You are here: BP HOME > PT > Pāli Mahāvagga > fulltext
Pāli Mahāvagga

Choose languages

Choose images, etc.

Choose languages
Choose display
  • Enable images
  • Enable footnotes
    • Show all footnotes
    • Minimize footnotes
Search-help
Choose specific texts..
Pāli Mahāvagga
    Click to Expand/Collapse Option Complete text
Click to Expand/Collapse OptionMahākhandaka
Click to Expand/Collapse OptionUposathakkhandhaka
Click to Expand/Collapse OptionVassupanāyikakkhandhaka
Click to Expand/Collapse OptionPavāraṇakkhandhaka
Click to Expand/Collapse OptionCammakkhandhaka
Click to Expand/Collapse OptionBhesajjakkhandhaka
Click to Expand/Collapse OptionKaṭhinakkhandhaka
Click to Expand/Collapse OptionCampeyyakkhandhaka
Click to Expand/Collapse OptionKosambakkhandhaka
Back to library
Tena samayena buddho bhagavā Kosambiyaṃ viharati Ghositārāme.  tena kho pana samayena aññataro bhikkhu āpattiṃ āpanno hoti, so tassā āpattiyā āpattidiṭṭhi hoti, aññe bhikkhū tassā āpattiyā anāpattidiṭṭhino honti.  so aparena samayena tassā āpattiyā anāpattidiṭṭhi hoti, aññe bhikkhū tassā āpattiyā āpattidiṭṭhino honti.  atha kho te bhikkhū taṃ bhikkhuṃ etad avocuṃ: āpattiṃ tvaṃ āvuso āpanno, passas’ etaṃ āpattin ti.  n’ atthi me āvuso āpatti yam ahaṃ passeyyan ti.  atha kho te bhikkhū sāmaggiṃ labhitvā taṃ bhikkhuṃ āpattiyā adassane ukkhipiṃsu. |1| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ปุคฺคโล อปฺปตฺโต โอสารณํ ตญฺเจ สงฺโฆ โอสาเรติ โสสาริโต.  อิเม วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว ปุคฺคลา อปฺปตฺตา โอสารณํ เต เจ สงฺโฆ โอสาเรติ โสสาริตา. (ทฺเวนิสฺสารณาทิกถา นิฏฺฐิตา.)      วาสภคามภาณวาโร นิฏฺฐิโต ปฐโม.  (๒๔๐. อธมฺมกมฺมาทิกถา) ๓๙๗. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส น โหติ อาปตฺติ ทฏฺฐพฺพา. 
so ca bhikkhu bahussuto hoti āgatāgamo dhammadharo vinayadharo mātikādharo paṇḍito vyatto medhāvī lajjī kukkuccako sikkhākāmo.  atha kho so bhikkhu sandiṭṭhe sambhatte bhikkhū upasaṃkamitvā etad avoca: anāpatti esā āvuso n’ esā āpatti, anāpanno ’mhi n’ amhi āpanno, anukkhitto ’mhi n’ amhi ukkhitto, adhammiken’ amhi kammena ukkhitto kuppena aṭṭhānārahena, hotha me āyasmanto dhammato vinayato pakkhā ’ti.  alabhi kho so bhikkhu sandiṭṭhe sambhatte bhikkhū pakkhe.  jānapadānam pi sandiṭṭhānaṃ sambhattānaṃ bhikkhūnaṃ santike dūtaṃ pāhesi: anāpatti esā āvuso ... aṭṭhānārahena, hontu me āyasmanto dhammato vinayato pakkhā ’ti.  alabhi kho so bhikkhu jānapade pi sandiṭṭhe sambhatte bhikkhū pakkhe. |2| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา “อาปตฺตึ ตฺวํ อาวุโส อาปนฺโน ปสฺสเสตํ อาปตฺติ”นฺติ?  โส เอวํ วเทติ “นตฺถิ เม อาวุโส อาปตฺติ ยมหํ ปสฺเสยฺย”นฺติ.  ตํ สงฺโฆ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิปติ อธมฺมกมฺมํ.  อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส น โหติ อาปตฺติ ปฏิกาตพฺพา.  ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา “อาปตฺตึ ตฺวํ อาวุโส อาปนฺโน ปฏิกโรหิ ตํ อาปตฺติ”นฺติ. 
atha kho te ukkhittānuvattakā bhikkhū yena ukkhepakā bhikkhū ten’ upasaṃkamiṃsu, upasaṃkamitvā ukkhepake bhikkhū etad avocuṃ: anāpatti esā āvuso n’ esā āpatti, anāpanno eso bhikkhu n’ eso bhikkhu āpanno, anukkhitto eso bhikkhu n’ eso bhikkhu (338) ukkhitto, adhammikena kammena ukkhitto kuppena aṭṭhānārahenā ’ti.  evaṃ vutte ukkhepakā bhikkhū ukkhittānuvattake bhikkhū etad avocuṃ: āpatti esā āvuso n’ esā anāpatti, āpanno eso bhikkhu n’ eso bhikkhu anāpanno, ukkhitto eso bhikkhu n’ eso bhikkhu anukkhitto, dhammikena kammena ukkhitto akuppena ṭhānārahena, mā kho tumhe āyasmanto etaṃ ukkhittakaṃ bhikkhuṃ anuvattittha anuparivārethā ’ti.  evam pi kho te ukkhittānuvattakā bhikkhū ukkhepakehi bhikkhūhi vuccamānā tath’ eva taṃ ukkhittakaṃ bhikkhuṃ anuvattiṃsu anuparivāresuṃ. |3| 
.  .  . 
