนุทฺธํสิตํ ปฏิชานาติ สงฺฆาทิเสสํ อาโรเปตฺวา สงฺเฆน ปวาเรตพฺพํ. โส เจ ภิกฺขเว โจทโก ภิกฺขุ อมูลเกน สงฺฆาทิเสเสน อนุทฺธํสิตํ ปฏิชานาติ ยถาธมฺมํ การาเปตฺวา สงฺเฆน ปวาเรตพฺพํ. โส เจ ภิกฺขเว โจทโก ภิกฺขุ อมูลเกน ถุลฺลจฺจเยน… ปาจิตฺติเยน… ปาฏิเทสนีเยน… ทุกฺกเฏน… ทุพฺภาสิเตน อนุทฺธํสิตํ ปฏิชานาติ ยถาธมฺมํ การาเปตฺวา สงฺเฆน ปวาเรตพฺพํ. โส เจ ภิกฺขเว จุทิโต ภิกฺขุ ปาราชิกํ อชฺฌาปนฺโนติ ปฏิชานาติ นาเสตฺวา สงฺเฆน ปวาเรตพฺพํ.

atha kho rājā Māgadho Seniyo Bimbisāro tāni asītiṃ gāmikasahassāni diṭṭhadhammike atthe anusāsitvā uyyojesi: tumhe khv’ attha bhaṇe mayā diṭṭhadhammike atthe anusāsitā, gacchatha taṃ bhagavantaṃ payirupāsatha, so no bhagavā samparāyike atthe anusāsissatīti. atha kho tāni asīti gāmikasahassāni yena Gijjhakūṭo pabbato ten’ upasaṃkamiṃsu. |3|

. .

โส เจ ภิกฺขเว จุทิโต ภิกฺขุ สงฺฆาทิเสสํ อชฺฌาปนฺโนติ ปฏิชานาติ สงฺฆาทิเสสํ อาโรเปตฺวา สงฺเฆน ปวาเรตพฺพํ. โส เจ ภิกฺขเว จุทิโต ภิกฺขุ ถุลฺลจฺจยํ… ปาจิตฺติยํ… ปาฏิเทสนียํ… ทุกฺกฏํ… ทุพฺภาสิตํ อชฺฌาปนฺโนติ ปฏิชานาติ ยถาธมฺมํ การาเปตฺวา สงฺเฆน ปวาเรตพฺพํ. (ปวารณาฐปนํ นิฏฺฐิตํ.)

tena kho pana samayena āyasmā Sāgato bhagavato upaṭṭhāko hoti. atha kho tāni asīti gāmikasahassāni yenāyasmā Sāgato ten’ upasaṃkamiṃsu, upasaṃkamitvā āyasmantaṃ Sāgataṃ (180) etad avocuṃ: imāni bhante asīti gāmikasahassāni idh’ upasaṃkantāni bhagavantaṃ dassanāya. sādhu mayaṃ bhante labheyyāma bhagavantaṃ dassanāyā ’ti. tena hi tumhe āyasmanto muhuttaṃ idh’ eva tāva hotha yāvāhaṃ bhagavantaṃ paṭivedemīti. |4|

. . . .

(๑๔๒. ถุลฺลจฺจยวตฺถุกาทิ) ๒๓๘. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ ตทหุ ปวารณาย ถุลฺลจฺจยํ อชฺฌาปนฺโน โหติ. เอกจฺเจ ภิกฺขู ถุลฺลจฺจยทิฏฺฐิโน โหนฺติ เอกจฺเจ ภิกฺขู สงฺฆาทิเสสทิฏฺฐิโน โหนฺติ. เย เต ภิกฺขเว ภิกฺขู ถุลฺลจฺจยทิฏฺฐิโน เตหิ โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอกมนฺตํ อปเนตฺวา ยถาธมฺมํ การาเปตฺวา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวมสฺส วจนีโย “ยํ โข โส อาวุโส ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปนฺโน สาสฺส ยถาธมฺมํ ปฏิกตา. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ สงฺโฆ ปวาเรยฺยา”ติ.

atha kho āyasmā Sāgato tesaṃ asītiyā gāmikasahassānaṃ purato pekkhamānānaṃ pāṭikāya nimujjitvā bhagavato purato ummujjitvā bhagavantaṃ etad avoca: imāni bhante asīti gāmikasahassāni idh’ upasaṃkantāni bhagavantaṃ dassanāya, yassa dāni bhante bhagavā kālaṃ maññatīti. tena hi tvaṃ Sāgata vihārapacchāyāyaṃ āsanaṃ paññāpehīti. |5|

. .

อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ ตทหุ ปวารณาย ถุลฺลจฺจยํ อชฺฌาปนฺโน โหติ. เอกจฺเจ ภิกฺขู ถุลฺลจฺจยทิฏฺฐิโน โหนฺติ เอกจฺเจ ภิกฺขู ปาจิตฺติยทิฏฺฐิโน โหนฺติฯเปฯ

evaṃ bhante ’ti kho āyasmā Sāgato bhagavato paṭisuṇitvā pīṭhaṃ gahetvā bhagavato purato nimujjitvā tesaṃ asītiyā gāmikasahassānaṃ purato pekkhamānānaṃ pāṭikāya ummujjitvā vihārapacchāyāyaṃ āsanaṃ paññāpesi. atha kho bhagavā vihārā nikkhamitvā vihārapacchāyāyaṃ paññatte āsane nisīdi. |6|

. .

เอกจฺเจ ภิกฺขู ถุลฺลจฺจยทิฏฺฐิโน โหนฺติ เอกจฺเจ ภิกฺขู ปาฏิเทสนียทิฏฺฐิโน โหนฺติ… เอกจฺเจ ภิกฺขู ถุลฺลจฺจยทิฏฺฐิโน โหนฺติ เอกจฺเจ ภิกฺขู ทุกฺกฏทิฏฺฐิโน โหนฺติ… เอกจฺเจ ภิกฺขู ถุลฺลจฺจยทิฏฺฐิโน โหนฺติ เอกจฺเจ ภิกฺขู ทุพฺภาสิตทิฏฺฐิโน โหนฺติ. เย เต ภิกฺขเว ภิกฺขู ถุลฺลจฺจยทิฏฺฐิโน เตหิ โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอกมนฺตํ อปเนตฺวา ยถาธมฺมํ การาเปตฺวา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวมสฺส วจนีโย “ยํ โข โส อาวุโส ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปนฺโน สาสฺส ยถาธมฺมํ ปฏิกตา. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ สงฺโฆ ปวาเรยฺยา”ติ. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ ตทหุ ปวารณาย ปาจิตฺติยํ อชฺฌาปนฺโน โหติฯเปฯ ปาฏิเทสนียํ อชฺฌาปนฺโน

atha kho tāni asīti gāmikasahassāni yena bhagavā ten’ upasaṃkamiṃsu, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ {nisīdiṃsu}. atha kho tāni asīti gāmikasahassāni āyasmantaṃ yeva Sāgataṃ samannāharanti, no tathā bhagavantaṃ. atha kho bhagavā tesaṃ āsītiyā gāmikasahassānaṃ cetasā cetoparivitakkaṃ aññāya āyasmantaṃ Sāgataṃ āmantesi: tena hi tvaṃ Sāgata bhiyyosomattāya uttarimanussadhammaṃ iddhipāṭihāriyaṃ dassehīti. evaṃ bhante ’ti kho āyasmā Sāgato bhagavato paṭisuṇitvā vehāsaṃ abbhuggantvā ākāse antalikkhe caṅkamati pi tiṭṭhati pi nisīdati pi seyyam pi kappeti dhūpāyati pi pajjalati pi antaradhāyati pi. |7|

. . . .

โหติ… ทุกฺกฏํ อชฺฌาปนฺโน โหติ… ทุพฺภาสิตํ อชฺฌาปนฺโน โหติ. เอกจฺเจ ภิกฺขู ทุพฺภาสิตทิฏฺฐิโน โหนฺติ เอกจฺเจ ภิกฺขู สงฺฆาทิเสสทิฏฺฐิโน โหนฺติ.

atha kho āyasmā Sāgato ākāse antalikkhe anekavihitaṃ uttarimanussadhammaṃ iddhipāṭihāriyaṃ dassetvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavantaṃ etad avoca: satthā me bhante bhagavā, sāvako ’ham asmi, satthā me bhante bhagavā, sāvako ’ham asmīti. atha kho tāni asīti gāmikasahassāni acchariyaṃ vata bho, abbhutaṃ vata bho, sāvako pi nāma evaṃ mahiddhiko bhavissati evaṃ mahānubhāvo, aho nūna satthā ’ti bhagavantaṃ yeva samannāharanti, no tathā āyasmantaṃ Sāgataṃ. |8|

. .

เย เต ภิกฺขเว ภิกฺขู ทุพฺภาสิตทิฏฺฐิโน เตหิ โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอกมนฺตํ อปเนตฺวา ยถาธมฺมํ การาเปตฺวา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวมสฺส วจนีโย “ยํ โข โส อาวุโส ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปนฺโน สาสฺส ยถาธมฺมํ ปฏิกตา. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ สงฺโฆ ปวาเรยฺยา”ติ. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ ตทหุ ปวารณาย ทุพฺภาสิตํ อชฺฌาปนฺโน โหติ.

atha kho bhagavā tesaṃ asītiyā gāmikasahassānaṃ cetasā cetoparivitakkaṃ aññāya anupubbikathaṃ kathesi seyyath’ īdaṃ: dānakathaṃ sīlakathaṃ (181) saggakathaṃ kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi. yadā te bhagavā aññāsi kallacitte muducitte vinīvaraṇacitte udaggacitte pasannacitte, atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā taṃ pakāsesi, dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ. seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammad eva rajanaṃ {paṭigaṇheyya,} evam eva tesaṃ asītiyā gāmikasahassānaṃ tasmiṃ yeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamman ti. |9|

. . .

เอกจฺเจ ภิกฺขู ทุพฺภาสิตทิฏฺฐิโน โหนฺติ เอกจฺเจ ภิกฺขู ถุลฺลจฺจยทิฏฺฐิโน โหนฺติฯเปฯ เอกจฺเจ ภิกฺขู ทุพฺภาสิตทิฏฺฐิโน โหนฺติ เอกจฺเจ ภิกฺขู ปาจิตฺติยทิฏฺฐิโน โหนฺติ… เอกจฺเจ ภิกฺขู ทุพฺภาสิตทิฏฺฐิโน โหนฺติ เอกจฺเจ ภิกฺขู ปาฏิเทสนียทิฏฺฐิโน โหนฺติ… เอกจฺเจ ภิกฺขู ทุพฺภาสิตทิฏฺฐิโน โหนฺติ เอกจฺเจ ภิกฺขู ทุกฺกฏทิฏฺฐิโน โหนฺติ. เย เต ภิกฺขเว ภิกฺขู ทุพฺภาสิตทิฏฺฐิโน เตหิ โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอกมนฺตํ อปเนตฺวา ยถาธมฺมํ การาเปตฺวา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวมสฺส วจนีโย “ยํ โข โส อาวุโส ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปนฺโน สาสฺส ยถาธมฺมํ ปฏิกตา. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ สงฺโฆ ปวาเรยฺยา”ติ. (ถุลฺลจฺจยวตฺถุกาทิ นิฏฺฐิตา.) (๑๔๓. วตฺถุฐปนาทิ) ๒๓๙. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ ตทหุ ปวารณาย สงฺฆมชฺเฌ อุทาหเรยฺย “สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ. อิทํ วตฺถุ ปญฺญายติ น ปุคฺคโล.

te diṭṭhadhammā pattadhammā viditadhammā pariyogāḷhadhammā tiṇṇavicikicchā vigatakathaṃkathā vesārajjappattā aparappaccayā satthu sāsane bhagavantaṃ etad avocuṃ: abhikkantaṃ bhante, abhikkantaṃ bhante, seyyathāpi bhante nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya cakkhumanto rūpāni dakkhintīti, evam eva bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. ete mayaṃ bhante bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāma dhammañ ca bhikkhusaṃghañ ca, upāsake no bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupete saraṇaṃ gate ’ti. |10|

. .

ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ วตฺถุํ ฐเปตฺวา สงฺโฆ ปวาเรยฺยา”ติ. โส เอวมสฺส วจนีโย “ภควตา โข อาวุโส วิสุทฺธานํ ปวารณา ปญฺญตฺตา.

atha kho Soṇassa Koḷivisassa etad ahosi: yathā -yathā kho ahaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, na yidaṃ sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṃ ekantaparisuddhaṃ saṅkhalikhitaṃ brahmacariyaṃ carituṃ. yaṃ nūnāhaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyyan ti. atha kho tāni asīti gāmikasahassāni bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkamiṃsu. |11|

. . .

สเจ วตฺถุ ปญฺญายติ น ปุคฺคโล อิทาเนว นํ วเทหี”ติ. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ ตทหุ ปวารณาย สงฺฆมชฺเฌ อุทาหเรยฺย “สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ. อยํ ปุคฺคโล ปญฺญายติ น วตฺถุ.

atha kho Soṇo Koḷiviso acirapakkantesu tesu asītiyā gāmikasahassesu yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. ekamantaṃ nisinno kho Soṇo Koḷiviso bhagavantaṃ etad avoca: yathā-yathāhaṃ bhante bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ... brahmacariyaṃ carituṃ. icchām’ ahaṃ bhante kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ, pabbājetu maṃ bhante bhagavā ’ti. alattha kho Soṇo Koḷiviso bhagavato santike pabbajjaṃ, alattha upasampadaṃ. acirūpasampanno (182) ca panāyasmā Soṇo Sītavane viharati. |12|

. . . . .

ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ ปุคฺคลํ ฐเปตฺวา สงฺโฆ ปวาเรยฺยา”ติ. โส เอวมสฺส วจนีโย “ภควตา โข อาวุโส สมคฺคานํ ปวารณา ปญฺญตฺตา. สเจ ปุคฺคโล ปญฺญายติ น วตฺถุ อิทาเนว นํ วเทหี”ติ. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ ตทหุ ปวารณาย สงฺฆมชฺเฌ อุทาหเรยฺย “สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ. อิทํ วตฺถุ จ ปุคฺคโล จ ปญฺญายติ.

tassa accāraddhaviriyassa caṅkamato pādā bhijjiṃsu, caṅkamo lohitena phuṭo hoti seyyathāpi gavāghātanaṃ. atha kho āyasmato Soṇassa rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi: ye kho keci bhagavato sāvakā āraddhaviriyā viharanti, ahaṃ tesaṃ aññataro, atha ca pana me nānupādāya āsavehi cittaṃ vimuccati, saṃvijjanti kho pana me kule bhogā. sakkā bhoge ca bhuñjituṃ puññāni ca kātuṃ. yaṃ nūnāhaṃ hīnāyāvattitvā bhoge ca bhuñjeyyaṃ puññāni ca kareyyan ti. |13|

. . . .

ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ วตฺถุญฺจ ปุคฺคลญฺจ ฐเปตฺวา สงฺโฆ ปวาเรยฺยา”ติ. โส เอวมสฺส วจนีโย “ภควตา โข อาวุโส วิสุทฺธานญฺจ สมคฺคานญฺจ ปวารณา ปญฺญตฺตา. สเจ วตฺถุ จ ปุคฺคโล จ ปญฺญายติ อิทาเนว นํ วเทหี”ติ. ปุพฺเพ เจ ภิกฺขเว ปวารณาย วตฺถุ ปญฺญายติ ปจฺฉา ปุคฺคโล กลฺลํ วจนาย.

atha kho bhagavā āyasmato Soṇassa cetasā cetoparivitakkaṃ aññāya seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ sammiñjeyya, evam eva Gijjhakūṭe pabbate antarahito Sītavane pāturahosi. atha kho bhagavā sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ senāsanacārikaṃ āhiṇḍanto yenāyasmato Soṇassa caṅkamo ten’ upasaṃkami. addasa kho bhagavā āyasmato Soṇassa caṅkamaṃ lohitena phuṭaṃ, disvāna bhikkhū āmantesi: kassa nv āyaṃ bhikkhave caṅkamo lohitena phuṭo seyyathāpi gavāghātanan ti. āyasmato bhante Soṇassa accāraddhaviriyassa caṅkamato pādā bhijjiṃsu, tassāyaṃ caṅkamo lohitena phuṭo seyyathāpi {gavāghātanan} ti. |14|

. . . .

