You are here: BP HOME > PT > Pāli Mahāvagga > fulltext
Pāli Mahāvagga

Choose languages

Choose images, etc.

Choose languages
Choose display
  • Enable images
  • Enable footnotes
    • Show all footnotes
    • Minimize footnotes
Search-help
Choose specific texts..
Pāli Mahāvagga
    Click to Expand/Collapse Option Complete text
Click to Expand/Collapse OptionMahākhandaka
Click to Expand/Collapse OptionUposathakkhandhaka
Click to Expand/Collapse OptionVassupanāyikakkhandhaka
Click to Expand/Collapse OptionPavāraṇakkhandhaka
Click to Expand/Collapse OptionCammakkhandhaka
Click to Expand/Collapse OptionBhesajjakkhandhaka
Click to Expand/Collapse OptionKaṭhinakkhandhaka
Click to Expand/Collapse OptionCampeyyakkhandhaka
Click to Expand/Collapse OptionKosambakkhandhaka
Back to library
(199) Tena samayena buddho bhagavā Sāvatthiyaṃ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme.  tena kho pana samayena bhikkhūnaṃ sāradikena ābādhena phuṭṭhānaṃ yāgu pi pītā uggacchati bhattam pi bhuttaṃ uggacchati, te tena kisā honti lūkhā dubbaṇṇā uppaṇḍuppaṇḍukajātā {dhamani-} santhatagattā.  addasa kho bhagavā te bhikkhū kise lūkhe dubbaṇṇe uppaṇḍuppaṇḍukajāte {dhamanisanthatagatte,} disvāna āyasmantaṃ Ānandaṃ āmantesi: kiṃ nu kho Ānanda etarahi bhikkhū kisā lūkhā ... dhamanisanthatagatte ’ti.  etarahi bhante bhikkhūnaṃ sāradikena ābādhena phuṭṭhānaṃ yāgu pi pītā uggacchati bhattam pi bhuttaṃ uggacchati, te tena kisā lūkhā dubbaṇṇā uppaṇḍuppaṇḍukajātā dhamanisanthatagattā ’ti. |1| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
อถ โข โส ปาปภิกฺขุ ตํ วจฺฉกํ สกฺกจฺจํ อุปนิชฺฌายติ.  อถ โข โส ปาปุปาสโก ตํ ปาปภิกฺขุํ เอตทโวจ “กิสฺส ภนฺเต อยฺโย อิมํ วจฺฉกํ สกฺกจฺจํ อุปนิชฺฌายตี”ติ?  “อตฺโถ เม อาวุโส อิมสฺส วจฺฉกสฺส จมฺเมนา”ติ.  อถ โข โส ปาปุปาสโก ตํ วจฺฉกํ วธิตฺวา จมฺมํ วิธุนิตฺวา ตสฺส ปาปภิกฺขุโน ปาทาสิ. 
atha kho bhagavato rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi: etarahi kho bhikkhūnaṃ sāradikena ābādhena phuṭṭhānaṃ --la-- dhamanisanthatagattā.  kiṃ nu kho ahaṃ bhikkhūnaṃ bhesajjaṃ anujāneyyaṃ, yaṃ bhesajjañ c’ eva assa bhesajjasammatañ ca lokassa āhārattañ ca phareyya na ca oḷāriko āhāro paññāyeyyā ’ti.  atha kho bhagavato etad ahosi: imāni kho pañca bhesajjāni seyyath’ īdaṃ sappi navanītaṃ telaṃ madhu phāṇitaṃ bhesajjāni c’ eva bhesajjasammatāni ca lokassa āhārattañ ca pharanti na ca oḷāriko āhāro paññāyati.  yaṃ nūnāhaṃ bhikkhūnaṃ imāni pañca bhesajjāni anujāneyyaṃ kāle paṭiggahetvā kāle paribhuñjitun ti. |2| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
อถ โข โส ปาปภิกฺขุ ตํ จมฺมํ สงฺฆาฏิยา ปฏิจฺฉาเทตฺวา อคมาสิ.  อถ โข สา คาวี วจฺฉคิทฺธินี ตํ ปาปภิกฺขุํ ปิฏฺฐิโต ปิฏฺฐิโต อนุพนฺธิ.  ภิกฺขู เอวมาหํสุ “กิสฺส ตฺยายํ อาวุโส คาวี ปิฏฺฐิโต ปิฏฺฐิโต อนุพนฺธี”ติ?  “อหมฺปิ โข อาวุโส น ชานามิ เกน มฺยายํ คาวี ปิฏฺฐิโต ปิฏฺฐิโต อนุพนฺธี”ติ. 
atha kho bhagavā sāyaṇhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito etasmiṃ nidāne dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: idha mayhaṃ bhikkhave rahogatassa ...  paññāyeyyā ’ti.  tassa mayhaṃ bhikkhave etad ahosi: imāni kho pañca bhe-(200)sajjāni --la-- yaṃ nūnāhaṃ bhikkhūnaṃ imāni pañca bhesajjāni anujāneyyaṃ kāle paṭiggahetvā kāle paribhuñjitun ti.  anujānāmi bhikkhave tāni pañca bhesajjāni kāle paṭiggahetvā kāle paribhuñjitun ti. |3| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
เตน โข ปน สมเยน ตสฺส ปาปภิกฺขุโน สงฺฆาฏิ โลหิเตน มกฺขิตา โหติ.  ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อยํ ปน เต อาวุโส สงฺฆาฏิ กึ กตา”ติ?  อถ โข โส ปาปภิกฺขุ ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ.  “กึ ปน ตฺวํ อาวุโส ปาณาติปาเต สมาทเปสี”ติ? 
tena kho pana samayena bhikkhū tāni pañca bhesajjāni kāle paṭiggahetvā kāle paribhuñjanti.  tesaṃ yāni pi tāni pākatikāni lūkhāni bhojanāni tāni pi na cchādenti, pag eva senesikāni.  te tena c’ eva sāradikena ābādhena phuṭṭhā iminā ca bhattācchandakena tadubhayena bhiyyosomattāya kisā honti lūkhā dubbaṇṇā uppaṇḍuppaṇḍukajātā dhamanisanthatagattā.  addasa kho bhagavā te bhikkhū bhiyyosomattāya --la-- dhamanisanthatagatte, disvāna āyasmantaṃ Ānandaṃ āmantesi: kiṃ nu kho Ānanda etarahi bhikkhū bhiyyosomattāya kisā --la-- dhamanisanthatagattā ’ti. |4| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
“เอวมาวุโส”ติ.  เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “กถญฺหิ นาม ภิกฺขุ ปาณาติปาเต สมาทเปสฺสติ  นนุ ภควตา อเนกปริยาเยน ปาณาติปาโต ครหิโต ปาณาติปาตา เวรมณี ปสตฺถา”ติ.  อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. 
etarahi bhante bhikkhū tāni ca pañca bhesajjāni kāle ...  tadubhayena bhiyyosomattāya kisā lūkhā dubbaṇṇā uppaṇḍuppaṇḍukajātā dhamanisanthatagattā ’ti.  atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: anujānāmi bhikkhave tāni pañca bhesajjāni paṭiggahetvā kāle pi vikāle pi paribhuñjitun ti. |5| 
.  .  . 
.  .  . 
อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ตํ ปาปภิกฺขุํ ปฏิปุจฺฉิ “สจฺจํ กิร ตฺวํ ภิกฺขุ ปาณาติปาเต สมาทเปสี”ติ?  สจฺจํ ภควาติฯเปฯ  กถญฺหิ นาม ตฺวํ โมฆปุริส ปาณาติปาเต สมาทเปสฺสสิ 
||1|| 
. 
. 
นนุ มยา โมฆปุริส อเนกปริยาเยน ปาณาติปาโต ครหิโต ปาณาติปาตา เวรมณี ปสตฺถา. 
tena kho pana samayena gilānānaṃ bhikkhūnaṃ vasehi bhesajjehi attho hoti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  anujānāmi bhikkhave vasāni bhesajjāni acchavasaṃ macchavasaṃ susukāvasaṃ sūkaravasaṃ gadrabhavasaṃ kāle paṭiggahitaṃ kāle nipakkaṃ kāle saṃsaṭṭhaṃ telaparibhogena paribhuñjituṃ. |1| vikāle ce bhikkhave paṭiggahitaṃ, vikāle nipakkaṃ, vikāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, āpatti tiṇṇaṃ dukkaṭānaṃ.  kāle ce bhikkhave paṭiggahitaṃ, vikāle nipakkaṃ, vikāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, āpatti dvinnaṃ dukkaṭānaṃ.  kāle ce bhikkhave paṭiggahitaṃ, kāle nipakkaṃ, vikāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassa.  kāle ce bhikkhave paṭiggahitaṃ, kāle nipakkaṃ, kāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, anāpattīti. |2| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
เนตํ โมฆปุริส อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทายฯเปฯ  วิครหิตฺวา ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “น ภิกฺขเว ปาณาติปาเต สมาทเปตพฺพํ.  โย สมาทเปยฺย ยถาธมฺโม กาเรตพฺโพ.  น ภิกฺขเว โคจมฺมํ ธาเรตพฺพํ.  โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.  น จ ภิกฺขเว กิญฺจิ จมฺมํ ธาเรตพฺพํ. 
||2|| 
. 
. 
โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ. (สพฺพจมฺมปฏิกฺเขโป นิฏฺฐิโต.) 
tena kho pana samayena gilānānaṃ bhikkhūnaṃ mūlehi bhesajjehi attho hoti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  (201) anujānāmi bhikkhave mūlāni bhesajjāni haliddaṃ siṅgiveraṃ vacaṃ vacatthaṃ ativisaṃ kaṭukarohiṇiṃ usīraṃ bhaddamuttakaṃ yāni vā pan’ aññāni pi atthi mūlāni bhesajjāni, n’ eva khādaniye khādaniyattaṃ pharanti, na bhojaniye bhojaniyattaṃ pharanti, tāni paṭiggahetvā yāvajīvaṃ pariharituṃ, sati paccaye paribhuñjituṃ.  asati paccaye paribhuñjantassa āpatti dukkaṭassā ’ti. |1| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
    (๑๕๖. คิหิวิกตานุญฺญาตาทิ) ๒๕๖. เตน โข ปน สมเยน มนุสฺสานํ มญฺจมฺปิ ปีฐมฺปิ จมฺโมนทฺธานิ โหนฺติ จมฺมวินทฺธานิ.  ภิกฺขู กุกฺกุจฺจายนฺตา นาภินิสีทนฺติ. 
tena kho pana samayena gilānānaṃ bhikkhūnaṃ mūlehi bhesajjehi piṭṭhehi attho hoti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  anujānāmi bhikkhave nisadaṃ nisadapotan ti. |2| 
.  .  . 
.  .  . 
ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว คิหิวิกตํ อภินิสีทิตุํ น ตฺเวว อภินิปชฺชิตุนฺติ.  เตน โข ปน สมเยน วิหารา จมฺมวทฺเธหิ โอคุมฺผิยนฺติ. 
||3|| 
. 
. 
ภิกฺขู กุกฺกุจฺจายนฺตา นาภินิสีทนฺติ. 
tena kho pana samayena gilānānaṃ bhikkhūnaṃ kasāvehi bhesajjehi attho hoti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  anujānāmi bhikkhave kasāvāni bhesajjāni nimbakasāvaṃ kuṭajak.  pakkavak.  nattamālak.  yāni vā pan’ aññāni pi atthi kasāvabhesajjāni, n’ eva khādaniye khādaniyattaṃ pharanti na bhojaniye bhojaniyattaṃ pharanti, tāni paṭiggahetvā yāvajīvaṃ pariharituṃ, sati paccaye paribhuñjituṃ.  asati paccaye paribhuñjantassa āpatti dukkaṭassā ’ti. |1| 
.  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  . 
ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว พนฺธนมตฺตํ อภินิสีทิตุนฺติ.      เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สอุปาหนา คามํ ปวิสนฺติ.  มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ.  ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ 
||4|| 
. 
. 
น ภิกฺขเว สอุปาหเนน คาโม ปวิสิตพฺโพ. 
tena kho pana samayena gilānānaṃ bhikkhūnaṃ paṇṇehi bhesajjehi attho hoti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  anujānāmi bhikkhave paṇṇāni bhesajjāni nimbapaṇṇaṃ kuṭajap.  paṭolap.  sulasip.  kappāsikap.  yāni vā pan’ aññāni pi atthi paṇṇāni bhesajjāni, n’ eva khādaniye khādaniyattaṃ pharanti na bhojaniye bhojaniyattaṃ pharanti -- la --. |1| 
.  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  . 
โย ปวิเสยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.  เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ คิลาโน โหติ น สกฺโกติ วินา อุปาหเนน คามํ ปวิสิตุํ.  ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว คิลาเนน ภิกฺขุนา สอุปาหเนน คามํ ปวิสิตุนฺติ. (คิหิวิกตานุญฺญาตาทิ นิฏฺฐิตา.)      (๑๕๗. โสณกุฏิกณฺณวตฺถุ) ๒๕๗. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา มหากจฺจาโน อวนฺตีสุ วิหรติ กุรรฆเร ปปตเก ปพฺพเต. 
||5|| 
. 
. 
เตน โข ปน สมเยน โสโณ อุปาสโก กุฏิกณฺโณ อายสฺมโต มหากจฺจานสฺส อุปฏฺฐาโก โหติ. 
tena kho pana samayena gilānānaṃ bhikkhūnaṃ phalehi bhesajjehi attho hoti --la-- anujānāmi bhikkhave phalāni bhesajjāni vilaṅgaṃ pippalaṃ maricaṃ harītakaṃ vibhītakaṃ āmalakaṃ goṭhaphalaṃ yāni vā pan’ aññāni pi atthi phalāni bhesajjāni, n’ eva khādaniye khādaniyattaṃ pharanti, na bhojaniye bhojaniyattaṃ pharanti --la--. |1| 
. 
. 
อถ โข โสโณ อุปาสโก กุฏิกณฺโณ เยนายสฺมา มหากจฺจาโน เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ มหากจฺจานํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. 
||6|| 
. 
. 
เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โสโณ อุปาสโก กุฏิกณฺโณ อายสฺมนฺตํ มหากจฺจานํ เอตทโวจ “ยถา ยถาหํ ภนฺเต อยฺเยน มหากจฺจาเนน ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ นยิทํ สุกรํ อคารํ อชฺฌาวสตา เอกนฺตปริปุณฺณํ เอกนฺตปริสุทฺธํ สงฺขลิขิตํ พฺรหฺมจริยํ จริตุํ. 
tena kho pana samayena gilānānaṃ bhikkhūnaṃ jatūhi bhesajjehi attho hoti --la-- anujānāmi bhikkhave jatūni bhesajjāni hiṅgu hiṅgujatu hiṅgusipāṭikaṃ takaṃ takapattiṃ (202) takapaṇṇiṃ sajjulasaṃ yāni vā pan’ aññāni pi atthi jatūni bhesajjāni, n’ eva khādaniye khādaniyattaṃ pharanti -- la --. |1| 
. 
. 
อิจฺฉามหํ ภนฺเต เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิตุํ ปพฺพาเชตุ มํ ภนฺเต อยฺโย มหากจฺจาโน”ติ. ( ) 
||7|| 
. 
. 
“ทุกฺกรํ โข โสณ ยาวชีวํ เอกเสยฺยํ เอกภตฺตํ พฺรหฺมจริยํ จริตุํ. อิงฺฆ ตฺวํ โสณ ตตฺเถว อคาริกภูโต พุทฺธานํ สาสนํ อนุยุญฺช กาลยุตฺตํ เอกเสยฺยํ เอกภตฺตํ พฺรหฺมจริย”นฺติ. 
tena kho pana samayena gilānānaṃ bhikkhūnaṃ loṇehi bhesajjehi attho hoti --la-- anujānāmi bhikkhave loṇāni bhesajjāni sāmuddaṃ kāḷaloṇaṃ sindhavaṃ ubbhidaṃ bilaṃ yāni vā pan’ aññāni pi atthi loṇāni bhesajjāni, n’ eva khādaniye khādaniyattaṃ pharanti, na bhojaniye bhojaniyattaṃ pharanti, tāni {paṭiggahetvā} yāvajīvaṃ pariharituṃ, sati paccaye paribhuñjituṃ.  asati paccaye paribhuñjantassa āpatti dukkaṭassā ’ti. |1| 
.  . 
.  . 
อถ โข โสณสฺส อุปาสกสฺส กุฏิกณฺณสฺส โย อโหสิ ปพฺพชฺชาภิสงฺขาโร โส ปฏิปฺปสฺสมฺภิ.  ทุติยมฺปิ โข โสโณ อุปาสโก กุฏิกณฺโณ เปฯ ตติยมฺปิ โข โสโณ อุปาสโก กุฏิกณฺโณ 
||8|| 
. 
. 
เยนายสฺมา มหากจฺจาโน เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ มหากจฺจานํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โสโณ อุปาสโก กุฏิกณฺโณ อายสฺมนฺตํ มหากจฺจานํ เอตทโวจ “ยถา ยถาหํ ภนฺเต อยฺเยน มหากจฺจาเนน ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ นยิทํ สุกรํ อคารํ อชฺฌาวสตา เอกนฺตปริปุณฺณํ เอกนฺตปริสุทฺธํ สงฺขลิขิตํ พฺรหฺมจริยํ จริตุํ. อิจฺฉามหํ ภนฺเต เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิตุํ. ปพฺพาเชตุ มํ ภนฺเต อยฺโย มหากจฺจาโน”ติ. 
tena kho pana samayena āyasmato Ānandassa upajjhāyassa āyasmato Belaṭṭhasīsassa thullakacchābādho hoti.  tassa lasikāya cīvarāni kāye lagganti.  tāni bhikkhū udakena temetvā-temetvā apakaḍḍhanti.  addasa kho bhagavā senāsanacārikaṃ āhiṇḍanto te bhikkhū tāni cīvarāni udakena temetvā-temetvā apakaḍḍhante, disvāna yena te bhikkhū ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā te bhikkhū etad avoca: kiṃ imassa bhikkhave bhikkhuno ābādho ’ti.  imassa bhante āyasmato thullakacchābādho, lasikāya cīvarāni kāye lagganti, tāni mayaṃ udakena temetvā-temetvā apakaḍḍhāmā ’ti. |1| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
อถ โข อายสฺมา มหากจฺจาโน โสณํ อุปาสกํ กุฏิกณฺณํ ปพฺพาเชสิ.  เตน โข ปน สมเยน อวนฺติทกฺขิณาปโถ อปฺปภิกฺขุโก โหติ.  อถ โข อายสฺมา มหากจฺจาโน ติณฺณํ วสฺสานํ อจฺจเยน กิจฺเฉน กสิเรน ตโต ตโต ทสวคฺคํ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา อายสฺมนฺตํ โสณํ อุปสมฺปาเทสิ.( โสณกุฏิกณฺณวตฺถุ นิฏฺฐิตํ.)  (๑๕๘. มหากจฺจานสฺส ปญฺจวรปริทสฺสนา) อถ โข อายสฺมโต โสณสฺส วสฺสํวุฏฺฐสฺส รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ “สุโตเยว โข เม โส ภควา เอทิโส จ เอทิโส จาติ น จ มยา สมฺมุขา ทิฏฺโฐ  คจฺเฉยฺยาหํ ตํ ภควนฺตํ ทสฺสนาย อรหนฺตํ สมฺมาสมฺพุทฺธํ สเจ มํ อุปชฺฌาโย อนุชาเนยฺยา”ติ. 
atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne dhammikathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: anujānāmi bhikkhave yassa kaṇḍu vā piḷakā vā assāvo vā thullakacchā vā ābādho kāyo vā duggandho, cuṇṇāni bhesajjāni, agilānassa chakanaṃ mattikaṃ rajananipakkaṃ.  anujānāmi bhikkhave udukkhalaṃ musalan ti. |2| 
.  . 
.  . 
อถ โข อายสฺมา โสโณ สายนฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต เยนายสฺมา มหากจฺจาโน เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ มหากจฺจานํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา โสโณ อายสฺมนฺตํ มหากจฺจานํ เอตทโวจ  “อิธ มยฺหํ ภนฺเต รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ ‘สุโต เยว โข เม โส ภควา เอทิโส จ เอทิโส จาติ น จ มยา สมฺมุขา ทิฏฺโฐ 
||9|| 
. 
. 
คจฺเฉยฺยาหํ ตํ ภควนฺตํ ทสฺสนาย อรหนฺตํ สมฺมาสมฺพุทฺธํ สเจ มํ อุปชฺฌาโย อนุชาเนยฺยา’ติ 
tena kho pana samayena gilānānaṃ bhikkhūnaṃ cuṇṇehi bhesajjehi cālitehi attho hoti --la-- anujānāmi bhikkhave cuṇṇacālanin ti.  saṇhehi attho hoti.  anujānāmi bhikkhave dussacālanin ti. |1| 
.  .  . 
.  .  . 
คจฺเฉยฺยาหํ ภนฺเต ตํ ภควนฺตํ ทสฺสนาย อรหนฺตํ สมฺมาสมฺพุทฺธํ สเจ มํ อุปชฺฌาโย อนุชานาตี”ติ.  “สาธุ สาธุ โสณ. คจฺฉ ตฺวํ โสณ ตํ ภควนฺตํ ทสฺสนาย อรหนฺตํ สมฺมาสมฺพุทฺธํ.  ทกฺขิสฺสสิ ตฺวํ โสณ ตํ ภควนฺตํ ปาสาทิกํ ปสาทนียํ สนฺตินฺทฺริยํ สนฺตมานสํ อุตฺตมทมถสมถํ อมนุปฺปตฺตํ ทนฺตํ คุตฺตํ ยตินฺทฺริยํ นาคํ. 
tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno amanussikābādho hoti.  taṃ ācariyupajjhāyā upaṭṭhahantā nāsakkhiṃsu ārogaṃ kātuṃ.  so sūkarasūnaṃ gantvā āmakamaṃsaṃ khādi āmakalohitaṃ pivi, tassa so amanussikābādho paṭippassambhi.  bhagavato etam atthaṃ (203) ārocesuṃ.  anujānāmi bhikkhave amanussikābādhe āmakamaṃsaṃ āmakalohitan ti. |2| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
เตน หิ ตฺวํ โสณ มม วจเนน ภควโต ปาเท สิรสา วนฺท ‘อุปชฺฌาโย เม ภนฺเต อายสฺมา มหากจฺจาโน ภควโต ปาเท สิรสา วนฺทตี”’ติ. เอวญฺจ วเทหิ “อวนฺติทกฺขิณาปโถ ภนฺเต อปฺปภิกฺขุโก ติณฺณํ เม วสฺสานํ อจฺจเยน กิจฺเฉน กสิเรน ตโต ตโต ทสวคฺคํ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา อุปสมฺปทํ อลตฺถํ  อปฺเปว นาม ภควา อวนฺติทกฺขิณาปเถ อปฺปตเรน คเณน อุปสมฺปทํ อนุชาเนยฺย.  อวนฺติทกฺขิณาปเถ ภนฺเต กณฺหุตฺตรา ภูมิ ขรา โคกณฺฏกหตา  อปฺเปว นาม ภควา อวนฺติทกฺขิณาปเถ คุณงฺคุณูปาหนํ อนุชาเนยฺย.  อวนฺติทกฺขิณาปเถ ภนฺเต นหานครุกา มนุสฺสา อุทกสุทฺธิกา 
||10|| 
. 
. 
อปฺเปว นาม ภควา อวนฺติทกฺขิณาปเถ ธุวนหานํ อนุชาเนยฺย. 
tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno cakkhurogābādho hoti.  taṃ bhikkhuṃ pariggahetvā uccāram pi passāvam pi nikkhāmenti.  addasa kho bhagavā senāsanacārikaṃ āhiṇḍanto te bhikkhū taṃ bhikkhuṃ pariggahetvā uccāram pi passāvam pi nikkhāmente, disvāna yena te bhikkhū ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā te bhikkhū etad avoca: kiṃ imassa bhikkhave bhikkhuno ābādho ’ti. |1| 
.  .  . 
.  .  . 
อวนฺติทกฺขิณาปเถ ภนฺเต จมฺมานิ อตฺถรณานิ เอฬกจมฺมํ อชจมฺมํ มิคจมฺมํ.  เสยฺยถาปิ ภนฺเต มชฺฌิเมสุ ชนปเทสุ เอรคู โมรคู มชฺชารู ชนฺตู เอวเมว โข ภนฺเต อวนฺติทกฺขิณาปเถ จมฺมานิ อตฺถรณานิ เอฬกจมฺมํ อชจมฺมํ มิคจมฺมํ  อปฺเปว นาม ภควา อวนฺติทกฺขิณาปเถ จมฺมานิ อตฺถรณานิ อนุชาเนยฺย เอฬกจมฺมํ อชจมฺมํ มิคจมฺมํ. 
imassa bhante āyasmato cakkhurogābādho, imaṃ mayaṃ pariggahetvā uccāram pi passāvam pi nikkhāmemā ’ti.  atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: anujānāmi bhikkhave añjanaṃ kāḷañjanaṃ rasañjanaṃ sotañjanaṃ gerukaṃ kapallan ti.  añjanupapisanehi attho hoti --gha-- anujānāmi bhikkhave candanaṃ tagaraṃ kāḷānusāriyaṃ tālīsaṃ bhaddamuttakan ti. |2| 
.  .  . 
.  .  . 
เอตรหิ ภนฺเต มนุสฺสา นิสฺสีมคตานํ ภิกฺขูนํ จีวรํ เทนฺติ ‘อิมํ จีวรํ อิตฺถนฺนามสฺส เทมา”’ติ. เต อาคนฺตฺวา อาโรเจนฺติ ‘อิตฺถนฺนาเมหิ เต อาวุโส มนุสฺเสหิ จีวรํ ทินฺน’นฺติ เต กุกฺกุจฺจายนฺตา น สาทิยนฺติ ‘มา โน นิสฺสคฺคิยํ อโหสี’ติ  อปฺเปว นาม ภควา จีวเร ปริยายํ อาจิกฺเขยฺยา”ติ.  “เอวํ ภนฺเต”ติ โข อายสฺมา โสโณ อายสฺมโต มหากจฺจานสฺส ปฏิสฺสุตฺวา อุฏฺฐายาสนา อายสฺมนฺตํ มหากจฺจานํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา เสนาสนํ สํสาเมตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน สาวตฺถิ เตน ปกฺกามิ. 
||11|| 
. 
. 
อนุปุพฺเพน เยน สาวตฺถิ เชตวนํ อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราโม เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. 
tena kho pana samayena bhikkhū piṭṭhāni añjanāni thālikesu pi sarāvakesu pi nikkhipanti.  tiṇacuṇṇehi pi paṃsukehi pi okiriyanti --gha-- anujānāmi bhikkhave añjanin ti.  tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū uccāvacā añjaniyo dhārenti sovaṇṇamayaṃ rūpiyamayaṃ.  manussā ujjhāyanti khīyanti vipācenti: seyyathāpi gihikāmabhogino ’ti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  na bhikkhave uccāvacā añjanī dhāretabbā.  yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa.  anujānāmi bhikkhave aṭṭhimayaṃ dantamayaṃ visāṇamayaṃ naḷamayaṃ veḷumayaṃ kaṭṭhamayaṃ jatumayaṃ phalamayaṃ lohamayaṃ saṅkhanābhimayan ti. |1| 
.  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  . 
อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ “อิมสฺส อานนฺท อาคนฺตุกสฺส ภิกฺขุโน เสนาสนํ ปญฺญาเปหี”ติ.  อถ โข อายสฺมา อานนฺโท “ยสฺส โข มํ ภควา อาณาเปติ ‘อิมสฺส อานนฺท อาคนฺตุกสฺส ภิกฺขุโน เสนาสนํ ปญฺญาเปหี’ติ อิจฺฉติ ภควา เตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกวิหาเร วตฺถุํ อิจฺฉติ ภควา อายสฺมตา โสเณน สทฺธึ เอกวิหาเร วตฺถุ”นฺติ ยสฺมึ วิหาเร ภควา วิหรติ ตสฺมึ วิหาเร อายสฺมโต โสณสฺส เสนาสนํ ปญฺญาเปสิ.  ๒๕๘. อถ โข ภควา พหุเทว รตฺตึ อชฺโฌกาเส วีตินาเมตฺวา วิหารํ ปาวิสิ.  อายสฺมาปิ โข โสโณ พหุเทว รตฺตึ อชฺโฌกาเส วีตินาเมตฺวา วิหารํ ปาวิสิ.  อถ โข ภควา รตฺติยา ปจฺจูสสมยํ ปจฺจุฏฺฐาย อายสฺมนฺตํ โสณํ อชฺเฌสิ “ปฏิภาตุ ตํ ภิกฺขุ ธมฺโม ภาสิตุ”นฺติ.  “เอวํ ภนฺเต”ติ โข อายสฺมา โสโณ ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา สพฺพาเนว อฏฺฐกวคฺคิกานิ สเรน อภาสิ.  อถ โข ภควา อายสฺมโต โสณสฺส สรภญฺญปริโยสาเน อพฺภานุโมทิ “สาธุ สาธุ ภิกฺขุ. สุคฺคหิตานิ โข เต ภิกฺขุ อฏฺฐกวคฺคิกานิ สุมนสิกตานิ สูปธาริตานิ. กลฺยาณิยาปิ วาจาย สมนฺนาคโต วิสฺสฏฺฐาย อเนลคลาย อตฺถสฺส วิญฺญาปนิยา.  กติวสฺโสสิ ตฺวํ ภิกฺขู”ติ? 
tena kho pana samayena añjanī apārutā honti.  tiṇacuṇṇehi pi paṃsukehi pi okiriyanti --la-- anujānāmi bhikkhave apidhānan ti.  apidhānaṃ nipatati.  anujānāmi bhikkhave suttakena bandhitvā añjaniyā bandhitun ti.  añjanī nipatati.  anujānāmi bhikkhave suttakena sibbetun ti. |2| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
“เอกวสฺโสหํ ภควา”ติ.  “กิสฺส ปน ตฺวํ ภิกฺขุ เอวํ จิรํ อกาสี”ติ?  “จิรํ ทิฏฺโฐ เม ภนฺเต กาเมสุ อาทีนโว อปิ จ สมฺพาธา ฆราวาสา พหุกิจฺจา พหุกรณียา”ติ.  อถ โข ภควา เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ “ทิสฺวา อาทีนวํ โลเก ญตฺวา ธมฺมํ นิรูปธึ. อริโย น รมตี ปาเป ปาเป น รมตี สุจี”ติฯ  อถ โข อายสฺมา โสโณ ปฏิสมฺโมทติ โข มํ ภควา อยํ ขฺวสฺส กาโล ยํ เม อุปชฺฌาโย ปริทสฺสีติ อุฏฺฐายาสนา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา ภควโต ปาเทสุ สิรสา นิปติตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ “อุปชฺฌาโย เม ภนฺเต อายสฺมา มหากจฺจาโน ภควโต ปาเท สิรสา วนฺทติ เอวญฺจ วเทติ อวนฺติทกฺขิณาปโถ ภนฺเต อปฺปภิกฺขุโก. ติณฺณํ เม วสฺสานํ อจฺจเยน กิจฺเฉน กสิเรน ตโต ตโต ทสวคฺคํ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา อุปสมฺปทํ อลตฺถํ อปฺเปว นาม ภควา อวนฺติทกฺขิณาปเถ อปฺปตเรน คเณน อุปสมฺปทํ อนุชาเนยฺย. อวนฺติทกฺขิณาปเถ ภนฺเต กณฺหุตฺตรา ภูมิ ขรา โคกณฺฏกหตา อปฺเปว นาม ภควา อวนฺติทกฺขิณาปเถ คุณงฺคุณูปาหนํ อนุชาเนยฺย. อวนฺติทกฺขิณาปเถ ภนฺเต นหานครุกา มนุสฺสา อุทกสุทฺธิกา อปฺเปว นาม ภควา อวนฺติทกฺขิณาปเถ ธุวนหานํ อนุชาเนยฺย. อวนฺติทกฺขิณาปเถ ภนฺเต จมฺมานิ อตฺถรณานิ เอฬกจมฺมํ อชจมฺมํ มิคจมฺมํ. เสยฺยถาปิ ภนฺเต มชฺฌิเมสุ ชนปเทสุ เอรคู โมรคู มชฺชารู ชนฺตู เอวเมว โข ภนฺเต อวนฺติทกฺขิณาปเถ จมฺมานิ อตฺถรณานิ เอฬกจมฺมํ อชจมฺมํ มิคจมฺมํ อปฺเปว นาม ภควา อวนฺติทกฺขิณาปเถ จมฺมานิ อตฺถรณานิ อนุชาเนยฺย เอฬกจมฺมํ อชจมฺมํ มิคจมฺมํ. เอตรหิ ภนฺเต มนุสฺสา นิสฺสีมคตานํ ภิกฺขูนํ จีวรํ เทนฺติ ‘อิมํ จีวรํ อิตฺถนฺนามสฺส เทมา’ติ. เต อาคนฺตฺวา อาโรเจนฺติ ‘อิตฺถนฺนาเมหิ เต อาวุโส มนุสฺเสหิ จีวรํ ทินฺน’นฺติ. เต กุกฺกุจฺจายนฺตา น สาทิยนฺติ ‘มา โน นิสฺสคฺคิยํ อโหสี’ติ อปฺเปว นาม ภควา จีวเร ปริยายํ อาจิกฺเขยฺยา”ติ.  ๒๕๙. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “อวนฺติทกฺขิณาปโถ ภิกฺขเว อปฺปภิกฺขุโก. 
tena kho pana samayena bhikkhū aṅguliyā añjanti.  akkhīni dukkhāni honti --la-- anujānāmi bhikkhave añjanisalākan ti.  tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū uccāvacā añjanisalākāyo dhārenti sovaṇṇamayaṃ rūpiyamayaṃ.  ma-(204)nussā ujjhāyanti khīyanti vipācenti: seyyathāpi gihikāmabhogino ’ti --la-- na bhikkhave uccāvacā añjanisalākā dhāretabbā.  yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa.  anujānāmi bhikkhave aṭṭhimayaṃ --la-- saṅkhanābhimayan ti. |3| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
อนุชานามิ ภิกฺขเว สพฺพปจฺจนฺติเมสุ ชนปเทสุ วินยธรปญฺจเมน คเณน อุปสมฺปทํ.  ตตฺริเม ปจฺจนฺติมา ชนปทา ปุรตฺถิมาย ทิสาย คชงฺคลํ นาม นิคโม ตสฺส ปเรน มหาสาลา ตโต ปรา ปจฺจนฺติมา ชนปทา โอรโต มชฺเฌ  ปุรตฺถิมทกฺขิณาย ทิสาย สลฺลวตี นาม นที ตโต ปรา ปจฺจนฺติมา ชนปทา โอรโต มชฺเฌ  ทกฺขิณาย ทิสาย เสตกณฺณิกํ นาม นิคโม ตโต ปรา ปจฺจนฺติมา ชนปทา โอรโต มชฺเฌ  ปจฺฉิมาย ทิสาย ถูณํ นาม พฺราหฺมณคาโม ตโต ปรา ปจฺจนฺติมา ชนปทา โอรโต มชฺเฌ  อุตฺตราย ทิสาย อุสีรทฺธโช นาม ปพฺพโต ตโต ปรา ปจฺจนฺติมา ชนปทา โอรโต มชฺเฌ 
tena kho pana samayena añjanisalākā bhūmiyaṃ patitā pharusā hoti --la-- anujānāmi bhikkhave salākodhāniyan ti.  tenakho pana samayena bhikkhū añjanim pi añjanisalākam pi hatthena pariharanti --la-- anujānāmi bhikkhave añjanithavikan ti.  aṃsabandhako na hoti --la-- anujānāmi bhikkhave aṃsabandhakaṃ bandhanasuttakan ti. |4| 
.  .  . 
.  .  . 
อนุชานามิ ภิกฺขเว เอวรูเปสุ ปจฺจนฺติเมสุ ชนปเทสุ วินยธรปญฺจเมน คเณน อุปสมฺปทํ.  อวนฺติทกฺขิณาปเถ ภิกฺขเว กณฺหุตฺตรา ภูมิ ขรา โคกณฺฏกหตา.  อนุชานามิ ภิกฺขเว สพฺพปจฺจนฺติเมสุ ชนปเทสุ คุณงฺคุณูปาหนํ. 
||12|| 
. 
. 
อวนฺติทกฺขิณาปเถ ภิกฺขเว นหานครุกา มนุสฺสา อุทกสุทฺธิกา. 
tena kho pana samayena āyasmato Pilindavacchassa sīsābhitāpo hoti --la-- anujānāmi bhikkhave muddhani telakan ti.  na kkhamanīyo hoti --la-- anujānāmi bhikkhave natthukamman ti.  natthu galati --la-- anujānāmi bhikkhave natthukaraṇin ti.  tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū uccāvacā natthukaraṇiyo dhārenti sovaṇṇamayaṃ rūpiyamayaṃ.  manussā ujjhāyanti khīyanti vipācenti: seyyathāpi gihikāmabhogino ’ti.  na bhikkhave uccāvacā natthukaraṇī dhāretabbā.  yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa.  anujānāmi bhikkhave aṭṭhimayaṃ -- la -saṅkhanābhimayan ti. |1| 
.  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  . 
อนุชานามิ ภิกฺขเว สพฺพปจฺจนฺติเมสุ ชนปเทสุ ธุวนหานํ.  อวนฺติทกฺขิณาปเถ ภิกฺขเว จมฺมานิ อตฺถรณานิ เอฬกจมฺมํ อชจมฺมํ มิคจมฺมํ.  เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว มชฺฌิเมสุ ชนปเทสุ เอรคู โมรคู มชฺชารู ชนฺตู เอวเมว โข ภิกฺขเว อวนฺติทกฺขิณาปเถ จมฺมานิ อตฺถรณานิ เอฬกจมฺมํ อชจมฺมํ มิคจมฺมํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว สพฺพปจฺจนฺติเมสุ ชนปเทสุ จมฺมานิ อตฺถรณานิ เอฬกจมฺมํ อชจมฺมํ มิคจมฺมํ.  อิธ ปน ภิกฺขเว มนุสฺสา นิสฺสีมคตานํ ภิกฺขูนํ จีวรํ เทนฺติ ‘อิมํ จีวรํ อิตฺถนฺนามสฺส เทมา’ติ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว สาทิตุํ  น ตาว ตํ คณนูปคํ ยาว น หตฺถํ คจฺฉตี”ติ. (มหากจฺจานสฺส ปญฺจวรปริทสฺสนา นิฏฺฐิตา.)   
natthuṃ visamaṃ āsiñcanti.  anujānāmi bhikkhave yamakanatthukaraṇin ti.  na kkhamanīyo hoti.  anujānāmi bhikkhave dhūmaṃ pātun ti.  tañ ñeva vaṭṭiṃ ālimpetvā pivanti.  kaṇṭhaṃ dahati --la-- anujānāmi bhikkhave dhūmanettan ti.  tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū uccāvacāni dhūmanettāni dhārenti ... (comp.1.) ... saṅkhanābhimayan ti.  tena kho pana samayena dhūmanettāni apārutāni honti, pāṇakā pavisanti --la-- anujānāmi bhikkhave apidhānan ti.  tena kho pana samayena bhikkhū dhūmanettāni hatthena pariharanti.  anujānāmi bhikkhave dhūmanettathavikan ti.  ekato ghaṃsiyanti --la-- anujānāmi bhikkhave yamakathavikan ti.  aṃsabandhako na hoti --la-- anujānāmi bhikkhave aṃsabandhakaṃ bandhanasuttakan ti. |2| 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
  จมฺมกฺขนฺธโก ปญฺจโม.    (๑๕๙. ตสฺสุทฺทานํ) ราชา จ มาคโธ โสโณ อสีติสหสฺสิสฺสโร. สาคโต คิชฺฌกูฏสฺมึ พหุํ ทสฺเสติ อุตฺตรึฯ  ปพฺพชฺชารทฺธภิชฺชึสุ วีณํ เอกปลาสิกํ. นีลา ปีตา โลหิติกา มญฺชิฏฺฐา กณฺหเมว จฯ  มหารงฺคมหานามา วทฺธิกา จ ปฏิกฺขิปิ. ขลฺลกา ปุฏปาลิ จ ตูลติตฺติรเมณฺฑชาฯ  วิจฺฉิกา โมรจิตฺรา จ สีหพฺยคฺฆา จ ทีปิกา. อชินุทฺทา มชฺชารี จ กาฬลุวกปริกฺขฏาฯ  ผลิตุปาหนา ขิลา โธตขาณุขฏขฏา. ตาลเวฬุติณํ เจว มุญฺชปพฺพชหินฺตาลาฯ  กมลกมฺพลโสวณฺณา รูปิกา มณิเวฬุริยา. ผลิกา กํสกาจา จ ติปุสีสญฺจ ตมฺพกาฯ  คาวี ยานํ คิลาโน จ ปุริสายุตฺตสิวิกา. สยนานิ มหาจมฺมา โคจมฺเมหิ จ ปาปโกฯ  คิหีนํ จมฺมวทฺเธหิ ปวิสนฺติ คิลายโน. มหากจฺจายโน โสโณ สเรน อฏฺฐกวคฺคิกํฯ  อุปสมฺปทํ ปญฺจหิ คุณงฺคุณา ธุวสินา. จมฺมตฺถรณานุญฺญาสิ น ตาว คณนูปคํ. อทาสิ เม วเร ปญฺจ โสณตฺเถรสฺส นายโกติฯ (อิมมฺหิ ขนฺธเก วตฺถูนิ เตสฏฺฐิ.)(จมฺมกฺขนฺธโก นิฏฺฐิโต.) 
||13|| 
. 
. 