.  .  . 
โส เอวํ วเทติ “นตฺถิ เม อาวุโส อาปตฺติ ยมยํ ปฏิกเรยฺย”นฺติ.  ตํ สงฺโฆ อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺขิปติ อธมฺมกมฺมํ.  อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส น โหติ ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตา. 
atha kho aññataro bhikkhu yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.  ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etad avoca: idha bhante aññataro bhikkhu āpattiṃ āpanno ahosi, so tassā āpattiyā āpattidiṭṭhi ahosi, aññe bhikkhū tassā āpattiyā anāpattidiṭṭhino ahesuṃ.  so aparena samayena tassā āpattiyā anāpattidiṭṭhi ahosi, aññe bhikkhū tassā āpattiyā āpattidiṭṭhino ahesuṃ.  atha kho te bhante bhikkhū ... (= 1) ... passeyyanti.  atha kho te bhante bhikkhū ... ukkhipiṃsu.  so ca bhante bhikkhu bahussuto āgatāgamo ... sikkhākāmo.  atha kho so bhante bhikkhu ... alabhi kho so bhante bhikkhu sandiṭṭhe ... alabhi kho so bhante bhikkhu jānapade pi ... atha kho te bhante ukkhittānuvattakā ... evaṃ vutte bhante ukkhepakā ... evam pi kho te bhante ukkhittānuvattakā bhikkhū ukkhepakehi bhikkhūhi vuccamānā tath’ eva taṃ ukkhittakaṃ bhikkhuṃ anuvattanti anuparivārentīti. |4| 
.  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  . 
ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา “ปาปิกา เต อาวุโส ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตํ ปาปิกํ ทิฏฺฐิ”นฺติ.  โส เอวํ วเทติ “นตฺถิ เม อาวุโส ปาปิกา ทิฏฺฐิ ยมหํ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย”นฺติ.  ตํ สงฺโฆ ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺขิปติ อธมฺมกมฺมํ.  อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส น โหติ อาปตฺติ ทฏฺฐพฺพา น โหติ อาปตฺติ ปฏิกาตพฺพา.  ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา “อาปตฺตึ ตฺวํ อาวุโส อาปนฺโน ปสฺสเสตํ อาปตฺติ? ปฏิกโรหิ ตํ อาปตฺติ”นฺติ.  โส เอวํ วเทติ “นตฺถิ เม อาวุโส อาปตฺติ ยมหํ ปสฺเสยฺยํ. นตฺถิ เม อาวุโส อาปตฺติ ยมหํ ปฏิกเรยฺย”นฺติ.  ตํ สงฺโฆ อทสฺสเน วา อปฺปฏิกมฺเม วา อุกฺขิปติ อธมฺมกมฺมํ. 
atha kho bhagavā bhinno bhikkhusaṃgho bhinno bhikkhusaṃgho ’ti uṭṭhāyāsanā yena ukkhepakā bhikkhū ten’ {upasaṃkami,} upasaṃkamitvā paññatte āsane nisīdi.  nisajja kho bhagavā ukkhepake bhikkhū etad avoca: mā kho tumhe bhikkhave paṭibhāti no paṭibhāti no ’ti yasmiṃ vā tasmiṃ vā bhikkhuṃ ukkhipitabbaṃ maññittha. |5| 
.  . 
.  . 
อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส น โหติ อาปตฺติ ทฏฺฐพฺพา น โหติ ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตา.  ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา “อาปตฺตึ ตฺวํ อาวุโส อาปนฺโน ปสฺสเสตํ อาปตฺตึ? ปาปิกา เต ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตํ ปาปิกํ ทิฏฺฐิ”นฺติ. 
idha pana bhikkhave bhikkhu āpattiṃ āpanno hoti, so tassā āpattiyā anāpattidiṭṭhi hoti, aññe bhikkhū tassā āpattiyā āpattidiṭṭhino honti.  te ce bhikkhave bhikkhū taṃ bhikkhuṃ evaṃ jānanti: ayaṃ kho āyasmā bahussuto āgatāgamo ... sikkhākāmo, sace mayaṃ imaṃ bhikkhuṃ āpattiyā adassane ukkhipissāma na mayaṃ iminā bhikkhunā (339) saddhiṃ uposathaṃ karissāma vinā iminā bhikkhunā uposathaṃ karissāma, bhavissati saṃghassa tatonidānaṃ bhaṇḍanaṃ kalaho viggaho vivādo saṃghabhedo saṃgharāji saṃghavavatthānaṃ saṃghanānākaraṇan ti, bhedagarukehi bhikkhave bhikkhūhi na so bhikkhu āpattiyā adassane ukkhipitabbo. |6| 
.  . 