ปุพฺเพ เจ ภิกฺขเว ปวารณาย ปุคฺคโล ปญฺญายติ ปจฺฉา วตฺถุ กลฺลํ วจนาย. ปุพฺเพ เจ ภิกฺขเว ปวารณาย วตฺถุ จ ปุคฺคโล จ ปญฺญายติ ตํ เจ กตาย ปวารณาย อุกฺโกเฏติ อุกฺโกฏนกํ ปาจิตฺติยนฺติ. (วตฺถุฐปนาทิ นิฏฺฐิตา.)

atha kho bhagavā yenāyasmato Soṇassa vihāro ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā paññatte āsane nisīdi. āyasmāpi kho Soṇo bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ Soṇaṃ bhagavā etad avoca: nanu te Soṇa rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi: ye kho keci ... puññāni ca kareyyan ti. evaṃ bhante ’ti. taṃ kiṃ maññasi Soṇa, kusalo tvaṃ pubbe agārikabhūto vīṇāya tantissare ’ti. evaṃ bhante. taṃ kiṃ maññasi Soṇa, yadā te vīṇāya tantiyo accāyatā honti, api nu te vīṇā tasmiṃ samaye saravatī vā hoti kammaññā vā ’ti. no h’ etaṃ bhante. |15|

. . . . . . . .

(๑๔๔. ภณฺฑนการกวตฺถุ) ๒๔๐. เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา สนฺทิฏฺฐา สมฺภตฺตา ภิกฺขู โกสเลสุ ชนปเท อญฺญตรสฺมึ อาวาเส วสฺสํ อุปคจฺฉึสุ. เตสํ สามนฺตา อญฺเญ ภิกฺขู ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา วสฺสํ อุปคจฺฉึสุ มยํ เตสํ ภิกฺขูนํ วสฺสํวุฏฺฐานํ ปวารณาย ปวารณํ ฐเปสฺสามาติ. อสฺโสสุํ โข เต ภิกฺขู “อมฺหากํ กิร สามนฺตา อญฺเญ ภิกฺขู ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา วสฺสํ อุปคตา มยํ เตสํ ภิกฺขูนํ วสฺสํวุฏฺฐานํ ปวารณาย ปวารณํ ฐเปสฺสามา”ติ. กถํ นุ โข อมฺเหหิ ปฏิปชฺชิตพฺพนฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อิธ ปน ภิกฺขเว สมฺพหุลา สนฺทิฏฺฐา สมฺภตฺตา ภิกฺขู อญฺญตรสฺมึ อาวาเส วสฺสํ อุปคจฺฉนฺติ. เตสํ สามนฺตา อญฺเญ ภิกฺขู ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา วสฺสํ อุปคจฺฉนฺติ มยํ เตสํ ภิกฺขูนํ วสฺสํวุฏฺฐานํ ปวารณาย ปวารณํ ฐเปสฺสามาติ. อนุชานามิ ภิกฺขเว เตหิ ภิกฺขูหิ ทฺเว ตโย อุโปสเถ จาตุทฺทสิเก กาตุํ กถํ มยํ เตหิ ภิกฺขูหิ ปฐมตรํ ปวาเรยฺยามาติ.

taṃ kiṃ maññasi Soṇa, yadā te vīṇāya tantiyo atisithilā honti, api nu te vīṇā tasmiṃ samaye {saravatī} vā hoti kammaññā vā ’ti. no h’ etaṃ bhante. taṃ kiṃ maññasi Soṇa, yadā te vīṇāya tantiyo n’ eva accāyatā honti nātisithilā same guṇe patiṭṭhitā, api nu te vīṇā tasmiṃ samaye saravatī va hoti kammaññā vā ’ti. evaṃ bhante. evam eva kho Soṇa accāraddhaviriyaṃ uddhaccāya saṃvatta (183) ti, atilīnaviriyaṃ kosajjāya saṃvattati. |16|

. . . . .

เต เจ ภิกฺขเว ภิกฺขู ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา ตํ อาวาสํ อาคจฺฉนฺติ เตหิ ภิกฺขเว อาวาสิเกหิ ภิกฺขูหิ ลหุํ ลหุํ สนฺนิปติตฺวา ปวาเรตพฺพํ ปวาเรตฺวา วตฺตพฺพา “ปวาริตา โข มยํ อาวุโส ยถายสฺมนฺตา มญฺญนฺติ ตถา กโรนฺตู”ติ. เต เจ ภิกฺขเว ภิกฺขู ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา อสํวิหิตา ตํ อาวาสํ อาคจฺฉนฺติ เตหิ ภิกฺขเว อาวาสิเกหิ ภิกฺขูหิ อาสนํ ปญฺญเปตพฺพํ ปาโททกํ ปาทปีฐํ ปาทกถลิกํ อุปนิกฺขิปิตพฺพํ ปจฺจุคฺคนฺตฺวา ปตฺตจีวรํ ปฏิคฺคเหตพฺพํ ปานีเยน ปริปุจฺฉิตพฺพา เตสํ วิกฺขิตฺวา นิสฺสีมํ คนฺตฺวา ปวาเรตพฺพํ ปวาเรตฺวา วตฺตพฺพา “ปวาริตา โข มยํ อาวุโส ยถายสฺมนฺตา มญฺญนฺติ ตถา กโรนฺตู”ติ. เอวญฺเจตํ ลเภถ อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ลเภถ อาวาสิเกน ภิกฺขุนา พฺยตฺเตน ปฏิพเลน อาวาสิกา ภิกฺขู ญาเปตพฺพา “สุณนฺตุ เม อายสฺมนฺโต อาวาสิกา. ยทายสฺมนฺตานํ ปตฺตกลฺลํ อิทานิ อุโปสถํ กเรยฺยาม ปาติโมกฺขํ อุทฺทิเสยฺยาม อาคเม กาเฬ ปวาเรยฺยามา”ติ. เต เจ ภิกฺขเว ภิกฺขู ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา เต ภิกฺขู เอวํ วเทยฺยุํ “สาธาวุโส อิทาเนว โน ปวาเรถา”ติ เต เอวมสฺสุ วจนียา “อนิสฺสรา โข ตุมฺเห อาวุโส อมฺหากํ ปวารณาย น ตาว มยํ ปวาเรยฺยามา”ติ.

tasmāt iha tvaṃ Soṇa viriyasamataṃ adhiṭṭhaha indriyānaṃ ca samataṃ paṭivijjha tattha ca nimittaṃ gaṇhāhīti. evaṃ bhante ’ti kho āyasmā Soṇo bhagavato paccassosi. atha kho bhagavā āyasmantaṃ Soṇaṃ iminā ovādena ovaditvā seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ sammiñjeyya, evam eva Sītavane āyasmato Soṇassa sammukhe antarahito Gijjhakūṭe pabbate pāturahosi. |17|

. . .

เต เจ ภิกฺขเว ภิกฺขู ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา ตํ กาฬํ อนุวเสยฺยุํ อาวาสิเกน ภิกฺขเว ภิกฺขุนา พฺยตฺเตน ปฏิพเลน อาวาสิกา ภิกฺขู ญาเปตพฺพา “สุณนฺตุ เม อายสฺมนฺโต อาวาสิกา. ยทายสฺมนฺตานํ ปตฺตกลฺลํ อิทานิ อุโปสถํ กเรยฺยาม ปาติโมกฺขํ อุทฺทิเสยฺยาม อาคเม ชุณฺเห ปวาเรยฺยามา”ติ. เต เจ ภิกฺขเว ภิกฺขู ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา เต ภิกฺขู เอวํ วเทยฺยุํ “สาธาวุโส อิทาเนว โน ปวาเรยฺยาถา”ติ เต เอวมสฺสุ วจนียา “อนิสฺสรา โข ตุมฺเห อาวุโส อมฺหากํ ปวารณาย น ตาว มยํ ปวาเรยฺยามา”ติ. เต เจ ภิกฺขเว ภิกฺขู ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา ตมฺปิ ชุณฺหํ อนุวเสยฺยุํ เตหิ ภิกฺขเว ภิกฺขูหิ สพฺเพเหว อาคเม ชุณฺเห โกมุทิยา จาตุมาสินิยา อกามา ปวาเรตพฺพํ.

atha kho āyasmā Soṇo aparena samayena viriyasamataṃ adhiṭṭhāsi indriyānaṃ ca samataṃ paṭivijjhi tattha ca nimittaṃ aggahesi. atha kho āyasmā Soṇo eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto na cirass’ eva yass’ atthāya kulaputtā sammad eva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti, tad anuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi, khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā ’ti abbhaññāsi, aññataro ca panāyasmā Soṇo arahataṃ ahosi. |18|

. .

เตหิ เจ ภิกฺขเว ภิกฺขูหิ ปวาริยมาเน คิลาโน อคิลานสฺส ปวารณํ ฐเปติ โส เอวมสฺส วจนีโย “อายสฺมา โข คิลาโน. คิลาโน จ อนนุโยคกฺขโม วุตฺโต ภควตา. อาคเมหิ อาวุโส ยาว อโรโค โหสิ. อโรโค อากงฺขมาโน โจเทสฺสสี”ติ.

atha kho āyasmato Soṇassa arahattaṃ pattassa etad ahosi: yaṃ nūnāhaṃ bhagavato santike aññaṃ vyākareyyan ti. atha kho āyasmā Soṇo yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinno kho āyasmā Soṇo bhagavantam etad avoca: |19|

. .

เอวญฺเจ วุจฺจมาโน โจเทติ อนาทริเย ปาจิตฺติยํ. เตหิ เจ ภิกฺขเว ภิกฺขูหิ ปวาริยมาเน อคิลาโน คิลานสฺส ปวารณํ ฐเปติ โส เอวมสฺส วจนีโย “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ คิลาโน. คิลาโน จ อนนุโยคกฺขโม วุตฺโต ภควตา.

yo so bhante bhikkhu arahaṃ khīṇāsavo vusitavā katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho parikkhīṇabhavasaṃyojano sammadaññāvimutto, so cha ṭṭhānāni adhimutto hoti: nekkhammādhimutto hoti, pavivekādhimutto hoti, avyāpajjhādhimutto hoti, upādānakkhayādhimutto hoti, taṇhakkhayādhimutto hoti, asammohādhimutto hoti. |20|

อาคเมหิ อาวุโส ยาวายํ ภิกฺขุ อโรโค โหติ. อโรคํ อากงฺขมาโน โจเทสฺสสี”ติ.

siyā kho pana bhante idh’ ekaccassa āyasmato evam assa: kevalaṃ saddhāmattakaṃ nūna ayam āyasmā nissāya nekkhammādhimutto ’ti. na kho pan’ etaṃ bhante evaṃ daṭṭhabbaṃ. khīṇāsavo bhante bhikkhu vusitavā katakaraṇīyo karaṇīyam attānaṃ asamanupassanto katassa vā paṭicayaṃ khayā rāgassa vītarāgattā nekkhammādhimutto hoti, khayā dosassa vītadosattā nekkhammādhimutto hoti, khayā mohassa vītamohattā nekkhammādhimutto hoti. |21|

. . .

เอวญฺเจ วุจฺจมาโน โจเทติ อนาทริเย ปาจิตฺติยํ. เตหิ เจ ภิกฺขเว ภิกฺขูหิ ปวาริยมาเน คิลาโน คิลานสฺส ปวารณํ ฐเปติ โส เอวมสฺส วจนีโย “อายสฺมนฺตา โข คิลานา. คิลาโน จ อนนุโยคกฺขโม วุตฺโต ภควตา. อาคเมหิ อาวุโส ยาว อโรคา โหถ. อโรโค อโรคํ อากงฺขมาโน โจเทสฺสสี”ติ .

siyā kho pana bhante idh’ ekaccassa āyasmato evam assa: lābhasakkārasilokaṃ nūna ayam āyasmā nikā (184) mayamāno pavivekādhimutto ’ti. na kho pan’ etaṃ ... khayā rāgassa vītarāgattā pavivekādhimutto hoti, khayā dosassa vītadosattā pavivekādhimutto hoti, khayā mohassa vītamohattā pavivekādhimutto hoti. |22|

. .

เอวญฺเจ วุจฺจมาโน โจเทติ อนาทริเย ปาจิตฺติยํ. เตหิ เจ ภิกฺขเว ภิกฺขูหิ ปวาริยมาเน อคิลาโน อคิลานสฺส ปวารณํ ฐเปติ อุโภ สงฺเฆน สมนุยุญฺชิตฺวา สมนุคาหิตฺวา ยถาธมฺมํ การาเปตฺวา สงฺเฆน ปวาเรตพฺพนฺติ. (ภณฺฑนการกวตฺถุ นิฏฺฐิตํ.)

siyā kho pana bhante idh’ ekaccassa āyasmato evam assa: sīlabbataparāmāsaṃ nūna ayam āyasmā sārato paccāgacchanto avyāpajjhādhimutto ’ti. na kho pan’ etaṃ ... khayā rāgassa vītarāgattā avyāpajjhādhimutto hoti, khayā dosassa vītadosattā avyāpajjhādhimutto hoti, khayā mohassa vītamohattā avyāpajjhādhimutto hoti, |23|

. .

khayā rāgassa vītarāgattā upādānakkhayādhimutto hoti, khayā dosassa vītadosattā upādānakkhayādhimutto hoti, khayā mohassa vītamohattā upādānakkhayādhimutto hoti, khayā rāgassa vītarāgattā taṇhakkhayādhimutto hoti, khayā dosassa vītadosattā taṇhakkhayādhimutto hoti, khayā mohassa vītamohattā taṇhakkhayādhimutto hoti, khayā rāgassa vītarāgattā asammohādhimutto hoti, khayā dosassa vītadosattā asammohādhimutto hoti, khayā mohassa vītamohattā asammohādhimutto hoti. |24|

(๑๔๕. ปวารณาสงฺคโห) ๒๔๑. เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา สนฺทิฏฺฐา สมฺภตฺตา ภิกฺขู โกสเลสุ ชนปเท อญฺญตรสฺมึ อาวาเส วสฺสํ อุปคจฺฉึสุ.

evaṃ sammāvimuttacittassa bhante bhikkhuno bhusā ce pi cakkhuviññeyyā rūpā cakkhussa āpāthaṃ āgacchanti, n’ ev’ assa cittaṃ pariyādiyanti, amissikatam ev’ assa cittaṃ hoti ṭhitaṃ ānejjappattaṃ vayañ c’ assānupassati. bhusā ce pi sotaviññeyyā saddā, ghānaviññeyyā gandhā, {jivhāviññeyyā} rasā, {kāyaviññeyyā} phoṭṭhabbā, manoviññeyyā dhammā manassa āpāthaṃ āgacchanti, n’ ev’ assa cittaṃ pariyādiyanti, amissikatam ev’ assa cittaṃ hoti ṭhitaṃ ānejjappattaṃ vayañ c’ assānupassati. |25|

. .

เตสํ สมคฺคานํ สมฺโมทมานานํ อวิวทมานานํ วิหรตํ อญฺญตโร ผาสุวิหาโร อธิคโต โหติ. อถ โข เตสํ ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ “อมฺหากํ โข สมคฺคานํ สมฺโมทมานานํ อวิวทมานานํ วิหรตํ อญฺญตโร ผาสุวิหาโร อธิคโต.

seyyathāpi bhante selo pabbato acchiddo asusiro ekaghano puratthimāya ce pi disāya āgaccheyya bhusā vātavuṭṭhi, n’ eva naṃ saṃkampeyya na sampakampeyya na sampavedheyya, pacchimāya ce pi disāya --la-- uttarāya ce pi disāya --la-- dakkhiṇāya ce pi disāya ... na sampavedheyya, evam eva kho bhante evaṃ sammāvimuttacittassa bhikkhuno bhusā ce pi cakkhuviññeyyā rūpā ... {manoviññeyyā} dhammā manassa āpāthaṃ āgacchanti, n’ ev’ assa cittam ... vayañ c’ assānupassatīti. |26|

สเจ มยํ อิทานิ ปวาเรสฺสาม สิยาปิ ภิกฺขู ปวาเรตฺวา จาริกํ ปกฺกเมยฺยุํ. เอวํ มยํ อิมมฺหา ผาสุวิหารา ปริพาหิรา ภวิสฺสาม.

nekkhammaṃ adhimuttassa pavivekañ ca cetaso avyāpajjhādhimuttassa upādānakkhayassa ca | (185) taṇhakkhayādhimuttassa asammohañ ca cetaso disvā āyatanuppādaṃ sammā cittaṃ vimuccati. | tassa sammāvimuttassa santacittassa bhikkhuno katassa paṭicayo n’ atthi karaṇīyañ ca na vijjati. | selo yathā ekaghano vātena na samīrati, evaṃ rūpā rasā saddā gandhā phassā ca kevalā | iṭṭhā dhammā aniṭṭhā ca na pavedhenti tādino. ṭhitaṃ cittaṃ vippamuttaṃ vayañ c’ assānupassatīti. |27|

. . . . . .