(๖. เภสชฺชกฺขนฺธโก ๑๖๐. ปญฺจเภสชฺชกถา) ๒๖๐. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. 
tena kho pana samayena āyasmato Pilindavacchassa (205) vātābādho hoti.  vejjā evaṃ āhaṃsu: telaṃ pacitabban ti.  anujānāmi bhikkhave telapākan ti.  tasmiṃ kho pana telapāke majjaṃ pakkhipitabbaṃ hoti.  anujānāmi bhikkhave telapāke majjaṃ pakkhipitun ti.  tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū atipakkhittamajjāni telāni pacanti.  tāni pivitvā majjanti.  na bhikkhave atipakkhittamajjaṃ telaṃ pātabbaṃ.  yo piveyya, yathādhammo kāretabbo.  anujānāmi bhikkhave yasmiṃ telapāke majjassa na vaṇṇo na gandho na raso paññāyati, evarūpaṃ majjapakkhittaṃ telaṃ pātun ti. |1| 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขูนํ สารทิเกน อาพาเธน ผุฏฺฐานํ ยาคุปิ ปีตา อุคฺคจฺฉติ ภตฺตมฺปิ ภุตฺตํ อุคฺคจฺฉติ. เต เตน กิสา โหนฺติ ลูขา ทุพฺพณฺณา อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาตา ธมนิสนฺถตคตฺตา.  อทฺทสา โข ภควา เต ภิกฺขู กิเส ลูเข ทุพฺพณฺเณ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาเต ธมนิสนฺถตคตฺเต ทิสฺวาน อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ “กึ นุ โข อานนฺท เอตรหิ ภิกฺขู กิสา ลูขา ทุพฺพณฺณา อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาตา ธมนิสนฺถตคตฺตา”ติ?  “เอตรหิ ภนฺเต ภิกฺขูนํ สารทิเกน อาพาเธน ผุฏฺฐานํ ยาคุปิ ปีตา อุคฺคจฺฉติ ภตฺตมฺปิ ภุตฺตํ อุคฺคจฺฉติ. เต เตน กิสา โหนฺติ ลูขา ทุพฺพณฺณา อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาตา ธมนิสนฺถตคตฺตา”ติ.  อถ โข ภควโต รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ “เอตรหิ โข ภิกฺขูนํ สารทิเกน อาพาเธน ผุฏฺฐานํ ยาคุปิ ปีตา อุคฺคจฺฉติ ภตฺตมฺปิ ภุตฺตํ อุคฺคจฺฉติ. เต เตน กิสา โหนฺติ ลูขา ทุพฺพณฺณา อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาตา ธมนิสนฺถตคตฺตา.  กึ นุ โข อหํ ภิกฺขูนํ เภสชฺชํ อนุชาเนยฺยํ ยํ เภสชฺชญฺเจว อสฺส เภสชฺชสมฺมตญฺจ โลกสฺส อาหารตฺถญฺจ ผเรยฺย น จ โอฬาริโก อาหาโร ปญฺญาเยยฺยา”ติ?  อถ โข ภควโต เอตทโหสิ “อิมานิ โข ปญฺจ เภสชฺชานิ เสยฺยถิทํ สปฺปิ นวนีตํ เตลํ มธุ ผาณิตํ เภสชฺชานิ เจว เภสชฺชสมฺมตานิ จ โลกสฺส อาหารตฺถญฺจ ผรนฺติ น จ โอฬาริโก อาหาโร ปญฺญายติ.  ยํนูนาหํ ภิกฺขูนํ อิมานิ ปญฺจ เภสชฺชานิ อนุชาเนยฺยํ กาเล ปฏิคฺคเหตฺวา กาเล ปริภุญฺชิตุ”นฺติ.  อถ โข ภควา สายนฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “อิธ มยฺหํ ภิกฺขเว รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ ‘เอตรหิ โข ภิกฺขูนํ สารทิเกน อาพาเธน ผุฏฺฐานํ ยาคุปิ ปีตา อุคฺคจฺฉติ ภตฺตมฺปิ ภุตฺตํ อุคฺคจฺฉติ. เต เตน กิสา โหนฺติ ลูขา ทุพฺพณฺณา อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาตา ธมนิสนฺถตคตฺตา. กึ นุ โข อหํ ภิกฺขูนํ เภสชฺชํ อนุชาเนยฺยํ ยํ เภสชฺชญฺเจว อสฺส เภสชฺชสมฺมตญฺจ โลกสฺส อาหารตฺถญฺจ ผเรยฺย น จ โอฬาริโก อาหาโร  ปญฺญาเยยฺยา’ติ.  ตสฺส มยฺหํ ภิกฺขเว เอตทโหสิ ‘อิมานิ โข ปญฺจ เภสชฺชานิ เสยฺยถิทํ สปฺปิ นวนีตํ เตลํ มธุ ผาณิตํ เภสชฺชานิ เจว เภสชฺชสมฺมตานิ จ โลกสฺส อาหารตฺถญฺจ ผรนฺติ น จ โอฬาริโก อาหาโร ปญฺญายติ. ยํนูนาหํ ภิกฺขูนํ อิมานิ ปญฺจ เภสชฺชานิ อนุชาเนยฺยํ กาเล ปฏิคฺคเหตฺวา กาเล ปริภุญฺชิตุ’นฺติ. 
tena kho pana samayena bhikkhūnaṃ bahuṃ atipakkhittamajjaṃ telaṃ pakkaṃ hoti.  atha kho bhikkhūnaṃ etad ahosi: kathaṃ nu kho atipakkhittamajje tele paṭipajjitabban ti.  anujānāmi bhikkhave abbhañjanaṃ adhiṭṭhātun ti.  tena kho pana samayena āyasmato Pilindavacchassa bahutaraṃ telaṃ pakkaṃ hoti, telabhājanaṃ na saṃvijjati.  anujānāmi bhikkhave tīṇi tumbāni lohatumbaṃ kaṭṭhatumbaṃ phalatumban ti. |2| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
อนุชานามิ ภิกฺขเว ตานิ ปญฺจ เภสชฺชานิ กาเล ปฏิคฺคเหตฺวา กาเล ปริภุญฺชิตุ”นฺติ.  ๒๖๑. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ตานิ ปญฺจ เภสชฺชานิ กาเล ปฏิคฺคเหตฺวา กาเล ปริภุญฺชนฺติ.  เตสํ ยานิปิ ตานิ ปากติกานิ ลูขานิ โภชนานิ ตานิปิ นจฺฉาเทนฺติ ปเคว เสเนสิตานิ.  เต เตน เจว สารทิเกน อาพาเธน ผุฏฺฐา อิมินา จ ภตฺตาจฺฉาทเกน ตทุภเยน ภิยฺโยโสมตฺตาย กิสา โหนฺติ ลูขา ทุพฺพณฺณา อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาตา ธมนิสนฺถตคตฺตา.  อทฺทสา โข ภควา เต ภิกฺขู ภิยฺโยโสมตฺตาย กิเส ลูเข ทุพฺพณฺเณ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาเต ธมนิสนฺถตคตฺเต ทิสฺวาน อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ “กึ นุ โข อานนฺท เอตรหิ ภิกฺขู ภิยฺโยโสมตฺตาย กิสา ลูขา ทุพฺพณฺณา อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาตา ธมนิสนฺถตคตฺตา”ติ? 
tena kho pana samayena āyasmato Pilindavacchassa aṅgavāto hoti.  anujānāmi bhikkhave sedakamman ti.  na kkhamanīyo hoti.  anujānāmi bhikkhave sambhārasedan ti.  na kkhamanīyo hoti.  anujānāmi bhikkhave mahāsedan ti.  na kkhamanīyo hoti.  anujānāmi bhikkhave bhaṅgodakan ti.  na kkhamanīyo hoti.  anujānāmi bhikkhave udakakoṭṭhakan ti. |3| 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
“เอตรหิ ภนฺเต ภิกฺขู ตานิ จ ปญฺจ เภสชฺชานิ กาเล ปฏิคฺคเหตฺวา กาเล ปริภุญฺชนฺติ. เตสํ ยานิปิ ตานิ ปากติกานิ ลูขานิ โภชนานิ ตานิปิ นจฺฉาเทนฺติ ปเคว เสเนสิกานิ. เต เตน เจว สารทิเกน อาพาเธน ผุฏฺฐา อิมินา จ ภตฺตาจฺฉาทเกน  ตทุภเยน ภิยฺโยโสมตฺตาย กิสา ลูขา ทุพฺพณฺณา อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาตา ธมนิสนฺถตคตฺตา”ติ.  อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “อนุชานามิ ภิกฺขเว ตานิ ปญฺจ เภสชฺชานิ ปฏิคฺคเหตฺวา กาเลปิ วิกาเลปิ ปริภุญฺชิตุ”นฺติ.      ๒๖๒. เตน โข ปน สมเยน คิลานานํ ภิกฺขูนํ วเสหิ เภสชฺเชหิ อตฺโถ โหติ.  ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว วสานิ เภสชฺชานิ อจฺฉวสํ มจฺฉวสํ สุสุกาวสํ (p๒) สูกรวสํ คทฺรภวสํ กาเล ปฏิคฺคหิตํ กาเล นิปฺปกฺกํ กาเล สํสฏฺฐํ เตลปริโภเคน ปริภุญฺชิตุํ. วิกาเล เจ ภิกฺขเว ปฏิคฺคหิตํ วิกาเล นิปฺปกฺกํ วิกาเล สํสฏฺฐํ ตํ เจ ปริภุญฺเชยฺย อาปตฺติ ติณฺณํ ทุกฺกฏานํ.  กาเล เจ ภิกฺขเว ปฏิคฺคหิตํ วิกาเล นิปฺปกฺกํ วิกาเล สํสฏฺฐํ ตํ เจ ปริภุญฺเชยฺย อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ.  กาเล เจ ภิกฺขเว ปฏิคฺคหิตํ กาเล นิปฺปกฺกํ วิกาเล สํสฏฺฐํ ตํ เจ ปริภุญฺเชยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. 
tena kho pana samayena āyasmato Pilindavacchassa pabbavāto hoti.  anujānāmi bhikkhave lohitaṃ mocetun ti.  na kkhamanīyo hoti.  anujānāmi bhikkhave lohitaṃ mocetvā visāṇena gahetun ti.  tena kho pana samayena āyasmato Pilindavacchassa pādā phālitā honti.  anujānāmi bhikkhave pādabbhañjanan ti.  na kkhamanīyo hoti.  anujānāmi bhikkhave pajjaṃ abhisaṃkharitun ti.  tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno gaṇḍābādho hoti.  anujānāmi bhikkhave satthakammaṃ.  kasāvodakena attho hoti.  anujānāmi bhikkhave kasāvodakan ti.  tilakakkena attho hoti.  anujānāmi bhikkhave tilakakkan ti. |4| 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
กาเล เจ ภิกฺขเว ปฏิคฺคหิตํ กาเล นิปฺปกฺกํ กาเล สํสฏฺฐํ ตํ เจ ปริภุญฺเชยฺย อนาปตฺตีติ. (ปญฺจเภสชฺชกถา นิฏฺฐิตา.)      (๑๖๑. มูลาทิเภสชฺชกถา) ๒๖๓. เตน โข ปน สมเยน คิลานานํ ภิกฺขูนํ มูเลหิ เภสชฺเชหิ อตฺโถ โหติ.  ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว มูลานิ เภสชฺชานิ หลิทฺทึ สิงฺคิเวรํ วจํ วจตฺถํ อติวิสํ กฏุกโรหิณึ อุสีรํ ภทฺทมุตฺตกํ ยานิ วา ปนญฺญานิปิ อตฺถิ มูลานิ เภสชฺชานิ เนว ขาทนีเย ขาทนียตฺถํ ผรนฺติ น โภชนีเย โภชนียตฺถํ ผรนฺติ ตานิ ปฏิคฺคเหตฺวา ยาวชีวํ ปริหริตุํ สติ ปจฺจเย ปริภุญฺชิตุํ.  อสติ ปจฺจเย ปริภุญฺชนฺตสฺส อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.  เตน โข ปน สมเยน คิลานานํ ภิกฺขูนํ มูเลหิ เภสชฺเชหิ ปิฏฺเฐหิ อตฺโถ โหติ.  ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว นิสทํ นิสทโปตกนฺติ.      เตน โข ปน สมเยน คิลานานํ ภิกฺขูนํ กสาเวหิ เภสชฺเชหิ อตฺโถ โหติ.  ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. 
kabaḷikāya attho hoti.  anujānāmi bhikkhave kabaḷikan ti.  vaṇabandhanacolena attho hoti.  anujānāmi bhikkhave vaṇabandhanacolan ti.  vaṇo kaṇḍuvati.  anujānāmi bhikkhave sāsapakuṭṭena phositun ti.  vaṇo kilijjittha.  (206) anujānāmi bhikkhave dhūmaṃ kātun ti.  vaṇamaṃsaṃ vuṭṭhāti.  anujānāmi bhikkhave loṇasakkharikāya chinditun ti.  vaṇo na rūhati.  anujānāmi bhikkhave vaṇatelan ti.  telaṃ galati.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  anujānāmi bhikkhave vikāsikaṃ sabbaṃ vaṇapaṭikamman ti. |5| 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
อนุชานามิ ภิกฺขเว กสาวานิ เภสชฺชานิ นิมฺพกสาวํ กุฏชกสาวํ ปโฏลกสาวํ  ผคฺควกสาวํ  นตฺตมาลกสาวํ  ยานิ วา ปนญฺญานิปิ อตฺถิ กสาวานิ เภสชฺชานิ เนว ขาทนีเย ขาทนียตฺถํ ผรนฺติ น โภชนีเย โภชนียตฺถํ ผรนฺติ ตานิ ปฏิคฺคเหตฺวา ยาวชีวํ ปริหริตุํ สติ ปจฺจเย ปริภุญฺชิตุํ.  อสติ ปจฺจเย ปริภุญฺชนฺตสฺส อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.      เตน โข ปน สมเยน คิลานานํ ภิกฺขูนํ ปณฺเณหิ เภสชฺเชหิ อตฺโถ โหติ.  ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว ปณฺณานิ เภสชฺชานิ นิมฺพปณฺณํ กุฏชปณฺณํ  ปโฏลปณฺณํ  สุลสิปณฺณํ  กปฺปาสปณฺณํ  ยานิ วา ปนญฺญานิปิ อตฺถิ ปณฺณานิ เภสชฺชานิ เนว ขาทนีเย ขาทนียตฺถํ ผรนฺติ น โภชนีเย โภชนียตฺถํ ผรนฺติฯเปฯ.   
tena kho pana samayena aññataro bhikkhu ahinā daṭṭho hoti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  anujānāmi bhikkhave cattāri mahāvikaṭāni dātuṃ gūthaṃ muttaṃ chārikaṃ mattikan ti.  atha kho bhikkhūnaṃ etad ahosi: appaṭiggahitāni nu kho udāhu paṭiggahetabbānīti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  anujānāmi bhikkhave sati kappiyakārake paṭiggahāpetuṃ, asati kappiyakārake sāmaṃ gahetvā paribhuñjitun ti.  tena kho pana samayena aññatarena bhikkhunā visaṃ pītaṃ hoti.  anujānāmi bhikkhave gūthaṃ pāyetun ti.  atha kho bhikkhūnaṃ etad ahosi: appaṭiggahito nu kho udāhu paṭiggahāpetabbo ’ti.  anujānāmi bhikkhave yaṃ karonto paṭiggaṇhāti sv eva paṭiggaho kato, na puna paṭiggahāpetabbo ’ti. |6| 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
  เตน โข ปน สมเยน คิลานานํ ภิกฺขูนํ ผเลหิ เภสชฺเชหิ อตฺโถ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ ภิกฺขเว ผลานิ เภสชฺชานิ พิลงฺคํ ปิปฺปลึ มริจํ หรีตกํ วิภีตกํ อามลกํ โคฏฺฐผลํ ยานิ วา ปนญฺญานิปิ อตฺถิ ผลานิ เภสชฺชานิ เนว ขาทนีเย ขาทนียตฺถํ ผรนฺติ น โภชนีเย โภชนียตฺถํ ผรนฺติฯเปฯ.      เตน โข ปน สมเยน คิลานานํ ภิกฺขูนํ ชตูหิ เภสชฺเชหิ อตฺโถ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ ภิกฺขเว ชตูนิ เภสชฺชานิ หิงฺคุํ หิงฺคุชตุํ หิงฺคุสิปาฏิกํ ตกํ ตกปตฺตึ ตกปณฺณึ สชฺชุลสํ ยานิ วา ปนญฺญานิปิ อตฺถิ ชตูนิ เภสชฺชานิ เนว ขาทนีเย ขาทนียตฺถํ ผรนฺติฯเปฯ.      เตน โข ปน สมเยน คิลานานํ ภิกฺขูนํ โลเณหิ เภสชฺเชหิ อตฺโถ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ ภิกฺขเว โลณานิ เภสชฺชานิ สามุทฺทํ กาฬโลณํ สินฺธวํ อุพฺภิทํ พิลํ ยานิ วา ปนญฺญานิปิ อตฺถิ โลณานิ เภสชฺชานิ เนว ขาทนีเย ขาทนียตฺถํ ผรนฺติ น โภชนีเย โภชนียตฺถํ ผรนฺติ ตานิ ปฏิคฺคเหตฺวา ยาวชีวํ ปริหริตุํ สติ ปจฺจเย ปริภุญฺชิตุํ.  อสติ ปจฺจเย ปริภุญฺชนฺตสฺส อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.   
tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno gharadinnakābādho hoti.  anujānāmi bhikkhave sītāloḷiṃ pāyetun ti.  tena kho pana samayena aññataro bhikkhu duṭṭhagahaṇiko hoti.  anujānāmi bhikkhave āmisakhāraṃ pāyetun ti.  tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno paṇḍurogābādho hoti.  anujānāmi bhikkhave muttaharītakaṃ pāyetun ti.  tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno chavidosābādho hoti.  anujānāmi bhikkhave gandhālepaṃ kātun ti.  tena kho pana samayena aññataro bhikkhu abhisannakāyo hoti.  anujānāmi bhikkhave virecanaṃ pātun ti.  acchakañjiyā attho hoti.  anujānāmi bhikkhave acchakañjikan ti.  akaṭayūsena attho hoti.  anujānāmi bhikkhave akaṭayūsan ti.  kaṭākaṭena attho hoti.  anujānāmi bhikkhave kaṭākaṭan ti.  paṭicchādaniyena attho hoti.  anujānāmi bhikkhave paṭicchādaniyan ti. |7| 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
  ๒๖๔. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมโต อานนฺทสฺส อุปชฺฌายสฺส อายสฺมโต เพลฏฺฐสีสสฺส ถุลฺลกจฺฉาพาโธ โหติ.  ตสฺส ลสิกาย จีวรานิ กาเย ลคฺคนฺติ  ตานิ ภิกฺขู อุทเกน เตเมตฺวา เตเมตฺวา อปกฑฺฒนฺติ.  อทฺทสา โข ภควา เสนาสนจาริกํ อาหิณฺฑนฺโต เต ภิกฺขู ตานิ จีวรานิ อุทเกน เตเมตฺวา เตเมตฺวา อปกฑฺฒนฺเต ทิสฺวาน เยน เต ภิกฺขู เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา เต ภิกฺขู เอตทโวจ “กึ อิมสฺส ภิกฺขเว ภิกฺขุโน อาพาโธ”ติ?  “อิมสฺส ภนฺเต อายสฺมโต ถุลฺลกจฺฉาพาโธ ลสิกาย จีวรานิ กาเย ลคฺคนฺติ ตานิ มยํ อุทเกน เตเมตฺวา เตเมตฺวา อปกฑฺฒามา”ติ  อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “อนุชานามิ ภิกฺขเว ยสฺส กณฺฑุ วา ปิฬกา วา อสฺสาโว วา ถุลฺลกจฺฉุ วา อาพาโธ กาโย วา ทุคฺคนฺโธ จุณฺณานิ เภสชฺชานิ อคิลานสฺส ฉกณํ มตฺติกํ รชนนิปฺปกฺกํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว อุทุกฺขลํ มุสล”นฺติ.      เตน โข ปน สมเยน คิลานานํ ภิกฺขูนํ จุณฺเณหิ เภสชฺเชหิ จาลิเตหิ อตฺโถ โหติ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ ภิกฺขเว จุณฺณจาลินินฺติ.  สณฺเหหิ อตฺโถ โหติ. (ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.)  อนุชานามิ ภิกฺขเว ทุสฺสจาลินินฺติ.  เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน อมนุสฺสิกาพาโธ โหติ.  ตํ อาจริยุปชฺฌายา อุปฏฺฐหนฺตา นาสกฺขิ๎สุ อโรคํ กาตุํ.  โส สูกรสูนํ คนฺตฺวา อามกมํสํ ขาทิ อามกโลหิตํ ปิวิ ตสฺส โส อมนุสฺสิกาพาโธ ปฏิปฺปสฺสมฺภิ.  ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ  อนุชานามิ ภิกฺขเว อมนุสฺสิกาพาเธ อามกมํสํ อามกโลหิตนฺติ. 
||14|| 
. 
. 
 
tena kho pana samayena āyasmā Pilindavaccho Rājagahe pabbhāraṃ sodhāpeti leṇaṃ kattukāmo.  atha kho rājā Māgadho Seniyo Bimbisāro yenāyasmā Pilindavaccho ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā āyasmantaṃ Pilin-(207)davacchaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.  ekamantaṃ nisinno kho rājā Māgadho Seniyo Bimbisāro āyasmantaṃ Pilindavacchaṃ etad avoca: kiṃ bhante thero kārāpetīti.  pabbhāraṃ mahārāja sodhāpemi leṇaṃ kattukāmo ’ti.  attho bhante ayyassa ārāmikenā ’ti.  na kho mahārāja bhagavatā ārāmiko anuññāto ’ti.  tena hi bhante bhagavantaṃ paṭipucchitvā mama āroceyyāthā ’ti.  evaṃ mahārājā ’ti kho āyasmā Pilindavaccho rañño Māgadhassa Seniyassa Bimbisārassa paccassosi. |1| 
.  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  . 
  ๒๖๕. เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน จกฺขุโรคาพาโธ โหติ.  ตํ ภิกฺขู ปริคฺคเหตฺวา อุจฺจารมฺปิ ปสฺสาวมฺปิ นิกฺขาเมนฺติ.  อทฺทสา โข ภควา เสนาสนจาริกํ อาหิณฺฑนฺโต เต ภิกฺขู ตํ ภิกฺขุํ ปริคฺคเหตฺวา อุจฺจารมฺปิ ปสฺสาวมฺปิ นิกฺขาเมนฺเต ทิสฺวาน เยน เต ภิกฺขู เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา เต ภิกฺขู เอตทโวจ “กึ อิมสฺส ภิกฺขเว ภิกฺขุโน อาพาโธ”ติ?  “อิมสฺส ภนฺเต อายสฺมโต จกฺขุโรคาพาโธ. อิมํ มยํ ปริคฺคเหตฺวา อุจฺจารมฺปิ ปสฺสาวมฺปิ นิกฺขาเมมา”ติ.  อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “อนุชานามิ ภิกฺขเว อญฺชนํ กาฬญฺชนํ รสญฺชนํ โสตญฺชนํ เครุกํ กปลฺล”นฺติ.  อญฺชนูปปิสเนหิ อตฺโถ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ ภิกฺขเว จนฺทนํ ตครํ กาฬานุสาริยํ ตาลีสํ ภทฺทมุตฺตกนฺติ.   
atha kho āyasmā Pilindavaccho rājānaṃ Māgadhaṃ Seniyaṃ Bimbisāraṃ dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi.  atha kho rājā Māgadho Seniyo Bimbisāro āyasmatā Pilindavacchena dhammiyā kathāya sandassito samādapito samuttejito sampahaṃsito uṭṭhāyāsanā āyasmantaṃ Pilindavacchaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.  atha kho āyasmā Pilindavaccho bhagavato santike dūtaṃ pāhesi: rājā bhante Māgadho Seniyo Bimbisāro ārāmikaṃ dātukāmo.  kathaṃ nu kho bhante paṭipajjitabban ti.  atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: anujānāmi bhikkhave ārāmikan ti. |2| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
  เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ปิฏฺฐานิ อญฺชนานิ จรุเกสุปิ สราวเกสุปิ นิกฺขิปนฺติ  ติณจุณฺเณหิปิ ปํสุเกหิปิ โอกิริยนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ ภิกฺขเว อญฺชนินฺติ.  เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อุจฺจาวจา อญฺชนิโย ธาเรนฺติ โสวณฺณมยํ รูปิยมยํ.  มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. 
dutiyam pi kho rājā Māgadho Seniyo Bimbisāro yenāyasmā Pilindavaccho ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā āyasmantaṃ Pilindavacchaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.  ekamantaṃ nisinno kho rājā Māgadho Seniyo Bimbisāro āyasmantaṃ Pilindavacchaṃ etad avoca: anuññāto bhante bhagavatā ārāmiko ’ti.  evaṃ mahārājā ’ti.  tena hi bhante ayyassa ārāmikaṃ dammīti.  atha kho rājā Māgadho Seniyo Bimbisāro āyasmato Pilindavacchassa ārāmikaṃ paṭisuṇitvā vissaritvā cirena satiṃ paṭilabhitvā aññataraṃ sabbatthakaṃ mahāmattaṃ āmantesi: yo mayā bhaṇe ayyassa ārāmiko paṭissuto dinno so ārāmiko ’ti.  na kho deva ayyassa ārāmiko dinno ’ti.  kīvaciraṃ nu kho bhaṇe ito hitaṃ hotīti. |3| 
.  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  . 
ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  น ภิกฺขเว อุจฺจาวจา อญฺชนี ธาเรตพฺพา.  โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.  อนุชานามิ ภิกฺขเว อฏฺฐิมยํ ทนฺตมยํ วิสาณมยํ นฬมยํ เวฬุมยํ กฏฺฐมยํ ชตุมยํ ผลมยํ โลหมยํ สงฺขนาภิมยนฺติ.  เตน โข ปน สมเยน อญฺชนิโย อปารุตา โหนฺติ  ติณจุณฺเณหิปิ ปํสุเกหิปิ โอกิริยนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ ภิกฺขเว อปิธานนฺติ.  อปิธานํ นิปตติ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. 
atha kho so mahāmatto rattiyo vigaṇetvā rājānaṃ Māgadhaṃ Seniyaṃ Bimbisāraṃ etad avoca: pañca deva rattisatānīti.  tena hi bhaṇe ayyassa pañca ārāmikasatāni dethā ’ti.  evaṃ devā ’ti kho so mahāmatto rañño Māgadhassa Seniyassa Bimbisārassa paṭisuṇitvā āyasmato Pilindavacchassa pañca ārāmikasatāni pādāsi, pāṭiyekko gāmo nivisi.  Ārāmikagāmo ’ti pi naṃ-(208)āhaṃsu, Pilindagāmo ’ti pi naṃ āhaṃsu.  tena kho pana samayena āyasmā Pilindavaccho tasmiṃ gāmake kulūpako hoti.  atha kho āyasmā Pilindavaccho {pubbaṇhasamayaṃ} nivāsetvā pattacīvaraṃ ādāya Pilindagāmaṃ piṇḍāya pāvisi. |4| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
อนุชานามิ ภิกฺขเว สุตฺตเกน พนฺธิตฺวา อญฺชนิยา พนฺธิตุนฺติ.  อญฺชนี ผลติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว สุตฺตเกน สิพฺเพตุนฺติ.  เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู องฺคุลิยา อญฺชนฺติ  อกฺขีนิ ทุกฺขานิ โหนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ ภิกฺขเว อญฺชนิสลากนฺติ.  เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อุจฺจาวจา อญฺชนิสลากาโย ธาเรนฺติ โสวณฺณมยํ รูปิยมยํ. 
tena kho pana samayena tasmiṃ gāmake ussavo hoti, dārikā alaṃkatā mālākitā kīḷanti.  atha kho āyasmā Pilindavaccho Pilindagāmake sapadānaṃ piṇḍāya caramāno yena aññatarassa ārāmikassa nivesanaṃ ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā paññatte āsane nisīdi.  tena kho pana samayena tassā ārāmikiniyā dhītā aññe dārake alaṃkate mālākite passitvā rodati: mālaṃ me detha, alaṃkāraṃ me dethā ’ti.  atha kho āyasmā Pilindavaccho taṃ ārāmikiniṃ etad avoca: kissāyaṃ dārikā rodatīti.  ayaṃ bhante dārikā aññe dārake alaṃkate mālākite passitvā rodati: mālaṃ me detha, alaṃkāraṃ me dethā ’ti.  kuto amhākaṃ duggatānaṃ mālā, kuto alaṃkāro ’ti. |5| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น ภิกฺขเว อุจฺจาวจา อญฺชนิสลากา ธาเรตพฺพา.  โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.  อนุชานามิ ภิกฺขเว อฏฺฐิมยํฯเปฯ สงฺขนาภิมยนฺติ.  เตน โข ปน สมเยน อญฺชนิสลากา ภูมิยํ ปติตา ผรุสา โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ อนุชานามิ ภิกฺขเว สลากฐานิยนฺติ.  เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู อญฺชนิมฺปิ อญฺชนิสลากมฺปิ หตฺเถน ปริหรนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ ภิกฺขเว อญฺชนิตฺถวิกนฺติ.  อํสพทฺธโก น โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ ภิกฺขเว อํสพทฺธกํ พนฺธนสุตฺตกนฺติ. 
atha kho āyasmā Pilindavaccho aññataraṃ tiṇaṇḍupakaṃ gahetvā taṃ ārāmikiniṃ etad avoca: hand’ imaṃ tiṇaṇḍupakaṃ tassā dārikāya sīse paṭimuñcā ’ti.  atha kho sā ārāmikinī taṃ {tiṇaṇḍupakaṃ} gahetvā tassā dārikāya sīse paṭimuñci.  sā ahosi suvaṇṇamālā abhirūpā dassanīyā pāsādikā, n’ atthi tādisā rañño pi antepure suvaṇṇamālā.  manussā rañño Māgadhassa Seniyassa Bimbisārassa ārocesuṃ: amukassa deva ārāmikassa ghare suvaṇṇamālā abhirūpā dassanīyā pāsādikā, n’ atthi tādisā devassa pi antepure suvaṇṇamālā.  kuto tassa duggatassa.  nissaṃsayaṃ corikāya ābhatā ’ti.  atha kho rājā Māgadho Seniyo Bimbisāro taṃ ārāmikakulaṃ bandhāpesi. |6| 
.  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  . 
    ๒๖๖. เตน (p๖) โข ปน สมเยน อายสฺมโต ปิลินฺทวจฺฉสฺส สีสาภิตาโป โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ ภิกฺขเว มุทฺธนิ เตลกนฺติ.  นกฺขมนิโย โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ ภิกฺขเว นตฺถุกมฺมนฺติ.  นตฺถุ คลติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ ภิกฺขเว นตฺถุกรณินฺติ.  เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อุจฺจาวจา นตฺถุกรณิโย ธาเรนฺติ โสวณฺณมยํ รูปิยมยํ.  มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. 
dutiyam pi kho āyasmā Pilindavaccho pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaram ādāya Pilindagāmaṃ piṇḍāya pāvisi.  Pilindagāmake sapadānaṃ piṇḍāya caramāno yena tassa ārāmikassa nivesanaṃ ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā paṭivissake pucchi: kahaṃ imaṃ ārāmikakulaṃ gatan ti.  etissā bhante suvaṇṇamālāya kāraṇā raññā bandhāpitan ti.  atha kho āyasmā Pilindavaccho yena rañño Māgadhassa Seniyassa Bimbisārassa nivesanaṃ ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā paññatte āsane nisīdi.  atha kho rājā Māgadho Seniyo Bimbisāro yenāyasmā Pilindavaccho ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā āyasmantaṃ Pilindavacchaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.  ekamantaṃ nisinnaṃ (209) kho rājānaṃ Māgadhaṃ Seniyaṃ Bimbisāraṃ āyasmā Pilindavaccho etad avoca: |7| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
น ภิกฺขเว อุจฺจาวจา นตฺถุกรณี ธาเรตพฺพา.  โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.  อนุชานามิ ภิกฺขเว อฏฺฐิมยํฯเปฯ สงฺขนาภิมยนฺติ.  นตฺถุํ วิสมํ อาสิญฺจนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว ยมกนตฺถุกรณินฺติ.  นกฺขมนิโย โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. 
kissa mahārāja ārāmikakulaṃ bandhāpitan ti.  tassa bhante ārāmikassa ghare suvaṇṇamālā abhirūpā dassanīyā pāsādikā, n’ atthi tādisā amhākam pi antepure suvaṇṇamālā.  kuto tassa duggatassa.  nissaṃsayaṃ corikāya ābhatā ’ti.  atha kho āyasmā Pilindavaccho rañño Māgadhassa Seniyassa Bimbisārassa pāsādaṃ suvaṇṇan ti adhimucci, so ahosi sabbo sovaṇṇamayo.  idaṃ pana te mahārāja tāvabahuṃ suvaṇṇaṃ kuto ’ti.  aññātaṃ bhante, ayyassa eso iddhānubhāvo ’ti taṃ ārāmikakulaṃ muñcāpesi. |8| 
.  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  . 
อนุชานามิ ภิกฺขเว ธูมํ ปาตุนฺติ.  ตญฺเญว วฏฺฏึ อาลิมฺเปตฺวา ปิวนฺติ  กณฺโฐ ทหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ ภิกฺขเว ธูมเนตฺตนฺติ.  เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อุจฺจาวจานิ ธูมเนตฺตานิ ธาเรนฺติ โสวณฺณมยํ รูปิยมยํ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโนติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น ภิกฺขเว อุจฺจาวจานิ ธูมเนตฺตานิ ธาเรตพฺพานิ. โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ ภิกฺขเว อฏฺฐิมยํฯเปฯ สงฺขนาภิมยนฺติ.  เตน โข ปน สมเยน ธูมเนตฺตานิ อปารุตานิ โหนฺติ ปาณกา ปวิสนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ ภิกฺขเว อปิธานนฺติ.  เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ธูมเนตฺตานิ หตฺเถน ปริหรนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว ธูมเนตฺตถวิกนฺติ. 
manussā ayyena kira Pilindavacchena sarājikāya parisāya uttarimanussadhammaṃ iddhipāṭihāriyaṃ dassitan ti attamanā abhippasannā āyasmato Pilindavacchassa pañca bhesajjāni abhihariṃsu seyyath’ īdaṃ: sappiṃ navanītaṃ telaṃ madhuṃ phāṇitan ti.  pakatiyāpi ca āyasmā Pilindavaccho lābhī hoti, pañcannaṃ bhesajjānaṃ laddhaṃ-laddhaṃ parisāya vissajjesi.  parisā c’ assa hoti bāhullikā, laddhaṃ -laddhaṃ kolambe pi ghaṭe pi pūretvā paṭisāmeti, parissāvanāni pi thavikāyo pi pūretvā vātapānesu lagganti, tāni olīnavilīnāni tiṭṭhanti, undurehi pi vihārā okiṇṇavikiṇṇā honti.  manussā vihāracārikaṃ āhiṇḍantā passitvā ujjhāyanti khīyanti vipācenti: antokoṭṭhāgārikā ime samaṇā Sakyaputtiyā seyyathāpi rājā Māgadho Seniyo Bimbisāro ’ti. |9| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
เอกโต ฆํสิยนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ ภิกฺขเว ยมกถวิกนฺติ.  อํสพทฺธโก น โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ ภิกฺขเว อํสพทฺธกํ พนฺธนสุตฺตกนฺติ.     
assosuṃ kho bhikkhū tesaṃ manussānaṃ ujjhāyantānaṃ khīyantānaṃ vipācentānaṃ.  ye te bhikkhū appicchā te ujjhāyanti khīyanti vipācenti: kathaṃ hi nāma bhikkhū evarūpāya bāhullāya cetessantīti.  atha kho te bhikkhū bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  saccaṃ kira bhikkhave bhikkhū evarūpāya bāhullāya cetentīti.  saccaṃ bhagavā.  vigarahitvā dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: yāni kho pana tāni gilānānaṃ bhikkhūnaṃ paṭisāyaniyāni bhesajjāni seyyath’ īdaṃ: sappi navanītaṃ telaṃ madhu phāṇitaṃ, tāni paṭiggahetvā sattāhaparamaṃ sannidhikārakaṃ paribhuñjitabbāni, taṃ atikkāmayato yathādhammo kāretabbo ’ti. |10| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
๒๖๗. เตน (p๗) โข ปน สมเยน อายสฺมโต ปิลินฺทวจฺฉสฺส วาตาพาโธ โหติ.  เวชฺชา เอวมาหํสุ “เตลํ ปจิตพฺพ”นฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว เตลปากนฺติ.  ตสฺมึ โข ปน เตลปาเก มชฺชํ ปกฺขิปิตพฺพํ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว เตลปาเก มชฺชํ ปกฺขิปิตุนฺติ.  เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อติปกฺขิตฺตมชฺชานิ เตลานิ ปจนฺติ 
||15|| 
. 
. 
ตานิ ปิวิตฺวา มชฺชนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. 
bhesajjānuññātabhāṇavāraṃ paṭhamaṃ.  atha kho bhagavā Sāvatthiyaṃ yathābhirantaṃ viha-(210)ritvā yena Rājagahaṃ tena cārikaṃ pakkāmi.  addasa kho āyasmā Kaṅkhārevato antarā magge guḷakaraṇaṃ okkamitvā guḷe piṭṭham pi chārikam pi pakkhipante, disvāna akappiyo guḷo sāmiso, na kappati guḷo vikāle paribhuñjitun ti kukkuccāyanto sapariso guḷaṃ na paribhuñjati, ye pi ’ssa sotabbaṃ maññanti, te pi guḷaṃ na paribhuñjanti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  kimatthiyā bhikkhave guḷe piṭṭham pi chārikam pi pakkhipantīti.  thaddhanatthāya bhagavā ’ti.  sace bhikkhave thaddhanatthāya guḷe piṭṭham pi chārikam pi pakkhipanti so ca guḷo tv eva saṃkhaṃ gacchati, anujānāmi bhikkhave yathāsukhaṃ guḷaṃ paribhuñjitun ti. |1| 
.  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  . 
น ภิกฺขเว อติปกฺขิตฺตมชฺชํ เตลํ ปาตพฺพํ.  โย ปิเวยฺย ยถาธมฺโม กาเรตพฺโพ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว ยสฺมึ เตลปาเก มชฺชสฺส น วณฺโณ น คนฺโธ น รโส ปญฺญายติ เอวรูปํ มชฺชปกฺขิตฺตํ เตลํ ปาตุนฺติ.  เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขูนํ พหุํ อติปกฺขิตฺตมชฺชํ เตลํ ปกฺกํ โหติ.  อถ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ “กถํ นุ โข อติปกฺขิตฺตมชฺเช เตเล ปฏิปชฺชิตพฺพ”นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว อพฺภญฺชนํ อธิฏฺฐาตุนฺติ.  เตน โข ปน สมเยน อายสฺมโต ปิลินฺทวจฺฉสฺส พหุตรํ เตลํ ปกฺกํ โหติ เตลภาชนํ น วิชฺชติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. 
addasa kho āyasmā Kaṅkhārevato antarā magge vacce muggaṃ jātaṃ, passitvā akappiyā muggā, pakkāpi muggā jāyantīti kukkuccāyanto sapariso muggaṃ na paribhuñjati, ye pi ’ssa sotabbaṃ maññanti, te pi muggaṃ na paribhuñjanti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  sace bhikkhave pakkāpi muggā jāyanti, anujānāmi bhikkhave yathāsukhaṃ muggaṃ paribhuñjitun ti. |2| 
.  .  . 
.  .  . 
อนุชานามิ ภิกฺขเว ตีณิ ตุมฺพานิ โลหตุมฺพํ กฏฺฐตุมฺพํ ผลตุมฺพนฺติ.  เตน โข ปน สมเยน อายสฺมโต ปิลินฺทวจฺฉสฺส องฺควาโต โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว เสทกมฺมนฺติ. 
tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno udaravātābādho hoti, so loṇasovīrakaṃ apāyi, tassa so udaravātābādho paṭippassambhi.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  anujānāmi bhikkhave gilānassa loṇasovīrakaṃ, agilānassa udakasambhinnaṃ pānaparibhogena paribhuñjitun ti. |3| 
.  .  . 
.  .  . 
นกฺขมนิโย โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว สมฺภารเสทนฺติ.  นกฺขมนิโย โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. 
||16|| 
. 
. 
อนุชานามิ ภิกฺขเว มหาเสทนฺติ. 
atha kho bhagavā anupubbena cārikaṃ caramāno yena Rājagahaṃ tad avasari.  tatra sudaṃ bhagavā Rājagahe viharati Veḷuvane Kalandakanivāpe.  tena kho pana samayena bhagavato udaravātābādho hoti.  atha kho āyasmā Ānando pubbe pi bhagavato udaravātābādho tekaṭulāya yāguyā phāsu hotīti sāmaṃ tilam pi taṇḍulam pi muggam pi paññāpetvā anto vāsetvā anto sāmaṃ pacitvā bhagavato upanāmesi pivatu bhagavā tekaṭulayāgun ti. |1| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
นกฺขมนิโย โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว ภงฺโคทกนฺติ.  นกฺขมนิโย โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว อุทกโกฏฺฐกนฺติ. 
jānantāpi tathāgatā pucchanti, jānantāpi na pucchanti, kālaṃ viditvā pucchanti, kālaṃ viditvā na pucchanti, atthasaṃhitaṃ tathāgatā pucchanti no anatthasaṃhitaṃ, anatthasaṃhite setughāto tathāgatānaṃ.  dvīhi ākārehi buddhā bhagavanto bhikkhū paṭipucchanti, dhammaṃ vā desessāma, sāvakānaṃ vā sikkhāpadaṃ paññāpessāmā ’ti.  atha kho bhagavā āyas-(211)mantaṃ Ānandaṃ āmantesi: kut’ āyaṃ Ānanda yāgū ’ti.  atha kho āyasmā Ānando bhagavato etam atthaṃ ārocesi. |2| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
เตน โข ปน สมเยน อายสฺมโต ปิลินฺทวจฺฉสฺส ปพฺพวาโต โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว โลหิตํ โมเจตุนฺติ.  นกฺขมนิโย โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว โลหิตํ โมเจตฺวา วิสาเณน คาเหตุนฺติ. 
vigarahi buddho bhagavā: ananucchaviyaṃ Ānanda ananulomikaṃ appaṭirūpaṃ assāmaṇakaṃ akappiyaṃ akaraṇīyaṃ.  kathaṃ hi nāma tvaṃ Ānanda evarūpāya bāhullāya cetessasi.  yad api Ānanda anto vutthaṃ tad api akappiyaṃ, yad api anto pakkaṃ tad api akappiyaṃ, yad api sāmaṃ pakkaṃ tad api akappiyaṃ.  n’ etaṃ Ānanda appasannānaṃ vā pasādāya.  vigarahitvā dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: na bhikkhave anto vutthaṃ anto pakkaṃ sāmaṃ pakkaṃ paribhuñjitabbaṃ.  yo paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassa. |3| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
เตน โข ปน สมเยน อายสฺมโต ปิลินฺทวจฺฉสฺส ปาทา ผลิตา โหนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว ปาทพฺภญฺชนนฺติ.  นกฺขมนิโย โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว ปชฺชํ อภิสงฺขริตุนฺติ.  เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน คณฺฑาพาโธ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว สตฺถกมฺมนฺติ. 
anto ce bhikkhave vutthaṃ anto pakkaṃ sāmaṃ pakkaṃ, tañ ce paribhuñjeyya, āpatti tiṇṇaṃ dukkaṭānaṃ.  anto ce bhikkhave vutthaṃ anto pakkaṃ aññehi pakkaṃ, tañ ce paribhuñjeyya, āpatti dvinnaṃ dukkaṭānaṃ.  anto ce bhikkhave vutthaṃ bahi pakkaṃ sāmaṃ pakkaṃ, tañ ce paribhuñjeyya, āpatti dvinnaṃ dukkaṭānaṃ. |4| 
.  .  . 
.  .  . 
กสาโวทเกน อตฺโถ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว กสาโวทกนฺติ.  ติลกกฺเกน อตฺโถ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. 
bahi ce bhikkhave vutthaṃ anto pakkaṃ sāmaṃ pakkaṃ, tañ ce paribhuñjeyya, āpatti dvinnaṃ dukkaṭānaṃ.  anto ce bhikkhave vutthaṃ bahi pakkaṃ aññehi pakkaṃ, tañ ce paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassa.  bahi ce bhikkhave vutthaṃ anto pakkaṃ aññehi pakkaṃ, tañ ce paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassa.  bahi ce bhikkhave vutthaṃ bahi pakkaṃ sāmaṃ pakkaṃ, tañ ce paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassa.  bahi ce bhikkhave vutthaṃ bahi pakkaṃ aññehi pakkaṃ, tañ ce paribhuñjeyya, anāpattīti. |5| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
อนุชานามิ ภิกฺขเว ติลกกฺกนฺติ.  กพฬิกาย อตฺโถ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว กพฬิกนฺติ.  วณพนฺธนโจเฬน อตฺโถ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว วณพนฺธนโจฬนฺติ. 
tena kho pana samayena bhikkhū bhagavatā sāmaṃpāko paṭikkhitto ’ti punapāke kukkuccāyanti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  anujānāmi bhikkhave punapākaṃ pacitun ti. |6| 
.  .  . 