.  . 
โส เอวํ วเทติ “นตฺถิ เม อาวุโส อาปตฺติ ยมหํ ปสฺเสยฺยํ นตฺถิ เม อาวุโส ปาปิกา ทิฏฺฐิ ยมหํ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย”นฺติ.  ตํ สงฺโฆ อทสฺสเน วา อปฺปฏินิสฺสคฺเค วา อุกฺขิปติ อธมฺมกมฺมํ. 
idha pana bhikkhave bhikkhu āpattiṃ āpanno hoti, so tassā ... ukkhipissāma na mayaṃ iminā bhikkhunā saddhiṃ pavāressāma vinā iminā bhikkhunā pavāressāma, na mayaṃ iminā bhikkhunā saddhiṃ saṃghakammaṃ karissāma vinā iminā bhikkhunā saṃghakammaṃ karissāma, na mayaṃ iminā bhikkhunā saddhiṃ āsane nisīdissāma vinā iminā bhikkhunā āsane nisīdissāma, na mayaṃ iminā bhikkhunā saddhiṃ yāgupāne nisīdissāma vinā iminā bhikkhunā yāgupāne nisīdissāma, na mayaṃ iminā bhikkhunā saddhiṃ bhattagge nisīdissāma vinā iminā bhikkhunā bhattagge nisīdissāma, na mayaṃ iminā bhikkhunā saddhiṃ ekacchanne vasissāma vinā iminā bhikkhunā ekacchanne vasissāma, na mayaṃ iminā bhikkhunā saddhiṃ yathāvuḍḍhaṃ abhivādanaṃ paccuṭṭhānaṃ añjalikammaṃ sāmīcikammaṃ karissāma vinā iminā bhikkhunā yathāvuḍḍhaṃ ... sāmīcikammaṃ karissāma, bhavissati saṃghassa tatonidānaṃ bhaṇḍanaṃ kalaho viggaho vivādo saṃghabhedo saṃgharāji saṃghavavatthānaṃ saṃghanānākaraṇan ti, bhedagarukehi bhikkhave bhikkhūhi na so bhikkhu āpattiyā adassane ukkhipitabbo ’ti. |7| 
. 
. 
อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส น โหติ อาปตฺติ ปฏิกาตพฺพา น โหติ ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตา. 
atha kho bhagavā ukkhepakānaṃ bhikkhūnaṃ etam atthaṃ bhāsitvā uṭṭhāyāsanā yena ukkhittānuvattakā bhikkhū ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā paññatte āsane nisīdi.  nisajja kho bhagavā ukkhittānuvattake bhikkhū etad avoca: mā kho tumhe bhikkhave āpattiṃ āpajjitvā n’ amhā āpannā ’ti āpattiṃ na paṭikātabbaṃ maññittha.  idha pana bhikkhave bhikkhu āpattiṃ āpanno hoti, so tassā āpattiyā anāpattidiṭṭhi hoti, aññe bhikkhū tassā āpattiyā āpattidiṭṭhino honti.  so ce bhikkhave bhikkhu te bhikkhū evaṃ jānāti: ime kho āyasmantā bahussutā āgatāgamā dhammadharā vinayadharā mātikādharā paṇḍitā vyattā medhāvino lajjino kukkuccakā sikkhākāmā, nālaṃ mamaṃ vā kāraṇā aññesaṃ vā kāraṇā chandā dosā mohā bhayā agatiṃ gantuṃ, sace maṃ ime bhikkhū āpattiyā adassane (340) ukkhipissanti na mayā saddhiṃ uposathaṃ karissanti vinā mayā uposathaṃ karissanti, ... na mayā saddhiṃ pavāressanti vinā mayā pavāressanti ... vinā mayā yathāvuḍḍhaṃ abhivādanaṃ paccuṭṭhānaṃ añjalikammaṃ sāmīcikammaṃ karissanti, bhavissati saṃghassa tatonidānaṃ bhaṇḍanaṃ kalaho viggaho vivādo saṃghabhedo saṃgharāji saṃghavavatthānaṃ saṃghanānākaraṇan ti, bhedagarukena bhikkhave bhikkhunā paresam pi saddhāya āpatti desetabbā ’ti.  atha kho bhagavā ukkhittānuvattakānaṃ bhikkhūnaṃ etam atthaṃ bhāsitvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. |8| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา “อาปตฺตึ ตฺวํ อาวุโส อาปนฺโน ปฏิกโรหิ ตํ อาปตฺตึ ปาปิกา เต ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตํ ปาปิกํ ทิฏฺฐิ”นฺติ.  โส เอวํ วเทติ “นตฺถิ เม อาวุโส อาปตฺติ ยมหํ ปฏิกเรยฺยํ. นตฺถิ เม อาวุโส ปาปิกา ทิฏฺฐิ ยมหํ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย”นฺติ.  ตํ สงฺโฆ อปฺปฏิกมฺเม วา อปฺปฏินิสฺสคฺเค วา อุกฺขิปติ อธมฺมกมฺมํ.  อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส น โหติ อาปตฺติ ทฏฺฐพฺพา น โหติ อาปตฺติ ปฏิกาตพฺพา น โหติ ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตา.  ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา “อาปตฺตึ ตฺวํ อาวุโส อาปนฺโน ปสฺสเสตํ อาปตฺตึ? ปฏิกโรหิ ตํ อาปตฺตึ ปาปิกา เต ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตํ ปาปิกํ ทิฏฺฐิ”นฺติ. 