กถํ นุ โข อมฺเหหิ ปฏิปชฺชิตพฺพ”นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อิธ ปน ภิกฺขเว สมฺพหุลา สนฺทิฏฺฐา สมฺภตฺตา ภิกฺขู อญฺญตรสฺมึ อาวาเส วสฺสํ อุปคจฺฉนฺติ. เตสํ สมคฺคานํ สมฺโมทมานานํ อวิวทมานานํ วิหรตํ อญฺญตโร ผาสุวิหาโร อธิคโต โหติ. ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อมฺหากํ โข สมคฺคานํ สมฺโมทมานานํ อวิวทมานานํ วิหรตํ อญฺญตโร ผาสุวิหาโร อธิคโต. สเจ มยํ อิทานิ ปวาเรสฺสาม สิยาปิ ภิกฺขู ปวาเรตฺวา จาริกํ ปกฺกเมยฺยุํ. เอวํ มยํ อิมมฺหา ผาสุวิหารา ปริพาหิรา ภวิสฺสามา”ติ อนุชานามิ ภิกฺขเว เตหิ ภิกฺขูหิ ปวารณาสงฺคหํ กาตุํ.

atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi: evaṃ kho bhikkhave kulaputtā aññaṃ vyākaronti. attho ca vutto attā ca anupanīto. atha ca pan’ idh’ ekacce moghapurisā hasamānakaṃ maññe aññaṃ vyākaronti, te pacchā vighātaṃ āpajjantīti. |28|

. . .

เอวญฺจ ปน ภิกฺขเว กาตพฺโพ. สพฺเพเหว เอกชฺฌํ สนฺนิปติตพฺพํ สนฺนิปติตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ ญาเปตพฺโพ “สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ. อมฺหากํ สมคฺคานํ สมฺโมทมานานํ อวิวทมานานํ วิหรตํ อญฺญตโร ผาสุวิหาโร อธิคโต.

atha kho bhagavā āyasmantaṃ Soṇaṃ āmantesi: tvaṃ kho ’si Soṇa sukhumālo. anujānāmi te Soṇa ekapalāsikaṃ upāhanan ti. ahaṃ kho bhante asītisakaṭavāhe hiraññaṃ ohāya agārasmā anagāriyaṃ pabbajito sattahatthikañ ca anīkaṃ. tassa me bhavissanti vattāro: Soṇo Koḷiviso asītisakaṭavāhe hiraññaṃ ohāya agārasmā anagāriyaṃ pabbajito sattahatthikañ ca anīkaṃ, so dān’ āyaṃ ekapalāsikāsu upāhanāsu satto ’ti. |29|

. . . .

สเจ มยํ อิทานิ ปวาเรสฺสาม สิยาปิ ภิกฺขู ปวาเรตฺวา จาริกํ ปกฺกเมยฺยุํ. เอวํ มยํ อิมมฺหา ผาสุวิหารา ปริพาหิรา ภวิสฺสาม. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ สงฺโฆ ปวารณาสงฺคหํ กเรยฺย อิทานิ อุโปสถํ กเรยฺย ปาติโมกฺขํ อุทฺทิเสยฺย อาคเม ชุณฺเห โกมุทิยา จาตุมาสินิยา ปวาเรยฺย. เอสา ญตฺติ. “สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ.

sace bhagavā bhikkhusaṃghassa anujānissati, aham pi paribhuñjissāmi, no ce bhagavā bhikkhusaṃghassa anujānissati, aham pi na paribhuñjissāmīti. atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: anujānāmi bhikkhave ekapalāsikaṃ upāhanaṃ. na bhikkhave diguṇā upāhanā dhāretabbā, na tiguṇā upāhanā dhāretabbā, na gaṇaṃgaṇūpāhanā dhāretabbā. yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā ’ti. |30|

. . . .

อมฺหากํ สมคฺคานํ สมฺโมทมานานํ อวิวทมานานํ วิหรตํ อญฺญตโร ผาสุวิหาโร อธิคโต. สเจ มยํ อิทานิ ปวาเรสฺสาม สิยาปิ ภิกฺขู ปวาเรตฺวา จาริกํ ปกฺกเมยฺยุํ. เอวํ มยํ อิมมฺหา ผาสุวิหารา ปริพาหิรา ภวิสฺสาม. สงฺโฆ ปวารณาสงฺคหํ กโรติ อิทานิ อุโปสถํ กริสฺสติ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิสฺสติ อาคเม ชุณฺเห โกมุทิยา จาตุมาสินิยา ปวาเรสฺสติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ปวารณาสงฺคหสฺส กรณํ อิทานิ อุโปสถํ กริสฺสติ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิสฺสติ อาคเม ชุณฺเห โกมุทิยา จาตุมาสินิยา ปวาเรสฺสติ โส ตุณฺหสฺส ยสฺส นกฺขมติ โส ภาเสยฺย.

||1||

“กโต สงฺเฆน ปวารณาสงฺคโห อิทานิ อุโปสถํ กริสฺสติ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิสฺสติ อาคเม ชุณฺเห โกมุทิยา จาตุมาสินิยา ปวาเรสฺสติ.

tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū sabbanīlikā upāhanāyo dhārenti --la-- sabbapītikā upāhanāyo dhārenti, sabbalohitikā up.dh., sabbamañjeṭṭhikā up.dh., sabbakaṇhā up.dh., sabbamahāraṅgarattā up.dh., sabbamahānāmarattā up.dhārenti. manussā ujjhāyanti khīyanti vipācenti: seyyathāpi gihikāmabhogino ’ti. bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ. na bhikkhave sabbanīlikā upāhanā dhāretabbā, na sabbapītikā upāhanā dhāretabbā ... na sabbamahānāmarattā upāhanā dhāretabbā. yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā ’ti. |1|

. . . . .

ขมติ สงฺฆสฺส ตสฺมา ตุณฺหี เอวเมตํ ธารยามี”ติ. เตหิ เจ ภิกฺขเว ภิกฺขูหิ กเต ปวารณาสงฺคเห อญฺญตโร ภิกฺขุ เอวํ วเทยฺย “อิจฺฉามหํ อาวุโส ชนปทจาริกํ ปกฺกมิตุํ อตฺถิ เม ชนปเท กรณีย”นฺติ โส เอวมสฺส วจนีโย “สาธาวุโส ปวาเรตฺวา คจฺฉาหี”ติ. โส เจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปวารยมาโน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน ปวารณํ ฐเปติ โส เอวมสฺส วจนีโย “อนิสฺสโร โข เม ตฺวํ อาวุโส ปวารณาย น ตาวาหํ ปวาเรสฺสามี”ติ. ตสฺส เจ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน ปวารยมานสฺส อญฺญตโร ภิกฺขุ ตสฺส ภิกฺขุโน ปวารณํ ฐเปติ อุโภ สงฺเฆน สมนุยุญฺชิตฺวา สมนุคาหิตฺวา ยถาธมฺมํ การาเปตพฺพา. โส เจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ชนปเท ตํ กรณียํ ตีเรตฺวา ปุนเทว อนฺโต โกมุทิยา จาตุมาสินิยา ตํ อาวาสํ อาคจฺฉติ เตหิ เจ ภิกฺขเว ภิกฺขูหิ ปวาริยมาเน อญฺญตโร ภิกฺขุ ตสฺส ภิกฺขุโน ปวารณํ ฐเปติ โส เอวมสฺส วจนีโย “อนิสฺสโร โข เม ตฺวํ อาวุโส ปวารณาย ปวาริโต อห”นฺติ.

tena kho pana samayena chabbaggi (186) yā bhikkhū nīlakavaṭṭikā upāhanāyo dhārenti, pītakavaṭṭikā up.dh., lohitakavaṭṭikā up.dh., mañjeṭṭhakavaṭṭikā up.dh., kaṇhavaṭṭikā up.dh., mahāraṅgarattavaṭṭikā up.dh., mahānāmarattavaṭṭikā up.dhārenti. manussā ujjhāyanti khīyanti vipācenti: seyyathāpi gihikāmabhogino ’ti. bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ. na bhikkhave nīlakavaṭṭikā upāhanā dhāretabbā ... na mahānāmarattavaṭṭikā upāhanā dhāretabbā. yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā ’ti. |2|

. . . . .

เตหิ เจ ภิกฺขเว ภิกฺขูหิ ปวาริยมาเน โส ภิกฺขุ อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน ปวารณํ ฐเปติ อุโภ สงฺเฆน สมนุยุญฺชิตฺวา สมนุคาหิตฺวา ยถาธมฺมํ การาเปตฺวา สงฺเฆน ปวาเรตพฺพนฺติ. (ปวารณาสงฺคโห นิฏฺฐิโต.) ปวารณากฺขนฺธโก จตุตฺโถ.

tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū khallakabaddhā upāhanāyo dhārenti, puṭabaddhā up.dhārenti, pāliguṇṭhimā up.dh., tūlapuṇṇikā up.dh., tittirapattikā up.dh., meṇḍavisāṇabandhikā up.dh., ajavisāṇabandhikā up.dh., vicchikālikā up.dh., morapicchaparisibbitā up.dh., citrā up.dhārenti. manussā ujjhāyanti khīyanti vipācenti: seyyathāpi gihikāmabhogino ’ti. bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ. na bhikkhave khallakabaddhā upāhanā dhāretabbā ... na citrā upāhanā dhāretabbā. yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā ’ti. |3|

. . . . .

๑๔๖. ตสฺสุทฺทานํ วสฺสํ วุฏฺฐา โกสเลสุ อคมุํ สตฺถุ ทสฺสนํ. อผาสุํ ปสุสํวาสํ อญฺญมญฺญานุโลมตาฯ ปวาเรนฺตา ปณามญฺจ กมฺมํ คิลานญาตกา. ราชา โจรา จ ธุตฺตา จ ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา ตถาฯ ปญฺจ จตุตโย ทฺเวโก อาปนฺโน เวมตี สริ. สพฺโพ สงฺโฆ เวมติโก พหู สมา จ โถกิกาฯ อาวาสิกา จาตุทฺทส ลิงฺคสํวาสกา อุโภ. คนฺตพฺพํ น นิสินฺนาย ฉนฺททาเน ปวารณา ฯ สวเรหิ เขปิตา เมโฆ อนฺตรา จ ปวารณา.

tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū sīhacammaparikkhaṭā upāhanāyo dhārenti, vyagghacammaparikkhaṭā up.dh., dīpicammap.up.dh., ajinacammap.up.dh., uddacammap.up.dh., majjāricammap.up.dh., kāḷakacammap.up.dh., ulūkacammap.up.dhārenti. manussā ujjhāyanti khīyanti vipācenti: seyyathāpi gihikāmabhogino ’ti. bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ. na bhikkhave sīhacammaparikkhaṭā upāhanā dhāretabbā ... na ulūkacammap.up.dhāretabbā. yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā ’ti. |4|

. . . . .

น อิจฺฉนฺติ ปุรมฺหากํ อฏฺฐปิตา จ ภิกฺขุโนฯ กิมฺหิ วาติ กตมญฺจ ทิฏฺเฐน สุตสงฺกาย. โจทโก จุทิตโก จ ถุลฺลจฺจยํ วตฺถุ ภณฺฑนํ. ปวารณาสงฺคโห จ อนิสฺสโร ปวารเยติฯ (อิมมฺหิ ขนฺธเก วตฺถูนิ ฉจตฺตาฬีสาติ. ปวารณากฺขนฺธโก นิฏฺฐิโต.) (๕. จมฺมกฺขนฺธโก ๑๔๗. โสณโกฬิวิสวตฺถุ) ๒๔๒. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา ราชคเห วิหรติ คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต. เตน โข ปน สมเยน ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร อสีติยา คามสหสฺเสสุ อิสฺสริยาธิปจฺจํ รชฺชํ กาเรติ.

||2||

เตน โข ปน สมเยน จมฺปายํ โสโณ นาม โกฬิวิโส เสฏฺฐิปุตฺโต สุขุมาโล โหติ.

atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaraṃ ādāya Rājagahaṃ piṇḍāya pāvisi aññatarena bhikkhunā pacchāsamaṇena. atha kho so bhikkhu khañjamāno bhagavantaṃ piṭṭhito-piṭṭhito anubandhi. addasa kho aññataro upāsako gaṇaṃgaṇūpāhanaṃ ārohitvā bhagavantaṃ dūrato ’va āgacchantaṃ, disvā upāhanā orohitvā yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā yena so bhikkhu ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā taṃ bhikkhuṃ abhivādetvā etad avoca: |1|

. . .

ตสฺส ปาทตเลสุ โลมานิ ชาตานิ โหนฺติ. อถ โข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร ตานิ อสีติ คามิกสหสฺสานิ สนฺนิปาตาเปตฺวา เกนจิเทว กรณีเยน โสณสฺส โกฬิวิสสฺส สนฺติเก ทูตํ ปาเหสิ อาคจฺฉตุ โสโณ อิจฺฉามิ โสณสฺส อาคตนฺติ. อถ โข โสณสฺส โกฬิวิสสฺส มาตาปิตโร โสณํ โกฬิวิสํ เอตทโวจุํ “ราชา เต ตาต โสณ ปาเท ทกฺขิตุกาโม. มา โข ตฺวํ ตาต โสณ เยน ราชา เตน ปาเท อภิปฺปสาเรยฺยาสิ. รญฺโญ ปุรโต ปลฺลงฺเกน นิสีท. นิสินฺนสฺส เต ราชา ปาเท ทกฺขิสฺสตี”ติ.

kissa bhante ayyo khañjatīti. pādā me āvuso phālitā ’ti. handa bhante upāhanāyo ’ti. (187) alaṃ āvuso paṭikkhittā bhagavatā gaṇaṃgaṇūpāhanā ’ti. gaṇhāh’ etā bhikkhu upāhanāyo ’ti. atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: anujānāmi bhikkhave omukkaṃ gaṇaṃgaṇūpāhanaṃ. na bhikkhave navā gaṇaṃgaṇūpāhanā dhāretabbā. yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā ’ti. |2|

. . . . . . . .

อถ โข โสณํ โกฬิวิสํ สิวิกาย อาเนสุํ. อถ โข โสโณ โกฬิวิโส เยน ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ราชานํ มาคธํ เสนิยํ พิมฺพิสารํ อภิวาเทตฺวา รญฺโญ ปุรโต ปลฺลงฺเกน นิสีทิ. อทฺทสา โข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร โสณสฺส โกฬิวิสสฺส ปาทตเลสุ โลมานิ ชาตานิ. อถ โข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร ตานิ อสีติ คามิกสหสฺสานิ ทิฏฺฐธมฺมิเก อตฺเถ อนุสาสิตฺวา อุยฺโยเชสิ “ตุมฺเห ขฺวตฺถ ภเณ มยา ทิฏฺฐธมฺมิเก อตฺเถ อนุสาสิตา คจฺฉถ ตํ ภควนฺตํ ปยิรุปาสถ โส โน ภควา สมฺปรายิเก อตฺเถ อนุสาสิสฺสตี”ติ. อถ โข ตานิ อสีติ คามิกสหสฺสานิ เยน คิชฺฌกูโฏ ปพฺพโต เตนุปสงฺกมึสุ. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา สาคโต ภควโต อุปฏฺฐาโก โหติ. อถ โข ตานิ อสีติ คามิกสหสฺสานิ เยนายสฺมา สาคโต เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ สาคตํ เอตทโวจุํ “อิมานิ ภนฺเต อสีติ คามิกสหสฺสานิ อิธูปสงฺกนฺตานิ ภควนฺตํ ทสฺสนาย สาธุ มยํ ภนฺเต ลเภยฺยาม ภควนฺตํ ทสฺสนายา”ติ.

||3||

“เตน หิ ตุมฺเห อายสฺมนฺโต มุหุตฺตํ อิเธว ตาว โหถ ยาวาหํ ภควนฺตํ ปฏิเวเทมี”ติ.

tena kho pana samayena bhagavā ajjhokāse anupāhano caṅkamati. satthā anupāhano caṅkamatīti therāpi bhikkhū anupāhanā caṅkamanti. chabbaggiyā bhikkhū satthari anupāhane caṅkamamāne theresu pi bhikkhūsu anupāhanesu caṅkamamānesu saupāhanā caṅkamanti. ye te bhikkhū appicchā te ujjhāyanti khīyanti vipācenti: kathaṃ hi nāma chabbaggiyā bhikkhū satthari anupāhane caṅkamamāne theresu pi bhikkhūsu anupāhanesu caṅkamamānesu saupāhanā caṅkamissantīti. |1|

. . . .