.  .  . 
วโณ กณฺฑุวติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว สาสปกุฏฺเฏน โผสิตุนฺติ.  วโณ กิลิชฺชิตฺถ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. 
tena kho pana samayena Rājagahaṃ dubbhikkhaṃ hoti.  manussā loṇam pi telam pi taṇḍulam pi khādaniyam pi ārāmaṃ āharanti, tāni bhikkhū bahi vāsenti, ukkapiṇḍakāpi khādanti corāpi haranti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  anujānāmi bhikkhave anto vāsetun ti.  anto vāsetvā bahi pācenti, damakā parivārenti.  bhikkhū avissatthā paribhuñjanti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  anujānāmi bhikkhave anto pacitun ti.  dubbhikkhe kappiyakārakā bahutaraṃ haranti, appataraṃ bhikkhūnaṃ denti.  bhaga-(212)vato etam atthaṃ ārocesuṃ.  anujānāmi bhikkhave sāmaṃ pacituṃ.  anujānāmi bhikkhave anto vutthaṃ anto pakkaṃ sāmaṃ pakkan ti. |7| 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
อนุชานามิ ภิกฺขเว ธูมํ กาตุนฺติ.  วฑฺฒมํสํ วุฏฺฐาติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว โลณสกฺขริกาย ฉินฺทิตุนฺติ.  วโณ น รุหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว วณเตลนฺติ.  เตลํ คลติ.  ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว วิกาสิกํ สพฺพํ วณปฏิกมฺมนฺติ.  ๒๖๘. เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ อหินา ทฏฺโฐ โหติ.  ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว จตฺตาริ มหาวิกฏานิ ทาตุํ คูถํ มุตฺตํ ฉาริกํ มตฺติกนฺติ.  อถ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ “อปฺปฏิคฺคหิตานิ นุ โข อุทาหุ ปฏิคฺคเหตพฺพานี”ติ. 
tena kho pana samayena sambahulā bhikkhū Kāsīsu vassaṃ vutthā Rājagahaṃ gacchantā bhagavantaṃ dassanāya antarā magge na labhiṃsu lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ, bahuñ ca phalakhādaniyaṃ ahosi, kappiyakārako ca na ahosi.  atha kho te bhikkhū kilantarūpā yena Rājagahaṃ Veḷuvanaṃ Kalandakanivāpo yena bhagavā ten’ upasaṃkamiṃsu, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.  āciṇṇaṃ kho pan’ etaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ āgantukehi bhikkhūhi saddhiṃ paṭisammodituṃ.  atha kho bhagavā te bhikkhū etad avoca: kacci bhikkhave khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ, kacci ’ttha appakilamathena addhānaṃ āgatā, kuto ca tumhe bhikkhave āgacchathā ’ti. |8| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว สติ กปฺปิยการเก ปฏิคฺคหาเปตุํ อสติ กปฺปิยการเก สามํ คเหตฺวา ปริภุญฺชิตุนฺติ.  เตน โข ปน สมเยน อญฺญตเรน ภิกฺขุนา วิสํ ปีตํ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว คูถํ ปาเยตุนฺติ. 
khamanīyam bhagavā, idha mayaṃ bhante Kāsīsu vassaṃ vutthā Rājagahaṃ āgacchantā bhagavantaṃ dassanāya antarā magge na labhimhā lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ, bahuñ ca phalakhādaniyaṃ ahosi, kappiyakārako ca na ahosi, tena mayaṃ kilantarūpā addhānaṃ āgatā ’ti.  atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: anujānāmi bhikkhave yattha phalakhādaniyaṃ passati kappiyakārako ca na hoti, sāmaṃ gahetvā haritvā kappiyakārakaṃ passitvā bhūmiyaṃ nikkhipitvā paṭiggahāpetvā paribhuñjituṃ.  anujānāmi bhikkhave uggahitaṃ paṭiggahitun ti. |9| 
.  .  . 
.  .  . 
อถ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ “อปฺปฏิคฺคหิตํ นุ โข อุทาหุ ปฏิคฺคเหตพฺโพ”ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว ยํ กโรนฺโต ปฏิคฺคณฺหาติ สฺเวว ปฏิคฺคโห กโต น ปุน ปฏิคฺคเหตพฺโพติ.  ๒๖๙. เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน ฆรทินฺนกาพาโธ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. 
||17|| 
. 
. 
อนุชานามิ ภิกฺขเว สีตาโลฬึ ปาเยตุนฺติ. 
tena kho pana samayena aññatarassa brāhmaṇassa navā ca tilā navañ ca madhuṃ uppannā honti.  atha kho tassa brāhmaṇassa etad ahosi: yaṃ nūnāhaṃ nave ca tile navañ ca madhuṃ buddhapamukhassa bhikkhusaṃghassa dadeyyan ti.  atha kho so brāhmaṇo yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.  sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ aṭṭhāsi, ekamantaṃ ṭhito kho so brāhmaṇo bhagavantaṃ etad avoca: adhivāsetu me bhante bhavaṃ Gotamo svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṃghenā ’ti.  adhivāsesi bhagavā tuṇhi (213) bhāvena.  atha kho so brāhmaṇo bhagavato adhivāsanaṃ viditvā pakkāmi. |1| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ ทุฏฺฐคหณิโก โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว อามิสขารํ ปาเยตุนฺติ.  เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน ปณฺฑุโรคาพาโธ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ  อนุชานามิ ภิกฺขเว มุตฺตหรีตกํ ปาเยตุนฺติ.  เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน ฉวิโทสาพาโธ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว คนฺธาเลปํ กาตุนฺติ. 
atha kho so brāhmaṇo tassā rattiyā accayena paṇītam khādaniyaṃ bhojaniyaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesi: kālo bho Gotama, niṭṭhitaṃ bhattan ti.  atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaraṃ ādāya yena tassa brāhmaṇassa nivesanaṃ ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā paññatte āsane nisīdi saddhiṃ bhikkhusaṃghena.  atha kho so brāhmaṇo buddhapamukhaṃ bhikkhusaṃghaṃ paṇītena khādaniyena bhojaniyena sahatthā santappetvā sampavāretvā bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ ekamantaṃ nisīdi.  ekamantaṃ nisinnaṃ kho taṃ brāhmaṇaṃ bhagavā dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. |2| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ อภิสนฺนกาโย โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ  อนุชานามิ ภิกฺขเว วิเรจนํ ปาตุนฺติ.  อจฺฉกญฺชิยา อตฺโถ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว อจฺฉกญฺชินฺติ. 
atha kho tassa brāhmaṇassa acirapakkantassa bhagavato etad ahosi: yesaṃ kho mayā atthāya buddhapamukho bhikkhusaṃgho nimantito nave ca tile navañ ca madhuṃ dassāmīti, te mayā pamuṭṭhā dātuṃ.  yaṃ nūnāhaṃ nave ca tile navañ ca madhuṃ kolambehi ca ghaṭehi ca ārāmaṃ harāpeyyan ti.  atha kho so brāhmaṇo nave ca tile navañ ca madhuṃ kolambehi ca ghaṭehi ca ārāmaṃ āharāpetvā yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā ekamantaṃ aṭṭhāsi, ekamantaṃ ṭhito kho so brāhmaṇo bhagavantaṃ etad avoca: |3| 
.  .  . 
.  .  . 
อกฏยูเสน อตฺโถ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว อกฏยูสนฺติ.  กฏากเฏน อตฺโถ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. 
yesaṃ kho mayā bho Gotama atthāya buddhapamukho bhikkhusaṃgho nimantito nave ca tile navañ ca madhuṃ dassāmīti, te mayā pamuṭṭhā dātuṃ.  paṭigaṇhātu me bhavaṃ Gotamo nave ca tile navañ ca madhun ti.  tena hi brāhmaṇa bhikkhūnaṃ dehīti.  tena kho pana samayena bhikkhū dubbhikkhe appamattake pi pavārenti paṭisaṃkhāpi paṭikkhipanti, sabbo ca saṃgho pavārito hoti, bhikkhū kukkuccāyantā na paṭigaṇhanti.  paṭigaṇhatha bhikkhave paribhuñjatha.  anujānāmi bhikkhave tato nīhataṃ bhuttāvinā pavāritena anatirittaṃ paribhuñjitun ti. |4| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
อนุชานามิ ภิกฺขเว กฏากฏนฺติ.  ปฏิจฺฉาทนีเยน อตฺโถ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว ปฏิจฺฉาทนียนฺติ. (มูลาทิเภสชฺชกถา นิฏฺฐิตา.)      (๑๖๒. ปิลินฺทวจฺฉวตฺถุ) ๒๗๐. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา ปิลินฺทวจฺโฉ ราชคเห ปพฺภารํ โสธาเปติ เลณํ กตฺตุกาโม. 
||18|| 
. 
. 
อถ โข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร เยนายสฺมา ปิลินฺทวจฺโฉ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ ปิลินฺทวจฺฉํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. 
tena kho pana samayena āyasmato Upanandassa Sakyaputtassa upaṭṭhākakulaṃ saṃghass’ atthāya khādaniyaṃ pāhesi: ayyassa Upanandassa dassetvā saṃghassa dātabban ti.  tena kho pana samayena āyasmā Upanando (214) Sakyaputto gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭho hoti.  atha kho te manussā ārāmaṃ gantvā bhikkhū pucchiṃsu: kahaṃ bhante ayyo Upanando ’ti.  esāvuso āyasmā Upanando Sakyaputto gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭho ’ti.  idaṃ bhante khādaniyaṃ ayyassa Upanandassa dassetvā saṃghassa dātabban ti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  tena hi bhikkhave paṭiggahetvā nikkhipatha yāva Upanando āgacchatīti. |1| 
.  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  . 
เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร อายสฺมนฺตํ ปิลินฺทวจฺฉํ เอตทโวจ “กึ ภนฺเต เถโร การาเปตี”ติ?  “ปพฺภารํ มหาราช โสธาเปมิ เลณํ กตฺตุกาโม”ติ.  “อตฺโถ ภนฺเต อยฺยสฺส อารามิเกนา”ติ?  “น โข มหาราช ภควตา อารามิโก อนุญฺญาโต”ติ.  “เตน หิ ภนฺเต ภควนฺตํ ปฏิปุจฺฉิตฺวา มม อาโรเจยฺยาถา”ติ.  ‘เอวํ มหาราชา’ติ โข อายสฺมา ปิลินฺทวจฺโฉ รญฺโญ มาคธสฺส เสนิยสฺส พิมฺพิสารสฺส ปจฺจสฺโสสิ.  อถ โข อายสฺมา ปิลินฺทวจฺโฉ ราชานํ มาคธํ เสนิยํ พิมฺพิสารํ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ. 
atha kho āyasmā Upanando Sakyaputto purebhattaṃ kulāni payirupāsitvā divā āgacchi.  tena kho pana samayena bhikkhū dubbhikkhe appamattake pi pavārenti paṭisaṃkhāpi paṭikkhipanti, sabbo ca saṃgho pavārito hoti, bhikkhū kukkuccāyantā na paṭigaṇhanti.  paṭigaṇhatha bhikkhave paribhuñjatha.  anujānāmi bhikkhave purebhattaṃ paṭiggahitaṃ bhuttāvinā pavāritena anatirittaṃ paribhuñjitun ti. |2| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
อถ โข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร อายสฺมตา ปิลินฺทวจฺเฉน ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิโต สมาทปิโต สมุตฺเตชิโต สมฺปหํสิโต อุฏฺฐายาสนา อายสฺมนฺตํ ปิลินฺทวจฺฉํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ.  อถ โข อายสฺมา ปิลินฺทวจฺโฉ ภควโต สนฺติเก ทูตํ ปาเหสิ “ราชา ภนฺเต มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร อารามิกํ ทาตุกาโม.  กถํ นุ โข ภนฺเต มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ”นฺติ?  อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “อนุชานามิ ภิกฺขเว อารามิก”นฺติ. 
||19|| 
. 
. 
ทุติยมฺปิ โข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร เยนายสฺมา ปิลินฺทวจฺโฉ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ ปิลินฺทวจฺฉํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. 
atha kho bhagavā Rājagahe yathābhirantaṃ viharitvā yena Sāvatthi tena cārikaṃ pakkāmi.  anupubbena cārikaṃ caramāno yena Sāvatthi tad avasari.  tatra sudaṃ bhagavā Sāvatthiyaṃ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme.  tena kho pana samayena āyasmato Sāriputtassa kāyaḍāhābādho hoti.  atha kho āyasmā Mahāmoggallāno yenāyasmā Sāriputto ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā āyasmantaṃ Sāriputtaṃ etad avoca: pubbe te āvuso Sāriputta kāyaḍāhābādho kena phāsu hotīti.  bhisehi ca me āvuso muḷālikāhi cā ’ti.  atha kho āyasmā Mahāmoggallāno seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ sammiñjeyya, evam eva Jetavane antarahito Mandākiniyā pokkharaṇiyā tīre pāturahosi. |1| 
.  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  . 
เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร อายสฺมนฺตํ ปิลินฺทวจฺฉํ เอตทโวจ “อนุญฺญาโต ภนฺเต ภควตา อารามิโก”ติ?  “เอวํ มหาราชา”ติ.  “เตน หิ ภนฺเต อยฺยสฺส อารามิกํ ทมฺมี”ติ.  อถ โข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร อายสฺมโต ปิลินฺทวจฺฉสฺส อารามิกํ ปฏิสฺสุตฺวา วิสฺสริตฺวา จิเรน สตึ ปฏิลภิตฺวา อญฺญตรํ สพฺพตฺถกํ มหามตฺตํ อามนฺเตสิ “โย มยา ภเณ อยฺยสฺส อารามิโก ปฏิสฺสุโต ทินฺโน โส อารามิโก”ติ?  “น โข เทว อยฺยสฺส อารามิโก ทินฺโน”ติ.  “กีว จิรํ นุ โข ภเณ อิโต หิ ตํ โหตี”ติ?  อถ โข โส มหามตฺโต รตฺติโย คเณตฺวา ราชานํ มาคธํ เสนิยํ พิมฺพิสารํ เอตทโวจ “ปญฺจ เทว รตฺติสตานี”ติ. 
addasa kho aññataro nāgo āyasmantaṃ Mahāmoggallānaṃ dūrato ’va āgacchantaṃ, disvāna āyasmantaṃ Mahāmoggallānaṃ etad avoca: etu kho bhante ayyo Mahāmoggallāno, svāgataṃ bhante ayyassa Mahāmoggallānassa, kena bhante ayyassa attho, kiṃ dammīti.  bhisehi ca me āvuso attho muḷālikāhi cā ’ti.  atha kho so nāgo aññataraṃ nāgaṃ āṇāpesi: tena hi bhaṇe ayyassa bhise ca muḷālikāyo ca yāvadatthaṃ dehīti.  atha kho so nāgo Mandākiniṃ pokkharaṇiṃ ogāhetvā soṇḍāya bhisañ ca muḷāliñ ca abbāhitvā suvi-(215)kkhālitaṃ vikkhāletvā bhaṇḍikaṃ bandhitvā yenāyasmā Mahāmoggallāno ten’ upasaṃkami. |2| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
เตน หิ ภเณ อยฺยสฺส ปญฺจ อารามิกสตานิ เทหีติ.  “เอวํ เทวา”ติ โข โส มหามตฺโต รญฺโญ มาคธสฺส เสนิยสฺส พิมฺพิสารสฺส ปฏิสฺสุตฺวา อายสฺมโต ปิลินฺทวจฺฉสฺส ปญฺจ อารามิกสตานิ ปาทาสิ ปาฏิเยกฺโก คาโม นิวิสิ.  ‘อารามิกคามโกติ’ปิ นํ อาหํสุ ‘ปิลินฺทคามโก’ติปิ นํ อาหํสุ.  ๒๗๑. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา ปิลินฺทวจฺโฉ ตสฺมึ คามเก กุลูปโก โหติ. 
atha kho āyasmā Mahāmoggallāno seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ sammiñjeyya, evam eva Mandākiniyā pokkharaṇiyā tīre antarahito Jetavane pāturahosi, so pi kho nāgo Mandākiniyā pokkharaṇiyā tīre antarahito Jetavane pāturahosi.  atha kho so nāgo āyasmato Mahāmoggallānassa bhise ca muḷālikāyo ca paṭiggahāpetvā Jetavane antarahito Mandākiniyā pokkharaṇiyā tīre pāturahosi.  atha kho āyasmā Mahāmoggallāno āyasmato Sāriputtassa bhise ca muḷālikāyo ca upanāmesi.  atha kho āyasmato Sāriputtassa bhise ca muḷālikāyo ca paribhuttassa kāyaḍāhābādho paṭippassambhi.  bahū bhisā ca muḷālikāyo ca avasiṭṭhā honti. |3| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
อถ โข อายสฺมา ปิลินฺทวจฺโฉ ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย ปิลินฺทคามํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ.  เตน โข ปน สมเยน ตสฺมึ คามเก อุสฺสโว โหติ. ทารกา อลงฺกตา มาลากิตา กีฬนฺติ.  อถ โข อายสฺมา ปิลินฺทวจฺโฉ ปิลินฺทคามเก สปทานํ ปิณฺฑาย จรมาโน เยน อญฺญตรสฺส อารามิกสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ.  เตน โข ปน สมเยน ตสฺสา อารามิกินิยา ธีตา อญฺเญ ทารเก อลงฺกเต มาลากิเต ปสฺสิตฺวา โรทติ ‘มาลํ เม เทถ อลงฺการํ เม เทถา’ติ.  อถ โข อายสฺมา ปิลินฺทวจฺโฉ ตํ อารามิกินึ เอตทโวจ “กิสฺสายํ ทาริกา โรทตี”ติ? 
tena kho pana samayena bhikkhū dubbhikkhe appamattake pi pavārenti paṭisaṃkhāpi paṭikkhipanti, sabbo ca saṃgho pavārito hoti, bhikkhū kukkuccāyantā na paṭigaṇhanti.  paṭigaṇhatha bhikkhave paribhuñjatha.  anujānāmi bhikkhave vanaṭṭhaṃ pokkharaṭṭhaṃ bhuttāvinā pavāritena anatirittaṃ paribhuñjitun ti. |4| 
.  .  . 
.  .  . 
“อยํ ภนฺเต ทาริกา อญฺเญ ทารเก อลงฺกเต มาลากิเต ปสฺสิตฺวา โรทติ ‘มาลํ เม เทถ อลงฺการํ เม เทถา’ติ.  กุโต อมฺหากํ ทุคฺคตานํ มาลา กุโต อลงฺกาโร”ติ?  อถ โข อายสฺมา ปิลินฺทวจฺโฉ อญฺญตรํ ติณณฺฑุปกํ คเหตฺวา ตํ อารามิกินึ เอตทโวจ “หนฺทิมํ ติณณฺฑุปกํ ตสฺสา ทาริกาย สีเส ปฏิมุญฺจา”ติ. 
||20|| 
. 
. 
อถ โข สา อารามิกินี ตํ ติณณฺฑุปกํ คเหตฺวา ตสฺสา ทาริกาย สีเส ปฏิมุญฺจิ. 
tena kho pana samayena Sāvatthiyaṃ bahuṃ phalakhādaniyaṃ ussannaṃ hoti kappiyakārako ca na hoti.  bhikkhū kukkuccāyantā phalaṃ na paribhuñjanti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  anujānāmi bhikkhave abījaṃ nibbattabījaṃ akatakappaṃ phalaṃ paribhuñjitun ti. |1| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
สา อโหสิ สุวณฺณมาลา อภิรูปา ทสฺสนียา ปาสาทิกา นตฺถิ ตาทิสา รญฺโญปิ อนฺเตปุเร สุวณฺณมาลา.  มนุสฺสา รญฺโญ มาคธสฺส เสนิยสฺส พิมฺพิสารสฺส อาโรเจสุํ “อมุกสฺส เทว อารามิกสฺส ฆเร สุวณฺณมาลา อภิรูปา ทสฺสนียา ปาสาทิกา นตฺถิ ตาทิสา เทวสฺสปิ อนฺเตปุเร สุวณฺณมาลา  กุโต ตสฺส ทุคฺคตสฺส?  นิสฺสํสยํ โจริกาย อาภตา”ติ. 
||21|| 
. 
. 
อถ โข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร ตํ อารามิกกุลํ พนฺธาเปสิ. 
atha kho bhagavā Sāvatthiyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā yena Rājagahaṃ tena cārikaṃ pakkāmi.  anupubbena cārikaṃ caramāno yena Rājagahaṃ tad avasari.  tatra sudaṃ bhagavā Rājagahe viharati Veḷuvane Kalandakanivāpe.  tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno bhagandalābādho hoti.  Ākāsagotto vejjo satthakammaṃ karoti.  atha kho bhagavā senāsanacārikaṃ āhiṇḍanto yena tassa bhikkhuno vihāro ten’ upasaṃkami. |1| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
ทุติยมฺปิ โข อายสฺมา ปิลินฺทวจฺโฉ ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย ปิลินฺทคามํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ.  ปิลินฺทคามเก สปทานํ ปิณฺฑาย จรมาโน เยน ตสฺส อารามิกสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปฏิวิสฺสเก ปุจฺฉิ “กหํ อิมํ อารามิกกุลํ คต”นฺติ?  “เอติสฺสา ภนฺเต สุวณฺณมาลาย การณา รญฺญา พนฺธาปิต”นฺติ.  อถ โข อายสฺมา ปิลินฺทวจฺโฉ เยน รญฺโญ มาคธสฺส เสนิยสฺส พิมฺพิสารสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ.  อถ โข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร เยนายสฺมา ปิลินฺทวจฺโฉ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ ปิลินฺทวจฺฉํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ.  เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข ราชานํ มาคธํ เสนิยํ พิมฺพิสารํ อายสฺมา ปิลินฺทวจฺโฉ เอตทโวจ 
addasa kho Ākāsagotto vejjo bhagavantaṃ dūrato ’va āgacchantaṃ, disvāna bhagavantaṃ etad avoca: āgacchatu bhavaṃ Gotamo imassa bhikkhuno vaccamaggaṃ passatu seyyathāpi godhā (216) mukhan ti.  atha kho bhagavā mamaṃ khv’ āyaṃ moghapuriso uppaṇḍetīti tuṇhibhūto ’va paṭinivattitvā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe bhikkhusaṃghaṃ sannipātāpetvā bhikkhū paṭipucchi: atthi kira bhikkhave amukasmiṃ vihāre bhikkhu gilāno ’ti.  atthi bhagavā ’ti.  kiṃ tassa bhikkhave bhikkhuno ābādho ’ti.  tassa bhante āyasmato bhagandalābādho, Ākāsagotto vejjo satthakammaṃ karotīti. |2| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
“กิสฺส มหาราช อารามิกกุลํ พนฺธาปิต”นฺติ?  “ตสฺส ภนฺเต อารามิกสฺส ฆเร สุวณฺณมาลา อภิรูปา ทสฺสนียา ปาสาทิกา นตฺถิ ตาทิสา อมฺหากมฺปิ อนฺเตปุเร สุวณฺณมาลา  กุโต ตสฺส ทุคฺคตสฺส?  นิสฺสํสยํ โจริกาย อาภตา”ติ.  อถ โข อายสฺมา ปิลินฺทวจฺโฉ รญฺโญ มาคธสฺส เสนิยสฺส พิมฺพิสารสฺส ปาสาทํ สุวณฺณนฺติ อธิมุจฺจิ โส อโหสิ สพฺพโสวณฺณมโย. 
vigarahi buddho bhagavā: ananucchaviyaṃ bhikkhave tassa moghapurisassa ananulomikaṃ appaṭirūpaṃ assāmaṇakaṃ akappiyaṃ akaraṇīyaṃ.  kathaṃ hi nāma so bhikkhave moghapuriso sambādhe satthakammaṃ kārāpessatīti.  sambādhe bhikkhave sukhumā chavi, duropayo vaṇo, dupparihāraṃ satthaṃ.  n’ etaṃ bhikkhave appasannānaṃ vā pasādāya.  vigarahitvā dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: na bhikkhave sambādhe satthakammaṃ kārāpetabbaṃ.  yo kārāpeyya, āpatti thullaccayassā ’ti. |3| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
“อิทํ ปน เต มหาราช ตาว พหุํ สุวณฺณํ กุโต”ติ?  ‘อญฺญาตํ ภนฺเต อยฺยสฺเสเวโส อิทฺธานุภาโว’ติ ตํ อารามิกกุลํ มุญฺจาเปสิ.  มนุสฺสา “อยฺเยน กิร ปิลินฺทวจฺเฉน สราชิกาย ปริสาย อุตฺตริมนุสฺสธมฺมํ อิทฺธิปาฏิหาริยํ ทสฺสิต”นฺติ อตฺตมนา อภิปฺปสนฺนา อายสฺมโต ปิลินฺทวจฺฉสฺส ปญฺจ เภสชฺชานิ อภิหรึสุ เสยฺยถิทํ สปฺปิ๎ นวนีตํ เตลํ มธุํ ผาณิตํ.  ปกติยาปิ จ อายสฺมา ปิลินฺทวจฺโฉ ลาภี โหติ ปญฺจนฺนํ เภสชฺชานํ ลทฺธํ ลทฺธํ ปริสาย วิสฺสชฺเชติ.  ปริสา จสฺส โหติ พาหุลฺลิกา ลทฺธํ ลทฺธํ โกลมฺเพปิ ฆเฏปิ ปูเรตฺวา ปฏิสาเมติ ปริสฺสาวนานิปิ ถวิกาโยปิ ปูเรตฺวา วาตปาเนสุ ลคฺเคติ. ตานิ โอลีนวิลีนานิ ติฏฺฐนฺติ. อุนฺทูเรหิปิ วิหารา โอกิณฺณวิกิณฺณา โหนฺติ.  มนุสฺสา วิหารจาริกํ อาหิณฺฑนฺตา ปสฺสิตฺวา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “อนฺโตโกฏฺฐาคาริกา อิเม สมณา สกฺยปุตฺติยา เสยฺยถาปิ ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร”ติ. 
tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū bhagavatā satthakammaṃ paṭikkhittan ti vatthikammaṃ kārāpenti.  ye te bhikkhū appicchā te ujjhāyanti khīyanti vipācenti: kathaṃ hi nāma chabbaggiyā bhikkhū vatthikammaṃ kārāpessantīti.  atha kho te bhikkhū bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  saccaṃ kira bhikkhave chabbaggiyā bhikkhū vatthikammaṃ kārāpentīti.  saccaṃ bhagavā.  vigarahitvā dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: na bhikkhave sambādhassa sāmantā dvaṅgulā satthakammaṃ vā vatthikammaṃ vā kārāpetabbaṃ.  yo kārāpeyya, āpatti thullaccayassā ’ti. |4| 
.  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  . 
อสฺโสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ.  เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “กถญฺหิ นาม ภิกฺขู เอวรูปาย พาหุลฺลาย เจเตสฺสนฺตี”ติ.  อถ โข เต ภิกฺขู เต อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯเปฯ  “สจฺจํ กิร ภิกฺขเว ภิกฺขู เอวรูปาย พาหุลฺลาย เจเตนฺตี”ติ?  “สจฺจํ ภควาติฯเปฯ  วิครหิตฺวา ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “ยานิ โข ปน ตานิ คิลานานํ ภิกฺขูนํ ปฏิสายนียานิ เภสชฺชานิ เสยฺยถิทํ สปฺปิ นวนีตํ เตลํ มธุ ผาณิตํ ตานิ ปฏิคฺคเหตฺวา สตฺตาหปรมํ สนฺนิธิการกํ ปริภุญฺชิตพฺพานิ. ตํ อติกฺกามยโต ยถาธมฺโม กาเรตพฺโพ”ติ. (ปิลินฺทวจฺฉวตฺถุ นิฏฺฐิตํ.)   
||22|| 
. 
. 
 
atha kho bhagavā Rājagahe yathābhirantaṃ viharitvā yena Bārāṇasī tena cārikaṃ pakkāmi.  anupubbena cārikaṃ caramāno yena Bārāṇasī tad avasari.  tatra sudaṃ bhagavā Bārāṇasiyaṃ viharati Isipatane migadāye.  tena kho pana samayena Bārāṇasiyaṃ Suppiyo ca upāsako Suppiyā ca upāsikā ubhatopasannā honti dāyakā kārakā saṃghupaṭṭhākā.  atha kho Suppiyā upāsikā ārāmaṃ gantvā vihārena vihāraṃ pariveṇena pariveṇaṃ upasaṃkamitvā bhikkhū pucchati: ko bhante gilāno, kassa kiṃ āhariyyatū ’ti. |1| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
เภสชฺชานุญฺญาตภาณวาโร นิฏฺฐิโต ปฐโม.  (๑๖๓. คุฬาทิอนุชานนา) ๒๗๒. อถ โข ภควา สาวตฺถิยํ ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน ราชคหํ เตน จาริกํ ปกฺกามิ.  อทฺทสา โข อายสฺมา กงฺขาเรวโต อนฺตรามคฺเค คุฬกรณํ โอกฺกมิตฺวา คุเฬ ปิฏฺฐมฺปิ ฉาริกมฺปิ ปกฺขิปนฺเต ทิสฺวาน “อกปฺปิโย คุโฬ สามิโส น กปฺปติ คุโฬ วิกาเล ปริภุญฺชิตุ”นฺติ กุกฺกุจฺจายนฺโต สปริโส คุฬํ น ปริภุญฺชติ. เยปิสฺส โสตพฺพํ มญฺญนฺติ เตปิ คุฬํ น ปริภุญฺชนฺติ.  ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  กิมตฺถาย ภิกฺขเว คุเฬ ปิฏฺฐมฺปิ ฉาริกมฺปิ ปกฺขิปนฺตีติ? 
tena kho pana samayena aññatarena bhikkhunā (217) virecanaṃ pītaṃ hoti.  atha kho so bhikkhu Suppiyaṃ upāsikaṃ etad avoca: mayā kho bhagini virecanaṃ pītaṃ, attho me paṭicchādaniyenā ’ti.  suṭṭhu ayya āhariyissatīti gharaṃ gantvā antevāsiṃ āṇāpesi: gaccha bhaṇe pavattamaṃsaṃ jānāhīti.  evaṃ ayye ’ti kho so puriso Suppiyāya upāsikāya paṭisuṇitvā kevalakappaṃ Bārāṇasiṃ āhiṇḍanto na addasa pavattamaṃsaṃ.  atha kho so puriso yena Suppiyā upāsikā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā Suppiyaṃ upāsikaṃ etad avoca: n’ atth’ ayye pavattamaṃsaṃ, māghāto ajjā ’ti. |2| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
ถทฺธตฺถาย ภควาติ.  สเจ ภิกฺขเว ถทฺธตฺถาย คุเฬ ปิฏฺฐมฺปิ ฉาริกมฺปิ ปกฺขิปนฺติ โส จ คุโฬตฺเวว สงฺขํ คจฺฉติ. อนุชานามิ ภิกฺขเว ยถาสุขํ คุฬํ ปริภุญฺชิตุนฺติ.  อทฺทสา โข อายสฺมา กงฺขาเรวโต อนฺตรามคฺเค วจฺเจ มุคฺคํ ชาตํ ปสฺสิตฺวา “อกปฺปิยา มุคฺคา ปกฺกาปิ มุคฺคา ชายนฺตีติ” กุกฺกุจฺจายนฺโต สปริโส มุคฺคํ น ปริภุญฺชติ. เยปิสฺส โสตพฺพํ มญฺญนฺติ เตปิ มุคฺคํ น ปริภุญฺชนฺติ.  ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  สเจ ภิกฺขเว ปกฺกาปิ มุคฺคา ชายนฺติ อนุชานามิ ภิกฺขเว ยถาสุขํ มุคฺคํ ปริภุญฺชิตุนฺติ. 
atha kho Suppiyāya upāsikāya etad ahosi: tassa kho gilānassa bhikkhuno paṭicchādaniyaṃ alabhantassa ābādho vā abhivaḍḍhissati kālaṃkiriyā vā bhavissati, na kho me taṃ paṭirūpaṃ yāhaṃ paṭisuṇitvā na harāpeyyan ti potthanikaṃ gahetvā ūrumaṃsaṃ ukkantitvā dāsiyā adāsi: handa je imaṃ maṃsaṃ sampādetvā amukasmiṃ vihāre bhikkhu gilāno tassa dajjehi, yo ca maṃ pucchati gilānā ’ti paṭivedehīti uttarāsaṅgena ūruṃ veṭhetvā ovarakaṃ pavisitvā mañcake nipajji. |3| 
. 
. 
๒๗๓. เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน อุทรวาตาพาโธ โหติ. โส โลณโสวีรกํ อปายิ. ตสฺส โส อุทรวาตาพาโธ ปฏิปฺปสฺสมฺภิ. 
atha kho Suppiyo upāsako gharaṃ gantvā dāsiṃ pucchi: kahaṃ Suppiyā ’ti.  esāyya ovarake nipannā ’ti.  atha kho Suppiyo upāsako yena Suppiyā upāsikā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā Suppiyaṃ upāsikaṃ etad avoca: kissa nipannāsīti.  gilān’ amhīti.  kin te ābādho ’ti.  atha kho Suppiyā upāsikā Suppiyassa upāsakassa etam atthaṃ ārocesi.  atha kho Suppiyo upāsako acchariyaṃ vata bho abbhutaṃ vata bho yāva saddhāyaṃ Suppiyā pasannā, yatra hi nāma attano pi maṃsāni pariccattāni, kim pana imāya aññaṃ kiñci adeyyaṃ bhavissatīti haṭṭho udaggo yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. |4| 
.  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  . 
ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ  อนุชานามิ ภิกฺขเว คิลานสฺส โลณโสวีรกํ อคิลานสฺส อุทกสมฺภินฺนํ ปานปริโภเคน ปริภุญฺชิตุนฺติ. (คุฬาทิอนุชานนา นิฏฺฐิตา.)      (๑๖๔. อนฺโตวุฏฺฐาทิปฏิกฺเขปกถา) ๒๗๔. อถ โข ภควา อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน ราชคหํ ตทวสริ.  ตตฺร สุทํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป.  เตน โข ปน สมเยน ภควโต อุทรวาตาพาโธ โหติ. 
ekamantaṃ nisinno kho Suppiyo upāsako bhagavantaṃ etad avoca: adhivāsetu me bhante bhagavā svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṃghenā ’ti.  adhivāsesi bhagavā tuṇhibhāvena.  atha kho Suppiyo upāsako bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.  atha kho Suppiyo upāsako tassā rattiyā accayena paṇītaṃ khādaniyaṃ bhojaniyaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesi: kālo bhante niṭṭhitaṃ bhattan ti.  atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaraṃ ādāya yena (218) Suppiyassa upāsakassa nivesanaṃ ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā paññatte āsane nisīdi saddhiṃ bhikkhusaṃghena. |5| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
อถ โข อายสฺมา อานนฺโท ‘ปุพฺเพปิ ภควโต อุทรวาตาพาโธ เตกฏุลยาคุยา ผาสุ โหตี’ติ สามํ ติลมฺปิ ตณฺฑุลมฺปิ มุคฺคมฺปิ วิญฺญาเปตฺวา อนฺโต วาเสตฺวา อนฺโต สามํ ปจิตฺวา ภควโต อุปนาเมสิ “ปิวตุ ภควา เตกฏุลยาคุ”นฺติ.  ชานนฺตาปิ ตถาคตา ปุจฺฉนฺติ ชานนฺตาปิ น ปุจฺฉนฺติ กาลํ วิทิตฺวา ปุจฺฉนฺติ กาลํ วิทิตฺวา น ปุจฺฉนฺติ อตฺถสํหิตํ ตถาคตา ปุจฺฉนฺติ โน อนตฺถสํหิตํ. อนตฺถสํหิเต เสตุฆาโต ตถาคตานํ.  ทฺวีหิ อากาเรหิ พุทฺธา ภควนฺโต ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉนฺติ ธมฺมํ วา เทเสสฺสาม สาวกานํ วา สิกฺขาปทํ ปญฺญเปสฺสามาติ.  อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ “กุตายํ อานนฺท ยาคู”ติ?  อถ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. 
atha kho Suppiyo upāsako yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.  ekamantaṃ ṭhitaṃ kho Suppiyaṃ upāsakaṃ bhagavā etad avoca: kahaṃ Suppiyā ’ti.  gilānā bhagavā ’ti.  tena hi āgacchatū ’ti.  na bhagavā ussahatīti.  tena hi pariggahetvāpi ānethā ’ti.  atha kho Suppiyo upāsako Suppiyaṃ upāsikaṃ pariggahetvā ānesi.  tassā saha dassanena bhagavato tāvamahā vaṇo rūḷho ahosi succhavi lomajāto. |6| 
.  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  . 
วิครหิ พุทฺโธ ภควา ‘อนนุจฺฉวิกํ อานนฺท อนนุโลมิกํ อปฺปติรูปํ อสฺสามณกํ อกปฺปิยํ อกรณียํ.  กถญฺหิ นาม ตฺวํ อานนฺท เอวรูปาย พาหุลฺลาย เจเตสฺสสิ.  ยทปิ อานนฺท อนฺโต วุฏฺฐํ ตทปิ อกปฺปิยํ ยทปิ อนฺโต ปกฺกํ ตทปิ อกปฺปิยํ ยทปิ สามํ ปกฺกํ ตทปิ อกปฺปิยํ.  เนตํ อานนฺท อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทายฯเปฯ  วิครหิตฺวา ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “น ภิกฺขเว อนฺโต วุฏฺฐํ อนฺโต ปกฺกํ สามํ ปกฺกํ ปริภุญฺชิตพฺพํ.  โย ปริภุญฺเชย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.  อนฺโต เจ ภิกฺขเว วุฏฺฐํ อนฺโต ปกฺกํ สามํ ปกฺกํ ตญฺเจ ปริภุญฺเชยฺย อาปตฺติ ติณฺณํ ทุกฺกฏานํ.  อนฺโต เจ ภิกฺขเว วุฏฺฐํ อนฺโต ปกฺกํ อญฺเญหิ ปกฺกํ ตญฺเจ ปริภุญฺเชยฺย อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ. 
atha kho Suppiyo ca upāsako Suppiyā ca upāsikā acchariyaṃ vata bho abbhutaṃ vata bho tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā, yatra hi nāma saha dassanena bhagavato tāvamahā vaṇo rūḷho bhavissati succhavi lomajāto ’ti haṭṭhā udaggā buddhapamukhaṃ bhikkhusaṃghaṃ paṇītena khādaniyena bhojaniyena sahatthā santappetvā sampavāretvā bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ ekamantaṃ nisīdiṃsu.  atha kho bhagavā Suppiyaṃ upāsakaṃ Suppiyañ ca upāsikaṃ dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. |7| 
.  . 
.  . 
อนฺโต เจ ภิกฺขเว วุฏฺฐํ พหิ ปกฺกํ สามํ ปกฺกํ ตญฺเจ ปริภุญฺเชยฺย อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ.  พหิ เจ ภิกฺขเว วุฏฺฐํ อนฺโต ปกฺกํ สามํ ปกฺกํ ตญฺเจ ปริภุญฺเชยฺย อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ. 
atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe bhikkhusaṃghaṃ sannipātāpetvā bhikkhū paṭipucchi: ko bhikkhave Suppiyaṃ upāsikaṃ maṃsaṃ viññāpesīti.  evaṃ vutte so bhikkhu bhagavantaṃ etad avoca: ahaṃ kho bhante Suppiyaṃ upāsikaṃ maṃsaṃ viññāpesin ti.  āhariyittha bhikkhū ’ti.  āhariyittha bhagavā ’ti.  paribhuñji tvaṃ bhikkhū ’ti.  paribhuñj’ āhaṃ bhagavā ’ti.  paṭivekkhi tvaṃ bhikkhū ’ti.  nāhaṃ bhagavā paṭivekkhin ti. |8| 
.  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  . 
อนฺโต เจ ภิกฺขเว วุฏฺฐํ พหิ ปกฺกํ อญฺเญหิ ปกฺกํ ตญฺเจ ปริภุญฺเชยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.  พหิ เจ ภิกฺขเว วุฏฺฐํ อนฺโต ปกฺกํ อญฺเญหิ ปกฺกํ ตญฺเจ ปริภุญฺเชยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.  พหิ เจ ภิกฺขเว วุฏฺฐํ พหิ ปกฺกํ สามํ ปกฺกํ ตญฺเจ ปริภุญฺเชยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.  พหิ เจ ภิกฺขเว วุฏฺฐํ พหิ ปกฺกํ อญฺเญหิ ปกฺกํ ตญฺเจ ปริภุญฺเชยฺย อนาปตฺตี”’ติ.  เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู “ภควตา สามํปาโก ปฏิกฺขิตฺโต”ติ ปุน ปาเก กุกฺกุจฺจายนฺติ.  ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว ปุน ปากํ ปจิตุนฺติ.  เตน โข ปน สมเยน ราชคหํ ทุพฺภิกฺขํ โหติ. 
vigarahi buddho bhagavā: kathaṃ hi nāma tvaṃ moghapurisa appaṭivekkhitvā maṃsaṃ paribhuñjissasi.  {manussamaṃsaṃ} kho tayā moghapurisa paribhuttaṃ.  n’ etaṃ moghapurisa appasannānaṃ vā pasādāya.  vigarahitvā dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: santi bhikkhave manussā saddhā pasannā, tehi attano pi maṃsāni pariccattāni.  na bhikkhave manussamaṃsaṃ paribhuñjitabbaṃ.  yo paribhuñjeyya, āpatti thullaccayassa.  na ca bhikkhave appaṭivekkhitvā maṃsaṃ paribhuñjitabbaṃ.  yo paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassā ’ti. |9| 
.  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  . 
มนุสฺสา โลณมฺปิ เตลมฺปิ ตณฺฑุลมฺปิ ขาทนียมฺปิ อารามํ อาหรนฺติ. ตานิ ภิกฺขู พหิ วาเสนฺติ อุกฺกปิณฺฑกาปิ ขาทนฺติ โจราปิ หรนฺติ.  ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว อนฺโต วาเสตุนฺติ.  อนฺโต วาเสตฺวา พหิ ปาเจนฺติ. ทมกา ปริวาเรนฺติ.  ภิกฺขู อวิสฺสฏฺฐา ปริภุญฺชนฺติ.  ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว อนฺโต ปจิตุนฺติ.  ทุพฺภิกฺเข กปฺปิยการกา พหุตรํ หรนฺติ อปฺปตรํ ภิกฺขูนํ เทนฺติ. 
tena kho pana samayena rañño hatthī ma-(219)ranti.  manussā dubbhikkhe hatthimaṃsaṃ paribhuñjanti, bhikkhūnaṃ piṇḍāya carantānaṃ hatthimaṃsaṃ denti, bhikkhū hatthimaṃsaṃ paribhuñjanti.  manussā ujjhāyanti khīyanti vipācenti: kathaṃ hi nāma samaṇā Sakyaputtiyā hatthimaṃsaṃ paribhuñjissanti.  rājaṅgaṃ hatthī, sace rājā jāneyya, na nesaṃ attamano assā ’ti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  na bhikkhave hatthimaṃsaṃ paribhuñjitabbaṃ.  yo paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassā ’ti. |10| 
.  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  . 
ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว สามํ ปจิตุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว อนฺโต วุฏฺฐํ อนฺโต ปกฺกํ สามํ ปกฺกนฺติ. (อนฺโตวุฏฺฐาทิปฏิกฺเขปกถา นิฏฺฐิตา.)  (๑๖๕. อุคฺคหิตปฏิคฺคหณา) ๒๗๕. เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา ภิกฺขู กาสีสุ วสฺสํวุฏฺฐา ราชคหํ คจฺฉนฺตา ภควนฺตํ ทสฺสนาย อนฺตรามคฺเค น ลภิ๎สุ ลูขสฺส วา ปณีตสฺส วา โภชนสฺส ยาวทตฺถํ ปาริปูรึ พหุญฺจ ผลขาทนียํ อโหสิ กปฺปิยการโก จ น อโหสิ.  อถ โข เต ภิกฺขู กิลนฺตรูปา เยน ราชคหํ เวฬุวนํ กลนฺทกนิวาโป เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ.  อาจิณฺณํ โข ปเนตํ พุทฺธานํ ภควนฺตานํ อาคนฺตุเกหิ ภิกฺขูหิ สทฺธึ ปฏิสมฺโมทิตุํ.  อถ โข ภควา เต ภิกฺขู เอตทโวจ “กจฺจิ ภิกฺขเว ขมนียํ กจฺจิ ยาปนียํ กจฺจิตฺถ อปฺปกิลมเถน อทฺธานํ อาคตา กุโต จ ตุมฺเห ภิกฺขเว อาคจฺฉถา”ติ? 
tena kho pana samayena rañño assā maranti.  manussā dubbhikkhe assamaṃsaṃ paribhuñjanti, bhikkhūnaṃ piṇḍāya carantānaṃ assamaṃsaṃ denti, bhikkhū assamaṃsaṃ paribhuñjanti.  manussā ujjhāyanti khīyanti vipācenti: kathaṃ hi nāma samaṇā Sakyaputtiyā assamaṃsaṃ paribhuñjissanti.  rājaṅgaṃ assā, sace rājā jāneyya, na nesaṃ attamano assā ’ti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  na bhikkhave assamaṃsaṃ paribhuñjitabbaṃ.  yo paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassā ’ti. |11| 
.  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  . 
“ขมนียํ ภควา ยาปนียํ ภควา. อิธ มยํ ภนฺเต กาสีสุ วสฺสํวุฏฺฐา ราชคหํ อาคจฺฉนฺตา ภควนฺตํ ทสฺสนาย อนฺตรามคฺเค น ลภิมฺหา ลูขสฺส วา ปณีตสฺส วา โภชนสฺส ยาวทตฺถํ ปาริปูรึ พหุญฺจ ผลขาทนียํ อโหสิ กปฺปิยการโก จ น อโหสิ เตน มยํ กิลนฺตรูปา อทฺธานํ อาคตา”ติ.  อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “อนุชานามิ ภิกฺขเว ยตฺถ ผลขาทนียํ ปสฺสติ กปฺปิยการโก จ น โหติ สามํ คเหตฺวา หริตฺวา กปฺปิยการเก ปสฺสิตฺวา ภูมิยํ นิกฺขิปิตฺวา ปฏิคฺคหาเปตฺวา ปริภุญฺชิตุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว อุคฺคหิตํ ปฏิคฺคหิตุ”นฺติ.      ๒๗๖. เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส พฺราหฺมณสฺส นวา จ ติลา นวญฺจ มธุ อุปฺปนฺนา โหนฺติ.  อถ โข ตสฺส พฺราหฺมณสฺส เอตทโหสิ “ยํนูนาหํ นเว จ ติเล นวญฺจ มธุํ พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทเทยฺย”นฺติ. 
tena kho pana samayena manussā dubbhikkhe sunakhamaṃsaṃ paribhuñjanti, bhikkhūnaṃ piṇḍāya carantānaṃ sunakhamaṃsaṃ denti, bhikkhū sunakhamaṃsaṃ paribhuñjanti.  manussā ujjhāyanti khīyanti vipācenti: kathaṃ hi nāma samaṇā Sakyaputtiyā sunakhamaṃsaṃ paribhuñjissanti, jeguccho sunakho paṭikkūlo ’ti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  na bhikkhave sunakhamaṃsaṃ paribhuñjitabbaṃ.  yo paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassā ’ti. |12| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
อถ โข โส พฺราหฺมโณ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธึ ปฏิสมฺโมทิ  สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ. เอกมนฺตํ ฐิโต โข โส พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ “อธิวาเสตุ เม ภวํ โคตโม สฺวาตนาย ภตฺตํ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆนา”ติ.  อธิวาเสสิ ภควา ตุณฺหีภาเวน  อถ โข โส พฺราหฺมโณ ภควโต อธิวาสนํ วิทิตฺวา ปกฺกามิ.  อถ โข โส พฺราหฺมโณ ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ปณีตํ ขาทนียํ โภชนียํ ปฏิยาทาเปตฺวา ภควโต กาลํ อาโรจาเปสิ “กาโล โภ โคตม นิฏฺฐิตํ ภตฺต”นฺติ. 
tena kho pana samayena manussā dubbhikkhe ahimaṃsaṃ paribhuñjanti, bhikkhūnaṃ piṇḍāya carantānaṃ ahimaṃsaṃ denti, bhikkhū ahimaṃsaṃ paribhuñjanti.  manussā ujjhāyanti khīyanti vipācenti: kathaṃ hi nāma samaṇā Sakyaputtiyā ahimaṃsaṃ paribhuñjissanti, jeguccho ahi paṭikkūlo ’ti.  Supasso pi nāgarājā yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.  ekamantaṃ ṭhito kho Supasso nāgarājā bhagavantaṃ etad avoca: santi bhante nāgā assaddhā appasannā, te appamattake pi bhikkhū viheṭheyyuṃ.  sādhu bhante ayyā ahimaṃsaṃ na paribhuñjeyyun ti.  atha kho bhagavā Supassaṃ nāgarājānaṃ dhammiyā kathāya sandassesi --la-- padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.  atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne (220) dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: na bhikkhave ahimaṃsaṃ paribhuñjitabbaṃ.  yo paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassā ’ti. |13| 
.  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  . 
อถ โข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน ตสฺส พฺราหฺมณสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆน.  อถ โข โส พฺราหฺมโณ พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ ปณีเตน ขาทนีเยน โภชนีเยน สหตฺถา สนฺตปฺเปตฺวา สมฺปวาเรตฺวา ภควนฺตํ ภุตฺตาวึ โอนีตปตฺตปาณึ เอกมนฺตํ นิสีทิ.  เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข ตํ พฺราหฺมณํ ภควา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ.  อถ โข ตสฺส พฺราหฺมณสฺส อจิรปกฺกนฺตสฺส ภควโต เอตทโหสิ “เยสํ โข มยา อตฺถาย พุทฺธปฺปมุโข ภิกฺขุสงฺโฆ นิมนฺติโต ‘นเว จ ติเล นวญฺจ มธุํ ทสฺสามี’ติ เต มยา ปมุฏฺฐา ทาตุํ.  ยํนูนาหํ นเว จ ติเล นวญฺจ มธุํ โกลมฺเพหิ จ ฆเฏหิ จ อารามํ หราเปยฺย”นฺติ.  อถ โข โส พฺราหฺมโณ นเว จ ติเล นวญฺจ มธุํ โกลมฺเพหิ จ ฆเฏหิ จ อารามํ หราเปตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ. เอกมนฺตํ ฐิโต โข โส พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ  “เยสํ โข มยา โภ โคตม อตฺถาย พุทฺธปฺปมุโข ภิกฺขุสงฺโฆ นิมนฺติโต ‘นเว จ ติเล นวญฺจ มธุํ ทสฺสามี’ติ เต มยา ปมุฏฺฐา ทาตุํ.  ปฏิคฺคณฺหาตุ เม ภวํ โคตโม นเว จ ติเล นวญฺจ มธุ”นฺติ. 
tena kho pana samayena luddakā sīhaṃ hantvā maṃsaṃ paribhuñjanti, bhikkhūnaṃ piṇḍāya carantānaṃ sīhamaṃsaṃ denti.  bhikkhū sīhamaṃsaṃ paribhuñjitvā araññe viharanti, sīhā sīhamaṃsagandhena bhikkhū paripātenti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  na bhikkhave sīhamaṃsaṃ paribhuñjitabbaṃ.  yo paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassā ’ti. |14| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
เตน หิ พฺราหฺมณ ภิกฺขูนํ เทหีติ  เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ทุพฺภิกฺเข อปฺปมตฺตเกปิ ปวาเรนฺติ ปฏิสงฺขาปิ ปฏิกฺขิปนฺติ สพฺโพ จ สงฺโฆ ปวาริโต โหติ. ภิกฺขู กุกฺกุจฺจายนฺตา น ปฏิคฺคณฺหนฺติ.  ปฏิคฺคณฺหถ ภิกฺขเว ปริภุญฺชถ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว ตโต นีหฏํ ภุตฺตาวินา ปวาริเตน อนติริตฺตํ ปริภุญฺชิตุนฺติ. (อุคฺคหิตปฏิคฺคหณา นิฏฺฐิตา.)   
tena kho pana samayena luddakā vyagghaṃ hantvā, dīpiṃ hantvā, acchaṃ hantvā, taracchaṃ hantvā maṃsaṃ paribhuñjanti, bhikkhūnaṃ piṇḍāya carantānaṃ taracchamaṃsaṃ denti.  bhikkhū taracchamaṃsaṃ paribhuñjitvā araññe viharanti, taracchā taracchamaṃsagandhena bhikkhū paripātenti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  na bhikkhave taracchamaṃsaṃ paribhuñjitabbam.  yo paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassā ’ti. |15| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
  (๑๖๖. ปฏิคฺคหิตาทิอนุชานนา) ๒๗๗. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมโต อุปนนฺทสฺส สกฺยปุตฺตสฺส อุปฏฺฐากกุลํ สงฺฆสฺสตฺถาย ขาทนียํ ปาเหสิ อยฺยสฺส อุปนนฺทสฺส ทสฺเสตฺวา สงฺฆสฺส ทาตพฺพนฺติ.  เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา อุปนนฺโท สกฺยปุตฺโต คามํ ปิณฺฑาย ปวิฏฺโฐ โหติ  อถ โข เต มนุสฺสา อารามํ คนฺตฺวา ภิกฺขู ปุจฺฉึสุ “กหํ ภนฺเต อยฺโย อุปนนฺโท”ติ?  “เอสาวุโส อายสฺมา อุปนนฺโท สกฺยปุตฺโต คามํ ปิณฺฑาย ปวิฏฺโฐ”ติ. 
||23|| 
. 
. 
“อิทํ ภนฺเต ขาทนียํ อยฺยสฺส อุปนนฺทสฺส ทสฺเสตฺวา สงฺฆสฺส ทาตพฺพ”นฺติ. 
atha kho bhagavā Bārāṇasiyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā yena Andhakavindaṃ tena cārikaṃ pakkāmi mahatā bhikkhusaṃghena saddhiṃ aḍḍhatelasehi bhikkhusatehi.  tena kho pana samayena jānapadā manussā bahuṃ loṇam pi telam pi taṇḍulam pi khadaniyam pi sakaṭesu āropetvā buddhapamukhassa bhikkhusaṃghassa piṭṭhito-piṭṭhito anubaddhā honti yadā paṭipāṭiṃ labhissāma tadā bhattaṃ karissāmā ’ti, pañcamattāni ca vighāsādasatāni.  atha kho bhagavā anupubbena cārikaṃ caramāno yena Andhakavindaṃ tad avasari. |1| 
.  .  . 
.  .  . 
ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  เตน หิ ภิกฺขเว ปฏิคฺคเหตฺวา นิกฺขิปถ ยาว อุปนนฺโท อาคจฺฉตีติ.  อถ โข อายสฺมา อุปนนฺโท สกฺยปุตฺโต ปุเรภตฺตํ กุลานิ ปยิรุปาสิตฺวา ทิวา อาคจฺฉติ. 
atha kho aññatarassa brāhmaṇassa paṭipāṭiṃ alabhantassa etad ahosi: atītāni kho me dve māsāni buddhapamukhaṃ bhikkhusaṃghaṃ anubaddhassa yadā paṭipāṭiṃ labhissāmi tadā bhattaṃ karissāmīti, na ca me paṭipāṭi labbhati, ahañ c’ amhi ekako, bahu ca me gharāvāsattho hāyati.  yaṃ nūnāhaṃ bhattaggaṃ olokeyyaṃ, yaṃ bhattagge na addasaṃ taṃ paṭiyādeyyan ti.  atha kho so brāhmaṇo bhattaggaṃ olokento dve nāddasa yāguñ ca madhugoḷakañ ca. |2| 
.  .  . 
.  .  . 
เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ทุพฺภิกฺเข อปฺปมตฺตเกปิ ปวาเรนฺติ ปฏิสงฺขาปิ ปฏิกฺขิปนฺติ สพฺโพ จ สงฺโฆ ปวาริโต โหติ ภิกฺขู กุกฺกุจฺจายนฺตา น ปฏิคฺคณฺหนฺติ.  ปฏิคฺคณฺหถ ภิกฺขเว ปริภุญฺชถ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว ปุเรภตฺตํ ปฏิคฺคหิตํ ภุตฺตาวินา ปวาริเตน อนติริตฺตํ ปริภุญฺชิตุนฺติ. 
atha kho so brāhmaṇo yenāyasmā Ānando ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā āyasmantaṃ Ānandaṃ etad avoca: idha me bho Ānanda paṭipāṭiṃ alabhantassa etad ahosi: atītāni kho (221) me dve māsāni buddhapamukhaṃ bhikkhusaṃghaṃ anubaddhassa yadā paṭipāṭiṃ labhissāmi tadā bhattaṃ karissāmīti, na ca me paṭipāṭi labbhati, ahañ c’ amhi ekako, bahu ca me gharāvāsattho hāyati.  yaṃ nūnāhaṃ bhattaggaṃ olokeyyaṃ, yaṃ bhattagge na addasaṃ taṃ paṭiyādeyyan ti.  so kho ahaṃ bho Ānanda bhattaggaṃ olokento dve na addasaṃ yāguñ ca madhugoḷakañ ca.  sac’ āhaṃ bho Ānanda paṭiyādeyyaṃ yāguñ ca madhugoḷakañ ca, paṭigaṇheyya me bhavaṃ Gotamo ’ti.  tena hi brāhmaṇa bhagavantaṃ pucchissāmīti. |3| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
    ๒๗๘. อถ โข ภควา ราชคเห ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน สาวตฺถิ เตน จาริกํ ปกฺกามิ.  อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน สาวตฺถิ ตทวสริ.  ตตฺร สุทํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. 
atha kho āyasmā Ānando bhagavato etam atthaṃ ārocesi.  tena h’ Ānanda paṭiyādetū ’ti.  tena hi brāhmaṇa paṭiyādehīti.  atha kho so brāhmaṇo tassā rattiyā accayena pahūtaṃ yāguñ ca madhugoḷakañ ca paṭiyādāpetvā bhagavato upanāmesi: paṭigaṇhātu me bhavaṃ Gotamo yāguñ ca madhugoḷakañ cā ’ti.  tena hi brāhmaṇa bhikkhūnaṃ dehīti.  bhikkhū kukkuccāyantā na paṭigaṇhanti.  paṭigaṇhatha bhikkhave paribhuñjathā ’ti.  atha kho so brāhmaṇo buddhapamukhaṃ bhikkhusaṃghaṃ pahūtāya yāguyā ca madhugoḷakena ca sahatthā santappetvā sampavāretvā bhagavantaṃ dhotahatthaṃ onītapattapāṇiṃ ekamantaṃ nisīdi. |4| 
.  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  . 
เตน โข ปน สมเยน อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส กายฑาหาพาโธ โหติ.  อถ โข อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เยนายสฺมา สาริปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ เอตทโวจ “ปุพฺเพ เต อาวุโส สาริปุตฺต กายฑาหาพาโธ เกน ผาสุ โหตี”ติ?  “ภิเสหิ จ เม อาวุโส มุฬาลิกาหิ จา”ติ.  อถ โข อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส สมฺมิญฺชิตํ วา พาหํ ปสาเรยฺย ปสาริตํ วา พาหํ สมิญฺเชยฺย เอวเมว เชตวเน อนฺตรหิโต มนฺทากินิยา โปกฺขรณิยา ตีเร ปาตุรโหสิ.  อทฺทสา โข อญฺญตโร นาโค อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวาน อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ เอตทโวจ “เอตุ โข ภนฺเต อยฺโย มหาโมคฺคลฺลาโน. สฺวาคตํ ภนฺเต อยฺยสฺส มหาโมคฺคลฺลานสฺส. เกน ภนฺเต อยฺยสฺส อตฺโถ กึ ทมฺมี”ติ?  “ภิเสหิ จ เม อาวุโส อตฺโถ มุฬาลิกาหิ จา”ติ.  อถ โข โส นาโค อญฺญตรํ นาคํ อาณาเปสิ “เตน หิ ภเณ อยฺยสฺส ภิเส จ มุฬาลิกาโย จ ยาวทตฺถํ เทหี”ติ.  อถ โข โส นาโค มนฺทากินึ โปกฺขรณึ โอคาเหตฺวา โสณฺฑาย ภิสญฺจ มุฬาลิกญฺจ อพฺพาหิตฺวา สุวิกฺขาลิตํ วิกฺขาเลตฺวา ภณฺฑิกํ พนฺธิตฺวา เยนายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เตนุปสงฺกมิ. 
ekamantaṃ nisinnaṃ kho taṃ brāhmaṇaṃ bhagavā etad avoca: das’ ime brāhmaṇa ānisaṃsā yāguyā, katame dasa.  yaguṃ dento āyuṃ deti, vaṇṇaṃ deti, sukhaṃ deti, balaṃ deti, paṭibhānaṃ deti, yāgu pītā khudaṃ paṭihanati, pipāsaṃ vinodeti, vātaṃ anulometi, vatthiṃ sodheti, āmāvasesaṃ pāceti.  ime kho brāhmaṇa dasānisaṃsā yāguyā ’ti. |5| 
.  .  . 
.  .  . 
อถ โข อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส สมิญฺชิตํ วา พาหํ ปสาเรยฺย ปสาริตํ วา พาหํ สมิญฺเชยฺย เอวเมว มนฺทากินิยา โปกฺขรณิยา ตีเร อนฺตรหิโต เชตวเน ปาตุรโหสิ. โสปิ โข นาโค มนฺทากินิยา โปกฺขรณิยา ตีเร อนฺตรหิโต เชตวเน ปาตุรโหสิ.  อถ โข โส นาโค อายสฺมโต มหาโมคฺคลฺลานสฺส ภิเส จ มุฬาลิกาโย จ ปฏิคฺคหาเปตฺวา เชตวเน อนฺตรหิโต มนฺทากินิยา โปกฺขรณิยา ตีเร ปาตุรโหสิ.  อถ โข อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ภิเส จ มุฬาลิกาโย จ อุปนาเมสิ. 
yo saññatānaṃ paradattabhojinaṃ kālena sakkaccaṃ dadāti yāguṃ das’ assa ṭhānāni {anuppavecchati:} āyuñ ca vaṇṇañ ca sukhaṃ balañ ca, | paṭibhānam assa {upajāyati} tato, khudaṃ pipāsañ ca vyapaneti vātaṃ, sodheti vatthiṃ, pariṇāmeti bhattaṃ.  bhesajjam etaṃ sugatena vaṇṇitaṃ. | tasmā hi yāguṃ alam eva dātum niccaṃ manussena sukhatthikena dibbāni vā patthayatā sukhāni manussasobhāgyataṃ icchatā vā ’ti. |6| 
.  . 
.  . 
อถ โข อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ภิเส จ มุฬาลิกาโย จ ภุตฺตสฺส กายฑาหาพาโธ ปฏิปฺปสฺสมฺภิ.  พหู ภิสา จ มุฬาลิกาโย จ อวสิฏฺฐา โหนฺติ. 
(222) atha kho bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ imāhi gāthāhi anumoditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.  atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: anujānāmi bhikkhave yāguñ ca madhugoḷakañ cā ’ti. |7| 
.  . 
.  . 
เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ทุพฺภิกฺเข อปฺปมตฺตเกปิ ปวาเรนฺติ ปฏิสงฺขาปิ ปฏิกฺขิปนฺติ สพฺโพ จ สงฺโฆ ปวาริโต โหติ. ภิกฺขู กุกฺกุจฺจายนฺตา น ปฏิคฺคณฺหนฺติ.  ปฏิคฺคณฺหถ ภิกฺขเว ปริภุญฺชถ. 
||24|| 
. 
. 
อนุชานามิ ภิกฺขเว วนฏฺฐํ โปกฺขรฏฺฐํ ภุตฺตาวินา ปวาริเตน อนติริตฺตํ ปริภุญฺชิตุนฺติ. 
assosuṃ kho manussā: bhagavatā kira yāgu anuññātā madhugoḷakañ cā ’ti.  te kālass’ eva bhojjayāguṃ paṭiyādenti madhugoḷakañ ca.  bhikkhū kālass’ eva bhojjayāguyā dhātā madhugoḷakena ca bhattagge na cittarūpaṃ bhuñjanti.  tena kho pana samayena aññatarena taruṇapasannena mahāmattena svātanāya buddhapamukho bhikkhusaṃgho nimantito hoti.  atha kho tassa taruṇapasannassa mahāmattassa etad ahosi: yaṃ nūnāhaṃ aḍḍhatelasannaṃ bhikkhusatānaṃ aḍḍhatelasāni maṃsapātīsatāni paṭiyādeyyaṃ ekamekassa bhikkhuno ekamekaṃ maṃsapātiṃ upanāmeyyan ti. |1| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
    เตน โข ปน สมเยน สาวตฺถิยํ พหุํ ผลขาทนียํ อุปฺปนฺนํ โหติ กปฺปิยการโก จ น โหติ.  ภิกฺขู กุกฺกุจฺจายนฺตา ผลํ น ปริภุญฺชนฺติ.  ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. 
atha kho so taruṇapasanno mahāmatto tassā rattiyā accayena paṇītaṃ khādaniyaṃ bhojaniyaṃ paṭiyādāpetvā aḍḍhatelasāni ca maṃsapātīsatāni bhagavato kālaṃ ārocāpesi: kālo bhante, niṭṭhitaṃ bhattan ti.  atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaraṃ ādāya yena tassa taruṇapasannassa mahāmattassa nivesanaṃ ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā paññatte āsane nisīdi saddhiṃ bhikkhusaṃghena. |2| 
.  . 
.  . 
อนุชานามิ ภิกฺขเว อพีชํ นิพฺพตฺตพีชํ อกตกปฺปํ ผลํ ปริภุญฺชิตุนฺติ. (ปฏิคฺคหิตาทิ อนุชานนา นิฏฺฐิตา.)   
atha kho so taruṇapasanno mahāmatto bhattagge bhikkhū parivisati.  bhikkhū evaṃ āhaṃsu: thokaṃ āvuso dehi thokaṃ āvuso dehīti.  mā kho tumhe bhante ayaṃ taruṇapasanno mahāmatto ’ti thokaṃ-thokaṃ paṭigaṇhatha.  bahuṃ me khādaniyaṃ bhojaniyaṃ paṭiyattaṃ aḍḍhatelasāni ca maṃsapātīsatāni, ekamekassa bhikkhuno ekamekaṃ maṃsapātiṃ upanāmessāmīti.  paṭigaṇhatha bhante yāvadatthan ti.  na kho mayaṃ āvuso etaṃkāraṇā thokaṃ-thokaṃ paṭigaṇhāma, api ca mayaṃ kālass’ eva bhojjayāguyā dhātā madhugoḷakena ca, tena mayaṃ thokaṃ-thokaṃ paṭigaṇhāmā ’ti. |3| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
  (๑๖๗. สตฺถกมฺมปฏิกฺเขปกถา) ๒๗๙. อถ โข ภควา สาวตฺถิยํ ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน ราชคหํ เตน จาริกํ ปกฺกามิ.  อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน ราชคหํ ตทวสริ.  ตตฺร สุทํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป.  เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน ภคนฺทลาพาโธ โหติ.  อากาสโคตฺโต เวชฺโช สตฺถกมฺมํ กโรติ. 
atha kho so taruṇapasanno mahāmatto ujjhāyati khīyati vipāceti: kathaṃ hi nāma bhaddantā mayā nimantitā aññassa bhojjayāguṃ paribhuñjissanti, na cāhaṃ na paṭibalo yāvadatthaṃ dātun ti kupito anattamano āsādanāpekkho bhikkhūnaṃ patte pūrento agamāsi bhuñjatha vā haratha vā ’ti.  atha kho so taruṇapasanno mahāmatto buddhapamukhaṃ bhikkhusaṃghaṃ pa-(223)ṇītena khādaniyena bhojaniyena sahatthā santappetvā sampavāretvā bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ ekamantaṃ nisīdi.  ekamantaṃ nisinnaṃ kho taruṇapasannaṃ mahāmattaṃ bhagavā dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. |4| 
.  .  . 
.  .  . 
อถ โข ภควา เสนาสนจาริกํ อาหิณฺฑนฺโต เยน ตสฺส ภิกฺขุโน วิหาโร เตนุปสงฺกมิ.  อทฺทสา โข อากาสโคตฺโต เวชฺโช ภควนฺตํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวาน ภควนฺตํ เอตทโวจ “อาคจฺฉตุ ภวํ โคตโม อิมสฺส ภิกฺขุโน วจฺจมคฺคํ ปสฺสตุ เสยฺยถาปิ โคธามุข”นฺติ  อถ โข ภควา “โส มํ ขฺวายํ โมฆปุริโส อุปฺปณฺเฑตี”ติ ตโตว ปฏินิวตฺติตฺวา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ “อตฺถิ กิร ภิกฺขเว อมุกสฺมึ วิหาเร ภิกฺขุ คิลาโน”ติ? 
atha kho tassa taruṇapasannassa mahāmattassa acirapakkantassa bhagavato ahud eva kukkuccaṃ ahu vippaṭisāro: alābhā vata me, na vata me lābhā, dulladdhaṃ vata me, na vata me suladdhaṃ, yo ’haṃ kupito anattamano āsādanāpekkho bhikkhūnaṃ patte pūrento agamāsiṃ bhuñjatha vā haratha vā ’ti.  kiṃ nu kho mayā bahuṃ pasūtaṃ puññaṃ vā apuññaṃ vā ’ti.  atha kho so taruṇapasanno mahāmatto yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.  ekamantaṃ nisinno kho so taruṇapasanno mahāmatto bhagavantaṃ etad avoca: idha mayhaṃ bhante acirapakkantassa bhagavato ahud eva kukkuccaṃ ahu vippaṭisāro: alābhā vata me, na vata me lābhā, dulladdhaṃ vata me, na vata me suladdhaṃ, yo ’haṃ kupito anattamano āsādanāpekkho bhikkhūnaṃ patte pūrento agamāsiṃ bhuñjatha vā haratha vā ’ti.  kiṃ nu kho mayā bahuṃ pasūtaṃ puññaṃ vā apuññaṃ vā ’ti.  kiṃ nu kho mayā bhante bahuṃ pasūtaṃ puññaṃ vā apuññaṃ vā ’ti. |5| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
“อตฺถิ ภควา”ติ.  “กึ ตสฺส ภิกฺขเว ภิกฺขุโน อาพาโธ”ติ?  “ตสฺส ภนฺเต อายสฺมโต ภคนฺทลาพาโธ อากาสโคตฺโต เวชฺโช สตฺถกมฺมํ กโรตี”ติ.  วิครหิ พุทฺโธ ภควา “อนนุจฺฉวิกํ ภิกฺขเว ตสฺส โมฆปุริสสฺส อนนุโลมิกํ อปฺปติรูปํ อสฺสามณกํ อกปฺปิยํ อกรณียํ.  กถญฺหิ นาม โส ภิกฺขเว โมฆปุริโส สมฺพาเธ สตฺถกมฺมํ การาเปสฺสติ.  สมฺพาเธ ภิกฺขเว สุขุมา ฉวิ ทุโรปโย วโณ ทุปฺปริหารํ สตฺถํ. 
yadaggena tayā āvuso svātanāya buddhapamukho bhikkhusaṃgho nimantito, tadaggena te bahuṃ puññaṃ pasūtaṃ, yadaggena te ekamekena bhikkhunā ekamekaṃ sitthaṃ paṭiggahitaṃ, tadaggena te bahuṃ puññaṃ pasūtaṃ, saggā te āraddhā ’ti.  atha kho so taruṇapasanno mahāmatto lābhā kira me, suladdhaṃ kira me, bahuṃ kira mayā puññaṃ pasūtaṃ, saggā kira me āraddhā ’ti haṭṭho udaggo uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. |6| 
.  . 
.  . 
เนตํ ภิกฺขเว อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทายฯเปฯ  วิครหิตฺวาฯเปฯ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “น ภิกฺขเว สมฺพาเธ สตฺถกมฺมํ การาเปตพฺพํ. 
atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe bhikkhusaṃghaṃ sannipātāpetvā bhikkhū paṭipucchi: saccaṃ kira bhikkhave bhikkhū aññatra nimantitā aññassa bhojjayāguṃ paribhuñjantīti.  saccaṃ bhagavā.  vigarahi buddho bhagavā: kathaṃ hi nāma te bhikkhave moghapurisā aññatra nimantitā aññassa bhojjayāguṃ paribhuñjissanti.  n’ etaṃ bhikkhave appasannānaṃ vā pasādāya.  vigarahitvā dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmante-(224)si: na bhikkhave aññatra nimantitena aññassa bhojjayāgu paribhuñjitabbā.  yo paribhuñjeyya, yathādhammo kāretabbo ’ti. |7| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
โย การาเปยฺย อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา”ติ.  เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ภควตา สตฺถกมฺมํ ปฏิกฺขิตฺตนฺติ วตฺถิกมฺมํ การาเปนฺติ.  เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “กถญฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู วตฺถิกมฺมํ การาเปสฺสนฺตี”ติ.  อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  “สจฺจํ กิร ภิกฺขเว ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู วตฺถิกมฺมํ การาเปนฺตี”ติ?  “สจฺจํ ภควา”ติฯเปฯ 
||25|| 
. 
. 
วิครหิตฺวา ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “น ภิกฺขเว สมฺพาธสฺส สามนฺตา ทฺวงฺคุลา สตฺถกมฺมํ วา วตฺถิกมฺมํ วา การาเปตพฺพํ. 
atha kho bhagavā Andhakavinde yathābhirantaṃ viharitvā yena Rājagahaṃ tena cārikaṃ pakkāmi mahatā bhikkhusaṃghena saddhiṃ aḍḍhatelasehi bhikkhusatehi.  tena kho pana samayena Belaṭṭho Kaccāno Rājagahā Andhakavindaṃ addhānamaggapaṭipanno hoti pañcamattehi sakaṭasatehi sabbeh’ eva guḷakumbhapūrehi.  addasa kho bhagavā Belaṭṭhaṃ Kaccānaṃ dūrato ’va āgacchantaṃ, disvāna maggā okkamma aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi. |1| 
.  .  . 
.  .  . 
โย การาเปยฺย อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา”ติ. (สตฺถกมฺมปฏิกฺเขปกถา นิฏฺฐิตา.)     
atha kho Belaṭṭho Kaccāno yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.  ekamantaṃ ṭhito kho Belaṭṭho Kaccāno bhagavantaṃ etad avoca: icchām’ ahaṃ bhante ekamekassa bhikkhuno ekamekaṃ guḷakumbhaṃ dātun ti.  tena hi tvaṃ Kaccāna ekaṃ yeva guḷakumbhaṃ āharā ’ti.  evaṃ bhante ’ti kho Belaṭṭho Kaccāno bhagavato paṭisuṇitvā ekaṃ yeva guḷakumbhaṃ ādāya yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ etad avoca: āhaṭo bhante guḷakumbho, kathāhaṃ bhante paṭipajjāmīti.  tena hi tvaṃ Kaccāna bhikkhūnaṃ guḷaṃ dehīti. |2| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
(๑๖๘. มนุสฺสมํสปฏิกฺเขปกถา) ๒๘๐. อถ โข ภควา ราชคเห ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน พาราณสี เตน จาริกํ ปกฺกามิ.  อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน พาราณสี ตทวสริ.  ตตฺร สุทํ ภควา พาราณสิยํ วิหรติ อิสิปตเน มิคทาเย.  เตน โข ปน สมเยน พาราณสิยํ สุปฺปิโย จ อุปาสโก สุปฺปิยา จ อุปาสิกา อุภโตปสนฺนา โหนฺติ ทายกา การกา สงฺฆุปฏฺฐากา.  อถ โข สุปฺปิยา อุปาสิกา อารามํ คนฺตฺวา วิหาเรน วิหารํ ปริเวเณน ปริเวณํ อุปสงฺกมิตฺวา ภิกฺขู ปุจฺฉติ “โก ภนฺเต คิลาโน กสฺส กึ อาหริยตู”ติ? 
evaṃ bhante ’ti kho Belaṭṭho Kaccāno bhagavato paṭisuṇitvā bhikkhūnaṃ guḷaṃ datvā bhagavantaṃ etad avoca: dinno bhante bhikkhūnaṃ guḷo bahu cāyaṃ guḷo avasiṭṭho, kathāhaṃ bhante paṭipajjāmīti.  tena hi tvaṃ Kaccāna bhikkhūnaṃ guḷaṃ yāvadatthaṃ dehīti.  evaṃ bhante ’ti kho Belaṭṭho Kaccāno bhagavato paṭisuṇitvā bhikkhūnaṃ guḷaṃ yāvadatthaṃ datvā bhagavantaṃ etad avoca: dinno bhante bhikkhūnaṃ guḷo yāvadattho bahu cāyaṃ guḷo avasiṭṭho, kathāhaṃ bhante paṭipajjāmīti.  tena hi tvaṃ Kaccāna bhikkhū guḷehi santappehīti.  evaṃ bhante ’ti kho Belaṭṭho Kaccāno bhagavato paṭisuṇitvā bhikkhū guḷehi santappesi.  ekacce bhikkhū patte pi pūresuṃ parissāvanāni pi thavikāyo pi pūresuṃ. |3| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
เตน โข ปน สมเยน อญฺญตเรน ภิกฺขุนา วิเรจนํ ปีตํ โหติ.  อถ โข โส ภิกฺขุ สุปฺปิยํ อุปาสิกํ เอตทโวจ “มยา โข ภคินิ วิเรจนํ ปีตํ. อตฺโถ เม ปฏิจฺฉาทนีเยนา”ติ.  “สุฏฺฐุ อยฺย อาหริยิสฺสตี”ติ ฆรํ คนฺตฺวา อนฺเตวาสึ อาณาเปสิ “คจฺฉ ภเณ ปวตฺตมํสํ ชานาหี”ติ.  เอวํ อยฺเยติ โข โส ปุริโส สุปฺปิยาย อุปาสิกาย ปฏิสฺสุณิตฺวา เกวลกปฺปํ พาราณสึ อาหิณฺฑนฺโต น อทฺทส ปวตฺตมํสํ.  อถ โข โส ปุริโส เยน สุปฺปิยา อุปาสิกา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา สุปฺปิยํ อุปาสิกํ เอตทโวจ “นตฺถยฺเย ปวตฺตมํสํ. มาฆาโต อชฺชา”ติ.  อถ โข สุปฺปิยาย อุปาสิกาย เอตทโหสิ “ตสฺส โข คิลานสฺส ภิกฺขุโน ปฏิจฺฉาทนียํ อลภนฺตสฺส อาพาโธ วา อภิวฑฺฒิสฺสติ กาลงฺกิริยา วา ภวิสฺสติ. น โข เมตํ ปติรูปํ ยาหํ ปฏิสฺสุณิตฺวา น หราเปยฺย”นฺติ. โปตฺถนิกํ คเหตฺวา อูรุมํสํ อุกฺกนฺติตฺวา ทาสิยา อทาสิ “หนฺท เช อิมํ มํสํ สมฺปาเทตฺวา อมุกสฺมึ วิหาเร ภิกฺขุ คิลาโน ตสฺส ทชฺชาหิ. โย จ มํ ปุจฺฉติ ‘คิลานา’ติ ปฏิเวเทหี”ติ. อุตฺตราสงฺเคน อูรุํ เวเฐตฺวา โอวรกํ ปวิสิตฺวา มญฺจเก นิปชฺชิ. 
atha kho Belaṭṭho Kaccāno bhikkhū guḷehi santappetvā bhagavantaṃ etad avoca: santappitā bhante bhikkhū guḷehi bahu cāyaṃ guḷo avasiṭṭho, kathāhaṃ bhante paṭipajjāmīti.  tena (225) hi tvaṃ Kaccāna vighāsādānaṃ guḷaṃ dehīti.  evaṃ bhante ’ti kho Belaṭṭho Kaccāno bhagavato paṭisuṇitvā vighāsādānaṃ guḷaṃ datvā bhagavantaṃ etad avoca: dinno bhante vighāsādānaṃ guḷo bahu cāyaṃ guḷo avasiṭṭho, kathāhaṃ bhante paṭipajjāmīti.  tena hi tvaṃ Kaccāna vighāsādānaṃ yāvadatthaṃ guḷaṃ dehīti. |4| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
อถ โข สุปฺปิโย อุปาสโก ฆรํ คนฺตฺวา ทาสึ ปุจฺฉิ “กหํ สุปฺปิยา”ติ?  “เอสายฺย โอวรเก นิปนฺนา”ติ.  อถ โข สุปฺปิโย อุปาสโก เยน สุปฺปิยา อุปาสิกา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา สุปฺปิยํ อุปาสิกํ เอตทโวจ “กิสฺส นิปนฺนาสี”ติ?  “คิลานามฺหี”ติ. 
evaṃ bhante ’ti kho Belaṭṭho Kaccāno bhagavato paṭisuṇitvā vighāsādānaṃ yāvadatthaṃ guḷaṃ datvā bhagavantaṃ etad avoca: dinno bhante vighāsādānaṃ guḷo yāvadattho bahu cāyaṃ guḷo avasiṭṭho, kathāhaṃ bhante paṭipajjāmīti.  tena hi tvaṃ Kaccāna vighāsāde guḷehi santappehīti.  evaṃ bhante ’ti kho Belaṭṭho Kaccāno bhagavato paṭisuṇitvā vighāsāde guḷehi santappesi.  ekacce vighāsādā kolambe pi ghaṭe pi pūresuṃ piṭakāni pi ucchaṅge pi pūresuṃ. |5| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
“กึ เต อาพาโธ”ติ?  อถ โข สุปฺปิยา อุปาสิกา สุปฺปิยสฺส อุปาสกสฺส เอตมตฺถํ อาโรเจสิ.  อถ โข สุปฺปิโย อุปาสโก อจฺฉริยํ วต โภ! อพฺภุตํ วต โภ! ยาว สทฺธายํ สุปฺปิยา ปสนฺนา ยตฺร หิ นาม อตฺตโนปิ มํสานิ ปริจฺจตฺตานิ! กิมฺปิมาย อญฺญํ กิญฺจิ อเทยฺยํ ภวิสฺสตีติ หฏฺโฐ อุทคฺโค เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ.  เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข สุปฺปิโย อุปาสโก ภควนฺตํ เอตทโวจ “อธิวาเสตุ เม ภนฺเต ภควา สฺวาตนาย ภตฺตํ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆนา”ติ. 
atha kho Belaṭṭho Kaccāno vighāsāde guḷehi santappetvā bhagavantaṃ etad avoca: santappitā bhante vighāsādā guḷehi bahu cāyaṃ guḷo avasiṭṭho, kathāhaṃ bhante paṭipajjāmīti.  nāhaṃ taṃ Kaccāna passāmi sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya yassa so guḷo paribhutto sammā pariṇāmaṃ gaccheyya aññatra tathāgatassa vā tathāgatasāvakassa vā.  tena hi tvaṃ Kaccāna taṃ guḷaṃ appaharite vā chaḍḍehi appāṇake vā udake opilāpehīti.  evaṃ bhante ’ti kho Belaṭṭho Kaccāno bhagavato paṭisuṇitvā taṃ guḷaṃ appāṇake udake opilāpesi. |6| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
อธิวาเสสิ ภควา ตุณฺหีภาเวน.  อถ โข สุปฺปิโย อุปาสโก ภควโต อธิวาสนํ วิทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ.  อถ โข สุปฺปิโย อุปาสโก ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ปณีตํ ขาทนียํ โภชนียํ ปฏิยาทาเปตฺวา ภควโต กาลํ อาโรจาเปสิ “กาโล ภนฺเต นิฏฺฐิตํ ภตฺต”นฺติ.  อถ โข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน สุปฺปิยสฺส อุปาสกสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆน 
atha kho so guḷo udake pakkhitto cicciṭāyati ciṭiciṭāyati saṃdhūpāyati sampadhūpāyati.  seyyathāpi nāma phālo divasaṃ santatto udake pakkhitto cicciṭāyati ciṭiciṭāyati saṃdhūpāyati sampadhūpāyati, evam eva so guḷo udake pakkhitto cicciṭāyati ciṭiciṭāyati saṃdhūpāyati sampadhūpāyati.  atha kho Belaṭṭho Kaccāno saṃviggo lomahaṭṭhajāto yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. |7| 
.  .  . 
.  .  . 
อถ โข สุปฺปิโย อุปาสโก เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ.  เอกมนฺตํ ฐิตํ โข สุปฺปิยํ อุปาสกํ ภควา เอตทโวจ “กหํ สุปฺปิยา”ติ?  “คิลานา ภควา”ติ. 
ekamantaṃ nisinnassa kho Belaṭṭhassa Kaccānassa bhagavā anupubbikathaṃ kathesi seyyath’ īdaṃ: dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi.  yadā bhagavā aññāsi Belaṭṭhaṃ Kaccānaṃ kallacittaṃ muducittaṃ vinīvaraṇacittaṃ udaggacittaṃ pasannacittaṃ, atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā taṃ pakāsesi --la-- evam eva Bela-(226)ṭṭhassa Kaccānassa tasmiṃ yeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamman ti. |8| 
.  . 
.  . 
“เตน หิ อาคจฺฉตู”ติ.  “น ภควา อุสฺสหตี”ติ. 
atha kho Belaṭṭho Kaccāno diṭṭhadhammo pattadhammo viditadhammo pariyogāḷhadhammo tiṇṇavicikiccho vigatakathaṃkatho vesārajjappatto aparappaccayo satthu sāsane bhagavantaṃ etad avoca: abhikkantaṃ bhante, abhikkantaṃ bhante, seyyathāpi bhante nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya --la-- evam eva bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito.  es’ āhaṃ bhante bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañ ca bhikkhusaṃghañ ca, upāsakaṃ maṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gatan ti. |9| 
.  . 
.  . 
“เตน หิ ปริคฺคเหตฺวาปิ อาเนถา”ติ.  อถ โข สุปฺปิโย อุปาสโก สุปฺปิยํ อุปาสิกํ ปริคฺคเหตฺวา อาเนสิ. 
||26|| 
. 