tena kho pana samayena ukkhittānuvattakā bhikkhū tatth’ eva anto sīmāya uposathaṃ karonti saṃghakammaṃ karonti, ukkhepakā pana bhikkhū nissīmaṃ gantvā uposathaṃ karonti saṃghakammaṃ karonti.  atha kho aññataro ukkhepako bhikkhu yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.  ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etad avoca: te bhante ukkhittānuvattakā bhikkhū tatth’ eva anto sīmāya uposathaṃ karonti saṃghakammaṃ karonti, mayam pana ukkhepakā bhikkhū nissīmaṃ gantvā uposathaṃ karoma saṃghakammaṃ karomā ’ti.  te ce bhikkhu ukkhittānuvattakā bhikkhū tatth’ eva anto sīmāya uposathaṃ karissanti saṃghakammaṃ karissanti yathā mayā ñatti ca anussāvanā ca paññattā, tesaṃ tāni kammāni dhammikāni bhavissanti akuppāni ṭhānārahāni.  tumhe ce bhikkhu ukkhepakā bhikkhū tatth’ eva anto sīmāya uposathaṃ karissatha saṃghakammaṃ karissatha yathā mayā ñatti ca anussāvanā ca paññattā, tumhākam pi tāni kammāni dhammikāni bhavissanti akuppāni ṭhānārahāni. |9| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
โส เอวํ วเทติ “นตฺถิ เม อาวุโส อาปตฺติ ยมหํ ปสฺเสยฺยํ. นตฺถิ เม อาวุโส อาปตฺติ ยมหํ ปฏิกเรยฺยํ. นตฺถิ เม อาวุโส ปาปิกา ทิฏฺฐิ ยมหํ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย”นฺติ.  ตํ สงฺโฆ อทสฺสเน วา อปฺปฏิกมฺเม วา อปฺปฏินิสฺสคฺเค วา อุกฺขิปติ อธมฺมกมฺมํ.  ๓๙๘. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส โหติ อาปตฺติ ทฏฺฐพฺพา.  ตเมนํ โจเทติ. สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา “อาปตฺตึ ตฺวํ อาวุโส อาปนฺโน ปสฺสเสตํ อาปตฺติ”นฺติ?  โส เอวํ วเทติ “อามาวุโส ปสฺสามี”ติ. 
taṃ kissa hetu.  nānāsaṃvāsakā ete bhikkhū tumhehi tumhe ca tehi nānāsaṃvāsakā.  dve ’mā bhikkhu nānāsaṃvāsakabhūmiyo: attanā vā attānaṃ nānāsaṃvāsakaṃ karoti samaggo vā naṃ saṃgho ukkhipati adassane vā appaṭikamme vā appaṭinissagge vā.  imā kho bhikkhu dve nānāsaṃvāsakabhūmiyo.  dve ’mā bhikkhu samānasaṃvāsakabhūmiyo: attanā vā attānaṃ samānasaṃvāsakaṃ karoti samaggo vā naṃ saṃgho ukkhittaṃ osāreti adassane vā appaṭikamme vā appaṭinissagge vā.  imā kho bhikkhu dve samānasaṃvāsakabhūmiyo ’ti. |10| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
ตํ สงฺโฆ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิปติ อธมฺมกมฺมํ.  อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส โหติ อาปตฺติ ปฏิกาตพฺพา.  ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา “อาปตฺตึ ตฺวํ อาวุโส อาปนฺโน ปฏิกโรหิ ตํ อาปตฺติ”นฺติ.  โส เอวํ วเทติ “อามาวุโส ปฏิกริสฺสามี”ติ.  ตํ สงฺโฆ อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺขิปติ อธมฺมกมฺมํ.  อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส โหติ ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตา. 
||1|| 
. 
. 
ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา “ปาปิกา เต อาวุโส ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตํ ปาปิกํ ทิฏฺฐิ”นฺติ. 
(341) tena kho pana samayena bhikkhū bhattagge antaraghare bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṃ ananulomikaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ upadaṃsenti hatthaparāmāsaṃ karonti.  manussā ujjhāyanti khīyanti vipācenti: kathaṃ hi nāma samaṇā Sakyaputtiyā bhattagge antaraghare ... upadaṃsessanti hatthaparāmāsaṃ karissantīti.  assosuṃ kho bhikkhū tesaṃ manussānaṃ ujjhāyantānaṃ khīyantānaṃ vipācentānaṃ.  ye te bhikkhū appicchā te ujjhāyanti khīyanti vipācenti: kathaṃ hi nāma bhikkhū bhattagge antaraghare ... upadaṃsessanti hatthaparāmāsaṃ karissantīti.  atha kho te bhikkhū bhagavato etam atthaṃ ārocesuṃ.  saccaṃ kira bhikkhave --la-- saccaṃ bhagavā.  vigarahitvā dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi: bhinne bhikkhave saṃghe adhammiyamāne asammodikāya vattamānāya ettāvatā na aññamaññaṃ ananulomikaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ upadaṃsessāma hatthaparāmāsaṃ karissāmā ’ti āsane nisīditabbaṃ.  bhinne bhikkhave saṃghe dhammiyamāne sammodikāya vattamānāya āsanantarikāya nisīditabban ti. |1| 
.  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  . 