อถ โข อายสฺมา สาคโต เตสํ อสีติยา คามิกสหสฺสานํ ปุรโต เปกฺขมานานํ ปาฏิกาย นิมุชฺชิตฺวา ภควโต ปุรโต อุมฺมุชฺชิตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ “อิมานิ ภนฺเต อสีติ คามิกสหสฺสานิ อิธูปสงฺกนฺตานิ ภควนฺตํ ทสฺสนาย ยสฺส ทานิ ภนฺเต ภควา กาลํ มญฺญตี”ติ. “เตน หิ ตฺวํ สาคต วิหารปจฺฉายายํ อาสนํ ปญฺญเปหี”ติ. “เอวํ ภนฺเต”ติ โข อายสฺมา สาคโต ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา ปีฐํ คเหตฺวา ภควโต ปุรโต นิมุชฺชิตฺวา เตสํ อสีติยา คามิกสหสฺสานํ ปุรโต เปกฺขมานานํ ปาฏิกาย อุมฺมุชฺชิตฺวา วิหารปจฺฉายายํ อาสนํ ปญฺญเปติ. อถ โข ภควา วิหารา นิกฺขมิตฺวา วิหารปจฺฉายายํ ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ.

atha kho te bhikkhū bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ. saccaṃ kira bhikkhave chabbaggiyā bhikkhū satthari ... saupāhanā caṅkamantīti. saccaṃ bhagavā ’ti. vigarahi buddho bhagavā: kathaṃ hi nāma te bhikkhave moghapurisā satthari ... saupāhanā caṅkamissanti. ime hi nāma bhikkhave gihī odātavasanā abhijīvanikassa sippassa kāraṇā ācariyesu sagāravā sappatissā sabhāgavuttikā viharissanti. |2|

. . . . .

อถ โข ตานิ อสีติ คามิกสหสฺสานิ เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ. อถ โข ตานิ อสีติ คามิกสหสฺสานิ อายสฺมนฺตํเยว สาคตํ สมนฺนาหรนฺติ โน ตถา ภควนฺตํ. อถ โข ภควา เตสํ อสีติยา คามิกสหสฺสานํ เจตสา เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย อายสฺมนฺตํ สาคตํ อามนฺเตสิ “เตน หิ ตฺวํ สาคต ภิยฺโยโสมตฺตาย อุตฺตริมนุสฺสธมฺมํ อิทฺธิปาฏิหาริยํ ทสฺเสหี”ติ. “เอวํ ภนฺเต”ติ โข อายสฺมา สาคโต ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา อากาเส อนฺตลิกฺเข จงฺกมติปิ ติฏฺฐติปิ นิสีทติปิ เสยฺยมฺปิ กปฺเปติ ธูมายติปิ ปชฺชลติปิ อนฺตรธายติปิ. อถ โข อายสฺมา สาคโต อากาเส อนฺตลิกฺเข อเนกวิหิตํ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมํ อิทฺธิปาฏิหาริยํ ทสฺเสตฺวา ภควโต ปาเทสุ สิรสา นิปติตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ “สตฺถา เม ภนฺเต ภควา สาวโกหมสฺมิ. สตฺถา เม ภนฺเต ภควา สาวโกหมสฺมี”ติ.

idha kho taṃ bhikkhave sobhetha yaṃ tumhe evaṃ svākkhāte dhammavinaye pabbajitā samānā ācariyesu ācariyamattesu upajjhāyesu upajjhāyamattesu sagāravā sappatissā sabhāgavuttikā vihareyyātha. n’ etaṃ bhikkhave appasannānaṃ vā pasādāya --la-- vigarahitvā dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: na bhikkhave ācariyesu ācariyamattesu upajjhāyesu upajjhāyamattesu anupāhanesu caṅkamamānesu saupāhanena caṅkamitabbaṃ. yo caṅkameyya, āpatti dukkaṭassa. na ca bhikkhave ajjhārāme upāhanā dhāretabbā. yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā ’ti. |3|

. . . . .

อถ โข ตานิ อสีติ คามิกสหสฺสานิ “อจฺฉริยํ วต โภ! อพฺภุตํ วต โภ! สาวโกปิ นาม เอวํ มหิทฺธิโก ภวิสฺสติ เอวํ มหานุภาโว อโห นูน สตฺถา”ติ ภควนฺตํเยว สมนฺนาหรนฺติ โน ตถา อายสฺมนฺตํ สาคตํ. อถ โข ภควา เตสํ อสีติยา คามิกสหสฺสานํ เจตสา เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย อนุปุพฺพิ๎ กถํ กเถสิ เสยฺยถิทํ ทานกถํ สีลกถํ สคฺคกถํ กามานํ อาทีนวํ โอการํ สํกิเลสํ เนกฺขมฺเม อานิสํสํ ปกาเสสิ. ยทา เต ภควา อญฺญาสิ กลฺลจิตฺเต มุทุจิตฺเต วินีวรณจิตฺเต อุทคฺคจิตฺเต ปสนฺนจิตฺเต อถ ยา พุทฺธานํ สามุกฺกํสิกา ธมฺมเทสนา ตํ ปกาเสสิ ทุกฺขํ สมุทยํ นิโรธํ มคฺคํ. เสยฺยถาปิ นาม สุทฺธํ วตฺถํ อปคตกาฬกํ สมฺมเทว รชนํ ปฏิคฺคณฺเหยฺย เอวเมวํ เตสํ อสีติยา คามิกสหสฺสานํ ตสฺมึเยว อาสเน วิรชํ วีตมลํ ธมฺมจกฺขุํ อุทปาทิ “ยํกิญฺจิ สมุทยธมฺมํ สพฺพํ ตํ นิโรธธมฺม”นฺติ. เต ทิฏฺฐธมฺมา ปตฺตธมฺมา วิทิตธมฺมา ปริโยคาฬฺหธมฺมา ติณฺณวิจิกิจฺฉา วิคตกถํกถา เวสารชฺชปฺปตฺตา อปรปฺปจฺจยา สตฺถุสาสเน ภควนฺตํ เอตทโวจุํ “อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต. เสยฺยถาปิ ภนฺเต นิกฺกุชฺชิตํ วา อุกฺกุชฺเชยฺย ปฏิจฺฉนฺนํ วา วิวเรยฺย มูฬฺหสฺส วา มคฺคํ อาจิกฺเขยฺย อนฺธกาเร วา เตลปชฺโชตํ ธาเรยฺย “จกฺขุมนฺโต รูปานิ ทกฺขนฺตี”ติ เอวเมวํ ภควตา อเนกปริยาเยน ธมฺโม ปกาสิโต.

||4||

เอเต มยํ ภนฺเต ภควนฺตํ สรณํ คจฺฉาม. ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสงฺฆญฺจ. อุปาสเก โน ภควา ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปเต สรณํ คเต”ติ.

tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno pādakhīlābādho hoti. taṃ bhikkhuṃ pariggahetvā uccāram pi passāvam pi nikkhāmenti. addasa kho bhagavā senāsanacārikaṃ āhiṇḍanto te bhikkhū taṃ bhikkhuṃ pariggahetvā (188) uccāram pi passāvam pi nikkhāmente, disvāna yena te bhikkhū ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā te bhikkhū etad avoca: |1| kiṃ imassa bhikkhave bhikkhuno ābādho ’ti. imassa bhante āyasmato pādakhīlābādho, imaṃ mayaṃ pariggahetvā uccāram pi passāvam pi nikkhāmemā ’ti. atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: anujānāmi bhikkhave yassa pādā vā dukkhā pādā vā phālitā pādakhīlā vā ābādho upāhanaṃ dhāretun ti. |2| ||5|| tena kho pana samayena bhikkhū adhotehi pādehi mañcam pi pīṭham pi abhirūhanti, cīvaram pi senāsanam pi dussati. bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ. anujānāmi bhikkhave idāni mañcaṃ vā pīṭhaṃ vā abhirūhissāmīti upāhanaṃ dhāretun ti. |1|

. . . . . . .

(โสณสฺส ปพฺพชฺชา) ๒๔๓. อถ โข โสณสฺส โกฬิวิสสฺส เอตทโหสิ “ยถา ยถา โข อหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ นยิทํ สุกรํ อคารํ อชฺฌาวสตา เอกนฺตปริปุณฺณํ เอกนฺตปริสุทฺธํ สงฺขลิขิตํ พฺรหฺมจริยํ จริตุํ ยํนูนาหํ เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพเชยฺย”นฺติ. อถ โข ตานิ อสีติ คามิกสหสฺสานิ ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกมิสุํ. อถ โข โสโณ โกฬิวิโส อจิรปกฺกนฺเตสุ เตสุ อสีติยา คามิกสหสฺเสสุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โสโณ โกฬิวิโส ภควนฺตํ เอตทโวจ “ยถา ยถาหํ ภนฺเต ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ นยิทํ สุกรํ อคารํ อชฺฌาวสตา เอกนฺตปริปุณฺณํ เอกนฺตปริสุทฺธํ สงฺขลิขิตํ พฺรหฺมจริยํ จริตุํ. อิจฺฉามหํ ภนฺเต เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิตุํ. ปพฺพาเชตุ มํ ภนฺเต ภควา”ติ. อลตฺถ โข โสโณ โกฬิวิโส ภควโต สนฺติเก ปพฺพชฺชํ อลตฺถ อุปสมฺปทํ.

tena kho pana samayena bhikkhū rattiyā uposathaggam pi sannisajjam pi gacchantā andhakāre khānum pi kaṇṭakam pi akkamanti, pādā dukkhā honti. bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ. anujānāmi bhikkhave ajjhārāme upāhanaṃ dhāretuṃ ukkaṃ padīpaṃ kattaradaṇḍan ti. |2|

. . .

อจิรุปสมฺปนฺโน จ ปนายสฺมา โสโณ สีตวเน วิหรติ. ตสฺส อจฺจารทฺธวีริยสฺส จงฺกมโต ปาทา ภิชฺชึสุ. จงฺกโม โลหิเตน ผุโฏ โหติ เสยฺยถาปิ ควาฆาตนํ. อถ โข อายสฺมโต โสณสฺส รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ “เย โข เกจิ ภควโต สาวกา อารทฺธวีริยา วิหรนฺติ อหํ เตสํ อญฺญตโร. อถ จ ปน เม นานุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ. สํวิชฺชนฺติ โข ปน เม กุเล โภคา

tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya kaṭṭhapādukāyo abhirūhitvā ajjhokāse caṅkamanti uccāsaddā mahāsaddā khaṭakhaṭasaddā anekavihitaṃ tiracchānakathaṃ kathentā seyyath’ īdaṃ: rājakathaṃ, corakathaṃ, mahāmattak., senāk., bhayak., yuddhak., annak., pānak., vatthak., sayanak., mālāk., gandhak., ñātik., yānak., gāmak., nigamak., nagarak., janapadak., itthik., sūrak., visikhāk., kumbhaṭṭhānak., pubbapetak., nānatthak., lokakkhāyikaṃ samuddakkhāyikaṃ itibhavābhavakathaṃ iti vā kīṭakam pi akkamitvā mārenti bhikkhū pi samādhimhā cāventi. |3| ye te bhikkhū appicchā te ujjhāyanti khīyanti vipācenti: kathaṃ hi nāma chabbaggiyā bhikkhū rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya kaṭṭhapādukāyo abhirūhitvā ajjhokāse caṅkamissanti uccāsaddā ... akkamitvā māressanti bhikkhū pi samādhimhā cāvessantīti. atha kho te bhikkhū bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ. saccaṃ kira bhikkhave chabbaggiyā bhikkhū rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya kaṭṭhapādukāyo abhirūhitvā ajjhokāse caṅkamanti uccāsaddā ... akkamitvā mārenti bhikkhū pi (189) samādhimhā cāventīti. saccaṃ bhagavā. vigarahitvā dhammikathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: na bhikkhave kaṭṭhapādukā dhāretabbā. yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā ’ti. |4|

. . . . . .

สกฺกา โภเค จ ภุญฺชิตุํ ปุญฺญานิ จ กาตุํ. ยํนูนาหํ หีนายาวตฺติตฺวา โภเค จ ภุญฺเชยฺยํ ปุญฺญานิ จ กเรยฺย”นฺติ. อถ โข ภควา อายสฺมโต โสณสฺส เจตสา เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส สมิญฺชิตํ วา พาหํ ปสาเรยฺย ปสาริตํ วา พาหํ สมิญฺเชยฺย เอวเมว คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต อนฺตรหิโต สีตวเน ปาตุรโหสิ. อถ โข ภควา สมฺพหุเลหิ ภิกฺขูหิ สทฺธึ เสนาสนจาริกํ อาหิณฺฑนฺโต เยนายสฺมโต โสณสฺส จงฺกโม เตนุปสงฺกมิ. อทฺทสา โข ภควา อายสฺมโต โสณสฺส จงฺกมํ โลหิเตน ผุฏํ ทิสฺวาน ภิกฺขู อามนฺเตสิ “กสฺส นฺวายํ ภิกฺขเว จงฺกโม โลหิเตน ผุโฏ เสยฺยถาปิ ควาฆาตน”นฺติ? “อายสฺมโต ภนฺเต โสณสฺส อจฺจารทฺธวีริยสฺส จงฺกมโต ปาทา ภิชฺชึสุ. ตสฺสายํ จงฺกโม โลหิเตน ผุโฏ เสยฺยถาปิ ควาฆาตน”นฺติ.

||6||

อถ โข ภควา เยนายสฺมโต โสณสฺส วิหาโร เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ.

atha kho bhagavā Rājagahe yathābhirantaṃ viharitvā yena Bārāṇasī tena cārikaṃ pakkāmi. anupubbena cārikaṃ caramāno yena Bārāṇasī tad avasari. tatra sudaṃ bhagavā Bārāṇasiyaṃ viharati Isipatane migadāye. tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū bhagavatā kaṭṭhapādukā paṭikkhittā ’ti tālataruṇe chedāpetvā tālapattapādukāyo dhārenti, tāni tālataruṇāni chinnāni milāyanti. manussā ujjhāyanti khīyanti vipācenti: kathaṃ hi nāma samaṇā Sakyaputtiyā tālataruṇe chedāpetvā tālapattapādukāyo dhāressanti, tāni tālataruṇāni chinnāni milāyanti. ekindriyaṃ samaṇā Sakyaputtiyā jīvaṃ viheṭhentīti. |1|

. . . . . .

อายสฺมาปิ โข โสโณ ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อายสฺมนฺตํ โสณํ ภควา เอตทโวจ “นนุ เต โสณ รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ ‘เย โข เกจิ ภควโต สาวกา อารทฺธวีริยา วิหรนฺติ อหํ เตสํ อญฺญตโร. อถ จ ปน เม นานุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ. สํวิชฺชนฺติ โข ปน เม กุเล โภคา สกฺกา โภเค จ ภุญฺชิตุํ ปุญฺญานิ จ กาตุํ. ยํนูนาหํ หีนายาวตฺติตฺวา โภเค จ ภุญฺเชยฺยํ ปุญฺญานิ จ กเรยฺย”’นฺติ? “เอวํ ภนฺเต”ติ “ตํ กึ มญฺญสิ โสณ กุสโล ตฺวํ ปุพฺเพ อคาริกภูโต วีณาย ตนฺติสฺสเร”ติ? “เอวํ ภนฺเต”ติ. “ตํ กึ มญฺญสิ โสณ ยทา เต วีณาย ตนฺติโย อจฺจายตา โหนฺติ อปิ นุ เต วีณา ตสฺมึ สมเย สรวตี วา โหติ กมฺมญฺญา วา”ติ?

assosuṃ kho bhikkhū tesaṃ manussānaṃ ujjhāyantānaṃ khīyantānaṃ vipācentānaṃ. atha kho te bhikkhū bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ. saccaṃ kira bhikkhave chabbaggiyā bhikkhū tālataruṇe chedāpetvā tālapattapādukāyo dhārenti, tāni tālataruṇāni chinnāni milāyantīti. saccaṃ bhagavā. vigarahi buddho bhagavā: kathaṃ hi nāma te bhikkhave moghapurisā tālataruṇe chedāpetvā tālapattapādukāyo dhāressanti, tāni tālataruṇāni chinnāni milāyanti. jīvasaññino hi bhikkhave manussā rukkhasmiṃ. n’ etaṃ bhikkhave appasannānaṃ vā pasādāya --la-- vigarahitvā dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: na bhikkhave tālapattapādukā dhāretabbā. yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā ’ti. |2|

. . . . . . . .