. 
ตสฺสา สห ทสฺสเนน ภควโต ตาว มหาวโณ รุฬโห อโหสิ สุจฺฉวิโลมชาโต. 
atha kho bhagavā anupubbena cārikaṃ caramāno yena Rājagahaṃ tad avasari.  tatra sudaṃ bhagavā Rājagahe viharati Veḷuvane Kalandakanivāpe.  tena kho pana samayena Rājagahe guḷo ussanno hoti.  bhikkhū gilānass’ eva bhagavatā guḷo anuññāto no agilānassā ’ti kukkuccāyantā guḷaṃ na bhuñjanti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  anujānāmi bhikkhave gilānassa guḷaṃ, agilānassa guḷodakan ti. |1| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
อถ โข สุปฺปิโย จ อุปาสโก สุปฺปิยา จ อุปาสิกา “อจฺฉริยํ วต โภ! อพฺภุตํ วต โภ! ตถาคตสฺส มหิทฺธิกตา มหานุภาวตา ยตฺร หิ นาม สห ทสฺสเนน ภควโต ตาว มหาวโณ รุฬโห ภวิสฺสติ สุจฺฉวิโลมชาโต”ติ หฏฺฐา อุทคฺคา พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ ปณีเตน ขาทนีเยน โภชนีเยน สหตฺถา สนฺตปฺเปตฺวา สมฺปวาเรตฺวา ภควนฺตํ ภุตฺตาวึ โอนีตปตฺตปาณึ เอกมนฺตํ นิสีทึสุ.  อถ โข ภควา สุปฺปิยญฺจ อุปาสกํ สุปฺปิยญฺจ อุปาสิกํ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ.  อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ “โก ภิกฺขเว สุปฺปิยํ อุปาสิกํ มํสํ วิญฺญาเปสี”ติ?  เอวํ วุตฺเต โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ “อหํ โข ภนฺเต สุปฺปิยํ อุปาสิกํ มํสํ วิญฺญาเปสิ”นฺติ.  “อาหริยิตฺถ ภิกฺขู”ติ?  “อาหริยิตฺถ ภควา”ติ. 
||27|| 
. 
. 
“ปริภุญฺชิ ตฺวํ ภิกฺขู”ติ? 
atha kho bhagavā Rājagahe yathābhirantaṃ viharitvā yena Pāṭaligāmo tena cārikaṃ pakkāmi mahatā bhikkhusaṃghena saddhiṃ aḍḍhatelasehi bhikkhusatehi.  atha kho bhagavā anupubbena cārikaṃ caramāno yena Pāṭaligāmo tad avasari.  assosuṃ kho Pāṭaligāmikā upāsakā: bhagavā kira Pāṭaligāmaṃ anuppatto ’ti.  atha kho Pāṭaligāmikā upāsakā yena bhagavā ten’ upasaṃkamiṃsu, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu, ekamantaṃ nisinne kho Pāṭaligāmike upāsake bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi. |1| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
“ปริภุญฺชามหํ ภควา”ติ.  “ปฏิเวกฺขิ ตฺวํ ภิกฺขู”ติ?  “นาหํ ภควา ปฏิเวกฺขิ”นฺติ.  วิครหิ พุทฺโธ ภควาฯเปฯ กถญฺหิ นาม ตฺวํ โมฆปุริส อปฺปฏิเวกฺขิตฺวา มํสํ ปริภุญฺชิสฺสสิ. 
atha kho Pāṭaligāmikā upāsakā bhagavatā dhammiyā kathāya sandassitā samādapitā samuttejitā sampahaṃsitā bhagavantaṃ etad avocuṃ: adhivāsetu no bhante bhagavā āvasathāgāraṃ saddhiṃ bhikkhusaṃghenā ’ti.  adhivāsesi bhagavā tuṇhibhāvena.  atha kho Pāṭaligāmikā upāsakā bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā (227) padakkhiṇaṃ katvā yena āvasathāgāraṃ ten’ upasaṃkamiṃsu, upasaṃkamitvā sabbasanthariṃ santhataṃ āvasathāgāraṃ santharitvā āsanāni paññāpetvā udakamaṇikaṃ patiṭṭhāpetvā telapadīpaṃ āropetvā yena bhagavā ten’ upasaṃkamiṃsu, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. |2| 
.  .  . 
.  .  . 
มนุสฺสมํสํ โข ตยา โมฆปุริส ปริภุตฺตํ.  เนตํ โมฆปุริส อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทายฯเปฯ  วิครหิตฺวา ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “สนฺติ ภิกฺขเว มนุสฺสา สทฺธา ปสนฺนา เตหิ อตฺตโนปิ มํสานิ ปริจฺจตฺตานิ. 
ekamantaṃ ṭhitā kho Pāṭaligāmikā upāsakā bhagavantaṃ etad avocuṃ: sabbasanthariṃ santhataṃ bhante āvasathāgāraṃ, āsanāni paññattāni, udakamaṇiko patiṭṭhāpito, telapadīpo āropito, yassa dāni bhante bhagavā kālaṃ maññatīti.  atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaraṃ ādāya saddhiṃ bhikkhusaṃghena yena āvasathāgāraṃ ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā pāde pakkhāletvā āvasathāgāraṃ pavisitvā majjhimaṃ thambhaṃ nissāya puratthimābhimukho nisīdi.  bhikkhusaṃgho pi kho pāde pakkhāletvā āvasathāgāraṃ pavisitvā pacchimaṃ bhittiṃ nissāya puratthimābhimukho nisīdi bhagavantaṃ yeva purakkhatvā.  Pāṭaligāmikāpi kho upāsakā pāde pakkhāletvā āvasathāgāraṃ pavisitvā puratthimaṃ bhittiṃ nissāya pacchimābhimukhā nisīdiṃsu bhagavantaṃ yeva purakkhatvā. |3| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
น ภิกฺขเว มนุสฺสมํสํ ปริภุญฺชิตพฺพํ.  โย ปริภุญฺเชยฺย อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.  น จ ภิกฺขเว อปฺปฏิเวกฺขิตฺวา มํสํ ปริภุญฺชิตพฺพํ.  โย ปริภุญฺเชยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ. (มนุสฺสมํสปฏิกฺเขปกถา นิฏฺฐิตา.) 
atha kho bhagavā Pāṭaligāmike upāsake āmantesi: pañc’ ime gahapatayo ādīnavā dussīlassa sīlavipattiyā.  katame pañca.  idha gahapatayo dussīlo sīlavipanno pamādādhikaraṇaṃ mahatiṃ bhogajāniṃ nigacchati, ayaṃ paṭhamo ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.  puna ca paraṃ gahapatayo dussīlassa sīlavipannassa pāpako kittisaddo abbhuggacchati, ayaṃ dutiyo ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.  puna ca paraṃ gahapatayo dussīlo sīlavipanno yañ ñad eva parisaṃ upasaṃkamati yadi khattiyaparisaṃ yadi brāhmaṇaparisaṃ yadi gahapatiparisaṃ yadi samaṇaparisaṃ avisārado upasaṃkamati maṅkubhūto, ayaṃ tatiyo ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.  puna ca paraṃ gahapatayo dussīlo sīlavipanno sammūḷho kālaṃ karoti, ayaṃ catuttho ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.  puna ca paraṃ gahapatayo dussīlo sīlavipanno kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati, ayaṃ pañcamo ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.  ime kho gahapatayo pañca ādīnavā dussīlassa sīlavipattiyā. |4| 
.  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  . 
(๑๖๙. หตฺถิมํสาทิปฏิกฺเขปกถา) ๒๘๑. เตน โข ปน สมเยน รญฺโญ หตฺถี มรนฺติ  มนุสฺสา ทุพฺภิกฺเข หตฺถิมํสํ ปริภุญฺชนฺติ ภิกฺขูนํ ปิณฺฑาย จรนฺตานํ หตฺถิมํสํ เทนฺติ. ภิกฺขู หตฺถิมํสํ ปริภุญฺชนฺติ.  มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “กถญฺหิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา หตฺถิมํสํ ปริภุญฺชิสฺสนฺติ.  ราชงฺคํ หตฺถี สเจ ราชา ชาเนยฺย น เนสํ อตฺตมโน อสฺสา”ติ.  ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  น ภิกฺขเว หตฺถิมํสํ ปริภุญฺชิตพฺพํ.  โย ปริภุญฺเชยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.  เตน โข ปน สมเยน รญฺโญ อสฺสา มรนฺติ. 
pañc’ ime gahapatayo ānisaṃsā sīlavato sīlasampadāya.  (228) katame pañca.  idha gahapatayo sīlavā sīlasampanno appamādādhikaraṇaṃ mahantaṃ bhogakkhandhaṃ adhigacchati, ayaṃ paṭhamo ānisaṃso sīlavato sīlasampadāya.  puna ca paraṃ gahapatayo sīlavato sīlasampannassa kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati, ayaṃ dutiyo ānisaṃso sīlavato sīlasampadāya.  puna ca paraṃ gahapatayo sīlavā sīlasampanno yañ ñad eva parisaṃ upasaṃkamati yadi khattiyaparisaṃ yadi brāhmaṇaparisaṃ yadi gahapatiparisaṃ yadi samaṇaparisaṃ visārado upasaṃkamati amaṅkubhūto, ayaṃ tatiyo ānisaṃso sīlavato sīlasampadāya.  puna ca paraṃ gahapatayo sīlavā sīlasampanno asammūḷho kālaṃ karoti, ayaṃ catuttho ānisaṃso sīlavato sīlasampadāya.  puna ca paraṃ gahapatayo sīlavā sīlasampanno kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati, ayaṃ pañcamo ānisaṃso sīlavato sīlasampadāya.  ime kho gahapatayo pañca ānisaṃsā sīlavato sīlasampadāyā ’ti. |5| 
.  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  . 
มนุสฺสา ทุพฺภิกฺเข อสฺสมํสํ ปริภุญฺชนฺติ ภิกฺขูนํ ปิณฺฑาย จรนฺตานํ อสฺสมํสํ เทนฺติ. ภิกฺขู อสฺสมํสํ ปริภุญฺชนฺติ.  มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “กถญฺหิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา อสฺสมํสํ ปริภุญฺชิสฺสนฺติ.  ราชงฺคํ อสฺสา สเจ ราชา ชาเนยฺย น เนสํ อตฺตมโน อสฺสา”ติ.  ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  น ภิกฺขเว อสฺสมํสํ ปริภุญฺชิตพฺพํ.  โย ปริภุญฺเชยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.  เตน โข ปน สมเยน มนุสฺสา ทุพฺภิกฺเข สุนขมํสํ ปริภุญฺชนฺติ ภิกฺขูนํ ปิณฺฑาย จรนฺตานํ สุนขมํสํ เทนฺติ. ภิกฺขู สุนขมํสํ ปริภุญฺชนฺติ.  มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “กถญฺหิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา สุนขมํสํ ปริภุญฺชิสฺสนฺติ เชคุจฺโฉ สุนโข ปฏิกูโล”ติ. 
atha kho bhagavā Pāṭaligāmike upāsake bahud eva rattiṃ dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uyyojesi: abhikkantā kho gahapatayo ratti, yassa dāni kālaṃ maññathā ’ti.  evaṃ bhante ’ti kho Pāṭaligāmikā upāsakā bhagavato paṭisuṇitvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkamiṃsu. |6| 
.  . 
.  . 
ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  น ภิกฺขเว สุนขมํสํ ปริภุญฺชิตพฺพํ. 
atha kho bhagavā acirapakkantesu Pāṭaligāmikesu upāsakesu suññāgāraṃ pāvisi.  tena kho pana samayena Sunidhavassakārā Magadhamahāmattā Pāṭaligāme nagaraṃ māpenti Vajjīnaṃ paṭibāhāya.  addasa kho bhagavā rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena sambahulā devatāyo Pāṭaligāme vatthūni parigaṇhantiyo.  yasmiṃ padese mahesakkhā devatā vatthūni parigaṇhanti, mahesakkhānaṃ tattha rājūnaṃ rājamahāmattānaṃ cittāni namanti nivesanāni māpetuṃ, yasmiṃ padese majjhimā devatā vatthūni parigaṇhanti, majjhimānaṃ tattha rājūnaṃ rājamahāmattānaṃ cittāni namanti nivesanāni māpetuṃ, yasmiṃ padese nīcā devatā vatthūni parigaṇhanti, nīcānaṃ tattha rājūnaṃ rājamahāmattānaṃ cittāni namanti nivesanāni māpetuṃ. |7| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
โย ปริภุญฺเชยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.  เตน โข ปน สมเยน มนุสฺสา ทุพฺภิกฺเข อหิมํสํ ปริภุญฺชนฺติ ภิกฺขูนํ ปิณฺฑาย จรนฺตานํ อหิมํสํ เทนฺติ. ภิกฺขู อหิมํสํ ปริภุญฺชนฺติ.  มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “กถญฺหิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา อหิมํสํ ปริภุญฺชิสฺสนฺติ เชคุจฺโฉ อหิ ปฏิกูโล”ติ.  สุปสฺโสปิ นาคราชา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ. 
atha kho bhagavā āyasmantaṃ Ānandaṃ āmantesi: ke nu kho te Ānanda Pāṭaligāme nagaraṃ māpentīti.  Sunidhavassakā-(229)rā bhante Magadhamahāmattā Pāṭaligāme nagaraṃ māpenti Vajjīnaṃ paṭibāhāyā ’ti.  seyyathāpi Ānanda devehi Tāvatiṃsehi saddhiṃ mantetvā evam eva kho Ānanda Sunidhavassakārā Magadhamahāmattā Pāṭaligāme nagaraṃ māpenti Vajjīnaṃ paṭibāhāya.  idhāhaṃ Ānanda rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya addasaṃ dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena sambahulā devatāyo ... nīcānaṃ tattha rājūnaṃ rājamahāmattānaṃ cittāni namanti nivesanāni māpetuṃ.  yāvatā Ānanda ariyaṃ āyatanaṃ yāvatā vaṇippatho idaṃ agganagaraṃ bhavissati Pāṭaliputtaṃ puṭabhedanaṃ.  Pāṭaliputtassa kho Ānanda tayo antarāyā bhavissanti, aggito vā udakato vā abbhantarato vā mithubhedā ’ti. |8| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
เอกมนฺตํ ฐิโต โข สุปสฺโส นาคราชา ภควนฺตํ เอตทโวจ “สนฺติ ภนฺเต นาคา อสฺสทฺธา อปฺปสนฺนา. เต อปฺปมตฺตเกหิปิ ภิกฺขู วิเหเฐยฺยุํ.  สาธุ ภนฺเต อยฺยา อหิมํสํ น ปริภุญฺเชยฺยุ”นฺติ.  อถ โข ภควา สุปสฺสํ นาคราชานํ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสสิฯเปฯ ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ.  อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “น ภิกฺขเว อหิมํสํ ปริภุญฺชิตพฺพํ.  โย ปริภุญฺเชยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.  เตน โข ปน สมเยน ลุทฺทกา สีหํ หนฺตฺวา สีหมํสํ ปริภุญฺชนฺติ ภิกฺขูนํ ปิณฺฑาย จรนฺตานํ สีหมํสํ เทนฺติ. 
atha kho Sunidhavassakārā Magadhamahāmattā yena bhagavā ten’ upasaṃkamiṃsu, upasaṃkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsu, sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu, ekamantaṃ ṭhitā kho Sunidhavassakārā Magadhamahāmattā bhagavantaṃ etad avocuṃ: adhivāsetu no bhavaṃ Gotamo ajjatanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṃghenā ’ti.  adhivāsesi bhagavā tuṇhibhāvena.  atha kho Sunidhavassakārā Magadhamahāmattā bhagavato adhivāsanaṃ viditvā pakkamiṃsu. |9| 
.  .  . 
.  .  . 
ภิกฺขู สีหมํสํ ปริภุญฺชิตฺวา อรญฺเญ วิหรนฺติ. สีหา สีหมํสคนฺเธน ภิกฺขู ปริปาเตนฺติ.  ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  น ภิกฺขเว สีหมํสํ ปริภุญฺชิตพฺพํ. 
atha kho Sunidhavassakārā Magadhamahāmattā paṇītaṃ khādaniyaṃ bhojaniyaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesuṃ: kālo bho Gotama, niṭṭhitaṃ bhattan ti.  atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaraṃ ādāya yena Sunidhavassakārānaṃ Magadhamahāmattānaṃ parivesanā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā paññatte āsane nisīdi saddhiṃ bhikkhusaṃghena.  atha kho Sunidhavassakārā Magadhamahāmattā buddhapamukhaṃ bhikkhusaṃghaṃ paṇītena khādaniyena bhojaniyena sahatthā santappetvā sampavāretvā bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ ekamantaṃ nisīdiṃsu, ekamantaṃ nisinne kho Sunidhavassakāre Magadhamahāmatte bhagavā imāhi gāthāhi anumodi: |10| 
.  .  . 
.  .  . 
โย ปริภุญฺเชยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.  เตน โข ปน สมเยน ลุทฺทกา พฺยคฺฆํ หนฺตฺวาฯเปฯ ทีปิ๎ หนฺตฺวาฯเปฯ อจฺฉํ หนฺตฺวาฯเปฯ ตรจฺฉํ หนฺตฺวา ตรจฺฉมํสํ ปริภุญฺชนฺติ ภิกฺขูนํ ปิณฺฑาย จรนฺตานํ ตรจฺฉมํสํ เทนฺติ.  ภิกฺขู ตรจฺฉมํสํ ปริภุญฺชิตฺวา อรญฺเญ วิหรนฺติ. ตรจฺฉา ตรจฺฉมํสคนฺเธน ภิกฺขู ปริปาเตนฺติ. 
yasmiṃ padese kappeti vāsaṃ paṇḍitajātiyo, sīlavantettha bhojetvā saññate brahmacariye | yā tattha devatā āsuṃ tāsaṃ dakkhiṇam ādise, tā pūjitā pūjayanti, mānitā mānayanti naṃ, | (230) tato naṃ anukampanti mātā puttaṃ va orasaṃ.  devatānukampito poso sadā bhadrāni passatīti.  atha kho bhagavā Sunidhavassakāre Magadhamahāmatte imāhi gāthāhi anumoditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. |11| 
.  .  . 
.  .  . 
ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  น ภิกฺขเว ตรจฺฉมํสํ ปริภุญฺชิตพฺพํ.  โย ปริภุญฺเชยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ. (หตฺถิมํสาทิปฏิกฺเขปกถา นิฏฺฐิตา. สุปฺปิยภาณวาโร นิฏฺฐิโต ทุติโย.) 
tena kho pana samayena Sunidhavassakārā Magadhamahāmattā bhagavantaṃ piṭṭhito-piṭṭhito anubaddhā honti, yen’ ajja samaṇo Gotamo dvārena nikkhamissati taṃ Gotamadvāraṃ nāma bhavissati, yena titthena Gaṅgaṃ nadiṃ uttarissati taṃ Gotamatitthaṃ nāma bhavissatīti.  atha kho bhagavā yena dvārena nikkhami taṃ Gotamadvāraṃ nāma ahosi.  atha kho bhagavā yena Gaṅgā nadī ten’ upasaṃkami.  tena kho pana samayena Gaṅgā nadī pūrā hoti samatitthikā kākapeyyā.  manussā aññe nāvaṃ pariyesanti aññe uḷumpaṃ pariyesanti aññe kullaṃ bandhanti orā pāraṃ gantukāmā. |12| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
    (๑๗๐. ยาคุมธุโคฬกานุชานนา) ๒๘๒. อถ โข ภควา พาราณสิยํ ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน อนฺธกวินฺทํ เตน จาริกํ ปกฺกามิ มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ อฑฺฒเตลเสหิ ภิกฺขุสเตหิ.  เตน โข ปน สมเยน ชานปทา มนุสฺสา พหุํ โลณมฺปิ เตลมฺปิ ตณฺฑุลมฺปิ ขาทนียมฺปิ สกเฏสุ อาโรเปตฺวา พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส ปิฏฺฐิโต ปิฏฺฐิโต อนุพนฺธา โหนฺติ ยทา ปฏิปาฏึ ลภิสฺสาม ตทา ภตฺตํ กริสฺสามาติ ปญฺจมตฺตานิ จ วิฆาสาทสตานิ.  อถ โข ภควา อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน อนฺธกวินฺทํ ตทวสริ. 
addasa kho bhagavā te manusse aññe nāvaṃ pariyesante aññe uḷumpaṃ pariyesante aññe kullaṃ bandhante orā pāraṃ gantukāme, disvāna seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ sammiñjeyya, evam eva Gaṅgāya nadiyā orimatīre antarahito pārimatīre paccuṭṭhāsi saddhiṃ bhikkhusaṃghena.  atha kho bhagavā etam atthaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imaṃ udānaṃ udānesi: ye taranti aṇṇavaṃ saraṃ setuṃ katvāna vissajja pallalāni, kullaṃ hi jano bandhati, tiṇṇā medhāvino janā ’ti. |13| 
.  . 
.  . 
อถ โข อญฺญตรสฺส พฺราหฺมณสฺส ปฏิปาฏึ อลภนฺตสฺส เอตทโหสิ “อตีตานิ โข เม ทฺเว มาสานิ พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ อนุพนฺธนฺตสฺส ‘ยทา ปฏิปาฏึ ลภิสฺสามิ ตทา ภตฺตํ กริสฺสามี’ติ น จ เม ปฏิปาฏิ ลพฺภติ อหญฺจมฺหิ เอกตฺตโก พหุ จ เม ฆราวาสตฺโถ หายติ.  ยํนูนาหํ ภตฺตคฺคํ โอโลเกยฺยํ ยํ ภตฺตคฺเค นาสฺส ตํ ปฏิยาเทยฺย”นฺติ. 
||28|| 
. 
. 
อถ โข โส พฺราหฺมโณ ภตฺตคฺคํ โอโลเกนฺโต ทฺเว นาทฺทส ยาคุญฺจ มธุโคฬกญฺจ 
atha kho bhagavā yena Koṭigāmo ten’ upasaṃkami.  tatra sudaṃ bhagavā Koṭigāme viharati.  tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi: catunnaṃ bhikkhave ariyasaccānaṃ ananubodhā appaṭivedhā evam idaṃ dīgham addhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamañ c’ eva tumhākañ ca.  katamesaṃ catunnaṃ.  dukkhassa bhikkhave ariyasaccassa ananubodhā appaṭivedhā evam idaṃ dīghaṃ addhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamañ c’ eva tumhākañ ca.  dukkhasamudayassa ariyasaccassa, dukkhanirodhassa ariyasaccassa, dukkhanirodhagāminipaṭipadāariyasaccassa ananubodhā appaṭivedhā evam idaṃ dīgham addhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamañ c’ eva tumhākañ ca. |1| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
อถ โข โส พฺราหฺมโณ เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ “อิธ เม โภ อานนฺท ปฏิปาฏึ อลภนฺตสฺส เอตทโหสิ ‘อตีตานิ โข เม ทฺเว มาสานิ พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ อนุพนฺธนฺตสฺส ยทา ปฏิปาฏึ ลภิสฺสามิ ตทา ภตฺตํ กริสฺสามีติ. น จ เม ปฏิปาฏิ ลพฺภติ อหญฺจมฺหิ เอกตฺตโก พหุ จ เม ฆราวาสตฺโถ หายติ.  ยํนูนาหํ ภตฺตคฺคํ โอโลเกยฺยํ ยํ ภตฺตคฺเค นาสฺส ตํ ปฏิยาเทยฺย’นฺติ.  โส โข อหํ โภ อานนฺท ภตฺตคฺคํ โอโลเกนฺโต ทฺเว นาทฺทสํ ยาคุญฺจ มธุโคฬกญฺจ.  สจาหํ โภ อานนฺท ปฏิยาเทยฺยํ ยาคุญฺจ มธุโคฬกญฺจ ปฏิคฺคณฺเหยฺย เม ภวํ โคตโม”ติ?  “เตน หิ พฺราหฺมณ ภควนฺตํ ปฏิปุจฺฉิสฺสามี”ติ.  อถ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. 
tayidaṃ bhikkhave dukkhaṃ ariya-(231)saccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ, dukkhasamudayaṃ ariyasaccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ, dukkhanirodhaṃ ariyasaccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ, dukkhanirodhagāminī {paṭipadā} ariyasaccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ, ucchinnā bhavataṇhā, khīṇā bhavanetti, n’ atthi dāni punabbhavo ’ti.  catunnaṃ ariyasaccānaṃ yathābhūtaṃ adassanā saṃsitaṃ dīgham addhānaṃ tāsu-tāsv eva jātisu. | tāni etāni diṭṭhāni, bhavanetti samūhatā, ucchinnaṃ mūlaṃ dukkhassa, n’ atthi dāni punabbhavo ’ti. |2| 
.  . 
.  . 
เตน หานนฺท ปฏิยาเทตูติ.  เตน หิ พฺราหฺมณ ปฏิยาเทหีติ. 
||29|| 
. 
. 
อถ โข โส พฺราหฺมโณ ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ปหูตํ ยาคุญฺจ มธุโคฬกญฺจ ปฏิยาทาเปตฺวา ภควโต อุปนาเมสิ ปฏิคฺคณฺหาตุ เม ภวํ โคตโม ยาคุญฺจ มธุโคฬกญฺจาติ. 
assosi kho Ambapālī gaṇikā: bhagavā kira Koṭigāmaṃ anuppatto ’ti.  atha kho Ambapālī gaṇikā bhadrāni -bhadrāni yānāni yojāpetvā bhadraṃ yānaṃ abhirūhitvā bhadrehi-bhadrehi yānehi Vesāliyā niyyāsi bhagavantaṃ dassanāya.  yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā yānā paccorohitvā pattikā ’va yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. |1| 
.  .  . 
.  .  . 
เตน หิ พฺราหฺมณ ภิกฺขูนํ เทหีติ.  ภิกฺขู กุกฺกุจฺจายนฺตา น ปฏิคฺคณฺหนฺติ.  ปฏิคฺคณฺหถ ภิกฺขเว ปริภุญฺชถาติ. 
ekamantaṃ nisinnaṃ kho Ambapāliṃ gaṇikaṃ bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi.  atha kho Ambapālī gaṇikā bhagavatā dhammiyā kathāya sandassitā samādapitā samuttejitā sampahaṃsitā bhagavantaṃ etad avoca: adhivāsetu me bhante bhagavā svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṃghenā ’ti.  adhivāsesi bhagavā tuṇhibhāvena.  atha kho Ambapālī gaṇikā bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. |2| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
อถ โข โส พฺราหฺมโณ พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ ปหูตาย ยาคุยา จ มธุโคฬเกน จ สหตฺถา สนฺตปฺเปตฺวา สมฺปวาเรตฺวา ภควนฺตํ โธตหตฺถํ โอนีตปตฺตปาณึ เอกมนฺตํ นิสีทิ.  เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข ตํ พฺราหฺมณํ ภควา เอตทโวจ “ทสยิเม พฺราหฺมณ อานิสํสา ยาคุยา. กตเม ทส?  ยาคุํ เทนฺโต อายุํ เทติ วณฺณํ เทติ สุขํ เทติ พลํ เทติ ปฏิภานํ เทติ ยาคุ ปีตา ขุทฺทํ ปฏิหนติ ปิปาสํ วิเนติ วาตํ อนุโลเมติ วตฺถึ โสเธติ อามาวเสสํ ปาเจติ  อิเม โข พฺราหฺมณ ทสานิสํสา ยาคุยา”ติ. 
assosuṃ kho Vesālikā Licchavī: bhagavā kira Koṭigāmaṃ anuppatto ’ti.  atha kho Vesālikā Licchavī bhadrāni-bhadrāni yānāni yojāpetvā bhadraṃ-bhadraṃ yānaṃ abhirūhitvā bhadrehi-bhadrehi yānehi Vesāliyā niyyāsuṃ bhagavantaṃ dassanāya.  appekacce Licchavī nīlā honti nīlavaṇṇā nīlavatthā nīlālaṃkārā, appekacce Licchavī pītā honti pītavaṇṇā pītavatthā pītālaṃkārā, appekacce Licchavī lohitakā honti lohitvaṇṇā lohitavatthā lohitālaṃkārā, appekacce Licchavī odātā honti odātavaṇṇā odātavatthā odātālaṃkārā.  atha kho Ambapālī gaṇikā daharānaṃ-daharānaṃ Licchavīnaṃ īsāya īsaṃ yugena yugaṃ cakkena cakkaṃ akkhena akkhaṃ paṭivaṭṭesi. |3| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
โย สญฺญตานํ ปรทตฺตโภชินํ. กาเลน สกฺกจฺจ ททาติ ยาคุํ. ทสสฺส ฐานานิ อนุปฺปเวจฺฉติ. อายุญฺจ วณฺณญฺจ สุขํ พลญฺจฯ ปฏิภานมสฺส อุปชายเต ตโต. ขุทฺทํ ปิปาสญฺจ พฺยปเนติ วาตํ. โสเธติ วตฺถึ ปริณาเมติ ภุตฺตํ.  เภสชฺชเมตํ สุคเตน วณฺณิตํฯ ตสฺมา หิ ยาคุํ อลเมว ทาตุํ. นิจฺจํ มนุสฺเสน สุขตฺถิเกน. ทิพฺพานิ วา ปตฺถยตา สุขานิ. มนุสฺสโสภคฺยตมิจฺฉตา วาติฯ  อถ โข ภควา ตํ พฺราหฺมณํ อิมาหิ คาถาหิ อนุโมทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ.  อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “อนุชานามิ ภิกฺขเว ยาคุญฺจ มธุโคฬกญฺจา”ติ. (ยาคุมธุโคฬกานุชานนา นิฏฺฐิตา.) 
(232) atha kho te Licchavī Ambapāliṃ gaṇikaṃ etad avocuṃ: kissa je Ambapāli daharānaṃ-daharānaṃ Licchavīnaṃ īsāya īsaṃ yugena yugaṃ cakkena cakkaṃ akkhena akkhaṃ paṭivaṭṭesīti.  tathā hi pana mayā ayyaputtā svātanāya buddhapamukho bhikkhusaṃgho nimantito ’ti.  dehi je Ambapāli amhākaṃ etaṃ bhattaṃ satasahassenā ’ti.  sace pi ayyaputtā Vesāliṃ sāhāraṃ dajjeyyātha, n’ eva dajjāhaṃ taṃ bhattan ti.  atha kho te Licchavī aṅgulī poṭhesuṃ: jit’ amhā vata bho ambakāya, parājit’ amhā vata bho ambakāyā ’ti. |4| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
    (๑๗๑. ตรุณปสนฺนมหามตฺตวตฺถุ) ๒๘๓. อสฺโสสุํ โข มนุสฺสา ภควตา กิร ยาคุ อนุญฺญาตา มธุโคฬกญฺจาติ.  เต กาลสฺเสว โภชฺชยาคุํ ปฏิยาเทนฺติ มธุโคฬกญฺจ.  ภิกฺขู กาลสฺเสว โภชฺชยาคุยา ธาตา มธุโคฬเกน จ ภตฺตคฺเค น จิตฺตรูปํ ปริภุญฺชนฺติ. 
atha kho te Licchavī yena bhagavā ten’ upasaṃkamiṃsu.  addasa kho bhagavā te Licchavī dūrato ’va āgacchante, disvāna bhikkhū āmantesi: yehi bhikkhave bhikkhūhi devā Tāvatiṃsā adiṭṭhapubbā, oloketha bhikkhave Licchaviparisaṃ apaloketha bhikkhave Licchaviparisaṃ upasaṃharatha bhikkhave Licchaviparisaṃ Tāvatiṃsaparisan ti.  atha kho te Licchavī yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā yānā paccorohitvā pattikā ’va yena bhagavā ten’ upasaṃkamiṃsu, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.  ekamantaṃ nisinne kho te Licchavī bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi.  atha kho te Licchavī bhagavatā dhammiyā kathāya sandassitā samādapitā samuttejitā sampahaṃsitā bhagavantaṃ etad avocuṃ: adhivāsetu no bhante bhagavā svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṃghenā ’ti.  adhivuttho ’mhi Licchavī svātanāya Ambapāliyā gaṇikāya bhattan ti.  atha kho te Licchavī aṅgulī poṭhesuṃ: jit’ amhā vata kho ambakāya, parājit’ amhā vata bho ambakāyā ’ti.  atha kho te Licchavī bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkamiṃsu. |5| 
.  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  . 
เตน โข ปน สมเยน อญฺญตเรน ตรุณปสนฺเนน มหามตฺเตน สฺวาตนาย พุทฺธปฺปมุโข ภิกฺขุสงฺโฆ นิมนฺติโต โหติ.  อถ โข ตสฺส ตรุณปสนฺนสฺส มหามตฺตสฺส เอตทโหสิ “ยํนูนาหํ อฑฺฒเตลสนฺนํ ภิกฺขุสตานํ อฑฺฒเตลสานิ มํสปาติสตานิ ปฏิยาเทยฺยํ เอกเมกสฺส ภิกฺขุโน เอกเมกํ มํสปาตึ อุปนาเมยฺย”นฺติ.  อถ โข โส ตรุณปสนฺโน มหามตฺโต ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ปณีตํ ขาทนียํ โภชนียํ ปฏิยาทาเปตฺวา อฑฺฒเตลสานิ จ มํสปาติสตานิ ภควโต กาลํ อาโรจาเปสิ “กาโล ภนฺเต นิฏฺฐิตํ ภตฺต”นฺติ.  อถ โข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน ตสฺส ตรุณปสนฺนสฺส มหามตฺตสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆน.  อถ โข โส ตรุณปสนฺโน มหามตฺโต ภตฺตคฺเค ภิกฺขู ปริวิสติ.  ภิกฺขู เอวมาหํสุ “โถกํ อาวุโส เทหิ โถกํ อาวุโส เทหี”ติ.  “มา โข ตุมฺเห ภนฺเต ‘อยํ ตรุณปสนฺโน มหามตฺโต’ติ โถกํ โถกํ ปฏิคฺคณฺหถ.  พหุํ เม ขาทนียํ โภชนียํ ปฏิยตฺตํ อฑฺฒเตลสานิ จ มํสปาติสตานิ. เอกเมกสฺส ภิกฺขุโน เอกเมกํ มํสปาตึ อุปนาเมสฺสามีติ. 
atha kho bhagavā Koṭigāme yathābhirantaṃ viharitvā yena Nātikā ten’ upasaṃkami.  tatra sudaṃ bhagavā Ñātike viharati Giñjakāvasathe.  atha kho Ambapālī gaṇikā tassā rattiyā accayena sake ārāme paṇītaṃ khādaniyaṃ bhojaniyaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesi: kālo bhante, niṭṭhitaṃ bhattan ti.  atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaram ādāya yena Ambapāliyā gaṇikāya parivesanā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā paññatte āsane nisīdi saddhiṃ bhikkhu (233) saṃghena.  atha kho Ambapālī gaṇikā buddhapamukhaṃ bhikkhusaṃghaṃ paṇītena khādaniyena bhojaniyena sahatthā santappetvā sampavāretvā bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ ekamantaṃ nisīdi.  ekamantaṃ nisinnā kho Ambapālī gaṇikā bhagavantaṃ etad avoca: imāhaṃ bhante Ambapālivanaṃ buddhapamukhassa bhikkhusaṃghassa dammīti.  paṭiggahesi bhagavā ārāmaṃ.  atha kho bhagavā Ambapāliṃ gaṇikaṃ dhammiyā kathāya sandassetvā ... sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā yena Mahāvanaṃ ten’ upasaṃkami.  tatra sudaṃ bhagavā Vesāliyaṃ viharati Mahāvane Kūṭāgārasālāyaṃ. |6| 
.  .  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  .  . 
ปฏิคฺคณฺหถ ภนฺเต ยาวทตฺถ”นฺติ.  “น โข มยํ อาวุโส เอตํการณา โถกํ โถกํ ปฏิคฺคณฺหาม อปิ จ มยํ กาลสฺเสว โภชฺชยาคุยา ธาตา มธุโคฬเกน จ. เตน มยํ โถกํ โถกํ ปฏิคฺคณฺหามา”ติ.  อถ โข โส ตรุณปสนฺโน มหามตฺโต อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ “กถญฺหิ นาม ภทนฺตา มยา นิมนฺติตา อญฺญสฺส โภชฺชยาคุํ ปริภุญฺชิสฺสนฺติ น จาหํ ปฏิพโล ยาวทตฺถํ ทาตุ”นฺติ กุปิโต อนตฺตมโน อาสาทนาเปกฺโข ภิกฺขูนํ ปตฺเต ปูเรนฺโต อคมาสิ ภุญฺชถ วา หรถ วาติ.  อถ โข โส ตรุณปสนฺโน มหามตฺโต พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ ปณีเตน ขาทนีเยน โภชนีเยน สหตฺถา สนฺตปฺเปตฺวา สมฺปวาเรตฺวา ภควนฺตํ ภุตฺตาวึ โอนีตปตฺตปาณึ เอกมนฺตํ นิสีทิ.  เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข ตํ ตรุณปสนฺนํ มหามตฺตํ ภควา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ.  อถ โข ตสฺส ตรุณปสนฺนสฺส มหามตฺตสฺส อจิรปกฺกนฺตสฺส ภควโต อหุเทว กุกฺกุจฺจํ อหุ วิปฺปฏิสาโร “อลาภา วต เม น วต เม ลาภา ทุลฺลทฺธํ วต เม น วต เม สุลทฺธํ โยหํ กุปิโต อนตฺตมโน อาสาทนาเปกฺโข ภิกฺขูนํ ปตฺเต ปูเรนฺโต อคมาสึ ‘ภุญฺชถ วา หรถ วา’ติ.  กึ นุ โข มยา พหุํ ปสุตํ ปุญฺญํ วา อปุญฺญํ วา”ติ?  อถ โข โส ตรุณปสนฺโน มหามตฺโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ.  เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ตรุณปสนฺโน มหามตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ “อิธ มยฺหํ ภนฺเต อจิรปกฺกนฺตสฺส ภควโต อหุเทว กุกฺกุจฺจํ อหุ วิปฺปฏิสาโร ‘อลาภา วต เม น วต เม ลาภา ทุลฺลทฺธํ วต เม น วต เม สุลทฺธํ โยหํ กุปิโต อนตฺตมโน อาสาทนาเปกฺโข ภิกฺขูนํ ปตฺเต ปูเรนฺโต อคมาสึ ภุญฺชถ วา หรถ วาติ. 
||30|| 
. 
. 
กึ นุ โข มยา พหุํ ปสุตํ ปุญฺญํ วา อปุญฺญํ วา’ติ. 
Licchavibhāṇavāraṃ niṭṭhitaṃ. 
. 
. 
กึ นุ โข มยา ภนฺเต พหุํ ปสุตํ ปุญฺญํ วา อปุญฺญํ วา”ติ? 
tena kho pana samayena abhiññātā-abhiññātā Licchavī santhāgāre sannisinnā sannipatitā anekapariyāyena buddhassa vaṇṇaṃ bhāsanti, dhammassa vaṇṇaṃ bhāsanti, saṃghassa vaṇṇaṃ bhāsanti.  tena kho pana samayena Sīho senāpati nigaṇṭhasāvako tassaṃ parisāyaṃ nisinno hoti.  atha kho Sīhassa senāpatissa etad ahosi: nissaṃsayaṃ kho so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bhavissati, tathā h’ ime abhiññātā -abhiññātā Licchavī santhāgāre sannisinnā sannipatitā anekapariyāyena buddhassa vaṇṇaṃ bhāsanti, dhammassa vaṇṇaṃ bhāsanti, saṃghassa vaṇṇaṃ bhāsanti.  yaṃ nūnāhaṃ taṃ bhagavantaṃ dassanāya upasaṃkameyyaṃ arahantaṃ sammāsambuddhan ti. |1| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
“ยทคฺเคน ตยา อาวุโส สฺวาตนาย พุทฺธปฺปมุโข ภิกฺขุสงฺโฆ นิมนฺติโต ตทคฺเคน เต พหุํ ปุญฺญํ ปสุตํ. ยทคฺเคน เต เอกเมเกน ภิกฺขุนา เอกเมกํ สิตฺถํ ปฏิคฺคหิตํ ตทคฺเคน เต พหุํ ปุญฺญํ ปสุตํ สคฺคา เต อารทฺธา”ติ.  อถ โข โส ตรุณปสนฺโน มหามตฺโต “ลาภา กิร เม สุลทฺธํ กิร เม พหุํ กิร มยา ปุญฺญํ ปสุตํ สคฺคา กิร เม อารทฺธา”ติ หฏฺโฐ อุทคฺโค อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ.  อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ “สจฺจํ กิร ภิกฺขเว ภิกฺขู อญฺญตฺร นิมนฺติตา อญฺญสฺส โภชฺชยาคุํ ปริภุญฺชนฺตี”ติ?  “สจฺจํ ภควา”ติ. 
atha kho Sīho senāpati yena nigaṇṭho Nātaputto ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā nigaṇṭhaṃ Nātaputtaṃ etad avoca: icchām’ ahaṃ bhante samaṇaṃ Gotamaṃ dassanāya upasaṃkamitun ti.  kiṃ pana tvaṃ Sīha kiriyavādo samāno akiriyavādaṃ samaṇaṃ Gotamaṃ dassanāya upasaṃkamissasi.  samaṇo hi Sīha Gotamo akiriyavādo akiriyāya dhammaṃ deseti tena ca sāvake vinetīti.  atha kho Sīhassa senāpatissa yo ahosi gamikābhisaṃkhāro bhagavantaṃ dassanāya so paṭippassambhi. |2| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
วิครหิ พุทฺโธ ภควาฯเปฯ กถญฺหิ นาม เต ภิกฺขเว โมฆปุริสา อญฺญตฺร นิมนฺติตา อญฺญสฺส โภชฺชยาคุํ ปริภุญฺชิสฺสนฺติ.  เนตํ ภิกฺขเว อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทายฯเปฯ  วิครหิตฺวา ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “น ภิกฺขเว อญฺญตฺร นิมนฺติเตน อญฺญสฺส โภชฺชยาคุ ปริภุญฺชิตพฺพา.  โย ปริภุญฺเชยฺย ยถาธมฺโม กาเรตพฺโพ”ติ. (ตรุณปสนฺนมหามตฺตวตฺถุ นิฏฺฐิตํ.) 
dutiyam pi kho abhiññātā-abhiññātā Licchavī santhāgāre sannisinnā sannipatitā anekapariyāyena buddhassa vaṇṇaṃ bhāsanti, dhammassa vaṇṇaṃ bhāsanti, saṃghassa vaṇṇaṃ bhāsanti.  dutiyam pi kho Sīhassa senāpatissa etad ahosi: nissaṃsayaṃ ... sammāsambuddhan ti.  dutiyam pi kho Sīho senāpati (234) yena nigaṇṭho Nātaputto ... vineti.  dutiyam pi kho Sīhassa senāpatissa ... paṭippassambhi.  tatiyam pi kho abhiññātā ... vaṇṇaṃ bhāsanti.  tatiyam pi kho Sīhassa senāpatissa etad ahosi: nissaṃsayaṃ ... saṃghassa vaṇṇaṃ bhāsanti.  kiṃ hi me karissanti nigaṇṭhā apalokitā vā anapalokitvā vā.  yaṃ nūnāhaṃ anapaloketvā ’va nigaṇṭhe taṃ bhagavantaṃ dassanāya upasaṃkameyyaṃ arahantaṃ sammāsambuddhan ti. |3| 
.  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  . 