โส เอวํ วเทติ “อามาวุโส ปฏินิสฺสชฺชิสฺสามี”ติ.  ตํ สงฺโฆ ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺขิปติ อธมฺมกมฺมํ.  อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส โหติ อาปตฺติ ทฏฺฐพฺพา โหติ อาปตฺติ ปฏิกาตพฺพาฯเปฯ โหติ อาปตฺติ ทฏฺฐพฺพา โหติ ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตาฯเปฯ โหติ อาปตฺติ ปฏิกาตพฺพา โหติ ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตาฯเปฯ โหติ อาปตฺติ ทฏฺฐพฺพา โหติ อาปตฺติ ปฏิกาตพฺพา โหติ ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตา.  ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา “อาปตฺตึ ตฺวํ อาวุโส อาปนฺโน ปสฺสเสตํ อาปตฺตึ? ปฏิกโรหิ ตํ อาปตฺตึ ปาปิกา เต ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตํ ปาปิกํ ทิฏฺฐิ”นฺติ.  โส เอวํ วเทติ “อามาวุโส ปสฺสามิ อาม ปฏิกริสฺสามิ อาม ปฏินิสฺสชฺชิสฺสามี”ติ  ตํ สงฺโฆ อทสฺสเน วา อปฺปฏิกมฺเม วา อปฺปฏินิสฺสคฺเค วา อุกฺขิปติ อธมฺมกมฺมํ.  ๓๙๙. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส โหติ อาปตฺติ ทฏฺฐพฺพา.  ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา “อาปตฺตึ ตฺวํ อาวุโส อาปนฺโน ปสฺสเสตํ อาปตฺติ”นฺติ? 
tena kho pana samayena bhikkhū saṃghamajjhe bhaṇḍanajātā ... vivādāpannā aññamaññaṃ mukhasattīhi vitudantā viharanti, te na sakkonti taṃ adhikaraṇaṃ vūpasametuṃ.  atha kho aññataro bhikkhu yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.  ekamantaṃ ṭhito kho so bhikkhu bhagavantaṃ etad avoca: idha bhante bhikkhū saṃghamajjhe ... vūpasametuṃ.  sādhu bhante bhagavā yena te bhikkhū ten’ upasaṃkamatu anukampaṃ upādāyā ’ti.  adhivāsesi bhagavā tuṇhibhāvena.  atha kho bhagavā yena te bhikkhū ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā paññatte āsane nisīdi.  nisajja kho bhagavā te bhikkhū etad avoca: alaṃ bhikkhave mā bhaṇḍanaṃ mā kalahaṃ mā viggahaṃ mā vivādan ti.  evaṃ vutte aññataro adhammavādī bhikkhu bhagavantaṃ etad avoca: āgametu bhante bhagavā dhammasāmī, appossukko bhante bhagavā diṭṭhadhammasukhavihāraṃ anuyutto viharatu, mayaṃ etena bhaṇḍanena kalahena viggahena vivādena paññāyissāmā ’ti.  dutiyam pi kho bhagavā te bhikkhū etad avoca: alaṃ bhikkhave ... mā vivādan ti.  dutiyam pi kho so adhammavādī bhikkhu bhagavantaṃ etad avoca: (342) āgametu bhante ... paññāyissāmā ’ti.  atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi: |2| 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
โส เอวํ วเทติ “นตฺถิ เม อาวุโส อาปตฺติ ยมหํ ปสฺเสยฺย”นฺติ.  ตํ สงฺโฆ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิปติ ธมฺมกมฺมํ.  อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส โหติ อาปตฺติ ปฏิกาตพฺพา.  ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา “อาปตฺตึ ตฺวํ อาวุโส อาปนฺโน ปฏิกโรหิ ตํ อาปตฺติ”นฺติ.  โส เอวํ วเทติ “นตฺถิ เม อาวุโส อาปตฺติ ยมหํ ปฏิกเรยฺย”นฺติ.  ตํ สงฺโฆ อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺขิปติ ธมฺมกมฺมํ.  อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส โหติ ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตา.  ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา “ปาปิกา เต อาวุโส ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตํ ปาปิกํ ทิฏฺฐิ”นฺติ.  โส เอวํ วเทติ “นตฺถิ เม อาวุโส ปาปิกา ทิฏฺฐิ ยมหํ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย”นฺติ.  ตํ สงฺโฆ ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺขิปติ ธมฺมกมฺมํ.  อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส โหติ อาปตฺติ ทฏฺฐพฺพา โหติ อาปตฺติ ปฏิกาตพฺพาฯเปฯ โหติ อาปตฺติ ทฏฺฐพฺพา โหติ ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตาฯเปฯ โหติ อาปตฺติ ปฏิกาตพฺพา โหติ ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตา เปฯ โหติ อาปตฺติ ทฏฺฐพฺพา โหติ อาปตฺติ ปฏิกาตพฺพา โหติ ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตา. 