“โน เหตํ ภนฺเต”ติ. “ตํ กึ มญฺญสิ โสณ ยทา เต วีณาย ตนฺติโย อติสิถิลา โหนฺติ อปิ นุ เต วีณา ตสฺมึ สมเย สรวตี วา โหติ กมฺมญฺญา วา”ติ? “โน เหตํ ภนฺเต”ติ. “ตํ กึ มญฺญสิ โสณ ยทา เต วีณาย ตนฺติโย เนว อจฺจายตา โหนฺติ นาติสิถิลา สเม คุเณ ปติฏฺฐิตา อปิ นุ เต วีณา ตสฺมึ สมเย สรวตี วา โหติ กมฺมญฺญา วา”ติ? “เอวํ ภนฺเต”ติ. “เอวเมว โข โสณ อจฺจารทฺธวีริยํ อุทฺธจฺจาย สํวตฺตติ อติลีนวีริยํ โกสชฺชาย สํวตฺตติ. ตสฺมาติห ตฺวํ โสณ วีริยสมตํ อธิฏฺฐห อินฺทฺริยานญฺจ สมตํ ปฏิวิชฺฌ ตตฺถ จ นิมิตฺตํ คณฺหาหี”ติ. “เอวํ ภนฺเต”ติ โข อายสฺมา โสโณ ภควโต ปจฺจสฺโสสิ.

tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū bhagavatā tālapattapādukā paṭikkhittā ’ti veḷutaruṇe chedāpetvā veḷupattapādukāyo dhārenti, tāni ... (= 1.2. Read veḷuinstead of tāla-) ... na bhikkhave veḷupattapādukā dhāretabbā. yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā ’ti. |3|

. . .

อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ โสณํ อิมินา โอวาเทน โอวทิตฺวา เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส สมฺมิญฺชิตํ วา พาหํ ปสาเรยฺย ปสาริตํ วา พาหํ สมิญฺเชยฺย เอวเมว สีตวเน อายสฺมโต โสณสฺส สมฺมุเข อนฺตรหิโต คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต ปาตุรโหสิ. อถ โข อายสฺมา โสโณ อปเรน สมเยน วีริยสมตํ อธิฏฺฐาสิ อินฺทฺริยานญฺจ สมตํ ปฏิวิชฺฌิ ตตฺถ จ นิมิตฺตํ อคฺคเหสิ. อถ โข อายสฺมา โสโณ เอโก วูปกฏฺโฐ อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต น จิรสฺเสว ยสฺสตฺถาย กุลปุตฺตา สมฺมเทว อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชนฺติ ตทนุตฺตรํ พฺรหฺมจริยปริโยสานํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหาสิ. ‘ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายา’ติ อภิญฺญาสิ. อญฺญตโร จ ปนายสฺมา โสโณ อรหตํ อโหสิ.

||7||

๒๔๔. อถ โข อายสฺมโต โสณสฺส อรหตฺตปฺปตฺตสฺส เอตทโหสิ “ยํนูนาหํ ภควโต สนฺติเก อญฺญํ พฺยากเรยฺย”นฺติ.

atha kho bhagavā Bārāṇasiyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā yena Bhaddiyaṃ tena cārikaṃ pakkāmi. anupubbena cārikaṃ caramāno yena Bhaddiyaṃ tad avasari. tatra sudaṃ bhagavā Bhaddiye viharati Jātiyāvane. tena (190) kho pana samayena Bhaddiyā bhikkhū anekavihitaṃ pādukaṃ maṇḍanānuyogam anuyuttā viharanti, tiṇapādukaṃ karonti pi kārāpenti pi, muñjapād.k.pi k.pi, babbajapād.k.pi k.pi, hintālapād.k.pi k.pi, kamalapād.k.pi k.pi, kambalapād.k.pi k.pi, riñcanti uddesaṃ paripucchaṃ adhisīlaṃ adhicittaṃ adhipaññaṃ. |1|

. . . .

อถ โข อายสฺมา โสโณ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา โสโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ โย โส ภนฺเต ภิกฺขุ อรหํ ขีณาสโว วุสิตวา กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ ปริกฺขีณภวสญฺโญชโน สมฺมทญฺญา วิมุตฺโต โส ฉฏฺฐานานิ อธิมุตฺโต โหติ เนกฺขมฺมาธิมุตฺโต โหติ ปวิเวกาธิมุตฺโต โหติ อพฺยาปชฺชาธิมุตฺโต โหติ อุปาทานกฺขยาธิมุตฺโต โหติ ตณฺหกฺขยาธิมุตฺโต โหติ อสมฺโมหาธิมุตฺโต โหติ. “สิยา โข ปน ภนฺเต อิเธกจฺจสฺส อายสฺมโต เอวมสฺส ‘เกวลํ สทฺธามตฺตกํ นูน อยมายสฺมา นิสฺสาย เนกฺขมฺมาธิมุตฺโต’ติ น โข ปเนตํ ภนฺเต เอวํ ทฏฺฐพฺพํ.

ye te bhikkhū appicchā, te ujjhāyanti khīyanti vipācenti: kathaṃ hi nāma Bhaddiyā bhikkhū anekavihitaṃ pādukaṃ maṇḍanānuyogam anuyuttā viharissanti, tiṇapādukaṃ karissanti pi kārāpessanti pi ... riñcissanti uddesaṃ paripucchaṃ adhisīlaṃ adhicittaṃ adhipaññan ti. atha kho te bhikkhū bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ. saccaṃ kira bhikkhave Bhaddiyā bhikkhū anekavihitaṃ pādukaṃ maṇḍanānuyogam anuyuttā viharanti, tiṇapādukaṃ karonti pi kārāpenti pi --la-- riñcanti uddesaṃ ... adhipaññan ti. saccaṃ bhagavā. vigarahi buddho bhagavā: kathaṃ hi nāma te bhikkhave moghapurisā anekavihitaṃ pādukaṃ maṇḍanānuyogam anuyuttā viharissanti, tiṇapādukaṃ karissanti pi kārāpessanti pi -- la -riñcissanti uddesaṃ paripucchaṃ adhisīlaṃ adhicittaṃ adhipaññaṃ. n’ etaṃ bhikkhave appasannānaṃ vā pasādāya. |2|

. . . . . .

ขีณาสโว ภนฺเต ภิกฺขุ วุสิตวา กตกรณีโย กรณียมตฺตานํ อสมนุปสฺสนฺโต กตสฺส วา ปฏิจยํ ขยา ราคสฺส วีตราคตฺตา เนกฺขมฺมาธิมุตฺโต โหติ ขยา โทสสฺส วีตโทสตฺตา เนกฺขมฺมาธิมุตฺโต โหติ ขยา โมหสฺส วีตโมหตฺตา เนกฺขมฺมาธิมุตฺโต โหติ. “สิยา โข ปน ภนฺเต อิเธกจฺจสฺส อายสฺมโต เอวมสฺส ‘ลาภสกฺการสิโลกํ นูน อยมายสฺมา นิกามยมาโน ปวิเวกาธิมุตฺโต’ติ. น โข ปเนตํ ภนฺเต เอวํ ทฏฺฐพฺพํ. ขีณาสโว ภนฺเต ภิกฺขุ วุสิตวา กตกรณีโย กรณียมตฺตานํ อสมนุปสฺสนฺโต กตสฺส วา ปฏิจยํ ขยา ราคสฺส วีตราคตฺตา ปวิเวกาธิมุตฺโต โหติ ขยา โทสสฺส วีตโทสตฺตา ปวิเวกาธิมุตฺโต โหติ ขยา โมหสฺส วีตโมหตฺตา ปวิเวกาธิมุตฺโต โหติ. “สิยา โข ปน ภนฺเต อิเธกจฺจสฺส อายสฺมโต เอวมสฺส ‘สีลพฺพตปรามาสํ นูน อยมายสฺมา สารโต ปจฺจาคจฺฉนฺโต อพฺยาปชฺชาธิมุตฺโต’ติ. น โข ปเนตํ ภนฺเต เอวํ ทฏฺฐพฺพํ. ขีณาสโว ภนฺเต ภิกฺขุ วุสิตวา กตกรณีโย กรณียมตฺตานํ อสมนุปสฺสนฺโต กตสฺส วา ปฏิจยํ ขยา ราคสฺส วีตราคตฺตา อพฺยาปชฺชาธิมุตฺโต โหติ ขยา โทสสฺส วีตโทสตฺตา อพฺยาปชฺชาธิมุตฺโต โหติ ขยา โมหสฺส วีตโมหตฺตา อพฺยาปชฺชาธิมุตฺโต โหติ. “ขยา ราคสฺส วีตราคตฺตา อุปาทานกฺขยาธิมุตฺโต โหติ ขยา โทสสฺส วีตโทสตฺตา อุปาทานกฺขยาธิมุตฺโต โหติ ขยา โมหสฺส วีตโมหตฺตา อุปาทานกฺขยาธิมุตฺโต โหติ. “ขยา ราคสฺส วีตราคตฺตา ตณฺหกฺขยาธิมุตฺโต โหติ ขยา โทสสฺส วีตโทสตฺตา ตณฺหกฺขยาธิมุตฺโต โหติ ขยา โมหสฺส วีตโมหตฺตา ตณฺหกฺขยาธิมุตฺโต โหติ. “ขยา ราคสฺส วีตราคตฺตา อสมฺโมหาธิมุตฺโต โหติ ขยา โทสสฺส วีตโทสตฺตา อสมฺโมหาธิมุตฺโต โหติ ขยา โมหสฺส วีตโมหตฺตา อสมฺโมหาธิมุตฺโต โหติ.

vigarahitvā dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: na bhikkhave tiṇapādukā dhāretabbā, na muñjapādukā dhāretabbā, na babbajap.dh., na hintālap.dh., na kamalap.dh., na kambalap.dh., na sovaṇṇamayā p.dh., na rūpiyamayā p.dh., na maṇimayā p.dh., na veḷuriyamayā p.dh., na phalikamayā p.dh., na kaṃsamayā p.dh., na kācamayā p.dh., na tipumayā p.dh., na sīsamayā p.dh., na tambalohamayā p.dhāretabbā. yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa. na ca bhikkhave kāci saṃkamanīyā pādukā dhāretabbā. yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa. anujānāmi bhikkhave tisso pādukāyo dhuvaṭṭhāniyā asaṃkamanīyāyo, vaccapādukaṃ, passāvapādukaṃ, ācamanapādukan ti. |3|

. . . . .

“เอวํ สมฺมา วิมุตฺตจิตฺตสฺส ภนฺเต ภิกฺขุโน ภุสา เจปิ จกฺขุวิญฺเญยฺยา รูปา จกฺขุสฺส อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ เนวสฺส จิตฺตํ ปริยาทิยนฺติ. อมิสฺสีกตเมวสฺส จิตฺตํ โหติ ฐิตํ อาเนญฺชปฺปตฺตํ วยญฺจสฺสานุปสฺสติ. ภุสา เจปิ โสตวิญฺเญยฺยา สทฺทาฯเปฯ ฆานวิญฺเญยฺยา คนฺธา… ชิวฺหาวิญฺเญยฺยา รสา… กายวิญฺเญยฺยา โผฏฺฐพฺพา… มโนวิญฺเญยฺยา ธมฺมา มนสฺส อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ เนวสฺส จิตฺตํ ปริยาทิยนฺติ อมิสฺสีกตเมวสฺส จิตฺตํ โหติ ฐิตํ อาเนญฺชปฺปตฺตํ วยญฺจสฺสานุปสฺสติ. เสยฺยถาปิ ภนฺเต เสโล ปพฺพโต อจฺฉิทฺโท อสุสิโร เอกคฺฆโน ปุรตฺถิมาย เจปิ ทิสาย อาคจฺเฉยฺย ภุสา วาตวุฏฺฐิ เนว นํ สงฺกมฺเปยฺย น สมฺปกมฺเปยฺย น สมฺปเวเธยฺย ปจฺฉิมาย เจปิ ทิสาย อาคจฺเฉยฺย ภุสา วาตวุฏฺฐิฯเปฯ อุตฺตราย เจปิ ทิสายฯเปฯ ทกฺขิณาย เจปิ ทิสาย อาคจฺเฉยฺย ภุสา วาตวุฏฺฐิ เนว นํ สงฺกมฺเปยฺย น สมฺปกมฺเปยฺย น สมฺปเวเธยฺย เอวเมว โข ภนฺเต เอวํ สมฺมา วิมุตฺตจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน ภุสา เจปิ จกฺขุวิญฺเญยฺยา รูปา จกฺขุสฺส อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ เนวสฺส จิตฺตํ ปริยาทิยนฺติ อมิสฺสีกตเมวสฺส จิตฺตํ โหติ ฐิตํ อาเนญฺชปฺปตฺตํ วยญฺจสฺสานุปสฺสติ. ภุสา เจปิ โสตวิญฺเญยฺยา สทฺทาฯเปฯ ฆานวิญฺเญยฺยา คนฺธา… ชิวฺหาวิญฺเญยฺยา รสา… กายวิญฺเญยฺยา โผฏฺฐพฺพา… มโนวิญฺเญยฺยา ธมฺมา มนสฺส อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ เนวสฺส จิตฺตํ ปริยาทิยนฺติ อมิสฺสีกตเมวสฺส จิตฺตํ โหติ ฐิตํ อาเนญฺชปฺปตฺตํ วยญฺจสฺสานุปสฺสตี”ติ. เนกฺขมฺมํ อธิมุตฺตสฺส ปวิเวกญฺจ เจตโส. อพฺยาปชฺชาธิมุตฺตสฺส อุปาทานกฺขยสฺส จฯ ตณฺหกฺขยาธิมุตฺตสฺส อสมฺโมหญฺจ เจตโส. ทิสฺวา อายตนุปฺปาทํ สมฺมา จิตฺตํ วิมุจฺจติฯ

||8||

ตสฺส สมฺมาวิมุตฺตสฺส สนฺตจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน. กตสฺส ปฏิจโย นตฺถิ กรณียํ น วิชฺชติฯ

atha kho bhagavā Bhaddiye yathābhirantaṃ viharitvā yena Sāvatthi tena cārikaṃ pakkāmi. anupubbena cārikaṃ caramāno yena Sāvatthi tad avasari. tatra sudaṃ bhagavā Sāvatthiyaṃ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena chabbaggiyā (191) bhikkhū Aciravatiyā nadiyā gāvīnaṃ tarantīnaṃ visāṇesu pi gaṇhanti, kaṇṇesu pi gaṇhanti, gīvāya pi gaṇhanti, cheppāya pi gaṇhanti, piṭṭhim pi abhirūhanti, rattacittāpi aṅgajātaṃ chupanti, vacchatarī pi ogāhetvā mārenti. |1|

. . . .

เสโล ยถา เอกคฺฆโน วาเตน น สมีรติ. เอวํ รูปา รสา สทฺทา คนฺธา ผสฺสา จ เกวลาฯ อิฏฺฐา ธมฺมา อนิฏฺฐา จ น ปเวเธนฺติ ตาทิโน. ฐิตํ จิตฺตํ วิปฺปมุตฺตํ วยญฺจสฺสานุปสฺสตีติฯ (โสณโกฬิวิสวตฺถุ นิฏฺฐิตํ.) (๑๔๘. ทิคุณาทิอุปาหนปฏิกฺเขโป) ๒๔๕. อถ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “เอวํ โข ภิกฺขเว กุลปุตฺตา อญฺญํ พฺยากโรนฺติ

manussā ujjhāyanti khīyanti vipācenti: kathaṃ hi nāma samaṇā Sakyaputtiyā gāvīnaṃ tarantīnaṃ visāṇesu pi gahessanti --gha-- seyyathāpi gihikāmabhogino ’ti. assosuṃ kho bhikkhū tesaṃ manussānaṃ ujjhāyantānaṃ khīyantānaṃ vipācentānaṃ. atha kho te bhikkhū bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ. saccaṃ kira bhikkhave --la-- saccaṃ bhagavā. |2|

. . . .

อตฺโถ จ วุตฺโต อตฺตา จ อนุปนีโต. อถ จ ปนิเธกจฺเจ โมฆปุริสา หสมานกํ มญฺเญ อญฺญํ พฺยากโรนฺติ เต ปจฺฉา วิฆาตํ อาปชฺชนฺตี”ติ. อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ โสณํ อามนฺเตสิ “ตฺวํ โขสิ โสณ สุขุมาโล. อนุชานามิ เต โสณ เอกปลาสิกํ อุปาหน”นฺติ.

vigarahitvā dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: na bhikkhave gāvīnaṃ visāṇesu gahetabbaṃ, na kaṇṇesu gahetabbaṃ, na gīvāya gahetabbaṃ, na cheppāya gahetabbaṃ, na piṭṭhī abhirūhitabbā. yo abhirūheyya, āpatti dukkaṭassa. na ca bhikkhave rattacittena aṅgajātaṃ chupitabbaṃ. yo chupeyya, āpatti thullaccayassa. na vacchatarī māretabbā. yo māreyya, yathādhammo kāretabbo ’ti. |3|

. . . . . .