    (๑๗๒. เพลฏฺฐกจฺจานวตฺถุ) ๒๘๔. อถ โข ภควา อนฺธกวินฺเท ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน ราชคหํ เตน จาริกํ ปกฺกามิ มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ อฑฺฒเตลเสหิ ภิกฺขุสเตหิ.  เตน โข ปน สมเยน เพลฏฺโฐ กจฺจาโน ราชคหา อนฺธกวินฺทํ อทฺธานมคฺคปฺปฏิปนฺโน โหติ ปญฺจมตฺเตหิ สกฏสเตหิ สพฺเพเหว คุฬกุมฺภปูเรหิ.  อทฺทสา โข ภควา เพลฏฺฐํ กจฺจานํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวาน มคฺคา โอกฺกมฺม อญฺญตรสฺมึ รุกฺขมูเล นิสีทิ.  อถ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ.  เอกมนฺตํ ฐิโต โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน ภควนฺตํ เอตทโวจ “อิจฺฉามหํ ภนฺเต เอกเมกสฺส ภิกฺขุโน เอกเมกํ คุฬกุมฺภํ ทาตุ”นฺติ.  “เตน หิ ตฺวํ กจฺจาน เอกํเยว คุฬกุมฺภํ อาหรา”ติ. 
atha kho Sīho senāpati pañcahi rathasatehi divādivassa Vesāliyā niyyāsi bhagavantaṃ dassanāya.  yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā yānā paccorohitvā pattiko ’va yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.  ekamantaṃ nisinno kho Sīho senāpati bhagavantaṃ etad avoca: sutaṃ metaṃ bhante: akiriyavādo samaṇo Gotamo, akiriyāya dhammaṃ deseti tena ca sāvake vinetīti.  ye te bhante evam āhaṃsu: akiriyavādo samaṇo Gotamo, akiriyāya dhammaṃ deseti tena ca sāvake vinetīti, kacci te bhante bhagavato vuttavādī na ca bhagavantaṃ abhūtena abbhācikkhanti dhammassa ca anudhammaṃ vyākaronti.  na ca koci sahadhammiko vādānuvādo gārayhaṭṭhānaṃ āgacchati, anabbhakkhātukāmā hi mayaṃ bhante bhagavantan ti. |4| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
“เอวํ ภนฺเต”ติ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา เอกํเยว คุฬกุมฺภํ อาทาย เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ “อาภโต ภนฺเต คุฬกุมฺโภ กถาหํ ภนฺเต ปฏิปชฺชามี”ติ?  “เตน หิ ตฺวํ กจฺจาน ภิกฺขูนํ คุฬํ เทหี”ติ.  “เอวํ ภนฺเต”ติ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา ภิกฺขูนํ คุฬํ ทตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ “ทินฺโน ภนฺเต ภิกฺขูนํ คุโฬ พหุ จายํ คุโฬ อวสิฏฺโฐ. กถาหํ ภนฺเต ปฏิปชฺชามี”ติ?  “เตน หิ ตฺวํ กจฺจาน ภิกฺขูนํ คุฬํ ยาวทตฺถํ เทหี”ติ.  “เอวํ ภนฺเต”ติ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา ภิกฺขูนํ คุฬํ ยาวทตฺถํ ทตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ “ทินฺโน ภนฺเต ภิกฺขูนํ คุโฬ ยาวทตฺโถ พหุ จายํ คุโฬ อวสิฏฺโฐ. กถาหํ ภนฺเต ปฏิปชฺชามี”ติ? 
atthi Sīha pariyāyo yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya: akiriyavādo samaṇo Gotamo, akiriyāya dhammaṃ deseti tena ca sāvake vinetīti.  atthi Sīha pariyāyo yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya: kiriyavādo samaṇo {Gotamo,} kiriyāya ... vinetīti.  atthi Sīha pariyāyo yena maṃ ... vadeyya: ucchedavādo samaṇo Gotamo, ucchedāya ... vinetīti.  atthi Sīha pariyāyo yena maṃ ... vadeyya: jegucchī samaṇo Gotamo, jegucchitāya ... vinetīti.  atthi Sīha pariyāyo yena maṃ ... vadeyya: venayiko samaṇo Gotamo, vinayāya ... vinetīti.  atthi Sīha pariyāyo yena maṃ ... vadeyya: tapassī samaṇo Gotamo, tapassitāya ... vinetīti.  atthi Sīha pariyāyo yena maṃ ... vadeyya: apagabbho samaṇo Gotamo, apagabbhatāya ... vinetīti.  atthi Sīha pariyāyo yena maṃ ... vadeyya: assattho samaṇo Gotamo, assāsāya ... vinetīti. |5| 
.  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  . 
“เตน หิ ตฺวํ กจฺจาน ภิกฺขู คุเฬหิ สนฺตปฺเปหี”ติ.  “เอวํ ภนฺเต”ติ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา ภิกฺขู คุเฬหิ สนฺตปฺเปสิ.  เอกจฺเจ ภิกฺขู ปตฺเตปิ ปูเรสุํ ปริสฺสาวนานิปิ ถวิกาโยปิ ปูเรสุํ.  อถ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน ภิกฺขู คุเฬหิ สนฺตปฺเปตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ “สนฺตปฺปิตา ภนฺเต ภิกฺขู คุเฬหิ พหุ จายํ คุโฬ อวสิฏฺโฐ. กถาหํ ภนฺเต ปฏิปชฺชามี”ติ?  “เตน หิ ตฺวํ กจฺจาน วิฆาสาทานํ คุฬํ เทหี”ติ.  “เอวํ ภนฺเต”ติ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา วิฆาสาทานํ คุฬํ ทตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ “ทินฺโน ภนฺเต วิฆาสาทานํ คุโฬ พหุ จายํ คุโฬ อวสิฏฺโฐ. กถาหํ ภนฺเต ปฏิปชฺชามี”ติ?  “เตน หิ ตฺวํ กจฺจาน วิฆาสาทานํ คุฬํ ยาวทตฺถํ เทหี”ติ.  “เอวํ ภนฺเต”ติ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา วิฆาสาทานํ คุฬํ ยาวทตฺถํ ทตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ “ทินฺโน ภนฺเต วิฆาสาทานํ คุโฬ ยาวทตฺโถ พหุ จายํ คุโฬ อวสิฏฺโฐ. กถาหํ ภนฺเต ปฏิปชฺชามี”ติ? 
katamo ca Sīha pariyāyo yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya: akiriyavādo samaṇo Gotamo, akiriyāya dhammaṃ (235) deseti tena ca sāvake vinetīti.  ahaṃ hi Sīha akiriyaṃ vadāmi kāyaduccaritassa vacīduccaritassa manoduccaritassa anekavihitānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ akiriyaṃ vadāmi.  ayaṃ kho Sīha pariyāyo yena maṃ ... vadeyya: akiriyavādo samaṇo Gotamo, akiriyāya ... vinetīti.  katamo ca Sīha pariyāyo yena maṃ ... vadeyya: kiriyavādo samaṇo Gotamo, kiriyāya ... vinetīti.  ahaṃ hi Sīha kiriyaṃ vadāmi kāyasucaritassa vacīsucaritassa manosucaritassa anekavihitānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ kiriyaṃ vadāmi.  ayaṃ kho Sīha pariyāyo yena maṃ ... vadeyya: kiriyavādo samaṇo Gotamo, kiriyāya ... vinetīti. |6| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
“เตน หิ ตฺวํ กจฺจาน วิฆาสาเท คุเฬหิ สนฺตปฺเปหี”ติ.  “เอวํ ภนฺเต”ติ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา วิฆาสาเท คุเฬหิ สนฺตปฺเปสิ.  เอกจฺเจ วิฆาสาทา โกลมฺเพปิ ฆเฏปิ ปูเรสุํ ปิฏกานิปิ อุจฺฉงฺเคปิ ปูเรสุํ.  อถ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน วิฆาสาเท คุเฬหิ สนฺตปฺเปตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ “สนฺตปฺปิตา ภนฺเต วิฆาสาทา คุเฬหิ พหุ จายํ คุโฬ อวสิฏฺโฐ. กถาหํ ภนฺเต ปฏิปชฺชามี”ติ?  “นาหํ ตํ กจฺจาน ปสฺสามิ สเทวเก โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย ยสฺส โส คุโฬ ปริภุตฺโต สมฺมา ปริณามํ คจฺเฉยฺย อญฺญตฺร ตถาคตสฺส วา ตถาคตสาวกสฺส วา.  เตน หิ ตฺวํ กจฺจาน ตํ คุฬํ อปฺปหริเต วา ฉฑฺเฑหิ อปฺปาณเก วา อุทเก โอปิลาเปหี”ติ. 
katamo ca Sīha pariyāyo yena maṃ ... vadeyya: ucchedavādo samaṇo Gotamo, ucchedāya ... vinetīti.  ahaṃ hi Sīha ucchedaṃ vadāmi rāgassa dosassa mohassa anekavihitānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ ucchedaṃ vadāmi.  ayaṃ kho Sīha pariyāyo yena maṃ ... vadeyya: ucchedavādo samaṇo {Gotamo,} ucchedāya ... vinetīti.  katamo ca Sīha pariyāyo yena maṃ ... vadeyya: jegucchī samaṇo Gotamo, jegucchitāya ... vinetīti.  ahaṃ hi Sīha jigucchāmi kāyaduccaritena vacīduccaritena manoduccaritena anekavihitānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā jegucchitāya dhammaṃ desemi.  ayaṃ kho Sīha pariyāyo yena maṃ ... vadeyya: jegucchī samaṇo Gotamo, jegucchitāya ... vinetīti. |7| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
“เอวํ ภนฺเต”ติ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา ตํ คุฬํ อปฺปาณเก อุทเก โอปิลาเปติ.  อถ โข โส คุโฬ อุทเก ปกฺขิตฺโต จิจฺจิฏายติ จิฏิจิฏายติ ปธูปายติ สมฺปธูปายติ.  เสยฺยถาปิ นาม ผาโล ทิวสํสนฺตตฺโต อุทเก ปกฺขิตฺโต จิจฺจิฏายติ จิฏิจิฏายติ ปธูปายติ สมฺปธูปายติ เอวเมว โส คุโฬ อุทเก ปกฺขิตฺโต จิจฺจิฏายติ จิฏิจิฏายติ ปธูปายติ สมฺปธูปายติ.  อถ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน สํวิคฺโค โลมหฏฺฐชาโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ.  เอกมนฺตํ นิสินฺนสฺส โข เพลฏฺฐสฺส กจฺจานสฺส ภควา อนุปุพฺพิ๎ กถํ กเถสิ เสยฺยถิทํ “ทานกถํ สีลกถํ สคฺคกถํ กามานํ อาทีนวํ โอการํ สํกิเลสํ เนกฺขมฺเม อานิสํสํ ปกาเสสิ.  ยทา ภควา อญฺญาสิ เพลฏฺฐํ กจฺจานํ กลฺลจิตฺตํ มุทุจิตฺตํ วินีวรณจิตฺตํ อุทคฺคจิตฺตํ ปสนฺนจิตฺตํ อถ ยา พุทฺธานํ สามุกฺกํสิกา ธมฺมเทสนา ตํ ปกาเสสิฯเปฯ เอวเมว เพลฏฺฐสฺส กจฺจานสฺส ตสฺมึเยว อาสเน วิรชํ วีตมลํ ธมฺมจกฺขุํ อุทปาทิ ยํ กิญฺจิ สมุทยธมฺมํ สพฺพํ ตํ นิโรธธมฺมนฺติ. 
katamo ca Sīha pariyāyo yena maṃ ... vadeyya: venayiko samaṇo Gotamo, vinayāya ... vinetīti.  ahaṃ hi Sīha vinayāya dhammaṃ desemi rāgassa dosassa mohassa anekavihitānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ vinayāya dhammaṃ desemi.  ayaṃ kho Sīha pariyāyo yena maṃ ... vadeyya: venayiko samaṇo Gotamo, vinayāya ... vinetīti.  katamo ca Sīha pariyāyo yena maṃ ... vadeyya: tapassī samaṇo Gotamo, tapassitāya ... vinetīti.  tapanīy’ āhaṃ Sīha pāpake akusale dhamme vadāmi kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritaṃ.  yassa kho Sīha tapanīyā pāpakā akusalā dhammā pahīnā ucchinnamūlā tālā vatthukatā anabhāvaṃ gatā āyatiṃ anuppādadhammā taṃ ahaṃ tapassīti vadāmi.  tathāgatassa kho Sīha tapanīyā pāpakā akusalā dhammā ... anuppādadhammā.  ayaṃ kho Sīha pariyāyo yena maṃ ... vadeyya: tapassī samaṇo (236) Gotamo, tapassitāya ... vinetīti. |8| 
.  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  . 
อถ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน ทิฏฺฐธมฺโม ปตฺตธมฺโม วิทิตธมฺโม ปริโยคาฬฺหธมฺโม ติณฺณวิจิกิจฺโฉ วิคตกถํกโถ เวสารชฺชปฺปตฺโต อปรปฺปจฺจโย สตฺถุสาสเน ภควนฺตํ เอตทโวจ “อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต. อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต. เสยฺยถาปิ ภนฺเต นิกฺกุชฺชิตํ วา อุกฺกุชฺเชยฺยฯเปฯ เอวเมวํ โข ภควตา อเนกปริยาเยน ธมฺโม ปกาสิโต.  เอสาหํ ภนฺเต ภควนฺตํ สรณํ คจฺฉามิ ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสงฺฆญฺจ. อุปาสกํ มํ ภควา ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณคต”นฺติ.      อถ โข ภควา อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน ราชคหํ ตทวสริ.  ตตฺร สุทํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป.  เตน โข ปน สมเยน ราชคเห คุโฬ อุสฺสนฺโน โหติ.  ภิกฺขู คิลานสฺเสว ภควตา คุโฬ อนุญฺญาโต โน อคิลานสฺสาติ กุกฺกุจฺจายนฺตา คุฬํ น ภุญฺชนฺติ. 
katamo ca Sīha pariyāyo yena maṃ ... vadeyya: apagabbho samaṇo Gotamo, apagabbhatāya ... vinetīti.  yassa kho Sīha āyatiṃ gabbhaseyyā punabbhavābhinibbatti pahīnā ucchinnamūlā tālā vatthukatā anabhāvaṃ gatā āyatiṃ anuppādadhammā, tam ahaṃ apagabbho ’ti vadāmi.  tathāgatassa kho Sīha āyatiṃ gabbhaseyyā ... anuppādadhammā.  ayaṃ kho Sīha pariyāyo yena maṃ ... vadeyya: apagabbho samaṇo Gotamo, apagabbhatāya ... vinetīti.  katamo ca Sīha pariyāyo yena maṃ ... vadeyya: assattho samaṇo Gotamo, assāsāya ... vinetīti.  ahaṃ hi Sīha assattho paramena assāsena assāsāya ca dhammaṃ desemi tena ca sāvake vinemi.  ayaṃ kho Sīha pariyāyo yena maṃ ... vadeyya: assattho samaṇo Gotamo, assāsāya dhammaṃ deseti tena ca sāvake vinetīti. |9| 
.  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  . 
ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว คิลานสฺส คุฬํ อคิลานสฺส คุโฬทกนฺติ. (เพลฏฺฐกจฺจานวตฺถุ นิฏฺฐิตํ.)      (๗๓. ปาฏลิคามวตฺถุ) ๒๘๕. อถ โข ภควา ราชคเห ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน ปาฏลิคาโม เตน จาริกํ ปกฺกามิ มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ อฑฺฒเตลเสหิ ภิกฺขุสเตหิ.  อถ โข ภควา อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน ปาฏลิคาโม ตทวสริ.  อสฺโสสุํ โข ปาฏลิคามิกา อุปาสกา “ภควา กิร ปาฏลิคามํ อนุปฺปตฺโต”ติ. 
evaṃ vutte Sīho senāpati bhagavantaṃ etad avoca: abhikkantaṃ bhante --la-- upāsakaṃ maṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gatan ti.  anuvijjakāraṃ kho Sīha karohi, anuvijjakāro tumhādisānaṃ ñātamanussānaṃ sādhu hotīti.  iminā p’ āhaṃ bhante bhagavato bhiyyosomattāya attamano abhiraddho yaṃ maṃ bhagavā evam āha: anuvijjakāraṃ kho Sīha karohi, anuvijjakāro tumhādisānaṃ ñātamanussānaṃ sādhu hotīti.  mamaṃ hi bhante aññatitthiyā sāvakaṃ labhitvā kevalakappaṃ Vesāliṃ patākaṃ parihareyyuṃ Sīho amhākaṃ senāpati sāvakattaṃ upagato ’ti.  atha ca pana maṃ bhagavā evam āha: anuvijjakāraṃ kho Sīha karohi, anuvijjakāro tumhādisānaṃ ñātamanussānaṃ sādhu hotīti.  es’ āhaṃ bhante dutiyam pi bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañ ca bhikkhusaṃghañ ca, upāsakaṃ maṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gatan ti. |10| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
อถ โข ปาฏลิคามิกา อุปาสกา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ. เอกมนฺตํ นิสินฺเน โข ปาฏลิคามิเก อุปาสเก ภควา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ.  อถ โข ปาฏลิคามิกา อุปาสกา ภควตา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิตา สมาทปิตา สมุตฺเตชิตา สมฺปหํสิตา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ “อธิวาเสตุ โน ภนฺเต ภควา อาวสถาคารํ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆนา”ติ.  อธิวาเสสิ ภควา ตุณฺหีภาเวน.  อถ โข ปาฏลิคามิกา อุปาสกา ภควโต อธิวาสนํ วิทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา เยน อาวสถาคารํ เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา สพฺพสนฺถรึ อาวสถาคารํ สนฺถริตฺวา อาสนานิ ปญฺญเปตฺวา อุทกมณิกํ ปติฏฺฐาเปตฺวา เตลปทีปํ อาโรเปตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐํสุ.  เอกมนฺตํ ฐิตา โข ปาฏลิคามิกา อุปาสกา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ “สพฺพสนฺถริสนฺถตํ ภนฺเต อาวสถาคารํ. อาสนานิ ปญฺญตฺตานิ. อุทกมณิโก ปติฏฺฐาปิโต. เตลปทีโป อาโรปิโต. ยสฺสทานิ ภนฺเต ภควา กาลํ มญฺญตี”ติ.  อถ โข ภควา นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆน เยน อาวสถาคารํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปาเท ปกฺขาเลตฺวา อาวสถาคารํ ปวิสิตฺวา มชฺฌิมํ ถมฺภํ นิสฺสาย ปุรตฺถาภิมุโข นิสีทิ. 
dīgharattaṃ kho te Sīha nigaṇṭhānaṃ opānabhūtaṃ kulaṃ yena nesaṃ upagatānaṃ piṇḍapātaṃ dātabbaṃ maññeyyāsīti.  iminā p’ āhaṃ bhante bhagavato bhiyyosomattāya attamano abhiraddho yaṃ maṃ bhagavā evam āha: dīgharattaṃ kho te Sīha nigaṇṭhānaṃ opānabhūtaṃ kulaṃ yena nesaṃ upagatānaṃ piṇḍapātaṃ dātabbaṃ maññeyyāsīti.  sutaṃ metaṃ bhante: samaṇo Gotamo evam āha: mayham eva dānaṃ dātabbaṃ, na aññesaṃ dānaṃ dātabbaṃ, mayham eva sāvakānaṃ dānaṃ dātabbaṃ, na aññesaṃ sāvakānaṃ dānaṃ dā-(237)tabbaṃ, mayham eva dinnaṃ mahapphalaṃ, na aññesaṃ dinnaṃ mahapphalaṃ, mayham eva sāvakānaṃ dinnaṃ mahapphalaṃ, na aññesaṃ sāvakānaṃ dinnaṃ mahapphalan ti.  atha ca pana maṃ bhagavā nigaṇṭhesu pi dāne samādapeti.  api ca bhante mayam ettha kālaṃ jānissāma.  es’ āhaṃ bhante tatiyam pi bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi ... saraṇaṃ gatan ti. |11| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
ภิกฺขุสงฺโฆปิ โข ปาเท ปกฺขาเลตฺวา อาวสถาคารํ ปวิสิตฺวา ปจฺฉิมํ ภิตฺตึ นิสฺสาย ปุรตฺถาภิมุโข นิสีทิ ภควนฺตํเยว ปุรกฺขตฺวา.  ปาฏลิคามิกาปิ โข อุปาสกา ปาเท ปกฺขาเลตฺวา อาวสถาคารํ ปวิสิตฺวา ปุรตฺถิมํ ภิตฺตึ นิสฺสาย ปจฺฉิมาภิมุขา นิสีทึสุ ภควนฺตํเยว ปุรกฺขตฺวา.  อถ โข ภควา ปาฏลิคามิเก อุปาสเก อามนฺเตสิ คหปตโย อาทีนวา ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา.  กตเม ปญฺจ?  อิธ คหปตโย ทุสฺสีโล สีลวิปนฺโน ปมาทาธิกรณํ มหตึ โภคชานึ นิคจฺฉติ. อยํ ปฐโม อาทีนโว ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา.  ปุน จปรํ คหปตโย ทุสฺสีลสฺส สีลวิปนฺนสฺส ปาปโก กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ. อยํ ทุติโย อาทีนโว ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา. 
atha kho bhagavā Sīhassa senāpatissa anupubbikathaṃ kathesi seyyath’ īdaṃ: dānakathaṃ -- la -aparappaccayo satthu sāsane bhagavantaṃ etad avoca: adhivāsetu me bhante bhagavā svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṃghenā ’ti.  adhivāsesi bhagavā tuṇhibhāvena.  atha kho Sīho senāpati bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.  atha kho Sīho senāpati aññataraṃ purisaṃ āṇāpesi: gaccha bhaṇe pavattamaṃsaṃ jānāhīti.  atha kho Sīho senāpati tassā rattiyā accayena paṇītaṃ khādaniyaṃ bhojaniyaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesi: kālo bhante, niṭṭhitaṃ bhattan ti.  atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaraṃ ādāya yena Sīhassa senāpatissa nivesanaṃ ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā paññatte āsane nisīdi saddhiṃ bhikkhusaṃghena. |12| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
ปุน จปรํ คหปตโย ทุสฺสีโล สีลวิปนฺโน ยญฺญเทว ปริสํ อุปสงฺกมติ ยทิ ขตฺติยปริสํ ยทิ พฺราหฺมณปริสํ ยทิ คหปติปริสํ ยทิ สมณปริสํ อวิสารโท อุปสงฺกมติ มงฺกุภูโต. อยํ ตติโย อาทีนโว ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา.  ปุน จปรํ คหปตโย ทุสฺสีโล สีลวิปนฺโน สมฺมูฬฺโห กาลํกโรติ. อยํ จตุตฺโถ อาทีนโว ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา.  ปุน จปรํ คหปตโย ทุสฺสีโล สีลวิปนฺโน กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติ. อยํ ปญฺจโม อาทีนโว ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา.  อิเม โข คหปตโย ปญฺจ อาทีนวา ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา.  “ปญฺจิเม คหปตโย อานิสํสา สีลวโต สีลสมฺปทาย.  กตเม ปญฺจ? 
tena kho pana samayena sambahulā nigaṇṭhā Vesāliyaṃ rathiyāya rathiyaṃ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṃ bāhā paggayha kandanti: ajja Sīhena senāpatinā thullaṃ pasuṃ vadhitvā samaṇassa Gotamassa bhattaṃ kataṃ, taṃ samaṇo Gotamo jānaṃ uddissakataṃ maṃsaṃ paribhuñjati paṭiccakamman ti.  atha kho aññataro puriso yena Sīho senāpati ten’ {upasaṃkami}, upasaṃkamitvā Sīhassa senāpatissa upakaṇṇake ārocesi: yagghe bhante jāneyyāsi, ete sambahulā nigaṇṭhā Vesāliyaṃ rathiyāya rathiyaṃ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṃ bāhā paggayha kandanti: ajja ... uddissakataṃ maṃsaṃ paribhuñjati paṭiccakamman ti.  alaṃ ayyo dīgharattam pi te āyasmantā avaṇṇakāmā buddhassa avaṇṇakāmā dhammassa avaṇṇakāmā saṃghassa, na ca pana te āyasmantā jīranti taṃ bhagavantaṃ asatā tucchā musā ’va abhūtena abbhācikkhantā, na ca mayaṃ jīvitahetu pi sañcicca pāṇaṃ jīvitā voropeyyāmā ’ti. |13| 
.  .  . 
.  .  . 
อิธ คหปตโย สีลวา สีลสมฺปนฺโน อปฺปมาทาธิกรณํ มหนฺตํ โภคกฺขนฺธํ อธิคจฺฉติ. อยํ ปฐโม อานิสํโส สีลวโต สีลสมฺปทาย  ปุน จปรํ คหปตโย สีลวโต สีลสมฺปนฺนสฺส กลฺยาโณ กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ. อยํ ทุติโย อานิสํโส สีลวโต สีลสมฺปทาย.  ปุน จปรํ คหปตโย สีลวา สีลสมฺปนฺโน ยญฺญเทว ปริสํ อุปสงฺกมติ ยทิ ขตฺติยปริสํ ยทิ พฺราหฺมณปริสํ ยทิ คหปติปริสํ ยทิ สมณปริสํ วิสารโท อุปสงฺกมติ อมงฺกุภูโต. อยํ ตติโย อานิสํโส สีลวโต สีลสมฺปทาย. 
atha kho Sīho senāpati buddhapamukhaṃ bhikkhusaṃghaṃ paṇītena khādaniyena bhojaniyena sahatthā santa-(238)ppetvā sampavāretvā bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinnaṃ kho Sīhaṃ senāpatiṃ bhagavā dhammiyā kathāya sandassetvā ... sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.  atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: na bhikkhave jānaṃ uddissakataṃ maṃsaṃ paribhuñjitabbam.  yo paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassa.  anujānāmi bhikkhave tikoṭiparisuddhaṃ macchamaṃsaṃ adiṭṭhaṃ asutaṃ aparisaṅkitan ti. |14| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
ปุน จปรํ คหปตโย สีลวา สีลสมฺปนฺโน อสมฺมูฬฺโห กาลํกโรติ. อยํ จตุตฺโถ อานิสํโส สีลวโต สีลสมฺปทาย.  ปุน จปรํ คหปตโย สีลวา สีลสมฺปนฺโน กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ. อยํ ปญฺจโม อานิสํโส สีลวโต สีลสมฺปทาย.  อิเม โข คหปตโย ปญฺจ อานิสํสา สีลวโต สีลสมฺปทายาติ.  อถ โข ภควา ปาฏลิคามิเก อุปาสเก พหุเทว รตฺตึ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา อุยฺโยเชสิ “อภิกฺกนฺตา โข คหปตโย รตฺติ. ยสฺสทานิ ตุมฺเห กาลํ มญฺญถา”ติ. 
||31|| 
. 
. 
“เอวํ ภนฺเต”ติ โข ปาฏลิคามิกา อุปาสกา ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกมึสุ. 
tena kho pana samayena Vesālī subhikkhā hoti susassā sulabhapiṇḍā sukarā uñchena paggahena yāpetuṃ.  atha kho bhagavato rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi: yāni tāni mayā bhikkhūnaṃ anuññātāni dubbhikkhe dussasse dullabhapiṇḍe anto vutthaṃ anto pakkaṃ sāmaṃ pakkaṃ uggahitapaṭiggahitakaṃ tato nīhataṃ purebhattaṃ paṭiggahitaṃ vanaṭṭhaṃ pokkharaṭṭhaṃ, ajjāpi nu kho tāni bhikkhū paribhuñjantīti.  atha kho bhagavā sāyaṇhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito āyasmantaṃ Ānandaṃ āmantesi: yāni tāni Ānanda mayā bhikkhūnaṃ anuññātāni ... paribhuñjantīti.  paribhuñjanti bhagavā ’ti. |1| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
อถ โข ภควา อจิรปกฺกนฺเตสุ ปาฏลิคามิเกสุ อุปาสเกสุ สุญฺญาคารํ ปาวิสิ. (ปาฏลิคามวตฺถุ นิฏฺฐิตํ.)  (๑๗๔. สุนิธวสฺสการวตฺถุ) ๒๘๖. เตน โข ปน สมเยน สุนิธวสฺสการา มคธมหามตฺตา ปาฏลิคาเม นครํ มาเปนฺติ วชฺชีนํ ปฏิพาหาย.  อทฺทสา โข ภควา รตฺติยา ปจฺจูสสมยํ ปจฺจุฏฺฐาย ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน สมฺพหุลา เทวตาโย ปาฏลิคาเม วตฺถูนิ ปริคฺคณฺหนฺติโย.  ยสฺมึ ปเทเส มเหสกฺขา เทวตา วตฺถูนิ ปริคฺคณฺหนฺติ มเหสกฺขานํ ตตฺถ ราชูนํ ราชมหามตฺตานํ จิตฺตานิ นมนฺติ นิเวสนานิ มาเปตุํ. ยสฺมึ ปเทเส มชฺฌิมา เทวตา วตฺถูนิ ปริคฺคณฺหนฺติ มชฺฌิมานํ ตตฺถ ราชูนํ ราชมหามตฺตานํ จิตฺตานิ นมนฺติ นิเวสนานิ มาเปตุํ. ยสฺมึ ปเทเส นีจา เทวตา วตฺถูนิ ปริคฺคณฺหนฺติ นีจานํ ตตฺถ ราชูนํ ราชมหามตฺตานํ จิตฺตานิ นมนฺติ นิเวสนานิ มาเปตุํ. 
atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: yāni tāni bhikkhave mayā bhikkhūnaṃ anuññātāni dubbhikkhe dussasse dullabhapiṇḍe anto vutthaṃ anto pakkaṃ sāmaṃ pakkaṃ uggahitapaṭiggahitakaṃ tato nīhataṃ purebhattaṃ paṭiggahitaṃ vanaṭṭhaṃ pokkharaṭṭhaṃ, tān’ āhaṃ ajjatagge paṭikkhipāmi.  na bhikkhave anto vutthaṃ anto pakkaṃ sāmaṃ pakkaṃ uggahitapaṭiggahitakaṃ paribhuñjitabbaṃ.  yo paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassa.  na ca bhikkhave tato nīhataṃ purebhattaṃ paṭiggahitaṃ vanaṭṭhaṃ pokkharaṭṭhaṃ bhuttāvinā pavāritena anatirittaṃ paribhuñjitabbaṃ.  yo paribhuñjeyya, yathādhammo kāretabbo ’ti. |2| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ “เก นุ โข เต อานนฺท ปาฏลิคาเม นครํ มาเปนฺตี”ติ?  “สุนิธวสฺสการา ภนฺเต มคธมหามตฺตา ปาฏลิคาเม นครํ มาเปนฺติ วชฺชีนํ ปฏิพาหายา”ติ.  เสยฺยถาปิ อานนฺท เทเวหิ ตาวตึเสหิ สทฺธึ มนฺเตตฺวา เอวเมว โข อานนฺท สุนิธวสฺสการา มคธมหามตฺตา ปาฏลิคาเม นครํ มาเปนฺติ วชฺชีนํ ปฏิพาหาย.  อิธาหํ อานนฺท รตฺติยา ปจฺจูสสมยํ ปจฺจุฏฺฐาย อทฺทสํ ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน สมฺพหุลา เทวตาโย ปาฏลิคาเม วตฺถูนิ ปริคฺคณฺหนฺติโย. ยสฺมึ ปเทเส มเหสกฺขา เทวตา วตฺถูนิ ปริคฺคณฺหนฺติ มเหสกฺขานํ ตตฺถ ราชูนํ ราชมหามตฺตานํ จิตฺตานิ นมนฺติ นิเวสนานิ มาเปตุํ. ยสฺมึ ปเทเส มชฺฌิมา เทวตา วตฺถูนิ ปริคฺคณฺหนฺติ มชฺฌิมานํ ตตฺถ ราชูนํ ราชมหามตฺตานํ จิตฺตานิ นมนฺติ นิเวสนานิ มาเปตุํ. ยสฺมึ ปเทเส นีจา เทวตา วตฺถูนิ ปริคฺคณฺหนฺติ นีจานํ ตตฺถ ราชูนํ ราชมหามตฺตานํ จิตฺตานิ นมนฺติ นิเวสนานิ มาเปตุํ.  ยาวตา อานนฺท อริยํ อายตนํ ยาวตา วณิปฺปโถ อิทํ อคฺคนครํ ภวิสฺสติ ปาฏลิปุตฺตํ ปุฏเภทนํ. 
||32|| 
. 
. 
ปาฏลิปุตฺตสฺส โข อานนฺท ตโย อนฺตรายา ภวิสฺสนฺติ อคฺคิโต วา อุทกโต วา อพฺภนฺตรโต วา มิถุเภทาติ. 
tena kho pana samayena jānapadā manussā bahuṃ loṇam pi telam pi taṇḍulam pi khādaniyam pi sakaṭesu āropetvā bahārāmakoṭṭhake sakaṭaparivaṭṭaṃ karitvā acchanti yadā {paṭipāṭiṃ} labhissāma tadā bhattaṃ karissāmā ’ti, mahā ca (239) megho uggato hoti.  atha kho te manussā yenāyasmā Ānando ten’ upasaṃkamiṃsu, upasaṃkamitvā āyasmantaṃ Ānandaṃ etad avocuṃ: idha bhante Ānanda bahuṃ loṇam pi telam pi taṇḍulam pi khādaniyam pi sakaṭesu āropetvā tiṭṭhanti mahā ca megho uggato.  kathaṃ nu kho bhante Ānanda paṭipajjitabban ti.  atha kho āyasmā Ānando bhagavato etam atthaṃ ārocesi. |1| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
อถ โข สุนิธวสฺสการา มคธมหามตฺตา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธึ สมฺโมทึสุ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐํสุ. เอกมนฺตํ ฐิตา โข สุนิธวสฺสการา มคธมหามตฺตา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ “อธิวาเสตุ โน ภวํ โคตโม อชฺชตนาย ภตฺตํ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆนา”ติ.  อธิวาเสสิ ภควา ตุณฺหีภาเวน.  อถ โข สุนิธวสฺสการา มคธมหามตฺตา ภควโต อธิวาสนํ วิทิตฺวา ปกฺกมึสุ.  อถ โข สุนิธวสฺสการา มคธมหามตฺตา ปณีตํ ขาทนียํ โภชนียํ ปฏิยาทาเปตฺวา ภควโต กาลํ อาโรจาเปสุํ “กาโล โภ โคตม นิฏฺฐิตํ ภตฺต”นฺติ. 
tena h’ Ānanda saṃgho paccantimaṃ vihāraṃ kappiyabhūmiṃ sammannitvā tattha vāsetu yaṃ saṃgho ākaṅkhati vihāraṃ vā aḍḍhayogaṃ vā pāsādaṃ vā hammiyaṃ vā guhaṃ vā.  evañ ca pana bhikkhave sammannitabbo: vyattena bhikkhunā paṭibalena saṃgho ñāpetabbo: suṇātu me bhante saṃgho.  yadi saṃghassa pattakallaṃ, saṃgho itthannāmaṃ vihāraṃ kappiyabhūmiṃ sammanneyya.  esā ñatti.  suṇātu me bhante saṃgho.  saṃgho itthannāmaṃ vihāraṃ kappiyabhūmiṃ sammannati.  yassāyasmato khamati itthannāmassa vihārassa kappiyabhūmiyā sammuti, so tuṇh’ assa, yassa na kkhamati, so bhāseyya.  sammato saṃghena itthannāmo vihāro kappiyabhūmi.  khamati saṃghassa, tasmā tuṇhī, evaṃ etaṃ dhārayāmīti. |2| 
.  .  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  .  . 
อถ โข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน สุนิธวสฺสการานํ มคธมหามตฺตานํ ปริเวสนา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆน  อถ โข สุนิธวสฺสการา มคธมหามตฺตา พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ ปณีเตน ขาทนีเยน โภชนีเยน สหตฺถา สนฺตปฺเปตฺวา สมฺปวาเรตฺวา ภควนฺตํ ภุตฺตาวึ โอนีตปตฺตปาณึ เอกมนฺตํ นิสีทึสุ. เอกมนฺตํ นิสินฺเน โข สุนิธวสฺสกาเร มคธมหามตฺเต ภควา อิมาหิ คาถาหิ อนุโมทิ  “ยสฺมึ ปเทเส กปฺเปติ วาสํ ปณฺฑิตชาติโย. สีลวนฺเตตฺถ โภเชตฺวา สญฺญเต พฺรหฺมจารโย ฯ “ยา ตตฺถ เทวตา อาสุํ ตาสํ ทกฺขิณมาทิเส. ตา ปูชิตา ปูชยนฺติ มานิตา มานยนฺติ นํฯ “ตโต นํ อนุกมฺปนฺติ มาตา ปุตฺตํว โอรสํ.  เทวตานุกมฺปิโต โปโส สทา ภทฺรานิ ปสฺสตี”ติฯ  อถ โข ภควา สุนิธวสฺสกาเร มคธมหามตฺเต อิมาหิ คาถาหิ อนุโมทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ.  เตน โข ปน สมเยน สุนิธวสฺสการา มคธมหามตฺตา ภควนฺตํ ปิฏฺฐิโต ปิฏฺฐิโต อนุพนฺธา โหนฺติ “เยนชฺช สมโณ โคตโม ทฺวาเรน นิกฺขมิสฺสติ ตํ โคตมทฺวารํ นาม ภวิสฺสติ เยน ติตฺเถน คงฺคํ นทึ อุตฺตริสฺสติ ตํ โคตมติตฺถํ นาม ภวิสฺสตี”ติ.  อถ โข ภควา เยน ทฺวาเรน นิกฺขมิ ตํ โคตมทฺวารํ นาม อโหสิ.  อถ โข ภควา เยน คงฺคา นที เตนุปสงฺกมิ.  เตน โข ปน สมเยน คงฺคา นที ปูรา โหติ สมติตฺติกา กากเปยฺยา. 
tena kho pana samayena manussā tatth’ eva sammutiyā kappiyabhūmiyā yāguyo pacanti bhattāni pacanti sūpāni sampādenti maṃsāni koṭṭenti kaṭṭhāni phālenti.  assosi kho bhagavā rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya uccāsaddaṃ mahāsaddaṃ kākoravasaddaṃ, sutvāna āyasmantaṃ Ānandaṃ āmantesi: kiṃ nu kho so Ānanda uccāsaddo mahāsaddo kākoravasaddo ’ti. |3| 
.  . 
.  . 
มนุสฺสา อญฺเญ นาวํ ปริเยสนฺติ อญฺเญ อุฬุมฺปํ ปริเยสนฺติ อญฺเญ กุลฺลํ พนฺธนฺติ โอรา ปารํ คนฺตุกามา.  อทฺทสา โข ภควา เต มนุสฺเส อญฺเญ นาวํ ปริเยสนฺเต อญฺเญ อุฬุมฺปํ ปริเยสนฺเต อญฺเญ กุลฺลํ พนฺธนฺเต โอรา ปารํ คนฺตุกาเม ทิสฺวาน เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส สมิญฺชิตํ วา พาหํ ปสาเรยฺย ปสาริตํ วา พาหํ สมิญฺเชยฺย เอวเมว โข คงฺคาย นทิยา โอริมตีเร อนฺตรหิโต ปาริมตีเร ปจฺจุฏฺฐาสิ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆน. 
etarahi bhante manussā tatth’ eva sammutiyā kappiyabhūmiyā yāguyo pacanti bhattāni pacanti sūpāni sampādenti maṃsāni koṭṭenti kaṭṭhāni phālenti, so eso bhagavā uccāsaddo mahāsaddo kākoravasaddo ’ti.  atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: na bhikkhave sammutī kappiyabhūmiparibhuñjitabbā.  yo paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassa.  anujānāmi bhikkhave tisso kappiyabhūmiyo ussāvanantikaṃ gonisādikaṃ gahapatin ti. |4| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
อถ โข ภควา เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ “เย ตรนฺติ อณฺณวํ สรํ. เสตุํ กตฺวาน วิสชฺช ปลฺลลานิ. กุลฺลญฺหิ ชโน พนฺธติ. ติณฺณา เมธาวิโน ชนา”ติฯ (สุนิธวสฺสการวตฺถุ นิฏฺฐิตํ.)      (๑๗๕. โกฏิคาเม สจฺจกถา) ๒๘๗. อถ โข ภควา เยน โกฏิคาโม เตนุปสงฺกมิ. 
tena kho pana samayena āyasmā Yasojo gilāno hoti, tass’ atthāya bhesajjāni āhariyyanti, tāni bhikkhū bahi ṭṭhapenti.  ukkapiṇḍakāpi khādanti corāpi haranti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  anujānāmi bhikkhave sammutiṃ kappiyabhūmiṃ pa-(240)ribhuñjituṃ.  anujānāmi bhikkhave catasso kappiyabhūmiyo ussāvanantikaṃ gonisādikaṃ gahapatiṃ sammutin ti. |5| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
ตตฺร สุทํ ภควา โกฏิคาเม วิหรติ.  ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “จตุนฺนํ ภิกฺขเว อริยสจฺจานํ อนนุโพธา อปฺปฏิเวธา เอวมิทํ ทีฆมทฺธานํ สนฺธาวิตํ สํสริตํ มมญฺเจว ตุมฺหากญฺจ.  กตเมสํ จตุนฺนํ?  ทุกฺขสฺส ภิกฺขเว อริยสจฺจสฺส อนนุโพธา อปฺปฏิเวธา เอวมิทํ ทีฆมทฺธานํ สนฺธาวิตํ สํสริตํ มมญฺเจว ตุมฺหากญฺจ.  ทุกฺขสมุทยสฺส อริยสจฺจสฺสฯเปฯ ทุกฺขนิโรธสฺส อริยสจฺจสฺสฯเปฯ ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อริยสจฺจสฺส อนนุโพธา อปฺปฏิเวธา เอวมิทํ ทีฆมทฺธานํ สนฺธาวิตํ สํสริตํ มมญฺเจว ตุมฺหากญฺจ. 
||33|| 
. 
. 
ตยิทํ ภิกฺขเว ทุกฺขํ อริยสจฺจํ อนุพุทฺธํ ปฏิวิทฺธํ ทุกฺขสมุทยํ อริยสจฺจํ อนุพุทฺธํ ปฏิวิทฺธํ ทุกฺขนิโรธํ อริยสจฺจํ อนุพุทฺธํ ปฏิวิทฺธํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา อริยสจฺจํ อนุพุทฺธํ ปฏิวิทฺธํ อุจฺฉินฺนา ภวตณฺหา ขีณา ภวเนตฺติ นตฺถิทานิ ปุนพฺภโว”ติ. 
catuvīsatibhāṇavāraṃ niṭṭhitaṃ. 
. 
. 
จตุนฺนํ อริยสจฺจานํ ยถาภูตํ อทสฺสนา. สํสิตํ ทีฆมทฺธานํ ตาสุ ตาสฺเวว ชาติสุฯ ตานิ เอตานิ ทิฏฺฐานิ ภวเนตฺติ สมูหตา. อุจฺฉินฺนํ มูลํ ทุกฺขสฺส นตฺถิทานิ ปุนพฺภโวติฯ (โกฏิคาเม สจฺจกถา นิฏฺฐิตา.) 
tena kho pana samayena Bhaddiyanagare Meṇḍako gahapati paṭivasati, tassa evarūpo iddhānubhāvo hoti: sīsaṃ nahāyitvā dhaññāgāraṃ sammajjāpetvā bahidvāre ’va nisīdati, antalikkhā dhaññassa dhārā opatitvā dhaññāgāraṃ pūreti.  bhariyāya evarūpo iddhānubhāvo hoti: ekañ ñeva āḷhakathālikaṃ upanisīditvā ekañ ca sūpavyañjanakaṃ dāsakammakaraporisaṃ bhattena parivisati, na tāva taṃ khīyati yāva sā na vuṭṭhāti.  puttassa evarūpo iddhānubhāvo hoti: ekañ ñeva sahassatthavikaṃ gahetvā dāsakammakaraporisassa chammāsikaṃ vetanaṃ deti, na tāva taṃ khīyati yāv’ assa hatthagatā. |1| 
.  .  . 