bhūtapubbaṃ bhikkhave Bārāṇasiyaṃ Brahmadatto nāma Kāsirājā ahosi aḍḍho mahaddhano mahābhogo mahabbalo mahāvāhano mahāvijito paripuṇṇakosakoṭṭhāgāro.  Dīghīti nāma Kosalarājā ahosi daliddo appadhano appabhogo appabalo appavāhano appavijito aparipuṇṇakosakoṭṭhāgāro.  atha kho bhikkhave Brahmadatto Kāsirājā caturaṅginiṃ senaṃ sannayhitvā Dīghītiṃ Kosalarājānaṃ abbhuyyāsi.  assosi kho bhikkhave Dīghīti Kosalarājā: Brahmadatto kira Kāsirājā caturaṅginiṃ senaṃ sannayhitvā mama abbhuyyāto ’ti.  atha kho bhikkhave Dīghītissa Kosalarañño etad ahosi: Brahmadatto kho Kāsirājā aḍḍho ... paripuṇṇakosakoṭṭhāgāro, ahaṃ pan’ amhi daliddo ... aparipuṇṇakosakoṭṭhāgāro, nāhaṃ paṭibalo Brahmadattena Kāsiraññā ekasaṃghātam pi sahituṃ.  yaṃ nūnāhaṃ paṭigacc’ eva nagaramhā nippateyyan ti.  atha kho bhikkhave Dīghīti Kosalarājā mahesiṃ ādāya paṭigacc’ eva nagaramhā nippati.  atha kho bhikkhave Brahmadatto Kāsirājā Dīghītissa Kosalarañño balañ ca vāhanañ ca janapadañ ca kosañ ca koṭṭhāgārañ ca abhivijiya ajjhāvasati.  atha kho bhikkhave Dīghīti Kosalarājā sapajāpatiko yena Bārāṇasī tena pakkāmi.  anupubbena yena Bārāṇasī tad avasari.  tatra sudaṃ bhikkhave Dīghīti Kosalarājā sapajāpatiko Bārāṇasiyaṃ aññatarasmiṃ paccantime okāse kumbhakāranivesane aññātakavesena paribbājakacchannena paṭivasati. |3| 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา “อาปตฺตึ ตฺวํ อาวุโส อาปนฺโน ปสฺสเสตํ อาปตฺตึ? ปฏิกโรหิ ตํ อาปตฺตึ. ปาปิกา เต ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตํ ปาปิกํ ทิฏฺฐิ”นฺติ.  โส เอวํ วเทติ “นตฺถิ เม อาวุโส อาปตฺติ ยมหํ ปสฺเสยฺยํ. นตฺถิ เม อาวุโส อาปตฺติ ยมหํ ปฏิกเรยฺยํ. นตฺถิ เม อาวุโส ปาปิกา ทิฏฺฐิ ยมหํ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย”นฺติ.  ตํ สงฺโฆ อทสฺสเน วา อปฺปฏิกมฺเม วา อปฺปฏินิสฺสคฺเค วา อุกฺขิปติ ธมฺมกมฺมนฺติ. (อธมฺมกมฺมาทิกถา นิฏฺฐิตา.)      (๒๔๑. อุปาลิปุจฺฉากถา) ๔๐๐. อถ โข อายสฺมา อุปาลิ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ.  เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อุปาลิ ภควนฺตํ เอตทโวจ “โย นุ โข ภนฺเต สมคฺโค สงฺโฆ สมฺมุขากรณียํ กมฺมํ อสมฺมุขา กโรติ ธมฺมกมฺมํ นุ โข ตํ ภนฺเต วินยกมฺม”นฺติ?  “อธมฺมกมฺมํ ตํ อุปาลิ อวินยกมฺม”นฺติ.  “โย นุ โข ภนฺเต สมคฺโค สงฺโฆ ปฏิปุจฺฉากรณียํ กมฺมํ อปฺปฏิปุจฺฉา กโรติฯเปฯ ปฏิญฺญายกรณียํ กมฺมํ อปฏิญฺญาย กโรติ… สติวินยารหสฺส อมูฬฺหวินยํ เทติ… อมูฬฺหวินยารหสฺส ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กโรติ… ตสฺสปาปิยสิกากมฺมารหสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรติ… ตชฺชนียกมฺมารหสฺส นิยสฺสกมฺมํ กโรติ นิยสฺสกมฺมารหสฺส ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรติ… ปพฺพาชนียกมฺมารหสฺส ปฏิสารณียกมฺมํ กโรติ… ปฏิสารณียกมฺมารหสฺส อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ… อุกฺเขปนียกมฺมารหสฺส ปริวาสํ เทติ… ปริวาสารหํ มูลาย ปฏิกสฺสติ… มูลายปฏิกสฺสนารหสฺส มานตฺตํ เทติ… มานตฺตารหํ อพฺเภติ… อพฺภานารหํ อุปสมฺปาเทติ ธมฺมกมฺมํ นุ โข ตํ ภนฺเต วินยกมฺม”นฺติ?  “อธมฺมกมฺมํ ตํ อุปาลิ อวินยกมฺมํ”.  “โย โข อุปาลิ สมคฺโค สงฺโฆ สมฺมุขากรณียํ กมฺมํ อสมฺมุขา กโรติ เอวํ โข อุปาลิ อธมฺมกมฺมํ โหติ อวินยกมฺมํ เอวญฺจ ปน สงฺโฆ สาติสาโร โหติ. 