“อหํ โข ภนฺเต อสีติสกฏวาเห หิรญฺญํ โอหาย อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต สตฺตหตฺถิกญฺจ อนีกํ. อถาหํ ภนฺเต เอกปลาสิกํ เจ อุปาหนํ ปริหริสฺสามิ ตสฺส เม ภวิสฺสนฺติ วตฺตาโร ‘โสโณ โกฬิวิโส อสีติสกฏวาเห หิรญฺญํ โอหาย อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต สตฺตหตฺถิกญฺจ อนีกํ. โส ทานายํ เอกปลาสิกาสุ อุปาหนาสุ สตฺโต’ติ. สเจ ภควา ภิกฺขุสงฺฆสฺส อนุชานิสฺสติ อหมฺปิ ปริภุญฺชิสฺสามิ โน เจ ภควา ภิกฺขุสงฺฆสฺส อนุชานิสฺสติ อหมฺปิ น ปริภุญฺชิสฺสามี”ติ. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “อนุชานามิ ภิกฺขเว เอกปลาสิกํ อุปาหนํ. น ภิกฺขเว ทิคุณา อุปาหนา ธาเรตพฺพา. น ติคุณา อุปาหนา ธาเรตพฺพา. น คุณงฺคุณูปาหนา ธาเรตพฺพา. โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ. (ทิคุณาทิอุปาหนปฏิกฺเขโป นิฏฺฐิโต.)

tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū yānena yāyanti, itthiyuttena pi purisantarena, purisayuttena pi itthantarena. manussā ujjhāyanti khīyanti vipācenti: seyyathāpi Gaṅgāmahiyāyā ’ti. bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ. na bhikkhave yānena yāyitabbaṃ. yo yāyeyya, āpatti dukkaṭassā ’ti. |4|

. . . . .

(๑๔๙. สพฺพนีลิกาทิปฏิกฺเขโป) ๒๔๖. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สพฺพนีลิกา อุปาหนาโย ธาเรนฺติฯเปฯ สพฺพปีติกา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ… สพฺพโลหิติกา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ… สพฺพมญฺชิฏฺฐิกา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ สพฺพกณฺหา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ… สพฺพมหารงฺครตฺตา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ… สพฺพมหานามรตฺตา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.

||9||

น ภิกฺขเว สพฺพนีลิกา อุปาหนา ธาเรตพฺพาฯเปฯ น สพฺพปีติกา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น สพฺพโลหิติกา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น สพฺพมญฺชิฏฺฐิกา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น สพฺพกณฺหา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น สพฺพมหารงฺครตฺตา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น สพฺพมหานามรตฺตา อุปาหนา ธาเรตพฺพา.

tena kho pana samayena aññataro bhikkhu Kosalesu janapadesu Sāvatthiṃ gacchanto bhagavantaṃ dassanāya antarā magge gilāno hoti. atha kho so bhikkhu maggā okkamma aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi. manussā taṃ bhikkhuṃ disvā etad avocuṃ: kahaṃ ayyo bhante gamissatīti. Sāvatthiṃ kho ahaṃ āvuso gamissāmi bhagavantaṃ dassanāyā ’ti. |1|

. . . .

โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู นีลกวทฺธิกา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ปีตกวทฺธิกา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ โลหิตกวทฺธิกา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ มญฺชิฏฺฐิกวทฺธิกา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ กณฺหวทฺธิกา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ มหารงฺครตฺตวทฺธิกา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ มหานามรตฺตวทฺธิกา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.

ehi bhante gamissāmā ’ti. nāhaṃ āvuso sakkomi, gilāno ’mhīti. ehi bhante yānaṃ abhirūhā ’ti. alaṃ āvuso paṭikkhittaṃ bhagavatā yānan ti kukkuccāyanto yānaṃ nābhirūhi. atha kho so bhikkhu Sāvatthiṃ gantvā bhikkhūnaṃ etam atthaṃ ārocesi. bhikkhū bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ. anujānāmi bhikkhave gilānassa yānan ti. |2|

. . . . . . .

น ภิกฺขเว นีลกวทฺธิกา อุปาหนา ธาเรตพฺพาฯเปฯ น ปีตกวทฺธิกา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น โลหิตกวทฺธิกา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น มญฺชิฏฺฐิกวทฺธิกา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น กณฺหวทฺธิกา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น มหารงฺครตฺตวทฺธิกา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น มหานามรตฺตวทฺธิกา อุปาหนา ธาเรตพฺพา. โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ขลฺลกพทฺธา อุปาหนาโย ธาเรนฺติฯเปฯ ปุฏพทฺธา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ปาลิคุณฺฐิมา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ตูลปุณฺณิกา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ติตฺติรปตฺติกา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ เมณฺฑวิสาณวทฺธิกา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ อชวิสาณวทฺธิกา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ วิจฺฉิกาฬิกา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ โมรปิญฺฉ ปริสิพฺพิตา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ จิตฺรา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น ภิกฺขเว ขลฺลกพทฺธา อุปาหนา ธาเรตพฺพาฯเปฯ น ปุฏพทฺธา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น ปาลิคุณฺฐิมา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น ตูลปุณฺณิกา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น ติตฺติรปตฺติกา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น เมณฺฑวิสาณวทฺธิกา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น อชวิสาณวทฺธิกา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น วิจฺฉิกาฬิกา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น โมรปิญฺฉปริสิพฺพิตา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น จิตฺรา อุปาหนา ธาเรตพฺพา. โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.

atha kho bhikkhūnaṃ etad ahosi: itthiyuttaṃ nu kho purisayuttaṃ nu kho ’ti. bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ. (192) anujānāmi bhikkhave purisayuttaṃ hatthavaṭṭakan ti. tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno yānugghātena bāḷhataraṃ aphāsu ahosi. bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ. anujānāmi bhikkhave sivikaṃ pāṭaṅkin ti. |3|

. . . . . .

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สีหจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนาโย ธาเรนฺติฯเปฯ พฺยคฺฆจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ทีปิจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ อชินจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ อุทฺทจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ มชฺชารจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ กาฬกจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ลุวกจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น ภิกฺขเว สีหจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนา ธาเรตพฺพาฯเปฯ น พฺยคฺฆจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น ทีปิจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น อชินจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น อุทฺทจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น มชฺชารจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น กาฬกจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น ลุวกจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนา ธาเรตพฺพา. โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ. ( สพฺพนีลิกาทิปฏิกฺเขโป นิฏฺฐิโต.)

tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū uccāsayanamahāsayanāni dhārenti seyyath’ īdaṃ: āsandiṃ, pallaṅkaṃ, {goṇakaṃ,} cittakaṃ, paṭikaṃ, paṭalikaṃ, tūlikaṃ, vikatikaṃ, uddhalomiṃ, ekantalomiṃ, kaṭṭhissaṃ, koseyyaṃ, kuttakaṃ, hatthattharaṃ, assattharaṃ, rathattharaṃ, ajinappaveṇiṃ, kadalimigapavarapaccattharaṇaṃ, sauttaracchadaṃ, ubhatolohitakūpadhānaṃ. manussā vihāracārikaṃ āhiṇḍantā passitvā ujjhāyanti khīyanti vipācenti: seyyathāpi gihikāmabhogino ’ti. bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ. |4|

. . .

(๑๕๐. โอมุกฺกคุณงฺคุณูปาหนานุชานนา) ๒๔๗. อถ โข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย ราชคหํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ อญฺญตเรน ภิกฺขุนา ปจฺฉาสมเณน. อถ โข โส ภิกฺขุ ขญฺชมาโน ภควนฺตํ ปิฏฺฐิโต ปิฏฺฐิโต อนุพนฺธิ.

na bhikkhave uccāsayanamahāsayanāni dhāretabbāni seyyath’ īdaṃ: āsandi, pallaṅko, goṇako, cittakā, paṭikā, paṭalikā, tūlikā, vikatikā, uddhalomī, ekantalomī, kaṭṭhissaṃ, koseyyaṃ, kuttakaṃ, hatthattharaṃ, assattharaṃ, rathattharaṃ, ajinappaveṇi, kadalimigapavarapaccattharaṇaṃ, sauttaracchadaṃ, ubhatolohitakūpadhānaṃ. yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā ’ti. |5|

. .

อทฺทสา โข อญฺญตโร อุปาสโก คุณงฺคุณูปาหนา อาโรหิตฺวา ภควนฺตํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา อุปาหนา อาโรหิตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เยน โส ภิกฺขุ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ตํ ภิกฺขุํ อภิวาเทตฺวา เอตทโวจ “กิสฺส ภนฺเต อยฺโย ขญฺชตี”ติ

tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū bhagavatā uccāsayanamahāsayanāni paṭikkhittānīti mahācammāni dhārenti, sīhacammaṃ, vyagghacammaṃ, dīpicammaṃ. tāni mañcappamāṇena pi chinnāni honti, pīṭhappamāṇena pi chinnāni honti, anto pi mañce paññattāni honti, bahi pi mañce paññattāni honti, anto pi pīṭhe paññattāni honti, bahi pi pīṭhe paññattāni honti. manussā vihāracārikaṃ āhiṇḍantā passitvā ujjhāyanti khīyanti vipācenti: seyyathāpi gihikāmabhogino ’ti. bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ. na bhikkhave mahācammāni dhāretabbāni, sīhacammaṃ, vyagghacammaṃ, dīpicammaṃ. yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā ’ti. |6|

. . . . . .

“ปาทา เม อาวุโส ผลิตา”ติ. “หนฺท ภนฺเต อุปาหนาโย”ติ. “อลํ อาวุโส ปฏิกฺขิตฺตา ภควตา คุณงฺคุณูปาหนา”ติ. “คณฺหาเหตา ภิกฺขุ อุปาหนาโย”ติ. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “อนุชานามิ ภิกฺขเว โอมุกฺกํ คุณงฺคุณูปาหนํ. น ภิกฺขเว นวา คุณงฺคุณูปาหนา ธาเรตพฺพา.

tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū bhagavatā mahācammāni paṭikkhittānīti gocammāni dhārenti. tāni mañcappamāṇena pi chinnāni honti ... bahi pi pīṭhe paññattāni honti. aññataro pāpabhikkhu aññatarassa pāpupāsakassa kulūpako hoti. atha kho so pāpabhikkhu pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaraṃ ādāya yena tassa {pāpupāsakassa} nivesanaṃ ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā paññatte āsane nisīdi. atha kho (193) so pāpupāsako yena so pāpabhikkhu ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā taṃ pāpabhikkhuṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. |7|

. . . . .

โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ. (โอมุกฺกคุณงฺคุณูปาหนานุชานนา นิฏฺฐิตา.) (๑๕๑. อชฺฌาราเม อุปาหนปฏิกฺเขโป) ๒๔๘. เตน โข ปน สมเยน ภควา อชฺโฌกาเส อนุปาหโน จงฺกมติ. สตฺถา อนุปาหโน จงฺกมตีติ เถราปิ ภิกฺขู อนุปาหนา จงฺกมนฺติ.

tena kho pana samayena tassa {pāpupāsakassa} vacchako hoti taruṇako abhirūpo dassanīyo pāsādiko citro seyyathāpi dīpicchāpo. atha kho so pāpabhikkhu taṃ vacchakaṃ sakkaccaṃ upanijjhāyati. atha kho so pāpupāsako taṃ pāpabhikkhuṃ etad avoca: kissa bhante ayyo imaṃ vacchakaṃ sakkaccaṃ upanijjhāyatīti. attho me āvuso imassa vacchakassa cammenā ’ti. atha kho so pāpupāsako taṃ vacchakaṃ vadhitvā cammaṃ vidhūnitvā tassa pāpabhikkhuno pādāsi. atha kho so pāpabhikkhu taṃ cammaṃ saṃghāṭiyā paṭicchādetvā agamāsi. |8|

. . . . . .

ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สตฺถริ อนุปาหเน จงฺกมมาเน เถเรสุปิ ภิกฺขูสุ อนุปาหเนสุ จงฺกมมาเนสุ สอุปาหนา จงฺกมนฺติ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉาฯเปฯ เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “กถญฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สตฺถริ อนุปาหเน จงฺกมมาเน เถเรสุปิ ภิกฺขูสุ อนุปาหเนสุ จงฺกมมาเนสุ สอุปาหนา จงฺกมิสฺสนฺตี”ติ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯเปฯ “สจฺจํ กิร ภิกฺขเว ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สตฺถริ อนุปาหเน จงฺกมมาเน เถเรสุปิ ภิกฺขูสุ อนุปาหเนสุ จงฺกมมาเนสุ สอุปาหนา จงฺกมนฺตี”ติ? “สจฺจํ ภควา”ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควาฯเปฯ “กถญฺหิ นาม เต ภิกฺขเว โมฆปุริสา สตฺถริ อนุปาหเน จงฺกมมาเน เถเรสุปิ ภิกฺขูสุ อนุปาหเนสุ จงฺกมมาเนสุ สอุปาหนา จงฺกมิสฺสนฺติ.

atha kho sā gāvī vacchagiddhinī taṃ pāpabhikkhuṃ piṭṭhito-piṭṭhito anubandhi. bhikkhū evam āhaṃsu: kissa ty āyaṃ āvuso gāvī piṭṭhito-piṭṭhito anubaddhā ’ti. aham pi kho āvuso na jānāmi kena my āyaṃ gāvī piṭṭhito-piṭṭhito anubaddhā ’ti. tena kho pana samayena tassa pāpabhikkhuno saṃghāṭī lohitena makkhitā hoti. bhikkhū evam āhaṃsu: ayaṃ pana te avuso saṃghāṭī kiṃ katā ’ti. atha kho so pāpabhikkhu bhikkhūnaṃ etam atthaṃ ārocesi. kiṃ pana tvaṃ āvuso pāṇātipāte samādapesīti. evaṃ āvuso ’ti. ye te bhikkhū appicchā, te ujjhāyanti khīyanti vipācenti: kathaṃ hi nāma bhikkhu pāṇātipāte samādapessati. nanu bhagavatā anekapariyāyena pāṇātipāto garahito pāṇātipātā veramaṇī pasatthā ’ti. atha kho te bhikkhū bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ. |9|

. . . . . . . . . . .

อิเม หิ นาม ภิกฺขเว คิหี โอทาตวตฺถวสนกา อภิชีวนิกสฺส สิปฺปสฺส การณา อาจริเยสุ สคารวา สปฺปติสฺสา สภาควุตฺติกา วิหริสฺสนฺติ. อิธ โข ตํ ภิกฺขเว โสเภถ ยํ ตุมฺเห เอวํ สฺวากฺขาเต ธมฺมวินเย ปพฺพชิตา สมานา อาจริเยสุ อาจริยมตฺเตสุ อุปชฺฌาเยสุ อุปชฺฌายมตฺเตสุ อคารวา อปฺปติสฺสา อสภาควุตฺติกา วิหเรยฺยาถ. เนตํ ภิกฺขเว อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทายฯเปฯ วิครหิตฺวาฯเปฯ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “น ภิกฺขเว อาจริเยสุ อาจริยมตฺเตสุ อุปชฺฌาเยสุ อุปชฺฌายมตฺเตสุ อนุปาหเนสุ จงฺกมมาเนสุ สอุปาหเนน จงฺกมิตพฺพํ. โย จงฺกเมยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส น จ ภิกฺขเว อชฺฌาราเม อุปาหนา ธาเรตพฺพา. โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ. ๒๔๙. เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน ปาทขิลาพาโธ โหติ. ตํ ภิกฺขู ปริคฺคเหตฺวา อุจฺจารมฺปิ ปสฺสาวมฺปิ นิกฺขาเมนฺติ. อทฺทสา โข ภควา เสนาสนจาริกํ อาหิณฺฑนฺโต เต ภิกฺขู ตํ ภิกฺขุํ ปริคฺคเหตฺวา อุจฺจารมฺปิ ปสฺสาวมฺปิ นิกฺขาเมนฺเต ทิสฺวาน เยน เต ภิกฺขู เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา เต ภิกฺขู เอตทโวจ “กึ อิมสฺส ภิกฺขเว ภิกฺขุโน อาพาโธ”ติ?

atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe bhikkhusaṃghaṃ sannipātāpetvā taṃ pāpabhikkhuṃ paṭipucchi: saccaṃ kira tvaṃ bhikkhu pāṇātipāte samādapesīti. saccaṃ bhagavā. kathaṃ hi nāma tvaṃ moghapurisa pāṇātipāte samādapessasi. nanu mayā moghapurisa anekapariyāyena pāṇātipāto garahito, pāṇātipātā veramaṇī pasatthā. n’ etaṃ moghapurisa appasannānaṃ vā pasādāya. vigarahitvā dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: na bhikkhave pāṇātipāte samādapetabbaṃ. yo samādapeyya, yathādhammo kāretabbo. na bhikkhave gocammaṃ dhāretabbaṃ. yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa. na ca bhikkhave kiñci cammaṃ dhāretabbaṃ. yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā ’ti. |10|

. . . . . . . . . . .