.  .  . 
    (๑๗๖. อมฺพปาลีวตฺถุ) ๒๘๘. อสฺโสสิ โข อมฺพปาลี คณิกา ภควา กิร โกฏิคามํ อนุปฺปตฺโตติ. 
suṇisāya evarūpo iddhānubhāvo hoti: ekañ ñeva catudoṇikaṃ piṭakaṃ upanisīditvā dāsakammakaraporisassa chammāsikaṃ bhattaṃ deti, na tāva taṃ khīyati yāva sā na vuṭṭhāti.  dāsassa evarūpo iddhānubhāvo hoti: ekena naṅgalena kasantassa satta sītāyo gacchanti. |2| 
.  . 
.  . 
อถ โข อมฺพปาลี คณิกา ภทฺรานิ ภทฺรานิ ยานานิ โยชาเปตฺวา ภทฺรํ ภทฺรํ ยานํ อภิรุหิตฺวา ภทฺเรหิ ภทฺเรหิ ยาเนหิ เวสาลิยา นิยฺยาสิ ภควนฺตํ ทสฺสนาย.  ยาวติกา ยานสฺส ภูมิ ยาเนน คนฺตฺวา ยานา ปจฺโจโรหิตฺวา ปตฺติกาว เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. 
assosi kho rājā Māgadho Seniyo Bimbisāro: amhākaṃ kira vijite Bhaddiyanagare Meṇḍako gahapati paṭivasati, tassa evarūpo iddhānubhāvo: sīsaṃ nahāyitvā dhaññāgāraṃ sammajjāpetvā bahidvāre nisīdati, antalikkhā dhaññassa dhārā opatitvā dhaññāgāraṃ pūreti.  bhariyāya evarūpo iddhānubhāvo: ekañ ñeva āḷhakathālikaṃ upanisīditvā ekañ ca sūpavyañjanakaṃ dāsakammakaraporisaṃ bhattena parivisati, na tāva taṃ khīyati yāva sā na vuṭṭhāti.  puttassa evarūpo iddhānubhāvo: ekañ ñeva sahassatthavikaṃ gahetvā dāsakammakaraporisassa chammāsikaṃ vetanaṃ deti, na tāva taṃ khīyati yāv’ assa hatthagatā. |3| 
.  .  . 
.  .  . 
เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อมฺพปาลึ คณิกํ ภควา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ.  อถ โข อมฺพปาลี คณิกา ภควตา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิตา สมาทปิตา สมุตฺเตชิตา สมฺปหํสิตา ภควนฺตํ เอตทโวจ “อธิวาเสตุ เม ภนฺเต ภควา สฺวาตนาย ภตฺตํ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆนา”ติ.  อธิวาเสสิ ภควา ตุณฺหีภาเวน. 
suṇisāya evarūpo iddhānubhāvo: ekañ ñeva catudoṇikaṃ piṭakaṃ upanisīditvā dāsakammakaraporisassa chammāsikaṃ bhattaṃ deti, na tāva taṃ khīyati yāva sā na vuṭṭhāti.  dāsassa evarūpo iddhānubhāvo: ekena naṅgalena kasantassa satta sītāyo gacchantīti. |4| 
.  . 
.  . 
อถ โข อมฺพปาลี คณิกา ภควโต อธิวาสนํ วิทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ. (อมฺพปาลีวตฺถุ นิฏฺฐิตํ.)  (๑๗๗. ลิจฺฉวีวตฺถุ) ๒๘๙. อสฺโสสุํ โข เวสาลิกา ลิจฺฉวี ภควา กิร โกฏิคามํ อนุปฺปตฺโตติ. 
atha kho rājā Māgadho Seniyo Bimbisāro aññataraṃ sabbatthakaṃ mahāmattaṃ āmantesi: amhākaṃ kira bhaṇe vijite Bhaddiyanagare Meṇḍako gahapati paṭivasati, tassa evarūpo iddhā-(241)nubhāvo: sīsaṃ ... satta sītāyo gacchanti.  gaccha bhaṇe jānāhi, yathā mayā sāmaṃ diṭṭho evaṃ tava diṭṭho bhavissatīti.  evaṃ devā ’ti kho so mahāmatto rañño Māgadhassa Seniyassa Bimbisārassa paṭisuṇitvā caturaṅginiyā senāya yena Bhaddiyaṃ tena pāyāsi. |5| 
.  .  . 
.  .  . 
อถ โข เวสาลิกา ลิจฺฉวี ภทฺรานิ ภทฺรานิ ยานานิ โยชาเปตฺวา ภทฺรํ ภทฺรํ ยานํ อภิรุหิตฺวา ภทฺเรหิ ภทฺเรหิ ยาเนหิ เวสาลิยา นิยฺยาสุํ ภควนฺตํ ทสฺสนาย.  อปฺเปกจฺเจ ลิจฺฉวี นีลา โหนฺติ นีลวณฺณา นีลวตฺถา นีลาลงฺการา อปฺเปกจฺเจ ลิจฺฉวี ปีตา โหนฺติ ปีตวณฺณา ปีตวตฺถา ปีตาลงฺการา อปฺเปกจฺเจ ลิจฺฉวี โลหิตา โหนฺติ โลหิตวณฺณา โลหิตวตฺถา โลหิตาลงฺการา อปฺเปกจฺเจ ลิจฺฉวี โอทาตา โหนฺติ โอทาตวณฺณา โอทาตวตฺถา โอทาตาลงฺการา.  อถ โข อมฺพปาลี คณิกา ทหรานํ ทหรานํ ลิจฺฉวีนํ อีสาย อีสํ ยุเคน ยุคํ จกฺเกน จกฺกํ อกฺเขน อกฺขํ ปฏิวฏฺเฏสิ. 
anupubbena yena Bhaddiyaṃ yena Meṇḍako gahapati ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā Meṇḍakaṃ gahapatiṃ etad avoca: ahaṃ hi gahapati raññā āṇatto: amhākaṃ kira bhaṇe vijite ... diṭṭho bhavissatīti.  passāma te gahapati iddhānubhāvan ti.  atha kho Meṇḍako gahapati sīsaṃ nahāyitvā dhaññāgāraṃ sammajjāpetvā bahidvāre nisīdi, antalikkhā dhaññassa dhārā opatitvā dhaññāgāraṃ pūresi.  diṭṭho te gahapati iddhānubhāvo, bhariyāya te iddhānubhāvaṃ passissāmā ’ti. |6| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
อถ โข เต ลิจฺฉวี อมฺพปาลึ คณิกํ เอตทโวจุํ “กิสฺส เช อมฺพปาลิ ทหรานํ ทหรานํ ลิจฺฉวีนํ อีสาย อีสํ ยุเคน ยุคํ จกฺเกน จกฺกํ อกฺเขน อกฺขํ ปฏิวฏฺเฏสี”ติ?  “ตถา หิ ปน มยา อยฺยปุตฺตา สฺวาตนาย พุทฺธปฺปมุโข ภิกฺขุสงฺโฆ นิมนฺติโต”ติ.  “เทหิ เช อมฺพปาลิ อมฺหากํ เอตํ ภตฺตํ สตสหสฺเสนา”ติ.  “สเจปิ เม อยฺยปุตฺตา เวสาลึ สาหารํ ทชฺเชยฺยาถ เนว ทชฺชาหํ ตํ ภตฺต”นฺติ. 
atha kho Meṇḍako gahapati bhariyaṃ āṇāpesi: tena hi caturaṅginiṃ senaṃ bhattena parivisāhīti.  atha kho Meṇḍakassa gahapatissa bhariyā ekañ ñeva āḷhakathālikaṃ upanisīditvā ekañ ca sūpavyañjanakaṃ caturaṅginiṃ senaṃ bhattena parivisi, na tāva taṃ khīyati yāva sā na vuṭṭhāti.  diṭṭho te gahapati bhariyāya pi iddhānubhāvo, puttassa te iddhānubhāvaṃ passissāmā ’ti. |7| 
.  .  . 
.  .  . 
อถ โข เต ลิจฺฉวี องฺคุลึ โผเฏสุํ “ชิตมฺหา วต โภ อมฺพกาย ปราชิตมฺห วต โภ อมฺพกายา”ติ.  อถ โข เต ลิจฺฉวี เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ.  อทฺทสา โข ภควา เต ลิจฺฉวี ทูรโตว อาคจฺฉนฺเต ทิสฺวาน ภิกฺขู อามนฺเตสิ “เยหิ ภิกฺขเว ภิกฺขูหิ เทวา ตาวตึสา อทิฏฺฐปุพฺพา โอโลเกถ ภิกฺขเว ลิจฺฉวีปริสํ อปโลเกถ ภิกฺขเว ลิจฺฉวีปริสํ อุปสํหรถ ภิกฺขเว ลิจฺฉวีปริสํ ตาวตึสปริส”นฺติ. 
atha kho Meṇḍako gahapati puttaṃ āṇāpesi: tena hi tāta caturaṅginiyā senāya chammāsikaṃ vetanaṃ dehīti.  atha kho Meṇḍakassa gahapatissa putto ekañ ñeva sahassatthavikaṃ gahetvā caturaṅginiyā senāya chammāsikaṃ vetanaṃ adāsi, na tāva taṃ khīyati yāv’ assa hatthagatā.  diṭṭho te gahapati puttassa pi iddhānubhavo, suṇisāya te iddhānubhāvaṃ passissāmā ’ti. |8| 
.  .  . 
.  .  . 
อถ โข เต ลิจฺฉวี ยาวติกา ยานสฺส ภูมิ ยาเนน คนฺตฺวา ยานา ปจฺโจโรหิตฺวา ปตฺติกาว เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ.  เอกมนฺตํ นิสินฺเน โข เต ลิจฺฉวี ภควา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ.  อถ โข เต ลิจฺฉวี ภควตา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิตา สมาทปิตา สมุตฺเตชิตา สมฺปหํสิตา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ “อธิวาเสตุ โน ภนฺเต ภควา สฺวาตนาย ภตฺตํ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆนา”ติ. 
atha kho Meṇḍako gahapati suṇisaṃ āṇāpesi: tena hi caturaṅginiyā senāya chammāsikaṃ bhattaṃ dehīti.  atha kho Meṇḍakassa gahapatissa suṇisā ekañ ñeva catudoṇikaṃ piṭakaṃ upanisīditvā caturaṅginiyā senāya chammāsikaṃ bhattaṃ adāsi, na tāva taṃ khīyati yāva sā na vuṭṭhāti.  diṭṭho te gahapati suṇisāya pi iddhānubhāvo, dāsassa te iddhānubhāvaṃ passissāmā ’ti.  mayhaṃ kho sāmi dāsassa iddhānubhāvo khette passitabbo ’ti.  alaṃ gahapati diṭṭho te dāsassa pi iddhānubhāvo ’ti.  atha kho so mahāmatto caturaṅginiyā senāya punad eva Rājagahaṃ paccāgacchi, yena rājā Māgadho Seniyo Bimbisāro ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā rañño Māgadhassa Seniyassa Bimbisārassa etam atthaṃ ārocesi. |9| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
“อธิวุฏฺโฐมฺหิ ลิจฺฉวี สฺวาตนาย อมฺพปาลิยา คณิกาย ภตฺต”นฺติ.  อถ โข เต ลิจฺฉวี องฺคุลึ โผเฏสุํ “ชิตมฺห วต โภ อมฺพกาย ปราชิตมฺห วต โภ อมฺพกายา”ติ.  อถ โข เต ลิจฺฉวี ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกมึสุ.  อถ โข ภควา โกฏิคาเม ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน นาติกา เตนุปสงฺกมิ.  ตตฺร สุทํ ภควา นาติเก วิหรติ คิญฺชกาวสเถ.  อถ โข อมฺพปาลี คณิกา ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน สเก อาราเม ปณีตํ ขาทนียํ โภชนียํ ปฏิยาทาเปตฺวา ภควโต กาลํ อาโรจาเปสิ “กาโล ภนฺเต นิฏฺฐิตํ ภตฺต”นฺติ. 
(242) atha kho bhagavā Vesāliyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā yena Bhaddiyaṃ tena cārikaṃ pakkāmi mahatā bhikkhusaṃghena saddhiṃ aḍḍhatelasehi bhikkhusatehi.  atha kho bhagavā anupubbena cārikaṃ caramāno yena Bhaddiyaṃ tad avasari.  tatra sudaṃ bhagavā Bhaddiye viharati Jātiyāvane. |10| 
.  .  . 
.  .  . 
อถ โข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน อมฺพปาลิยา คณิกาย ปริเวสนา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆน  อถ โข อมฺพปาลี คณิกา พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ ปณีเตน ขาทนีเยน โภชนีเยน สหตฺถา สนฺตปฺเปตฺวา สมฺปวาเรตฺวา ภควนฺตํ ภุตฺตาวึ โอนีตปตฺตปาณึ เอกมนฺตํ นิสีทิ.  เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข อมฺพปาลี คณิกา ภควนฺตํ เอตทโวจ “อิมาหํ ภนฺเต อมฺพวนํ พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทมฺมี”ติ. 
assosi kho Meṇḍako gahapati: samaṇo khalu bho Gotamo Sakyaputto Sakyakulā pabbajito Bhaddiyaṃ anuppatto Bhaddiye viharati Jātiyāvane.  taṃ kho pana bhagavantaṃ Gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato iti pi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā, so imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti, so dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhe kalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ satthaṃ savyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti.  sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotīti. |11| 
.  .  . 
.  .  . 
ปฏิคฺคเหสิ ภควา อารามํ.  อถ โข ภควา อมฺพปาลึ คณิกํ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา อุฏฺฐายาสนา เยน มหาวนํ เตนุปสงฺกมิ.  ตตฺร สุทํ ภควา เวสาลิยํ วิหรติ มหาวเน กูฏาคารสาลายํ. (ลิจฺฉวีวตฺถุ นิฏฺฐิตํ.) 
atha kho Meṇḍako gahapati bhadrāni-bhadrāni yānāni yojāpetvā bhadraṃ yānaṃ abhirūhitvā bhadrehi-bhadrehi yānehi Bhaddiyā niyyāsi bhagavantaṃ dassanāya.  addasaṃsu kho sambahulā titthiyā Meṇḍakaṃ gahapatiṃ dūrato ’va āgacchantaṃ, disvāna Meṇḍakaṃ gahapatiṃ etad avocuṃ: kahaṃ tvaṃ gahapati gacchasīti.  gacchām’ ahaṃ bhante bhagavantaṃ samaṇaṃ Gotamaṃ dassanāyā ’ti.  kiṃ pana tvaṃ gahapati kiriyavādo samāno akiriyavādaṃ samaṇaṃ Gotamaṃ dassanāya upasaṃkamissasi, samaṇo hi gahapati Gotamo akiriyavādo akiriyāya dhammaṃ deseti tena ca sāvake vinetīti. |12| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
    ลิจฺฉวิภาณวาโร นิฏฺฐิโต ตติโย.  (๑๗๘. สีหเสนาปติวตฺถุ) ๒๙๐. เตน โข ปน สมเยน อภิญฺญาตา อภิญฺญาตา ลิจฺฉวี สนฺธาคาเร สนฺนิสินฺนา สนฺนิปติตา อเนกปริยาเยน พุทฺธสฺส วณฺณํ ภาสนฺติ ธมฺมสฺส วณฺณํ ภาสนฺติ สงฺฆสฺส วณฺณํ ภาสนฺติ. 
atha kho Meṇḍakassa gahapatissa etad ahosi: nissaṃsayaṃ kho so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bhavissati yathā yime titthiyā usuyyantīti, yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā yānā paccorohitvā pattiko ’va yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.  ekamantaṃ nisinnassa kho Meṇḍakassa gahapatissa bhagavā anupubbikathaṃ kathesi seyyath’ īdaṃ: dānakathaṃ --la-- aparappaccayo satthu sāsane bhagavantaṃ etad avoca: abhikkantaṃ bhante --gha-- upāsakaṃ maṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ (243) gatan ti, adhivāsetu ca me bhante bhagavā svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṃghenā ’ti.  adhivāsesi bhagavā tuṇhibhāvena. |13| 
.  .  . 
.  .  . 
เตน โข ปน สมเยน สีโห เสนาปติ นิคณฺฐสาวโก ตสฺสํ ปริสายํ นิสินฺโน โหติ.  อถ โข สีหสฺส เสนาปติสฺส เอตทโหสิ “นิสฺสํสยํ โข โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ภวิสฺสติ ตถา หิเม อภิญฺญาตา อภิญฺญาตา ลิจฺฉวี สนฺถาคาเร สนฺนิสินฺนา สนฺนิปติตา อเนกปริยาเยน พุทฺธสฺส วณฺณํ ภาสนฺติ ธมฺมสฺส วณฺณํ ภาสนฺติ สงฺฆสฺส วณฺณํ ภาสนฺติ.  ยํนูนาหํ ตํ ภควนฺตํ ทสฺสนาย อุปสงฺกเมยฺยํ อรหนฺตํ สมฺมาสมฺพุทฺธ”นฺติ. 
atha kho Meṇḍako gahapati bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.  atha kho Meṇḍako gahapati tassā rattiyā accayena paṇītaṃ khādaniyaṃ bhojaniyaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesi: kālo bhante, niṭṭhitaṃ bhattan ti.  atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaraṃ ādāya yena Meṇḍakassa gahapatissa nivesanaṃ ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā paññatte āsane nisīdi saddhiṃ bhikkhusaṃghena. |14| 
.  .  . 
.  .  . 
อถ โข สีโห เสนาปติ เยน นิคณฺโฐ นาฏปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา นิคณฺฐํ นาฏปุตฺตํ เอตทโวจ “อิจฺฉามหํ ภนฺเต สมณํ โคตมํ ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุ”นฺติ.  “กึ ปน ตฺวํ สีห กิริยวาโท สมาโน อกิริยวาทํ สมณํ โคตมํ ทสฺสนาย อุปสงฺกมิสฺสสิ?  สมโณ หิ สีห โคตโม อกิริยวาโท อกิริยาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตี”ติ. 
atha kho Meṇḍakassa gahapatissa bhariyā ca putto ca suṇisā ca dāso ca yena bhagavā ten’ upasaṃkamiṃsu, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.  tesaṃ bhagavā anupubbikathaṃ kathesi --la-- aparappaccayā satthu sāsane bhagavantaṃ etad avocuṃ:--gha-- ete mayaṃ bhante bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāma dhammañ ca bhikkhusaṃghañ ca, upāsake no bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupete saraṇaṃ gate ’ti. |15| 
.  . 
.  . 
อถ โข สีหสฺส เสนาปติสฺส โย อโหสิ คมิกาภิสงฺขาโร ภควนฺตํ ทสฺสนาย โส ปฏิปฺปสฺสมฺภิ.  ทุติยมฺปิ โข อภิญฺญาตา อภิญฺญาตา ลิจฺฉวี สนฺธาคาเร สนฺนิสินฺนา สนฺนิปติตา อเนกปริยาเนน พุทฺธสฺส วณฺณํ ภาสนฺติ ธมฺมสฺส วณฺณํ ภาสนฺติ สงฺฆสฺส วณฺณํ ภาสนฺติ. 
atha kho Meṇḍako gahapati buddhapamukhaṃ bhikkhusaṃghaṃ paṇītena khādaniyena bhojaniyena sahatthā santappetvā sampavāretvā bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ ekamantaṃ nisīdi.  ekamantaṃ nisinno kho Meṇḍako gahapati bhagavantaṃ etad avoca: yāva bhante bhagavā Bhaddiye viharati, tāva ahaṃ buddhapamukhassa bhikkhusaṃghassa dhuvabhattenā ’ti.  atha kho bhagavā Meṇḍakaṃ gahapatiṃ dhammiyā kathāya sandassetvā ... sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. |16| 
.  .  . 
.  .  . 
ทุติยมฺปิ โข สีหสฺส เสนาปติสฺส เอตทโหสิ “นิสฺสํสยํ โข โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ภวิสฺสติ ตถา หิเม อภิญฺญาตา อภิญฺญาตา ลิจฺฉวี สนฺธาคาเร สนฺนิสินฺนา สนฺนิปติตา อเนกปริยาเยน พุทฺธสฺส วณฺณํ ภาสนฺติ ธมฺมสฺส วณฺณํ ภาสนฺติ สงฺฆสฺส วณฺณํ ภาสนฺติ. ยํนูนาหํ ตํ ภควนฺตํ ทสฺสนาย อุปสงฺกเมยฺยํ อรหนฺตํ สมฺมาสมฺพุทฺธ”นฺติ.  ทุติยมฺปิ โข สีโห เสนาปติ เยน นิคณฺโฐ นาฏปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา นิคณฺฐํ นาฏปุตฺตํ เอตทโวจ “อิจฺฉามหํ ภนฺเต สมณํ โคตมํ ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุ”นฺติ. “กึ ปน ตฺวํ สีห กิริยวาโท สมาโน อกิริยวาทํ สมณํ โคตมํ ทสฺสนาย อุปสงฺกมิสฺสสิ? สมโณ หิ สีห โคตโม อกิริยวาโท อกิริยาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตี”ติ.  ทุติยมฺปิ โข สีหสฺส เสนาปติสฺส โย อโหสิ คมิกาภิสงฺขาโร ภควนฺตํ ทสฺสนาย โส ปฏิปฺปสฺสมฺภิ. 
atha kho bhagavā Bhaddiye yathābhirantaṃ viharitvā Meṇḍakaṃ gahapatiṃ anāpucchā yena Aṅguttarāpo tena cārikaṃ pakkāmi mahatā bhikkhusaṃghena saddhiṃ aḍḍhatelasehi bhikkhusatehi.  assosi kho Meṇḍako gahapati: bhagavā kira yena Aṅguttarāpo tena cārikaṃ pakkanto mahatā ... bhikkhusatehīti.  atha kho Meṇḍako gahapati dāse ca kammakare ca āṇāpesi: tena hi bhaṇe bahuṃ loṇam pi telam pi taṇḍulam pi khādaniyam pi sakaṭesu āropetvā āgacchatha, aḍḍhatelasāni ca gopālakasatāni aḍḍhatelasāni dhenusatāni ādāya āgacchantu, yattha bhagavantaṃ passissāma tattha taruṇena khīrena bhojessāmā ’ti. |17| 
.  .  . 
.  .  . 
ตติยมฺปิ โข อภิญฺญาตา อภิญฺญาตา ลิจฺฉวี สนฺธาคาเร สนฺนิสินฺนา สนฺนิปติตา อเนกปริยาเยน พุทฺธสฺส วณฺณํ ภาสนฺติ ธมฺมสฺส วณฺณํ ภาสนฺติ สงฺฆสฺส วณฺณํ ภาสนฺติ.  ตติยมฺปิ โข สีหสฺส เสนาปติสฺส เอตทโหสิ “นิสฺสํสยํ โข โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ภวิสฺสติ ตถา หิเม อภิญฺญาตา อภิญฺญาตา ลิจฺฉวี สนฺธาคาเร สนฺนิสินฺนา สนฺนิปติตา อเนกปริยาเยน พุทฺธสฺส วณฺณํ ภาสนฺติ ธมฺมสฺส วณฺณํ ภาสนฺติ สงฺฆสฺส วณฺณํ ภาสนฺติ.  กิญฺหิ เม กริสฺสนฺติ นิคณฺฐา อปโลกิตา วา อนปโลกิตา วา? 
atha kho Meṇḍako (244) gahapati bhagavantaṃ antarā magge kantāre sambhāvesi.  atha kho Meṇḍako gahapati yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.  ekamantaṃ ṭhito kho Meṇḍako gahapati bhagavantaṃ etad avoca: adhivāsetu me bhante bhagavā svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṃghenā ’ti.  adhivāsesi bhagavā tuṇhibhāvena.  atha kho Meṇḍako gahapati bhagavato adhivāsanaṃ viditvā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.  atha kho Meṇḍako gahapati tassā rattiyā accayena paṇītaṃ khādaniyaṃ bhojaniyaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesi: kālo bhante, niṭṭhitaṃ bhattan ti. |18| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
ยํนูนาหํ อนปโลเกตฺวาว นิคณฺเฐ ตํ ภควนฺตํ ทสฺสนาย อุปสงฺกเมยฺยํ อรหนฺตํ สมฺมาสมฺพุทฺธ”นฺติ.  อถ โข สีโห เสนาปติ ปญฺจหิ รถสเตหิ ทิวา ทิวสฺส เวสาลิยา นิยฺยาสิ ภควนฺตํ ทสฺสนาย.  ยาวติกา ยานสฺส ภูมิ ยาเนน คนฺตฺวา ยานา ปจฺโจโรหิตฺวา ปตฺติโกว เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ.  เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข สีโห เสนาปติ ภควนฺตํ เอตทโวจ “สุตํ เม ตํ ภนฺเต ‘อกิริยวาโท สมโณ โคตโม อกิริยาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตี’ติ.  เย เต ภนฺเต เอวมาหํสุ ‘อกิริยวาโท สมโณ โคตโม อกิริยาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตี’ติ. กจฺจิ เต ภนฺเต ภควโต วุตฺตวาทิโน น จ ภควนฺตํ อภูเตน อพฺภาจิกฺขนฺติ ธมฺมสฺส จานุธมฺมํ พฺยากโรนฺติ  น จ โกจิ สหธมฺมิโก วาทานุวาโท คารยฺหํ ฐานํ อาคจฺฉติ? อนพฺภกฺขาตุกามา หิ มยํ ภนฺเต ภควนฺต”นฺติ. 
atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaraṃ ādāya yena Meṇḍakassa gahapatissa parivesanā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā paññatte āsane nisīdi saddhiṃ bhikkhusaṃghena.  atha kho Meṇḍako gahapati aḍḍhatelasāni gopālakasatāni āṇāpesi: tena hi bhaṇe ekamekaṃ dhenuṃ gahetvā ekamekassa bhikkhuno upatiṭṭhatha taruṇena khīrena bhojessāmā ’ti.  atha kho Meṇḍako gahapati buddhapamukhaṃ bhikkhusaṃghaṃ paṇītena khādaniyena bhojaniyena sahatthā santappesi sampavāresi taruṇena ca khīrena.  bhikkhū kukkuccāyantā khīraṃ na paṭigaṇhanti.  paṭigaṇhatha bhikkhave paribhuñjathā ’ti. |19| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
๒๙๑. “อตฺถิ สีห ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย อกิริยวาโท สมโณ โคตโม อกิริยาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ.  อตฺถิ สีห ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย กิริยวาโท สมโณ โคตโม กิริยาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ.  อตฺถิ สีห ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย อุจฺเฉทวาโท สมโณ โคตโม อุจฺเฉทาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ.  อตฺถิ สีห ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย เชคุจฺฉี สมโณ โคตโม เชคุจฺฉิตาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ.  อตฺถิ สีห ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย เวนยิโก สมโณ โคตโม วินยาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ. 
atha kho Meṇḍako gahapati buddhapamukhaṃ bhikkhusaṃghaṃ paṇītena khādaniyena bhojaniyena sahatthā santappetvā sampavāretvā taruṇena ca khīrena bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ ekamantaṃ nisīdi.  ekamantaṃ nisinno kho Meṇḍako gahapati bhagavantaṃ etad avoca: santi bhante maggā kantārā appodakā appabhakkhā na sukarā apātheyyena gantuṃ.  sādhu bhante bhagavā bhikkhūnaṃ pātheyyaṃ anujānātū ’ti.  atha kho bhagavā Meṇḍakaṃ gahapatiṃ dhammiyā kathāya sandassetvā ... sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. |20| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
อตฺถิ สีห ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย ตปสฺสี สมโณ โคตโม ตปสฺสิตาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ.  อตฺถิ สีห ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย อปคพฺโภ สมโณ โคตโม อปคพฺภตาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ.  อตฺถิ สีห ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย อสฺสตฺโถ สมโณ โคตโม อสฺสาสาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ.  ๒๙๒. “กตโม จ สีห ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย อกิริยวาโท สมโณ โคตโม อกิริยาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ? 
atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: anujānāmi bhikkhave pañca gorase khīraṃ dadhiṃ takkaṃ navanītaṃ sappiṃ.  santi bhikkhave maggā kantārā appodakā appabhakkhā na sukarā apātheyyena gantuṃ.  anujānāmi bhikkhave pātheyyaṃ pariyesituṃ, taṇḍulo taṇḍulatthikena, muggo muggatthikena, māso māsatthikena, loṇaṃ loṇatthi (245) kena, guḷo guḷatthikena, telaṃ telatthikena, sappi sappitthikena.  santi bhikkhave manussā saddhā pasannā, te kappiyakārakānaṃ hatthe hiraññaṃ upanikkhipanti iminā ayyassa yaṃ kappiyaṃ taṃ dethā ’ti.  anujānāmi bhikkhave yaṃ tato kappiyaṃ taṃ sādituṃ.  na tv evāhaṃ bhikkhave kenaci pariyāyena jātarūparajataṃ sāditabbaṃ pariyesitabban ti vadāmīti. |21| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
อหญฺหิ สีห อกิริยํ วทามิ กายทุจฺจริตสฺส วจีทุจฺจริตสฺส มโนทุจฺจริตสฺส อเนกวิหิตานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ อกิริยํ วทามิ.  อยํ โข สีห ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย อกิริยวาโท สมโณ โคตโม อกิริยาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ.  “กตโม จ สีห ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย กิริยวาโท สมโณ โคตโม กิริยาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ?  อหญฺหิ สีห กิริยํ วทามิ กายสุจริตสฺส วจีสุจริตสฺส มโนสุจริตสฺส อเนกวิหิตานํ กุสลานํ ธมฺมานํ กิริยํ วทามิ.  อยํ โข สีห ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย กิริยวาโท สมโณ โคตโม กิริยาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ.  “กตโม จ สีห ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย อุจฺเฉทวาโท สมโณ โคตโม อุจฺเฉทาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ? 
||34|| 
. 
. 
อหญฺหิ สีห อุจฺเฉทํ วทามิ ราคสฺส โทสสฺส โมหสฺส อเนกวิหิตานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ อุจฺเฉทํ วทามิ. 
atha kho bhagavā anupubbena cārikaṃ caramāno yena Āpaṇaṃ tad avasari.  assosi kho Keniyo jaṭilo: samaṇo khalu bho Gotamo Sakyaputto Sakyakulā pabbajito Āpaṇaṃ anuppatto Āpaṇe viharati.  taṃ kho pana bhagavantaṃ Gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato --la-- sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotīti.  atha kho Keniyassa jaṭilassa etad ahosi: kiṃ nu kho ahaṃ samaṇassa Gotamassa harāpeyyan ti. |1| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
อยํ โข สีห ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย อุจฺเฉทวาโท สมโณ โคตโม อุจฺเฉทาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ.  “กตโม จ สีห ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย เชคุจฺฉี สมโณ โคตโม เชคุจฺฉิตาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ?  อหญฺหิ สีห ชิคุจฺฉามิ กายทุจฺจริเตน วจีทุจฺจริเตน มโนทุจฺจริเตน อเนกวิหิตานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ สมาปตฺติยา ชิคุจฺฉามิ.  อยํ โข สีห ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย เชคุจฺฉี สมโณ โคตโม เชคุจฺฉิตาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ. 
atha kho Keniyassa jaṭilassa etad ahosi: ye pi kho te brāhmaṇānaṃ pubbakā isayo mantānaṃ kattāro mantānaṃ pavattāro yesam idaṃ etarahi brāhmaṇā porāṇaṃ mantapadaṃ gītaṃ pavuttaṃ samihitaṃ tad anugāyanti tad anubhāsanti bhāsitaṃ anubhāsanti vācitam anuvācenti, seyyath’ īdaṃ: Aṭṭhako Vāmako Vāmadevo Vessāmitto Yamataggi Aṅgiraso Bhāradvājo Vāseṭṭho Kassapo Bhagu, rattūparatā viratā vikālabhojanā, te evarūpāni pānāni sādiyiṃsu, |2| 
. 
. 
“กตโม จ สีห ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย เวนยิโก สมโณ โคตโม วินยาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ? 
samaṇo pi Gotamo rattūparato virato vikālabhojanā, arahati samaṇo pi Gotamo evarūpāni pānāni saditun ti, pahūtaṃ pānaṃ paṭiyādāpetvā kājehi gāhāpetvā yena bhagavā ten’ {upasaṃkami,} upasaṃkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi, sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.  ekamantaṃ ṭhito kho Keniyo jaṭilo bhagavantaṃ etad avoca: paṭigaṇhātu me bhavaṃ Gotamo pānan ti.  tena hi Keniya bhikkhūnaṃ dehīti.  bhikkhū kukkuccāyantā na paṭigaṇhanti.  paṭigaṇhatha bhikkhave paribhuñjathā ’ti. |3| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
อหญฺหิ สีห วินยาย ธมฺมํ เทเสมิ ราคสฺส โทสสฺส โมหสฺส อเนกวิหิตานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ วินยาย ธมฺมํ เทเสมิ.  อยํ โข สีห ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย เวนยิโก สมโณ โคตโม วินยาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ.  “กตโม จ สีห ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย ตปสฺสี สมโณ โคตโม ตปสฺสิตาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ?  ตปนียาหํ สีห ปาปเก อกุสเล ธมฺเม วทามิ กายทุจฺจริตํ วจีทุจฺจริตํ มโนทุจฺจริตํ.  ยสฺส โข สีห ตปนียา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา ปหีนา อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวงฺกตา อายตึ อนุปฺปาทธมฺมา ตมหํ ตปสฺสีติ วทามิ. 
atha kho Keniyo jaṭilo buddhapamukhaṃ bhikkhusaṃghaṃ pahūtehi pānehi sahatthā santappetvā sampavāretvā bhagavantaṃ dhotahatthaṃ onītapattapāṇiṃ ekamantaṃ nisīdi.  ekamantaṃ nisinnaṃ kho Keniyaṃ jaṭilaṃ bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi ... sampahaṃsesi.  atha (246) kho Keniyo jaṭilo bhagavatā dhammiyā kathāya sandassito ... sampahaṃsito bhagavantaṃ etad avoca: adhivāsetu me bhavaṃ Gotamo svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṃghenā ’ti. |4| 
.  .  . 
.  .  . 
ตถาคตสฺส โข สีห ตปนียา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา ปหีนา อุจฺฉีนฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวํกตา อายตึ อนุปฺปาทธมฺมา.  อยํ โข สีห ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย “ตปสฺสี สมโณ โคตโม ตปสฺสิตาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตี”ติ.  “กตโม จ สีห ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย อปคพฺโภ สมโณ โคตโม อปคพฺภตาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ? 
mahā kho Keniya bhikkhusaṃgho aḍḍhatelasāni bhikkhusatāni tvañ ca brāhmaṇesu abhippasanno ’ti.  dutiyam pi kho Keniyo jaṭilo bhagavantaṃ etad avoca: kiñ cāpi bho Gotama mahā bhikkhusaṃgho aḍḍhatelasāni bhikkhusatāni ahañ ca brāhmaṇesu abhippasanno.  adhivāsetu me ... bhikkhusaṃghenā ’ti.  mahā kho ... abhippasanno ’ti.  tatiyam pi kho Keniyo jaṭilo bhagavantaṃ etad avoca: kiñ cāpi ... saddhiṃ bhikkhusaṃghenā ’ti.  adhivāsesi bhagavā tuṇhibhāvena.  atha kho Keniyo jaṭilo bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. |5| 
.  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  . 
ยสฺส โข สีห อายตึ คพฺภเสยฺยา ปุนพฺภวาภินิพฺพตฺติ ปหีนา อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวํกตา อายตึ อนุปฺปาทธมฺมา ตมหํ อปคพฺโภติ วทามิ.  ตถาคตสฺส โข สีห อายตึ คพฺภเสยฺยา ปุนพฺภวาภินิพฺพตฺติ ปหีนา อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวํกตา อายตึ อนุปฺปาทธมฺมา.  อยํ โข สีห ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย อปคพฺโภ สมโณ โคตโม อปคพฺภตาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ.  “กตโม จ สีห ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย อสฺสตฺโถ สมโณ โคตโม อสฺสาสาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ?  อหญฺหิ สีห อสฺสตฺโถ ปรเมน อสฺสาเสน อสฺสาสาย ธมฺมํ เทเสมิ เตน จ สาวเก วิเนมิ.  อยํ โข สีห ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย อสฺสตฺโถ สมโณ โคตโม อสฺสาสาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตี”ติ.  ๒๙๓. เอวํ วุตฺเต สีโห เสนาปติ ภควนฺตํ เอตทโวจ “อภิกฺกนฺตํ ภนฺเตฯเปฯ อุปาสกํ มํ ภควา ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คต”นฺติ. 
atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: anujānāmi bhikkhave aṭṭha pānāni: ambapānaṃ jambupānaṃ {cocapānaṃ} mocapānaṃ madhup. muddikāp. sālukap. phārusakapānaṃ.  anujānāmi bhikkhave sabbaṃ phalarasaṃ ṭhapetvā dhaññaphalarasaṃ.  anujānāmi bhikkhave sabbaṃ pattarasaṃ ṭhapetvā ḍākarasaṃ.  anujānāmi bhikkhave sabbaṃ puppharasaṃ ṭhapetvā madhukapuppharasaṃ.  anujānāmi bhikkhave ucchurasan ti. |6| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
“อนุวิจฺจการํ โข สีห กโรหิ อนุวิจฺจกาโร ตุมฺหาทิสานํ ญาตมนุสฺสานํ สาธุ โหตี”ติ.  “อิมินาปาหํ ภนฺเต ภควโต ภิยฺโยโสมตฺตาย อตฺตมโน อภิรทฺโธ ยํ มํ ภควา เอวมาห ‘อนุวิจฺจการํ โข สีห กโรหิ อนุวิจฺจกาโร ตุมฺหาทิสานํ ญาตมนุสฺสานํ สาธุ โหตี’ติ.  มมญฺหิ ภนฺเต อญฺญติตฺถิยา สาวกํ ลภิตฺวา เกวลกปฺปํ เวสาลึ ปฏากํ ปริหเรยฺยุํ ‘สีโห โข อมฺหากํ เสนาปติ สาวกตฺตํ อุปคโต’ติ.  อถ จ ปน มํ ภควา เอวมาห ‘อนุวิจฺจการํ โข สีห กโรหิ อนุวิจฺจกาโร ตุมฺหาทิสานํ ญาตมนุสฺสานํ สาธุ โหตี’ติ.  เอสาหํ ภนฺเต ทุติยมฺปิ ภควนฺตํ สรณํ คจฺฉามิ ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสงฺฆญฺจ. อุปาสกํ มํ ภควา ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คต”นฺติ. 
atha kho Keniyo jaṭilo tassā rattiyā accayena sake assame paṇītaṃ khādaniyaṃ bhojaniyaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesi: kālo bho Gotama, niṭṭhitaṃ bhattan ti.  atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaraṃ ādāya yena Keniyassa jaṭilassa assamo ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā paññatte āsane nisīdi saddhiṃ bhikkhusaṃghena.  atha kho Keniyo jaṭilo buddhapamukhaṃ bhikkhusaṃghaṃ paṇītena khādaniyena bhojaniyena sahatthā santappetvā sampavāretvā bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ ekamantaṃ nisīdi. |7| 
.  .  . 
.  .  . 
“ทีฆรตฺตํ โข เต สีห นิคณฺฐานํ โอปานภูตํ กุลํ เยน เนสํ อุปคตานํ ปิณฺฑกํ ทาตพฺพํ มญฺเญยฺยาสี”ติ.  “อิมินาปาหํ ภนฺเต ภควโต ภิยฺโยโสมตฺตาย อตฺตมโน อภิรทฺโธ ยํ มํ ภควา เอวมาห ‘ทีฆรตฺตํ โข เต สีห นิคณฺฐานํ โอปานภูตํ กุลํ เยน เนสํ อุปคตานํ ปิณฺฑกํ ทาตพฺพํ มญฺเญยฺยาสี’ติ.  สุตํ เม ตํ ภนฺเต สมโณ โคตโม เอวมาห ‘มยฺหเมว ทานํ ทาตพฺพํ น อญฺเญสํ ทานํ ทาตพฺพํ มยฺหเมว สาวกานํ ทานํ ทาตพฺพํ น อญฺเญสํ สาวกานํ ทานํ ทาตพฺพํ มยฺหเมว ทินฺนํ มหปฺผลํ น อญฺเญสํ ทินฺนํ มหปฺผลํ มยฺหเมว สาวกานํ ทินฺนํ มหปฺผลํ น อญฺเญสํ สาวกานํ ทินฺนํ มหปฺผล’นฺติ. 
ekamantaṃ nisinnaṃ kho Keniyaṃ jaṭilaṃ bhagavā imāhi gāthāhi anumodi: aggihuttamukhā yaññā, sāvitthī chandaso mukhaṃ, rājā mukhaṃ manussānaṃ, nadīnaṃ sāgaro mukhaṃ, | nakkhattānaṃ mukhaṃ cando, ādicco tapataṃ mukhaṃ, puññaṃ ākaṅkhamānānaṃ saṃgho ve jayataṃ mukhan ti.  atha kho bhagavā Keniyaṃ jaṭilaṃ imāhi gāthāhi anumoditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. |8| 
.  . 
.  . 
อถ จ ปน มํ ภควา นิคณฺเฐสุปิ ทาเน สมาทเปติ.  อปิ จ ภนฺเต มยเมตฺถ กาลํ ชานิสฺสาม. 
||35|| 
. 
. 
เอสาหํ ภนฺเต ตติยมฺปิ ภควนฺตํ สรณํ คจฺฉามิ ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสงฺฆญฺจ. อุปาสกํ มํ ภควา ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คต”นฺติ. 