atha kho bhikkhave Dīghītissa Kosalarañño mahesī na cirass’ eva gabbhinī ahosi.  tassā evarūpo dohaḷo hoti: icchati suriyassa uggamanakāle caturaṅginiṃ senaṃ sannaddhaṃ vammikaṃ subhummiyaṃ ṭhitaṃ passituṃ khaggānañ ca dhovanaṃ pātuṃ.  atha kho bhikkhave Dīghītissa Kosalarañño mahesī Dīghītiṃ Kosalarājānaṃ etad avoca: gabbhini ’mhi deva, tassā me evarūpo dohaḷo uppanno: icchāmi suriyassa ... pātun ti.  kuto devi amhākaṃ duggatānaṃ caturaṅginī senā sannaddhā vammikā subhummiyaṃ ṭhitā khaggānañ ca dhovanan ti.  sac’ āhaṃ deva na labhissāmi marissāmīti. |4| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
โย โข อุปาลิ สมคฺโค สงฺโฆ ปฏิปุจฺฉากรณียํ กมฺมํ อปฺปฏิปุจฺฉา กโรติฯเปฯ ปฏิญฺญายกรณียํ กมฺมํ อปฏิญฺญาย กโรติ… สติวินยารหสฺส อมูฬฺหวินยํ เทติ… อมูฬฺหวินยารหสฺส ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กโรติ… ตสฺสปาปิยสิกากมฺมารหสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรติ… ตชฺชนียกมฺมารหสฺส นิยสฺสกมฺมํ กโรติ… นิยสฺสกมฺมารหสฺส ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรติ… ปพฺพาชนียกมฺมารหสฺส ปฏิสารณียกมฺมํ กโรติ… ปฏิสารณียกมฺมารหสฺส อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ… อุกฺเขปนียกมฺมารหสฺส ปริวาสํ เทติ… ปริวาสารหํ มูลาย ปฏิกสฺสติ… มูลายปฏิกสฺสนารหสฺส มานตฺตํ เทติ… มานตฺตารหํ อพฺเภติ… อพฺภานารหํ อุปสมฺปาเทติ เอวํ โข อุปาลิ อธมฺมกมฺมํ โหติ อวินยกมฺมํ. เอวญฺจ ปน สงฺโฆ สาติสาโร โหตี”ติ.  ๔๐๑. “โย นุ โข ภนฺเต สมคฺโค สงฺโฆ สมฺมุขากรณียํ กมฺมํ สมฺมุขา กโรติ ธมฺมกมฺมํ นุ โข ตํ ภนฺเต วินยกมฺม”นฺติ?  “ธมฺมกมฺมํ ตํ อุปาลิ วินยกมฺม”นฺติ.  “โย นุ โข ภนฺเต สมคฺโค สงฺโฆ ปฏิปุจฺฉากรณียํ กมฺมํ ปฏิปุจฺฉา กโรติฯเปฯ ปฏิญฺญายกรณียํ กมฺมํ ปฏิญฺญาย กโรติ… สติวินยารหสฺส สติวินยํ เทติ… อมูฬฺหวินยารหสฺส อมูฬฺหวินยํ เทติ… ตสฺสปาปิยสิกากมฺมารหสฺส ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กโรติ… ตชฺชนียกมฺมารหสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรติ… นิยสฺสกมฺมารหสฺส นิยสฺสกมฺมํ กโรติ… ปพฺพาชนียกมฺมารหสฺส ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรติ… ปฏิสารณียกมฺมารหสฺส ปฏิสารณียกมฺมํ กโรติ… อุกฺเขปนียกมฺมารหสฺส อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ… ปริวาสารหสฺส ปริวาสํ เทติ มูลายปฏิกสฺสนารหํ มูลาย ปฏิกสฺสติ… มานตฺตารหสฺส มานตฺตํ เทติ… อพฺภานารหํ อพฺเภติ… อุปสมฺปทารหํ อุปสมฺปาเทติ ธมฺมกมฺมํ นุ โข ตํ ภนฺเต วินยกมฺม”นฺติ?  “ธมฺมกมฺมํ ตํ อุปาลิ วินยกมฺมํ. 