“อิมสฺส ภนฺเต อายสฺมโต ปาทขิลาพาโธ อิมํ มยํ ปริคฺคเหตฺวา อุจฺจารมฺปิ ปสฺสาวมฺปิ นิกฺขาเมมา”ติ. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “อนุชานามิ ภิกฺขเว ยสฺส ปาทา วา ทุกฺขา ปาทา วา ผลิตา ปาทขิโล วา อาพาโธ อุปาหนํ ธาเรตุ”นฺติ. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู อโธเตหิ ปาเทหิ มญฺจมฺปิ ปีฐมฺปิ อภิรุหนฺติ จีวรมฺปิ เสนาสนมฺปิ ทุสฺสติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ ภิกฺขเว ‘อิทานิ มญฺจํ วา ปีฐํ วา อภิรุหิสฺสามี”ติ อุปาหนํ ธาเรตุนฺติ. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู รตฺติยา อุโปสถคฺคมฺปิ สนฺนิสชฺชมฺปิ คจฺฉนฺตา อนฺธกาเร ขาณุมฺปิ กณฺฏกมฺปิ อกฺกมนฺติ ปาทา ทุกฺขา โหนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ ภิกฺขเว อชฺฌาราเม อุปาหนํ ธาเรตุํ อุกฺกํ ปทีปํ กตฺตรทณฺฑนฺติ. (อชฺฌาราเม อุปาหนปฏิกฺเขโป นิฏฺฐิโต.) (๑๕๒. กฏฺฐปาทุกาทิปฏิกฺเขโป) ๒๕๐. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู รตฺติยา ปจฺจูสสมยํ ปจฺจุฏฺฐาย กฏฺฐปาทุกาโย อภิรุหิตฺวา อชฺโฌกาเส จงฺกมนฺติ อุจฺจาสทฺทา มหาสทฺทา ขฏขฏสทฺทา อเนกวิหิตํ ติรจฺฉานกถํ กเถนฺตา เสยฺยถิทํ ราชกถํ โจรกถํ มหามตฺตกถํ เสนากถํ ภยกถํ ยุทฺธกถํ อนฺนกถํ ปานกถํ วตฺถกถํ สยนกถํ มาลากถํ คนฺธกถํ ญาติกถํ ยานกถํ คามกถํ นิคมกถํ นครกถํ ชนปทกถํ อิตฺถิกถํ สูรกถํ วิสิขากถํ กุมฺภฏฺฐานกถํ ปุพฺพเปตกถํ นานตฺตกถํ โลกกฺขายิกํ สมุทฺทกฺขายิกํ อิติภวาภวกถํ อิติ วา กีฏกมฺปิ อกฺกมิตฺวา มาเรนฺติ ภิกฺขูปิ สมาธิมฺหา จาเวนฺติ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉาฯเปฯ เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “กถญฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู รตฺติยา ปจฺจูสสมยํ ปจฺจุฏฺฐาย กฏฺฐปาทุกาโย อภิรุหิตฺวา อชฺโฌกาเส จงฺกมิสฺสนฺติ อุจฺจาสทฺทา มหาสทฺทา ขฏขฏสทฺทา อเนกวิหิตํ ติรจฺฉานกถํ กเถนฺตา เสยฺยถิทํ ราชกถํ โจรกถํฯเปฯ อิติภวาภวกถํ อิติ วา กีฏกมฺปิ อกฺกมิตฺวา มาเรสฺสนฺติ ภิกฺขูปิ สมาธิมฺหา จาเวสฺสนฺตี”ติ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯเปฯ “สจฺจํ กิร ภิกฺขเว ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู รตฺติยา ปจฺจูสสมยํ ปจฺจุฏฺฐาย กฏฺฐปาทุกาโย อภิรุหิตฺวา อชฺโฌกาเส จงฺกมนฺติ อุจฺจาสทฺทา มหาสทฺทา ขฏขฏสทฺทา อเนกวิหิตํ ติรจฺฉานกถํ กเถนฺตา เสยฺยถิทํ ราชกถํ โจรกถํฯเปฯ อิติภวาภวกถํ อิติ วา กีฏกมฺปิ อกฺกมิตฺวา มาเรนฺติ ภิกฺขูปิ สมาธิมฺหา จาเวนฺตี”ติ? “สจฺจํ ภควา”ติฯเปฯ

||10||

วิครหิตฺวา ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “น ภิกฺขเว กฏฺฐปาทุกา ธาเรตพฺพา.

(194) tena kho pana samayena manussānaṃ mañcam pi pīṭham pi cammonaddhāni honti cammavinaddhāni. bhikkhū kukkuccāyantā nābhinisīdanti. bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ. anujānāmi bhikkhave gihivikataṃ abhinisīdituṃ, na tv eva abhinipajjitun ti. tena kho pana samayena vihārā cammabandhehi ogumphiyanti. bhikkhū kukkuccāyantā nābhinisīdanti. bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ. anujānāmi bhikkhave bandhanamattaṃ abhinisīditun ti. |1|

. . . . . . . .

โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ. อถ โข ภควา ราชคเห ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน พาราณสี เตน จาริกํ ปกฺกามิ. อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน พาราณสี ตทวสริ. ตตฺร สุทํ ภควา พาราณสิยํ วิหรติ อิสิปตเน มิคทาเย. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ภควตา กฏฺฐปาทุกา ปฏิกฺขิตฺตาติ ตาลตรุเณ เฉทาเปตฺวา ตาลปตฺตปาทุกาโย ธาเรนฺติ ตานิ ตาลตรุณานิ ฉินฺนานิ มิลายนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “กถญฺหิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา ตาลตรุเณ เฉทาเปตฺวา ตาลปตฺตปาทุกาโย ธาเรสฺสนฺติ ตานิ ตาลตรุณานิ ฉินฺนานิ มิลายนฺติ

||11||

เอกินฺทฺริยํ สมณา สกฺยปุตฺติยา ชีวํ วิเหเฐนฺตี”ติ.

tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū saupāhanā gāmaṃ pavisanti. manussā ujjhāyanti khīyanti vipācenti: seyyathāpi gihikāmabhogino ’ti. bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ. na bhikkhave saupāhanena gāmo pavisitabbo. yo paviseyya, āpatti dukkaṭassā ’ti. tena kho pana samayena aññataro bhikkhu gilāno hoti, na sakkoti upāhanena vinā gāmaṃ pavisituṃ. bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ. anujānāmi bhikkhave gilānena bhikkhunā saupāhanena gāmaṃ pavisitun ti. |1|

. . . . . . . .

อสฺโสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯเปฯ “สจฺจํ กิร ภิกฺขเว ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ตาลตรุเณ เฉทาเปตฺวา ตาลปตฺตปาทุกาโย ธาเรนฺติ ตานิ ตาลตรุณานิ ฉินฺนานิ มิลายนฺตี”ติ? สจฺจํ ภควาติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควาฯเปฯ กถญฺหิ นาม เต ภิกฺขเว โมฆปุริสา ตาลตรุเณ เฉทาเปตฺวา ตาลปตฺตปาทุกาโย ธาเรสฺสนฺติ ตานิ ตาลตรุณานิ ฉินฺนานิ มิลายนฺติ. ชีวสญฺญิโน หิ ภิกฺขเว มนุสฺสา รุกฺขสฺมึ. เนตํ ภิกฺขเว อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทายฯเปฯ วิครหิตฺวา ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “น ภิกฺขเว ตาลปตฺตปาทุกา ธาเรตพฺพา. โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

||12||

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ‘ภควตา ตาลปตฺตปาทุกา ปฏิกฺขิตฺตา’ติ เวฬุตรุเณ เฉทาเปตฺวา เวฬุปตฺตปาทุกาโย ธาเรนฺติ. ตานิ เวฬุตรุณานิ ฉินฺนานิ มิลายนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “กถญฺหิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา เวฬุตรุเณ เฉทาเปตฺวา เวฬุปตฺตปาทุกาโย ธาเรสฺสนฺติ. ตานิ เวฬุตรุณานิ ฉินฺนานิ มิลายนฺติ. เอกินฺทฺริยํ สมณา สกฺยปุตฺติยา ชีวํ วิเหเฐนฺตี”ติ. อสฺโสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯเปฯ ชีวสญฺญิโน หิ ภิกฺขเว มนุสฺสา รุกฺขสฺมึฯเปฯ

tena kho pana samayena āyasmā Mahākaccāno Avantīsu viharati Kuraraghare Papāte pabbate. tena kho pana samayena Soṇo upāsako Kuṭikaṇṇo āyasmato Mahākaccānassa upaṭṭhāko hoti. atha kho Soṇo upāsako Kuṭikaṇṇo yenāyasmā Mahākaccāno ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā āyasmantaṃ Mahākaccānaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. ekamantaṃ nisinno kho Soṇo upāsako Kuṭikaṇṇo āyasmantaṃ Mahākaccānaṃ etad avoca: yathā-yathāhaṃ bhante ayyena Mahākaccānena dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, na yidaṃ sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṃ ekantaparisuddhaṃ saṅkhalikhitaṃ brahmacariyaṃ carituṃ. icchām’ ahaṃ bhante kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ, pabbājetu maṃ bhante ayyo Mahākaccāno ’ti. |1|

. . . . .

น ภิกฺขเว เวฬุปตฺตปาทุกา ธาเรตพฺพา. โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ. ๒๕๑. อถ โข ภควา พาราณสิยํ ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน ภทฺทิยํ เตน จาริกํ ปกฺกามิ.

dukkaraṃ kho Soṇa yāvajīvaṃ ekaseyyaṃ ekabhattaṃ brahmacariyaṃ, iṅgha tvaṃ Soṇa tatth’ eva agārikabhūto buddhānaṃ sāsanaṃ anuyuñja kālayuttaṃ ekaseyyaṃ ekabhattaṃ brahmacariyan ti. atha kho Soṇassa upāsakassa Kuṭikaṇṇassa yo ahosi pabbajjābhisaṃkhāro so paṭippassambhi. dutiyam pi kho Soṇo upāsako (195) Kuṭikaṇṇo --la-- tatiyam pi kho Soṇo up. Kuṭ. yenāyasmā Mahākaccāno ten’ upasaṃkami ... pabbājetu maṃ bhante ayyo Mahākaccāno ’ti. atha kho āyasmā Mahākaccāno Soṇaṃ upāsakaṃ Kuṭikaṇṇaṃ pabbājesi. tena kho pana samayena Avantidakkhiṇāpatho appabhikkhuko hoti. atha kho āyasmā Mahākaccāno tiṇṇaṃ vassānaṃ accayena kicchena kasirena tato-tato dasavaggaṃ bhikkhusaṃghaṃ sannipātāpetvā āyasmantaṃ Soṇaṃ upasampādesi. |2|

. . . . . . .

อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน ภทฺทิยํ ตทวสริ. ตตฺร สุทํ ภควา ภทฺทิเย วิหรติ ชาติยา วเน. เตน โข ปน สมเยน ภทฺทิยา ภิกฺขู อเนกวิหิตํ ปาทุกมณฺฑนานุโยคมนุยุตฺตา วิหรนฺติ ติณปาทุกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ มุญฺชปาทุกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ ปพฺพชปาทุกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ หินฺตาลปาทุกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ กมลปาทุกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ กมฺพลปาทุกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ ริญฺจนฺติ อุทฺเทสํ ปริปุจฺฉํ อธิสีลํ อธิจิตฺตํ อธิปญฺญํ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉาฯเปฯ เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “กถญฺหิ นาม ภทฺทิยา ภิกฺขู อเนกวิหิตํ ปาทุกมณฺฑนานุโยคมนุยุตฺตา วิหริสฺสนฺติ ติณปาทุกํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ มุญฺชปาทุกํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ ปพฺพชปาทุกํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ หินฺตาลปาทุกํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ กมลปาทุกํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ กมฺพลปาทุกํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ ริญฺจิสฺสนฺติ อุทฺเทสํ ปริปุจฺฉํ อธิสีลํ อธิจิตฺตํ อธิปญฺญ”นฺติ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯเปฯ “สจฺจํ กิร ภิกฺขเว ภทฺทิยา ภิกฺขู อเนกวิหิตํ ปาทุกมณฺฑนานุโยคมนุยุตฺตา วิหรนฺติ ติณปาทุกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิฯเปฯ ริญฺจนฺติ อุทฺเทสํ ปริปุจฺฉํ อธิสีลํ อธิจิตฺตํ อธิปญฺญ”นฺติ? “สจฺจํ ภควา”ติ.

atha kho āyasmato Soṇassa vassaṃ vutthassa rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivatakko udapādi: suto yeva kho me so bhagavā ediso ca ediso cā ’ti na ca mayā sammukhā diṭṭho. gaccheyyāhaṃ taṃ bhagavantaṃ dassanāya arahantaṃ sammāsambuddhaṃ sace maṃ upajjhāyo anujāneyyā ’ti. atha kho āyasmā Soṇo sāyaṇhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yenāyasmā Mahākaccāno ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā ayasmantaṃ Mahākaccānaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinno kho āyasmā Soṇo āyasmantaṃ Mahākaccānaṃ etad avoca: |3|

. . .

วิครหิ พุทฺโธ ภควาฯเปฯ “กถญฺหิ นาม เต ภิกฺขเว โมฆปุริสา อเนกวิหิตํ ปาทุกมณฺฑนานุโยคมนุยุตฺตา วิหริสฺสนฺติ ติณปาทุกํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิฯเปฯ ริญฺจิสฺสนฺติ อุทฺเทสํ ปริปุจฺฉํ อธิสีลํ อธิจิตฺตํ อธิปญฺญํ. เนตํ ภิกฺขเว อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทายฯเปฯ วิครหิตฺวาฯเปฯ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “น ภิกฺขเว ติณปาทุกา ธาเรตพฺพา น มุญฺชปาทุกา ธาเรตพฺพา น ปพฺพชปาทุกา ธาเรตพฺพา น หินฺตาลปาทุกา ธาเรตพฺพา น กมลปาทุกา ธาเรตพฺพา น กมฺพลปาทุกา ธาเรตพฺพา น โสวณฺณมยา ปาทุกา ธาเรตพฺพา น รูปิยมยา ปาทุกา ธาเรตพฺพา น มณิมยา ปาทุกา ธาเรตพฺพา น เวฬุริยมยา ปาทุกา ธาเรตพฺพา น ผลิกมยา ปาทุกา ธาเรตพฺพา น กํสมยา ปาทุกา ธาเรตพฺพา น กาจมยา ปาทุกา ธาเรตพฺพา น ติปุมยา ปาทุกา ธาเรตพฺพา น สีสมยา ปาทุกา ธาเรตพฺพา น ตมฺพโลหมยา ปาทุกา ธาเรตพฺพา.

idha mayhaṃ bhante rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi: suto yeva kho me so bhagavā ediso ca ediso cā ’ti, na ca mayā sammukhā diṭṭho. gaccheyyāhaṃ taṃ bhagavantaṃ dassanāya arahantaṃ sammāsambuddhaṃ sace maṃ upajjhāyo anujāneyyā ’ti. gaccheyyāhaṃ bhante taṃ bhagavantaṃ dassanāya arahantaṃ sammāsambuddhaṃ sace maṃ upajjhāyo anujānātīti. sādhu sādhu Soṇa, gaccha tvaṃ Soṇa taṃ bhagavantaṃ dassanāya arahantaṃ sammāsambuddhaṃ. |4|

. . . .

โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. น จ ภิกฺขเว กาจิ สงฺกมนิยา ปาทุกา ธาเรตพฺพา. โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ ภิกฺขเว ติสฺโส ปาทุกา ธุวฏฺฐานิยา อสงฺกมนิยาโย วจฺจปาทุกํ ปสฺสาวปาทุกํ อาจมนปาทุก”นฺติ.

dakkhissasi tvaṃ Soṇa taṃ bhagavantaṃ pāsādikaṃ pasādanīyaṃ santindriyaṃ santamānasaṃ uttamadamathasamathaṃ anuppattaṃ dantaṃ guttaṃ yatindriyaṃ nāgaṃ. tena hi tvaṃ Soṇa mama vacanena bhagavato pāde sirasā vanda upajjhāyo me bhante āyasmā Mahākaccāno bhagavato pāde sirasā vandatīti, evañ ca vadehi: Avantidakkhiṇāpatho bhante appabhikkhuko, tiṇṇaṃ me vassānaṃ accayena kicchena kasirena tato-tato dasavaggaṃ bhikkhusaṃghaṃ sannipātāpetvā upasampadaṃ alatthaṃ. app eva nāma bhagavā Avantidakkhiṇāpathe appatarena gaṇena upasampadaṃ anujāneyya. |5|

. . .