(247) atha kho bhagavā Āpaṇe yathābhirantaṃ viharitvā yena Kusinārā tena cārikaṃ pakkāmi mahatā bhikkhusaṃghena saddhiṃ aḍḍhatelasehi bhikkhusatehi.  assosuṃ kho Kosinārakā Mallā: bhagavā kira Kusināraṃ {āgacchati} mahatā bhikkhusaṃghena saddhiṃ aḍḍhatelasehi bhikkhusatehīti.  te saṃgaraṃ akaṃsu: yo bhagavato paccuggamanaṃ na karissati pañca satāni daṇḍo ’ti.  tena kho pana samayena Rojo Mallo āyasmato Ānandassa sahāyo hoti.  atha kho bhagavā anupubbena cārikaṃ caramāno yena Kusinārā tad avasari. |1| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
อถ โข ภควา สีหสฺส เสนาปติสฺส อนุปุพฺพิ๎ กถํ กเถสิ เสยฺยถิทํ ทานกถํฯเปฯ อปรปฺปจฺจโย สตฺถุสาสเน ภควนฺตํ เอตทโวจ “อธิวาเสตุ เม ภนฺเต ภควา สฺวาตนาย ภตฺตํ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆนา”ติ.  อธิวาเสสิ ภควา ตุณฺหีภาเวน.  อถ โข สีโห เสนาปติ ภควโต อธิวาสนํ วิทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ.  ๒๙๔. อถ โข สีโห เสนาปติ อญฺญตรํ ปุริสํ อาณาเปสิ “คจฺฉ ภเณ ปวตฺตมํสํ ชานาหี”ติ.  อถ โข สีโห เสนาปติ ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ปณีตํ ขาทนียํ โภชนียํ ปฏิยาทาเปตฺวา ภควโต กาลํ อาโรจาเปสิ “กาโล ภนฺเต นิฏฺฐิตํ ภตฺต”นฺติ. 
atha kho Kosinārakā Mallā bhagavato paccuggamanaṃ akaṃsu.  atha kho Rojo Mallo bhagavato paccuggamanaṃ karitvā yenāyasmā Ānando ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā āyasmantam Ānandaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.  ekamantaṃ ṭhitaṃ kho Rojaṃ Mallaṃ āyasmā Ānando etad avoca: uḷāraṃ kho te idaṃ āvuso Roja yaṃ tvaṃ bhagavato paccuggamanaṃ akāsīti.  nāhaṃ bhante Ānanda bahukato buddhena vā dhammena vā saṃghena vā, api ca ñātīhi saṃgaro kato yo bhagavato paccuggamanaṃ na karissati pañca satāni daṇḍo ’ti.  sa kho ahaṃ bhante Ānanda ñātīnaṃ daṇḍabhayā evāhaṃ bhagavato paccuggamanaṃ akāsin ti.  atha kho āyasmā Ānando anattamano ahosi: kathaṃ hi nāma Rojo Mallo evaṃ vakkhatīti. |2| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
อถ โข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน สีหสฺส เสนาปติสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆน.  เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา นิคณฺฐา เวสาลิยํ รถิกาย รถิกํ สิงฺฆาฏเกน สิงฺฆาฏกํ พาหา ปคฺคยฺห กนฺทนฺติ “อชฺช สีเหน เสนาปตินา ถูลํ ปสุํ วธิตฺวา สมณสฺส โคตมสฺส ภตฺตํ กตํ ตํ สมโณ โคตโม ชานํ อุทฺทิสฺสกตํ มํสํ ปริภุญฺชติ ปฏิจฺจกมฺม”นฺติ.  อถ โข อญฺญตโร ปุริโส เยน สีโห เสนาปติ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา สีหสฺส เสนาปติสฺส อุปกณฺณเก อาโรเจสิ “ยคฺเฆ ภนฺเต ชาเนยฺยาสิ เอเต สมฺพหุลา นิคณฺฐา เวสาลิยํ รถิกาย รถิกํ สิงฺฆาฏเกน สิงฺฆาฏกํ พาหา ปคฺคยฺห กนฺทนฺติ ‘อชฺช สีเหน เสนาปตินา ถูลํ ปสุํ วธิตฺวา สมณสฺส โคตมสฺส ภตฺตํ กตํ ตํ สมโณ โคตโม ชานํ อุทฺทิสฺสกตํ มํสํ ปริภุญฺชติ ปฏิจฺจกมฺม”’นฺติ.  “อลํ อยฺโย ทีฆรตฺตมฺปิ เต อายสฺมนฺตา อวณฺณกามา พุทฺธสฺส อวณฺณกามา ธมฺมสฺส อวณฺณกามา สงฺฆสฺส น จ ปน เต อายสฺมนฺตา ชิริทนฺติ ตํ ภควนฺตํ อสตา ตุจฺฉา มุสา อภูเตน อพฺภาจิกฺขนฺตา น จ มยํ ชีวิตเหตุปิ สญฺจิจฺจ ปาณํ ชีวิตา โวโรเปยฺยามา”ติ.  อถ โข สีโห เสนาปติ พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ ปณีเตน ขาทนีเยน โภชนีเยน สหตฺถา สนฺตปฺเปตฺวา สมฺปวาเรตฺวา ภควนฺตํ ภุตฺตาวึ โอนีตปตฺตปาณึ เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข สีหํ เสนาปตึ ภควา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ.  อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “น ภิกฺขเว ชา นํ อุทฺทิสฺสกตํ มํสํ ปริภุญฺชิตพฺพํ. 
atha kho āyasmā Ānando yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.  ekamantaṃ nisinno kho āyasmā Ānando bhagavantaṃ etad avoca: ayaṃ bhante Rojo Mallo abhiññāto ñātamanusso.  mahiddhiyo kho pana evarūpānaṃ ñātamanussānaṃ imasmiṃ dhammavinaye pasādo.  sādhu bhante bhagavā tathā karotu yathā Rojo Mallo imasmiṃ dhammavinaye pasīdeyyā ’ti.  na kho taṃ Ānanda dukkaraṃ tathāgatena yathā Rojo Mallo imasmiṃ dhammavinaye pasīdeyyā ’ti. |3| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
โย ปริภุญฺเชยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.  อนุชานามิ ภิกฺขเว ติโกฏิปริสุทฺธํ มจฺฉมํสํ อทิฏฺฐํ อสฺสุตํ อปริสงฺกิต”นฺติ. (สีหเสนาปติวตฺถุ นิฏฺฐิตํ.)      (๑๗๙. กปฺปิยภูมิอนุชานนา) ๒๙๕. เตน โข ปน สมเยน เวสาลี สุภิกฺขา โหติ สุสสฺสา สุลภปิณฺฑา สุกรา อุญฺเฉน ปคฺคเหน ยาเปตุํ. 
atha kho bhagavā Rojaṃ Mallaṃ mettena cittena pharitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisi.  atha kho Rojo Mallo bhagavatā mettena cittena phuṭṭho seyyathāpi nāma gāvī taruṇavacchā evam eva vihārena vihāraṃ pariveṇena pariveṇaṃ upasaṃkamitvā bhikkhū pucchati: kahaṃ nu kho bhante etarahi so bhagavā viharati arahaṃ sammāsambuddho, dassanakāmā hi mayaṃ taṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhan ti.  es’ āvuso Roja-(248)vihāro saṃvutadvāro, tena appasaddo upasaṃkamitvā ataramāno ālindaṃ pavisitvā ukkāsitvā aggaḷaṃ ākoṭehi, vivarissati te bhagavā dvāran ti. |4| 
.  .  . 
.  .  . 
อถ โข ภควโต รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ “ยานิ ตานิ มยา ภิกฺขูนํ อนุญฺญาตานิ ทุพฺภิกฺเข ทุสฺสสฺเส ทุลฺลภปิณฺเฑ อนฺโต วุฏฺฐํ อนฺโต ปกฺกํ สามํ ปกฺกํ อุคฺคหิตปฏิคฺคหิตกํ ตโต นีหฏํ ปุเรภตฺตํ ปฏิคฺคหิตํ วนฏฺฐํ โปกฺขรฏฺฐํ อชฺชาปิ นุ โข ตานิ ภิกฺขู ปริภุญฺชนฺตี”ติ.  อถ โข ภควา สายนฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ “ยานิ ตานิ อานนฺท มยา ภิกฺขูนํ อนุญฺญาตานิ ทุพฺภิกฺเข ทุสฺสสฺเส ทุลฺลภปิณฺเฑ อนฺโต วุฏฺฐํ อนฺโต ปกฺกํ สามํ ปกฺกํ อุคฺคหิตปฏิคฺคหิตกํ ตโต นีหฏํ ปุเรภตฺตํ ปฏิคฺคหิตํ วนฏฺฐํ โปกฺขรฏฺฐํ อชฺชาปิ นุ โข ตานิ ภิกฺขู ปริภุญฺชนฺตี”ติ?  “ปริภุญฺชนฺติ ภควา”ติ. 
atha kho Rojo Mallo yena so vihāro saṃvutadvāro tena appasaddo upasaṃkamitvā ataramāno ālindaṃ pavisitvā ukkāsitvā aggaḷaṃ ākoṭesi, vivari bhagavā dvāraṃ.  atha kho Rojo Mallo vihāraṃ pavisitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.  ekamantaṃ nisinnassa kho Rojassa Mallassa bhagavā anupubbikathaṃ kathesi seyyath’ īdaṃ: dānakathaṃ --la-- aparappaccayo satthu sāsane bhagavantaṃ etad avoca: sādhu bhante ayyā mamañ ñeva paṭigaṇheyyuṃ cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ no aññesan ti.  yesaṃ kho Roja sekhena ñāṇena sekhena dassanena dhammo diṭṭho seyyathāpi tayā tesam pi evaṃ hoti: aho nūna ayyā amhākañ ñeva paṭigaṇheyyuṃ cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ no aññesan ti.  tena hi Roja tava c’ eva paṭigaṇhissanti aññesañ cā ’ti. |5| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “ยานิ ตานิ ภิกฺขเว มยา ภิกฺขูนํ อนุญฺญาตานิ ทุพฺภิกฺเข ทุสฺสสฺเส ทุลฺลภปิณฺเฑ อนฺโต วุฏฺฐํ อนฺโต ปกฺกํ สามํ ปกฺกํ อุคฺคหิตปฏิคฺคหิตกํ ตโต นีหฏํ ปุเรภตฺตํ ปฏิคฺคหิตํ วนฏฺฐํ โปกฺขรฏฺฐํ ตานาหํ อชฺชตคฺเค ปฏิกฺขิปามิ.  น ภิกฺขเว อนฺโต วุฏฺฐํ อนฺโต ปกฺกํ สามํ ปกฺกํ อุคฺคหิตปฏิคฺคหิตกํ ปริภุญฺชิตพฺพํ.  โย ปริภุญฺเชยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.  น จ ภิกฺขเว ตโต นีหฏํ ปุเรภตฺตํ ปฏิคฺคหิตํ วนฏฺฐํ โปกฺขรฏฺฐํ ภุตฺตาวินา ปวาริเตน อนติริตฺตํ ปริภุญฺชิตพฺพํ.  โย ปริภุญฺเชยฺย ยถาธมฺโม กาเรตพฺโพ”ติ. 
tena kho pana samayena Kusinārāyaṃ paṇītānaṃ bhattānaṃ bhattapaṭipāṭi adhiṭṭhitā hoti.  atha kho Rojassa Mallassa paṭipāṭiṃ alabhantassa etad ahosi: yaṃ nūnāhaṃ bhattaggaṃ olokeyyaṃ, yaṃ bhattagge nāddasaṃ taṃ paṭiyādeyyan ti.  atha kho Rojo Mallo bhattaggaṃ olokento dve nāddasa ḍākañ ca piṭṭhakhādaniyañ ca.  atha kho Rojo Mallo yenāyasmā Ānando ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā āyasmantaṃ Ānandaṃ etad avoca: idha me bhante Ānanda paṭipāṭiṃ alabhantassa etad ahosi: yaṃ nūnāhaṃ bhattaggaṃ olokeyyaṃ, yaṃ bhattagge nāddasaṃ taṃ paṭiyādeyyan ti.  so kho ahaṃ bhante Ānanda bhattaggaṃ olokento dve nāddasaṃ ḍākañ ca piṭṭhakhādaniyañ ca.  sac’ āhaṃ bhante Ānanda paṭiyādeyyaṃ ḍākañ ca piṭṭhakhādaniyañ ca, paṭigaṇheyya me bhagavā ’ti.  tena hi Roja bhagavantaṃ paṭipucchissāmīti. |6| 
.  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  . 
    เตน โข ปน สมเยน ชานปทา มนุสฺสา พหุํ โลณมฺปิ เตลมฺปิ ตณฺฑุลมฺปิ ขาทนียมฺปิ สกเฏสุ อาโรเปตฺวา พหารามโกฏฺฐเก สกฏปริวฏฺฏํ กริตฺวา อจฺฉนฺติ ยทา ปฏิปาฏึ ลภิสฺสาม ตทา ภตฺตํ กริสฺสามาติ. มหา จ เมโฆ อุคฺคโต โหติ.  อถ โข เต มนุสฺสา เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจุํ “อิธ ภนฺเต อานนฺท พหุํ โลณมฺปิ เตลมฺปิ ตณฺฑุลมฺปิ ขาทนียมฺปิ สกเฏสุ อาโรปิตา ติฏฺฐนฺติ มหา จ เมโฆ อุคฺคโต  กถํ นุ โข ภนฺเต อานนฺท ปฏิปชฺชิตพฺพ”นฺติ?  อถ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสิ.  “เตน หานนฺท สงฺโฆ ปจฺจนฺติมํ วิหารํ กปฺปิยภูมึ สมฺมนฺนิตฺวา ตตฺถ วาเสตุ ยํ สงฺโฆ อากงฺขติ วิหารํ วา อฑฺฒโยคํ วา ปาสาทํ วา หมฺมิยํ วา คุหํ วา. 
atha kho āyasmā Ānando bhagavato etam atthaṃ ārocesi.  tena h’ Ānanda paṭiyādetū ’ti.  tena hi Roja paṭiyādehīti.  atha kho Rojo Mallo tassā rattiyā accayena pahūtaṃ ḍākañ ca piṭṭhakhādaniyañ ca paṭiyādāpetvā bhagavato upanāmesi paṭigaṇhātu me bhante bhagavā ḍākañ ca piṭṭhakhādaniyañ cā ’ti.  tena hi Roja bhikkhūnaṃ dehīti.  bhikkhū kukkuccāyantā na pa-(249)ṭigaṇhanti.  paṭigaṇhatha bhikkhave paribhuñjathā.’ti |7| 
.  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  . 
เอวญฺจ ปน ภิกฺขเว สมฺมนฺนิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ ญาเปตพฺโพ “สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ.  ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ วิหารํ กปฺปิยภูมึ สมฺมนฺเนยฺย  เอสา ญตฺติ.  “สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ.  สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ วิหารํ กปฺปิยภูมึ สมฺมนฺนติ  ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส วิหารสฺส กปฺปิยภูมิยา สมฺมุติ โส ตุณฺหสฺส ยสฺส นกฺขมติ โส ภาเสยฺย.  “สมฺมโต สงฺเฆน อิตฺถนฺนาโม วิหาโร กปฺปิยภูมิ. 
atha kho Rojo Mallo buddhapamukhaṃ bhikkhusaṃghaṃ pahūtehi ḍākehi ca piṭṭhakhādaniyehi ca sahatthā santappetvā sampavāretvā bhagavantaṃ dhotahatthaṃ onītapattapāṇiṃ ekamantaṃ nisīdi.  ekamantaṃ nisinnaṃ kho Rojaṃ Mallaṃ bhagavā dhammiyā kathāya sandassetvā ... sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.  atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: anujānāmi bhikkhave sabbañ ca ḍākam sabbañ ca piṭṭhakhādaniyan ti. |8| 
.  .  . 
.  .  . 
ขมติ สงฺฆสฺส ตสฺมา ตุณฺหี เอวเมตํ ธารยามี”ติ.  เตน โข ปน สมเยน มนุสฺสา ตตฺเถว สมฺมุติยา กปฺปิยภูมิยา ยาคุโย ปจนฺติ ภตฺตานิ ปจนฺติ สูปานิ สมฺปาเทนฺติ มํสานิ โกฏฺเฏนฺติ กฏฺฐานิ ผาเลนฺติ.  อสฺโสสิ โข ภควา รตฺติยา ปจฺจูสสมยํ ปจฺจุฏฺฐาย อุจฺจาสทฺทํ มหาสทฺทํ กาโกรวสทฺทํ สุตฺวาน อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ “กึ นุ โข โส อานนฺท อุจฺจาสทฺโท มหาสทฺโท กาโกรวสทฺโท”ติ? 
||36|| 
. 
. 
“เอตรหิ ภนฺเต มนุสฺสา ตตฺเถว สมฺมุติยา กปฺปิยภูมิยา ยาคุโย ปจนฺติ ภตฺตานิ ปจนฺติ สูปานิ สมฺปาเทนฺติ มํสานิ โกฏฺเฏนฺติ กฏฺฐานิ ผาเลนฺติ. โส เอโส ภควา อุจฺจาสทฺโท มหาสทฺโท กาโกรวสทฺโท”ติ. 
atha kho bhagavā Kusinārāyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā yena Ātumā tena cārikaṃ pakkāmi mahatā bhikkhusaṃghena saddhiṃ aḍḍhatelasehi bhikkhusatehi.  tena kho pana samayena aññataro vuḍḍhapabbajito Ātumāyaṃ paṭivasati nahāpitapubbo, tassa dve dārakā honti mañjukā paṭibhāneyyakā dakkhā pariyodātasippā sake ācariyake nahāpitakamme. |1| 
.  . 
.  . 
อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “น ภิกฺขเว สมฺมุติ กปฺปิยภูมิ ปริภุญฺชิตพฺพา.  โย ปริภุญฺเชยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. 
assosi kho so vuḍḍhapabbajito: bhagavā kira Ātumaṃ āgacchati mahatā bhikkhusaṃghena saddhiṃ aḍḍhatelasehi bhikkhusatehīti.  atha kho so vuḍḍhapabbajito te dārake etad avoca: bhagavā kira tāta Ātumaṃ āgacchati mahatā bhikkhusaṃghena saddhiṃ aḍḍhatelasehi bhikkhusatehi.  gacchatha tumhe tāta khurabhaṇḍaṃ ādāya nāḷiyāvāpakena anugharakaṃ-anugharakaṃ āhiṇḍatha loṇam pi telam pi taṇḍulam pi khādaniyam pi saṃharatha, bhagavato āgatassa yāgupānaṃ karissāmā ’ti. |2| 
.  .  . 
.  .  . 
อนุชานามิ ภิกฺขเว ติสฺโส กปฺปิยภูมิโย อุสฺสาวนนฺติกํ โคนิสาทิกํ คหปติ”นฺติ.  เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา ยโสโช คิลาโน โหติ. ตสฺสตฺถาย เภสชฺชานิ อาหริยนฺติ. ตานิ ภิกฺขู พหิ วาเสนฺติ.  อุกฺกปิณฺฑิกาปิ ขาทนฺติ โจราปิ หรนฺติ. 
evaṃ tātā ’ti kho te dārakā tassa vuḍḍhapabbajitassa paṭisuṇitvā khurabhaṇḍaṃ ādāya nāḷiyāvāpakena anugharakaṃ-anugharakaṃ āhiṇḍanti loṇam pi telam pi taṇḍulam pi khādaniyam pi saṃharantā.  manussā te dārake mañjuke paṭibhāneyyake passitvā ye pi na kārāpetukāmā te pi kārāpenti kārāpetvāpi bahuṃ denti.  atha kho te dārakā bahuṃ loṇam pi telam pi taṇḍulam pi khādaniyam pi saṃhariṃsu. |3| 
.  .  . 
.  .  . 
ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.  อนุชานามิ ภิกฺขเว สมฺมุตึ กปฺปิยภูมึ ปริภุญฺชิตุํ  อนุชานามิ ภิกฺขเว จตสฺโส กปฺปิยภูมิโย อุสฺสาวนนฺติกํ โคนิสาทิกํ คหปตึ สมฺมุตินฺติ. (กปฺปิยภูมิอนุชานนา นิฏฺฐิตา.) 
atha kho bhagavā anupubbena cārikaṃ caramāno yena Ātumā tad avasari.  tatra sudaṃ bhagavā Ātumāyaṃ viharati Bhūsāgāre.  atha kho so vuḍḍhapabbajito tassā rattiyā accayena pahūtaṃ yāguṃ paṭiyādāpetvā bhagavato upanāmesi paṭigaṇhātu me bhante bhagavā yāgun ti.  jā-(250)nantāpi tathāgatā pucchanti --la-- sāvakānaṃ vā sikkhāpadaṃ paññāpessāmā ’ti.  atha kho bhagavā taṃ vuḍḍhapabbajitaṃ etad avoca: kut’ āyaṃ bhikkhu yāgū ’ti.  atha kho so vuḍḍhapabbajito bhagavato etam atthaṃ ārocesi. |4| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
    สีหภาณวาโร นิฏฺฐิโต จตุตฺโถ.  (๑๘๐. เมณฺฑกคหปติวตฺถุ) ๒๙๖. เตน โข ปน สมเยน ภทฺทิยนคเร เมณฺฑโก คหปติ ปฏิวสติ. ตสฺส เอวรูโป อิทฺธานุภาโว โหติ สีสํ นหายิตฺวา ธญฺญาคารํ สมฺมชฺชาเปตฺวา พหิทฺวาเร นิสีทติ อนฺตลิกฺขา ธญฺญสฺส ธารา โอปติตฺวา ธญฺญาคารํ ปูเรติ.  ภริยาย เอวรูโป อิทฺธานุภาโว โหติ เอกํเยว อาฬฺหกถาลิกํ อุปนิสีทิตฺวา เอกญฺจ สูปภิญฺชนกํ ทาสกมฺมกรโปริสํ ภตฺเตน ปริวิสติ น ตาว ตํ ขิยฺยติ ยาว สา น วุฏฺฐาติ.  ปุตฺตสฺส เอวรูโป อิทฺธานุภาโว โหติ เอกํเยว สหสฺสถวิกํ คเหตฺวา ทาสกมฺมกรโปริสสฺส ฉมาสิกํ เวตนํ เทติ น ตาว ตํ ขิยฺยติ ยาวสฺส หตฺถคตา. 
vigarahi buddho bhagavā: ananucchaviyaṃ moghapurisa ananulomikaṃ appaṭirūpaṃ assāmaṇakaṃ akappiyaṃ akaraṇīyaṃ.  kathaṃ hi nāma tvaṃ moghapurisa pabbajito akappiye samādapessasi.  n’ etaṃ moghapurisa appasannānaṃ vā pasādāya.  vigarahitvā dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: na bhikkhave pabbajitena akappiye samādapetabbaṃ.  yo samādapeyya, āpatti dukkaṭassa.  na ca bhikkhave nahāpitapubbena khurabhaṇḍaṃ pariharitabbaṃ.  yo parihareyya, āpatti dukkaṭassā ’ti. |5| 
.  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  . 
สุณิสาย เอวรูโป อิทฺธานุภาโว โหติ เอกํเยว จตุโทณิกํ ปิฏกํ อุปนิสีทิตฺวา ทาสกมฺมกรโปริสสฺส ฉมาสิกํ ภตฺตํ เทติ น ตาว ตํ ขิยฺยติ ยาว สา น วุฏฺฐาติ.  ทาสสฺส เอวรูโป อิทฺธานุภาโว โหติ เอเกน นงฺคเลน กสนฺตสฺส สตฺต สีตาโย คจฺฉนฺติ.  อสฺโสสิ โข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร “อมฺหากํ กิร วิชิเต ภทฺทิยนคเร เมณฺฑโก คหปติ ปฏิวสติ. ตสฺส เอวรูโป อิทฺธานุภาโว สีสํ นหายิตฺวา ธญฺญาคารํ สมฺมชฺชาเปตฺวา พหิทฺวาเร นิสีทติ อนฺตลิกฺขา ธญฺญสฺส ธารา โอปติตฺวา ธญฺญาคารํ ปูเรติ.  ภริยาย เอวรูโป อิทฺธานุภาโว เอกํเยว อาฬฺหกถาลิกํ อุปนิสีทิตฺวา เอกญฺจ สูปภิญฺชนกํ ทาสกมฺมกรโปริสํ ภตฺเตน ปริวิสติ น ตาว ตํ ขิยฺยติ ยาว สา น วุฏฺฐาติ.  ปุตฺตสฺส เอวรูโป อิทฺธานุภาโว เอกํเยว สหสฺสถวิกํ คเหตฺวา ทาสกมฺมกรโปริสสฺส ฉมาสิกํ เวตนํ เทติ น ตาว ตํ ขิยฺยติ ยาวสฺส หตฺถคตา.  สุณิสาย เอวรูโป อิทฺธานุภาโว เอกํเยว จตุโทณิกํ ปิฏกํ อุปนิสีทิตฺวา ทาสกมฺมกรโปริสสฺส ฉมาสิกํ ภตฺตํ เทติ น ตาว ตํ ขิยฺยติ ยาว สา น วุฏฺฐาติ.  ทาสสฺส เอวรูโป อิทฺธานุภาโว เอเกน นงฺคเลน กสนฺตสฺส สตฺต สีตาโย คจฺฉนฺตี”ติ. 
||37|| 
. 
. 
อถ โข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร อญฺญตรํ สพฺพตฺถกํ มหามตฺตํ อามนฺเตสิ “อมฺหากํ กิร ภเณ วิชิเต ภทฺทิยนคเร เมณฺฑโก คหปติ ปฏิวสติ. ตสฺส เอวรูโป อิทฺธานุภาโว สีสํ นหายิตฺวา ธญฺญาคารํ สมฺมชฺชาเปตฺวา พหิทฺวาเร นิสีทติ อนฺตลิกฺขา ธญฺญสฺส ธารา โอปติตฺวา ธญฺญาคารํ ปูเรติ. ภริยายฯเปฯ ปุตฺตสฺส… สุณิสาย… ทาสสฺส เอวรูโป อิทฺธานุภาโว เอเกน นงฺคเลน กสนฺตสฺส สตฺต สีตาโย คจฺฉนฺตีติ. 
atha kho bhagavā Ātumāyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā yena Sāvatthi tena cārikaṃ pakkāmi.  anupubbena cārikaṃ caramāno yena Sāvatthi tad avasari.  tatra sudaṃ bhagavā Sāvatthiyaṃ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme.  tena kho pana samayena Sāvatthiyaṃ bahuṃ phalakhādaniyaṃ ussannaṃ hoti.  atha kho bhikkhūnaṃ etad ahosi: kiṃ nu kho bhagavatā phalakhādaniyaṃ anuññātaṃ kiṃ ananuññātan ti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  anujānāmi bhikkhave sabbaṃ phalakhādaniyan ti. |1| 
.  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  . 
คจฺฉ ภเณ ชานาหิ. ยถา มยา สามํ ทิฏฺโฐ เอวํ ตว ทิฏฺโฐ ภวิสฺสตี”ติ.  ๒๙๗. เอวํ เทวาติ โข โส มหามตฺโต รญฺโญ มาคธสฺส เสนิยสฺส พิมฺพิสารสฺส ปฏิสฺสุณิตฺวา จตุรงฺคินิยา เสนาย เยน ภทฺทิยํ เตน ปายาสิ.  อนุปุพฺเพน เยน ภทฺทิยํ เยน เมณฺฑโก คหปติ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา เมณฺฑกํ คหปตึ เอตทโวจ “อหญฺหิ คหปติ รญฺญา อาณตฺโต ‘อมฺหากํ กิร ภเณ วิชิเต ภทฺทิยนคเร เมณฺฑโก คหปติ ปฏิวสติ ตสฺส เอวรูโป อิทฺธานุภาโว สีสํ นหายิตฺวาฯเปฯ ภริยาย… ปุตฺตสฺส… สุณิสาย… ทาสสฺส เอวรูโป อิทฺธานุภาโว เอเกน นงฺคเลน กสนฺตสฺส สตฺต สีตาโย คจฺฉนฺตี’ติ คจฺฉ ภเณ ชานาหิ. ยถา มยา สามํ ทิฏฺโฐ เอวํ ตว ทิฏฺโฐ ภวิสฺสตี’ติ.  ปสฺสาม เต คหปติ อิทฺธานุภาว”นฺติ.  อถ โข เมณฺฑโก คหปติ สีสํ นหายิตฺวา ธญฺญาคารํ สมฺมชฺชาเปตฺวา พหิทฺวาเร นิสีทิ อนฺตลิกฺขา ธญฺญสฺส ธารา โอปติตฺวา ธญฺญาคารํ ปูเรสิ.  “ทิฏฺโฐ เต คหปติ อิทฺธานุภาโว. ภริยาย เต อิทฺธานุภาวํ ปสฺสิสฺสามา”ติ.  อถ โข เมณฺฑโก คหปติ ภริยํ อาณาเปสิ “เตน หิ จตุรงฺคินึ เสนํ ภตฺเตน ปริวิสา”ติ. 
||38|| 
. 
. 
อถ โข เมณฺฑกสฺส คหปติสฺส ภริยา เอกํเยว อาฬฺหกถาลิกํ อุปนิสีทิตฺวา เอกญฺจ สูปภิญฺชนกํ จตุรงฺคินึ เสนํ ภตฺเตน ปริวิสิ น ตาว ตํ ขิยฺยติ ยาว สา น วุฏฺฐาติ. 
tena kho pana samayena saṃghikāni bījāni puggalikāya bhūmiyā ropiyanti, puggalikāni bījāni saṃghikāya bhūmiyā ropiyanti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  saṃghikāni bhikkhave bījāni puggalikāya bhūmiyā ropitāni bhāgaṃ datvā paribhuñjitabbāni, puggalikāni bījāni saṃghikāya bhūmiyā ropitāni bhāgaṃ datvā paribhuñjitabbānīti. |1| 
.  .  . 
.  .  . 
“ทิฏฺโฐ เต คหปติ ภริยายปิ อิทฺธานุภาโว. ปุตฺตสฺส เต อิทฺธานุภาวํ ปสฺสิสฺสามา”ติ.  อถ โข เมณฺฑโก คหปติ ปุตฺตํ อาณาเปสิ “เตน หิ จตุรงฺคินิยา เสนาย ฉมาสิกํ เวตนํ เทหี”ติ  อถ โข เมณฺฑกสฺส คหปติสฺส ปุตฺโต เอกํเยว สหสฺสถวิกํ คเหตฺวา จตุรงฺคินิยา เสนาย ฉมาสิกํ เวตนํ อทาสิ น ตาว ตํ ขิยฺยติ ยาวสฺส หตฺถคตา. 
||39|| 
. 
. 
“ทิฏฺโฐ เต คหปติ ปุตฺตสฺสปิ อิทฺธานุภาโว. สุณิสาย เต อิทฺธานุภาวํ ปสฺสิสฺสามา”ติ. 
tena kho pana samayena bhikkhūnaṃ kismiñci-kismiñci ṭhāne kukkuccaṃ uppajjati: kiṃ nu kho bhagavatā anuññātaṃ kiṃ ananuññātan ti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  yaṃ bhikkhave mayā idaṃ na kappatīti appaṭikkhittaṃ, tañ ce akappiyaṃ anulometi kappiyaṃ paṭibāhati, taṃ vo na kappati.  yaṃ bhikkhave mayā idaṃ na kappatīti appa-(251)ṭikkhittaṃ, {tañ} ce kappiyaṃ anulometi akappiyaṃ paṭibāhati, taṃ vo kappati.  yañ ca bhikkhave mayā idaṃ kappatīti ananuññātaṃ, tañ ce akappiyaṃ anulometi kappiyaṃ paṭibāhati, taṃ vo na kappati.  yaṃ bhikkhave mayā idaṃ kappatīti ananuññātaṃ, tañ ce kappiyaṃ anulometi akappiyaṃ paṭibāhati, taṃ vo kappatīti. |1| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
อถ โข เมณฺฑโก คหปติ สุณิสํ อาณาเปสิ “เตน หิ จตุรงฺคินิยา เสนาย ฉมาสิกํ ภตฺตํ เทหี”ติ.  อถ โข เมณฺฑกสฺส คหปติสฺส สุณิสา เอกํเยว จตุโทณิกํ ปิฏกํ อุปนิสีทิตฺวา จตุรงฺคินิยา เสนาย ฉมาสิกํ ภตฺตํ อทาสิ น ตาว ตํ ขิยฺยติ ยาว สา น วุฏฺฐาติ.  “ทิฏฺโฐ เต คหปติ สุณิสายปิ อิทฺธานุภาโว. ทาสสฺส เต อิทฺธานุภาวํ ปสฺสิสฺสามา”ติ.  “มยฺหํ โข สามิ ทาสสฺส อิทฺธานุภาโว เขตฺเต ปสฺสิตพฺโพ”ติ.  “อลํ คหปติ ทิฏฺโฐ เต ทาสสฺสปิ อิทฺธานุภาโว”ติ.  อถ โข โส มหามตฺโต จตุรงฺคินิยา เสนาย ปุนเทว ราชคหํ ปจฺจาคญฺฉิ. เยน ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา รญฺโญ มาคธสฺส เสนิยสฺส พิมฺพิสารสฺส เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. 
atha kho bhikkhūnaṃ etad ahosi: kappati nu kho yāvakālikena yāmakālikaṃ na nu kho kappati.  kappati nu kho yāvakālikena sattāhakālikaṃ na nu kho kappati.  kappati nu kho yāvakālikena yāvajīvikaṃ na nu kho kappati.  kappati nu kho yāmakālikena sattāhakālikaṃ na nu kho kappati.  kappati nu kho yāmakālikena yāvajīvikaṃ na nu kho kappati.  kappati nu kho sattāhakālikena yāvajīvikaṃ na nu kho kappatīti.  bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ. |2| 
.  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  . 
๒๙๘. อถ โข ภควา เวสาลิยํ ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน ภทฺทิยํ เตน จาริกํ ปกฺกามิ มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ อฑฺฒเตลเสหิ ภิกฺขุสเตหิ.  อถ โข ภควา อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน ภทฺทิยํ ตทวสริ.  ตตฺร สุทํ ภควา ภทฺทิเย วิหรติ ชาติยา วเน.  อสฺโสสิ โข เมณฺฑโก คหปติ “สมโณ ขลุ โภ โคตโม สกฺยปุตฺโต สกฺยกุลา ปพฺพชิโต ภทฺทิยํ อนุปฺปตฺโต ภทฺทิเย วิหรติ ชาติยา วเน.  ตํ โข ปน ภควนฺตํ โคตมํ เอวํ กลฺยาโณ กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคโต ‘อิติปิ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควา’. โส อิมํ โลกํ สเทวกํ สมารกํ สพฺรหฺมกํ สสฺสมณพฺราหฺมณึ ปชํ สเทวมนุสฺสํ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทติ. โส ธมฺมํ เทเสติ อาทิกลฺยาณํ มชฺเฌกลฺยาณํ ปริโยสานกลฺยาณํ สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสติ.  สาธุ โข ปน ตถารูปานํ อรหตํ ทสฺสนํ โหตี”ติ.  อถ โข เมณฺฑโก คหปติ ภทฺรานิ ภทฺรานิ ยานานิ โยชาเปตฺวา ภทฺรํ ภทฺรํ ยานํ อภิรุหิตฺวา ภทฺเรหิ ภทฺเรหิ ยาเนหิ ภทฺทิยา นิยฺยาสิ ภควนฺตํ ทสฺสนาย. 
yāvakālikena bhikkhave yāmakālikaṃ tadahu paṭiggahitaṃ kāle kappati vikāle na kappati.  yāvakālikena bhikkhave sattāhakālikaṃ tadahu paṭiggahitaṃ kāle kappati vikāle na kappati.  yāvakālikena bhikkhave yāvajīvikaṃ tadahu paṭiggahitaṃ kāle kappati vikāle na kappati.  yāmakālikena bhikkhave sattāhakālikaṃ t.p.yāme kappati yāmātikkante na kappati.yāmakālikena bhikkhave yāvajīvikaṃ t.p.yāme kappati yāmātikkante na kappati.  sattāhakālikena bhikkhave yāvajīvikaṃ sattāhaṃ kappati sattāhātikkante na kappatīti. |3| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
อทฺทสํสุ โข สมฺพหุลา ติตฺถิยา เมณฺฑกํ คหปตึ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวาน เมณฺฑกํ คหปตึ เอตทโวจุํ “กหํ ตฺวํ คหปติ คจฺฉสี”ติ?  “คจฺฉามหํ ภนฺเต ภควนฺตํ สมณํ โคตมํ ทสฺสนายา”ติ.  “กึ ปน ตฺวํ คหปติ กิริยวาโท สมาโน อกิริยวาทํ สมณํ โคตมํ ทสฺสนาย อุปสงฺกมิสฺสสิ? สมโณ หิ คหปติ โคตโม อกิริยวาโท อกิริยาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตี”ติ.  อถ โข เมณฺฑกสฺส คหปติสฺส เอตทโหสิ “นิสฺสํสยํ โข โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ภวิสฺสติ ยถยิเม ติตฺถิยา อุสูยนฺตี”ติ. ยาวติกา ยานสฺส ภูมิ ยาเนน คนฺตฺวา ยานา ปจฺโจโรหิตฺวา ปตฺติโกว เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ.  เอกมนฺตํ นิสินฺนสฺส โข เมณฺฑกสฺส คหปติสฺส ภควา อนุปุพฺพิ๎ กถํ กเถสิ เสยฺยถิทํ ทานกถํฯเปฯ อปรปฺปจฺจโย สตฺถุสาสเน ภควนฺตํ เอตทโวจ “อภิกฺกนฺตํ ภนฺเตฯเปฯ อุปาสกํ มํ ภควา ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คตํ อธิวาเสตุ จ เม ภนฺเต ภควา สฺวาตนาย ภตฺตํ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆนา”ติ. 
||40|| 
. 
. 
อธิวาเสสิ ภควา ตุณฺหีภาเวน. 
bhesajjakkhandhakaṃ chaṭṭhaṃ. 
. 
. 
อถ โข เมณฺฑโก คหปติ ภควโต อธิวาสนํ วิทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ. 
imamhi khandhake vatthuṃ ekasataṃ chavatthuṃ.  tassa uddānaṃ: sāradike, vikāle pi, vasaṃ, mūle, piṭṭhehi ca, kasāvehi, paṇṇa-phalaṃ, jatu-loṇaṃ, chakanaṃ ca, |  cuṇṇaṃ, cālinī, {maṃsañ} ca, añjanaṃ, upapisanaṃ, añjanī, ucca-parutā, salākā, salākodhani, |  thavikaṃ, bandhakaṃ, suttaṃ, muddhani telaṃ, natthu ca, natthukaraṇī, dhūmañ ca, nettañ, cā,’pidhānaṃ, thavi, |  telapākesu, majjañ ca, atikkhitta-abbhañjanaṃ, tumbaṃ, sedaṃ, sambhārañ ca, mahā-bhaṅgodakaṃ tathā, |  dakakoṭṭhaṃ, lohitañ ca, visāṇaṃ, pādabbhañjanaṃ, 5 pajjaṃ, satthaṃ, kasāvañ ca, tilakakka-kabaḷikaṃ, |  (252) colaṃ, sāsapakuṭṭañ ca, dhūma-sakkharikāya ca, vaṇatelaṃ, vikāsikaṃ, vikatañ ca, paṭiggahaṃ, |  gūthaṃ, karonto, loḷiñ ca, khāraṃ, muttaharītakī, gandhā, virecanañ c’ eva, acchā,’kaṭa-kaṭākaṭaṃ, |  paṭicchādani-pabbhārā, ārāmi, sattahena ca, guḷaṃ, muggaṃ, sovīrañ ca, sāmapākā, punā pace, |  punānuññāsi, dubbhikkhe, phalañ ca, tila-khādani, purebhattaṃ, kāyaḍāho, nibbattañ ca, bhagandalaṃ, |  vatthikammañ ca, Suppi ca, manussamaṃsam eva ca, 10 hatthi, assā,sunakho ca, ahi, sīha-vyaggha-dīpikaṃ, |  accha-taracchamaṃsañ ca, paṭipāṭi ca, yāgu ca, taruṇaṃ aññatra, guḷaṃ, Sunidh’-āvasathāgāraṃ, |  Ambapālī ca, Licchavī, Gaṅgā, Koṭi saccakathā, uddissakataṃ, subhikkhaṃ punad eva paṭikkhipi, |  megho, Yasojo, Meṇḍako ca, gorasaṃ pātheyyakena ca, Keni, ambo, jambu, coca-moca-madhu,muddikā, sālukaṃ, |  phārusakā, ḍāka-piṭṭhaṃ, Ātumāyaṃ nahāpito, Sāvatthiyaṃ phala-bījaṃ, kasmiṃ ṭhāne ca, kāliko ’ti. 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
อถ โข เมณฺฑโก คหปติ ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ปณีตํ ขาทนียํ โภชนียํ ปฏิยาทาเปตฺวา ภควโต กาลํ อาโรจาเปสิ “กาโล ภนฺเต นิฏฺฐิตํ ภตฺต”นฺติ.  อถ โข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน เมณฺฑกสฺส คหปติสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆน.  อถ โข เมณฺฑกสฺส คหปติสฺส ภริยา จ ปุตฺโต จ สุณิสา จ ทาโส จ เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ.  เตสํ ภควา อนุปุพฺพิ๎ กถํ กเถสิ เสยฺยถิทํ ทานกถํฯเปฯ อปรปฺปจฺจยา สตฺถุสาสเน ภควนฺตํ เอตทโวจุํ “อภิกฺกนฺตํ ภนฺเตฯเปฯ เอเต มยํ ภนฺเต ภควนฺตํ สรณํ คจฺฉาม ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสงฺฆญฺจ. อุปาสเก โน ภควา ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปเต สรณํ คเต”ติ.  อถ โข เมณฺฑโก คหปติ พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ ปณีเตน ขาทนีเยน โภชนีเยน สหตฺถา สนฺตปฺเปตฺวา สมฺปวาเรตฺวา ภควนฺตํ ภุตฺตาวึ โอนีตปตฺตปาณึ เอกมนฺตํ นิสีทิ.  เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข เมณฺฑโก คหปติ ภควนฺตํ เอตทโวจ “ยาว ภนฺเต ภควา ภทฺทิเย วิหรติ ตาว อหํ พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส ธุวภตฺเตนา”ติ.  อถ โข ภควา เมณฺฑกํ คหปตึ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ. (เมณฺฑกคหปติวตฺถ นิฏฺฐิตํ.)  (๑๘๑. ปญฺจโครสาทิอนุชานนา) ๒๙๙. อถ โข ภควา ภทฺทิเย ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เมณฺฑกํ คหปตึ อนาปุจฺฉา เยน องฺคุตฺตราโป เตน จาริกํ ปกฺกามิ มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ อฑฺฒเตลเสหิ ภิกฺขุสเตหิ.  อสฺโสสิ โข เมณฺฑโก คหปติ “ภควา กิร เยน องฺคุตฺตราโป เตน จาริกํ ปกฺกนฺโต มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ อฑฺฒเตลเสหิ ภิกฺขุสเตหี”ติ.  อถ โข เมณฺฑโก คหปติ ทาเส จ กมฺมกเร จ อาณาเปสิ “เตน หิ ภเณ พหุํ โลณมฺปิ เตลมฺปิ ตณฺฑุลมฺปิ ขาทนียมฺปิ สกเฏสุ อาโรเปตฺวา อาคจฺฉถ อฑฺฒเตลสานิ จ โคปาลกสตานิ อฑฺฒเตลสานิ จ เธนุสตานิ อาทาย อาคจฺฉนฺตุ ยตฺถ ภควนฺตํ ปสฺสิสฺสาม ตตฺถ ตรุเณน ขีเรน โภเชสฺสามา”ติ.  อถ โข เมณฺฑโก คหปติ ภควนฺตํ อนฺตรามคฺเค กนฺตาเร สมฺภาเวสิ.  อถ โข เมณฺฑโก คหปติ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ.  เอกมนฺตํ ฐิโต โข เมณฺฑโก คหปติ ภควนฺตํ เอตทโวจ “อธิวาเสตุ เม ภนฺเต ภควา สฺวาตนาย ภตฺตํ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆนา”ติ.  อธิวาเสสิ ภควา ตุณฺหีภาเวน.  อถ โข เมณฺฑโก คหปติ ภควโต อธิวาสนํ วิทิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ. 
 
Permanent link
Go to Wiki Documentation
Enhet: Det humanistiske fakultet   Utviklet av: IT-seksjonen ved HF
Login