๒๕๒. อถ โข ภควา ภทฺทิเย ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน สาวตฺถิ เตน จาริกํ ปกฺกามิ.

Avantidakkhiṇāpathe bhante kaṇhuttarā bhūmi kharā gokaṇṭakahatā. app eva nāma bhagavā Avantidakkhiṇāpa-(196)the gaṇaṃgaṇūpāhanaṃ anujāneyya. Avantidakkhiṇāpathe bhante nahānagarukā manussā udakasuddhikā. app eva nāma bhagavā Avantidakkhiṇāpathe dhuvanahānaṃ anujāneyya. Avantidakkhiṇāpathe bhante cammāni attharaṇāni eḷakacammaṃ ajacammaṃ migacammaṃ. seyyathāpi bhante majjhimesu janapadesu eragu moragu majjhāru jantu, evam eva kho bhante Avantidakkhiṇāpathe cammāni attharaṇāni eḷakacammaṃ ajacammaṃ migacammaṃ. app eva nāma bhagavā Avantidakkhiṇāpathe cammāni attharaṇāni anujāneyya eḷakacammaṃ ajacammaṃ migacammaṃ. |6|

. . . . . . .

อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน สาวตฺถิ ตทวสริ. ตตฺร สุทํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อจิรวติยา นทิยา คาวีนํ ตรนฺตีนํ วิสาเณสุปิ คณฺหนฺติ กณฺเณสุปิ คณฺหนฺติ คีวายปิ คณฺหนฺติ เฉปฺปาปิ คณฺหนฺติ ปิฏฺฐิมฺปิ อภิรุหนฺติ รตฺตจิตฺตาปิ องฺคชาตํ ฉุปนฺติ วจฺฉตริมฺปิ โอคาเหตฺวา มาเรนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “กถญฺหิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา คาวีนํ ตรนฺตีนํ วิสาเณสุปิ คเหสฺสนฺติฯเปฯ เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. อสฺโสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯเปฯ สจฺจํ กิร ภิกฺขเวฯเปฯ สจฺจํ ภควาติฯเปฯ

etarahi bhante manussā nissīmagatānaṃ bhikkhūnaṃ cīvaraṃ denti imaṃ cīvaraṃ itthannāmassa demā ’ti, te āgantvā ārocenti itthannāmehi te āvuso manussehi cīvaraṃ dinnan ti, te kukkuccāyantā na sādiyanti mā no nissaggiyaṃ ahosīti. app eva nāma bhagavā cīvare pariyāyaṃ ācikkheyyā ’ti. evaṃ bhante ’ti kho āyasmā Soṇo āyasmato Mahākaccānassa paṭisuṇitvā uṭṭhāyāsanā āyasmantaṃ Mahākaccānaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā senāsanaṃ saṃsāmetvā pattacīvaraṃ ādāya yena Sāvatthi tena pakkāmi. |7|

. . .

วิครหิตฺวาฯเปฯ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “น ภิกฺขเว คาวีนํ วิสาเณสุ คเหตพฺพํ น กณฺเณสุ คเหตพฺพํ น คีวาย คเหตพฺพํ น เฉปฺปาย คเหตพฺพํ น ปิฏฺฐิ อภิรุหิตพฺพา โย อภิรุเหยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. น จ ภิกฺขเว รตฺตจิตฺเตน องฺคชาตํ ฉุปิตพฺพํ.

anupubbena yena Sāvatthi Jetavanaṃ Anāthapiṇḍikassa ārāmo yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. atha kho bhagavā āyasmantaṃ Ānandaṃ āmantesi: imassānanda āgantukassa bhikkhuno senāsanaṃ paññāpehīti. atha kho āyasmā Ānando yassa kho maṃ bhagavā āṇāpeti imassa Ānanda āgantukassa bhikkhuno senāsanaṃ paññāpehīti, icchati bhagavā tena bhikkhunā saddhiṃ ekavihāre vatthuṃ, icchati bhagavā āyasmatā Soṇena saddhiṃ ekavihāre vatthun ti yasmiṃ vihāre bhagavā viharati tasmiṃ vihāre āyasmato Soṇassa senāsanaṃ paññāpesi. |8|

. . .

โย ฉุเปยฺย อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. น วจฺฉตรี มาเรตพฺพา. โย มาเรยฺย ยถาธมฺโม กาเรตพฺโพ”ติ. (กฏฺฐปาทุกาทิปฏิกฺเขโป นิฏฺฐิโต.)

atha kho bhagavā bahud eva rattiṃ ajjhokāse vītināmetvā vihāraṃ pāvisi. āyasmāpi kho Soṇo bahud eva rattiṃ ajjhokāse vītināmetvā vihāraṃ pāvisi. atha kho bhagavā rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya āyasmantaṃ Soṇaṃ ajjhesi: paṭibhātu taṃ bhikkhu dhammo bhāsitun ti. evaṃ bhante ’ti kho āyasmā Soṇo bhagavato paṭisuṇitvā sabbān’ eva aṭṭhakavaggikāni sarena abhāsi. atha kho bhagavā āyasmato Soṇassa sarabhaññapariyosāne abbhanumodi: sādhu sādhu bhikkhu suggahitāni kho te bhikkhu aṭṭhaka (197) vaggikāni sumanasikatāni sūpadhāritāni kalyāṇiyāpi ’si vācāya samannāgato vissaṭṭhāya aneḷagalāya atthassa viññāpaniyā. kativasso si tvaṃ bhikkhū ’ti. ekavasso ahaṃ bhagavā ’ti. |9|

. . . . . . .

(๑๕๓. ยานาทิปฏิกฺเขโป) ๒๕๓. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ยาเนน ยายนฺติ อิตฺถิยุตฺเตนปิ ปุริสนฺตเรน ปุริสยุตฺเตนปิ อิตฺถนฺตเรน. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “เสยฺยถาปิ คงฺคามหิยายา”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น ภิกฺขเว ยาเนน ยายิตพฺพํ โย ยาเยยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.

kissa pana tvaṃ bhikkhu evaṃ ciraṃ akāsīti. ciraṃ diṭṭho me bhante kāmesu ādīnavo, api ca sambādhā gharāvāsā bahukiccā bahukaraṇīyā ’ti. atha kho bhagavā etam atthaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imaṃ udānaṃ udānesi: disvā ādīnavaṃ loke ñatvā dhammaṃ nirūpadhi ariyo na ramati pāpe sāsane ramati sucīti. |10|

. . .

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ โกสเลสุ ชนปเท สาวตฺถึ คจฺฉนฺโต ภควนฺตํ ทสฺสนาย อนฺตรามคฺเค คิลาโน โหติ. อถ โข โส ภิกฺขุ มคฺคา โอกฺกมฺม อญฺญตรสฺมึ รุกฺขมูเล นิสีทิ. มนุสฺสา ตํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา เอตทโวจุํ “กหํ ภนฺเต อยฺโย คมิสฺสตี”ติ?

atha kho āyasmā Soṇo paṭisammodati kho maṃ bhagavā, ayaṃ khv assa kālo yaṃ me upajjhāyo paridassīti uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavantaṃ etad avoca: upajjhāyo me bhante āyasmā Mahākaccāno bhagavato pāde sirasā vandati evañ ca vadati: Avantidakkhiṇāpatho ... pariyāyaṃ ācikkheyyā ’ti. atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: Avantidakkhiṇāpatho bhikkhave appabhikkhuko. anujānāmi bhikkhave sabbapaccantimesu janapadesu vinayadharapañcamena gaṇena upasampadaṃ. |11|

. . .

“สาวตฺถึ โข อหํ อาวุโส คมิสฺสามิ ภควนฺตํ ทสฺสนายา”ติ. “เอหิ ภนฺเต คมิสฺสามา”ติ. “นาหํ อาวุโส สกฺโกมิ คิลาโนมฺหี”ติ.

tatr’ ime paccantimā janapadā: puratthimāya disāya Kajaṅgalaṃ nāma nigamo, tassa parena Mahāsālā, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. puratthimadakkhiṇāya disāya Sallavatī nāma nadī, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. dakkhiṇāya disāya Setakaṇṇikaṃ nāma nigamo, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. pacchimāya disāya Thūnaṃ nāma brāhmaṇagāmo, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. uttarāya disāya Usīraddhajo nāma pabbato, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. anujānāmi bhikkhave evarūpesu paccantimesu janapadesu vinayadharapañcamena gaṇena upasampadaṃ. |12|

. . . . . .

“เอหิ ภนฺเต ยานํ อภิรุหา”ติ. “อลํ อาวุโส ปฏิกฺขิตฺตํ ภควตา ยาน”นฺติ กุกฺกุจฺจายนฺโต ยานํ นาภิรุหิ. อถ โข โส ภิกฺขุ สาวตฺถึ คนฺตฺวา ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ ภิกฺขเว คิลานสฺส ยานนฺติ. อถ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ “อิตฺถิยุตฺตํ นุ โข ปุริสยุตฺตํ นุ โข”ติ?

Avantidakkhiṇāpathe bhikkhave kaṇhuttarā bhūmi kharā gokaṇṭakahatā. anujānāmi bhikkhave sabbapaccantimesu janapadesu gaṇaṃgaṇūpāhanaṃ. Avantidakkhiṇāpathe bhikkhave nahānagarukā manussā udakasuddhikā. anujānāmi bhikkhave sabbapaccantimesu janapadesu dhuvanahānaṃ. Avantidakkhiṇāpathe bhikkhave cammāni attharaṇāni eḷakacammaṃ (198) ajacammaṃ migacammaṃ. seyyathāpi bhikkhave majjhimesu janapadesu eragu moragu majjhāru jantu, evam eva kho bhikkhave Avantidakkhiṇāpathe cammāni attharaṇāni eḷakacammaṃ ajacammaṃ migacammaṃ. anujānāmi bhikkhave sabbapaccantimesu janapadesu cammāni attharaṇāni eḷakacammaṃ ajacammaṃ migacammaṃ. idha pana bhikkhave manussā nissīmagatānaṃ bhikkhūnaṃ cīvaraṃ denti imaṃ cīvaraṃ itthannāmassa demā ’ti. anujānāmi bhikkhave sādituṃ. na tāva taṃ gaṇanūpagaṃ yāva na hatthaṃ gacchatīti. |13|

. . . . . . . . . .

ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ ภิกฺขเว ปุริสยุตฺตํ หตฺถวฏฺฏกนฺติ. เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน ยานุคฺฆาเตน พาฬฺหตรํ อผาสุ อโหสิ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ ภิกฺขเว สิวิกํ ปาฏงฺกินฺติ. (ยานาทิปฏิกฺเขโป นิฏฺฐิโต.) (๑๕๔. อุจฺจาสยนมหาสยนปฏิกฺเขโป) ๒๕๔. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อุจฺจาสยนมหาสยนานิ ธาเรนฺติ เสยฺยถิทํ อาสนฺทึ ปลฺลงฺกํ โคนกํ จิตฺตกํ ปฏิกํ ปฏลิกํ ตูลิกํ วิกติกํ อุทฺธโลมึ เอกนฺตโลมึ กฏฺฏิสฺสํ โกเสยฺยํ กุตฺตกํ หตฺถตฺถรํ อสฺสตฺถรํ รถตฺถรํ อชินปเวณึ กทลิมิคปวรปจฺจตฺถรณํ สอุตฺตรจฺฉทํ อุภโตโลหิตกูปธานนฺติ. มนุสฺสา วิหารจาริกํ อาหิณฺฑนฺตา ปสฺสิตฺวา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น ภิกฺขเว อุจฺจาสยนมหาสยนานิ ธาเรตพฺพานิ เสยฺยถิทํ อาสนฺทิ ปลฺลงฺโก โคนโก จิตฺตโก ปฏิกา ปฏลิกา ตูลิกา วิกติกา อุทฺธโลมิ เอกนฺตโลมิ กฏฺฏิสฺสํ โกเสยฺยํ กุตฺตกํ หตฺถตฺถรํ อสฺสตฺถรํ รถตฺถรํ อชินปเวณิ กทลิมิคปวรปจฺจตฺถรณํ สอุตฺตรจฺฉทํ อุภโตโลหิตกูปธานํ. โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.( อุจฺจาสยนมหาสยนปฏิกฺเขโป นิฏฺฐิโต.)

||13||

(๑๕๕. สพฺพจมฺมปฏิกฺเขโป) ๒๕๕. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ภควตา อุจฺจาสยนมหาสยนานิ ปฏิกฺขิตฺตานีติ มหาจมฺมานิ ธาเรนฺติ สีหจมฺมํ พฺยคฺฆจมฺมํ ทีปิจมฺมํ.

cammakkhandhakaṃ pañcamaṃ.

ตานิ มญฺจปฺปมาเณนปิ ฉินฺนานิ โหนฺติ ปีฐปฺปมาเณนปิ ฉินฺนานิ โหนฺติ อนฺโตปิ มญฺเจ ปญฺญตฺตานิ โหนฺติ พหิปิ มญฺเจ ปญฺญตฺตานิ โหนฺติ อนฺโตปิ ปีเฐ ปญฺญตฺตานิ โหนฺติ พหิปิ ปีเฐ ปญฺญตฺตานิ โหนฺติ.

imamhi khandhake vatthu tesaṭṭhi. tass’ uddānaṃ: rājā Māgadho Soṇo ca asītisahassissaro Sāgato Gijjhakūṭasmiṃ bahuṃ dassesi uttariṃ | pabbajjāraddha-bhijjiṃsu vīṇaṃ ekapalāsikaṃ, nīlā, pītā, lohitikā, mañjeṭṭhā, kaṇham eva ca, | mahāraṅga-mahānāmā vaṭṭikā ca paṭikkhipi, khallakā, puṭa-pālī ca, tūla-tittira-meṇḍ’-ajā, | vicchikā mora-citrā ca, sīha-vyagghā ca, dīpikā, ajin’-uddā, majjārī ca, kāḷa-luvaparikkhaṭā, | {phālit’-upāhanā,} khīlā,’dhota-khānu-khaṭakhaṭā, 5 tāla-veḷu-tiṇaṃ c’ eva, muñja-babbaja-hintalā, | kamala-kambala-sovaṇṇā, rūpikā, maṇi, veḷuriyā, phalikā, kaṃsa-kācā ca, tipu-sīsañ ca, tambakā, | gāvī, yānaṃ, gilāno ca, purisayutta-sivikā, sayanāni, mahācammā, gocammehi ca pāpako, | gihīnaṃ, cammabaddhehi, pavisanti, gilāyano, Mahākaccāyano Soṇo saren’ aṭṭhakavaggikaṃ | upasampadaṃ pañcagaṇaṃ gaṇaṃgaṇā dhuvasinā cammattharaṇānuññāsi na tāva gaṇanūpagaṃ adās’ ime vare pañca Soṇattherassa nāyako ’ti.

. . . . . . . . . .

มนุสฺสา วิหารจาริกํ อาหิณฺฑนฺตา ปสฺสิตฺวา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น ภิกฺขเว มหาจมฺมานิ ธาเรตพฺพานิ สีหจมฺมํ พฺยคฺฆจมฺมํ ทีปิจมฺมํ. โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ภควตา มหาจมฺมานิ ปฏิกฺขิตฺตานีติ โคจมฺมานิ ธาเรนฺติ. ตานิ มญฺจปฺปมาเณนปิ ฉินฺนานิ โหนฺติ ปีฐปฺปมาเณนปิ ฉินฺนานิ โหนฺติ อนฺโตปิ มญฺเจ ปญฺญตฺตานิ โหนฺติ พหิปิ มญฺเจ ปญฺญตฺตานิ โหนฺติ อนฺโตปิ ปีเฐ ปญฺญตฺตานิ โหนฺติ พหิปิ ปีเฐ ปญฺญตฺตานิ โหนฺติ. อญฺญตโรปิ ปาปภิกฺขุ อญฺญตรสฺส ปาปุปาสกสฺส กุลูปโก โหติ. อถ โข โส ปาปภิกฺขุ ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน ตสฺส ปาปุปาสกสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ. อถ โข โส ปาปุปาสโก เยน โส ปาปภิกฺขุ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ตํ ปาปภิกฺขุํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เตน โข ปน สมเยน ตสฺส ปาปุปาสกสฺส วจฺฉโก โหติ ตรุณโก อภิรูโป ทสฺสนีโย ปาสาทิโก จิตฺโร เสยฺยถาปิ ทีปิจฺฉาโป.

Permanent link

http://www2.hf.uio.no/common/apps/permlink/permlink.php?app=polyglotta&context=ctext&uid=9836a6c5-7982-11e6-98cc-0050569f23b2

Choose languages

Choose images, etc.

Choose languages

Choose display