tena kho pana samayena bhikkhave Brahmadattassa Kāsirañño purohito brāhmaṇo Dīghītissa Kosalarañño sahāyo (343) hoti.  atha kho bhikkhave Dīghīti Kosalarājā yena Brahmadattassa Kāsirañño purohito brāhmaṇo ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā Brahmadattassa Kāsirañño purohitaṃ brāhmaṇaṃ etad avoca: sakhī te samma gabbhinī, tassā evarūpo dohaḷo uppanno: icchati suriyassa ... pātun ti.  tena hi devamayam pi deviṃ passāmā ’ti.  atha kho bhikkhave Dīghītissa Kosalarañño mahesī yena Brahmadattassa Kāsirañño purohito brāhmaṇo ten’ upasaṃkami.  addasa kho bhikkhave Brahmadattassa Kāsirañño purohito brāhmaṇo Dīghītissa Kosalarañño mahesiṃ dūrato ’va āgacchantiṃ, disvāna uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yena Dīghītissa Kosalarañño mahesī ten’ añjaliṃ paṇāmetvā tikkhattuṃ udānaṃ udānesi: Kosalarājā vata bho kucchigato, Kosalarājā vata bho kucchigato ’ti.  avimanā devi hohi, lacchasi suriyassa uggamanakāle caturaṅginiṃ senaṃ sannaddhaṃ vammikaṃ subhummiyaṃ ṭhitaṃ passituṃ khaggānañ ca dhovanaṃ pātun ti. |5| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
“โย โข อุปาลิ สมคฺโค สงฺโฆ สมฺมุขากรณียํ กมฺมํ สมฺมุขา กโรติ เอวํ โข อุปาลิ ธมฺมกมฺมํ โหติ วินยกมฺมํ. เอวญฺจ ปน สงฺโฆ อนติสาโร โหติ.  โย โข อุปาลิ สมคฺโค สงฺโฆ ปฏิปุจฺฉากรณียํ กมฺมํ ปฏิปุจฺฉา กโรติ… ปฏิญฺญายกรณียํ กมฺมํ ปฏิญฺญาย กโรติ… สติวินยารหสฺส สติวินยํ เทติ… อมูฬฺหวินยารหสฺส อมูฬฺหวินยํ เทติ… ตสฺสปาปิยสิกากมฺมารหสฺส ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กโรติ… ตชฺชนียกมฺมารหสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรติ… นิยสฺสกมฺมารหสฺส นิยสฺสกมฺมํ กโรติ… ปพฺพาชนียกมฺมารหสฺส ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรติ ปฏิสารณียกมฺมารหสฺส ปฏิสารณียกมฺมํ กโรติ… อุกฺเขปนียกมฺมารหสฺส อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ… ปริวาสารหสฺส ปริวาสํ เทติ… มูลายปฏิกสฺสนารหํ มูลาย ปฏิกสฺสติ… มานตฺตารหสฺส มานตฺตํ เทติ… อพฺภานารหํ อพฺเภติ… อุปสมฺปทารหํ อุปสมฺปาเทติ เอวํ โข อุปาลิ ธมฺมกมฺมํ โหติ วินยกมฺมํ. เอวญฺจ ปน สงฺโฆ อนติสาโร โหตี”ติ.  ๔๐๒. “โย นุ โข ภนฺเต สมคฺโค สงฺโฆ สติวินยารหสฺส อมูฬฺหวินยํ เทติ อมูฬฺหวินยารหสฺส สติวินยํ เทติ ธมฺมกมฺมํ นุ โข ตํ ภนฺเต วินยกมฺม”นฺติ?  “อธมฺมกมฺมํ ตํ อุปาลิ อวินยกมฺม”นฺติ.  “โย นุ โข ภนฺเต สมคฺโค สงฺโฆ อมูฬฺหวินยารหสฺส ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กโรติ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมารหสฺส อมูฬฺหวินยํ เทติฯเปฯ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมารหสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรติ ตชฺชนียกมฺมารหสฺส ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กโรติ… ตชฺชนียกมฺมารหสฺส นิยสฺสกมฺมํ กโรติ นิยสฺสกมฺมารหสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรติ… นิยสฺสกมฺมารหสฺส ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรติ ปพฺพาชนียกมฺมารหสฺส นิยสฺสกมฺมํ กโรติ… ปพฺพาชนียกมฺมารหสฺส ปฏิสารณียกมฺมํ กโรติ ปฏิสารณียกมฺมารหสฺส ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรติ… ปฏิสารณียกมฺมารหสฺส อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ อุกฺเขปนียกมฺมารหสฺส ปฏิสารณียกมฺมํ กโรติ… อุกฺเขปนียกมฺมารหสฺส ปริวาสํ เทติ ปริวาสารหสฺส อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ… ปริวาสารหํ มูลาย ปฏิกสฺสติ มูลายปฏิกสฺสนารหสฺส ปริวาสํ เทติ… มูลายปฏิกสฺสนารหสฺส มานตฺตํ เทติ มานตฺตารหํ มูลาย ปฏิกสฺสติ… มานตฺตารหํ อพฺเภติ อพฺภานารหสฺส มานตฺตํ เทติ… อพฺภานารหํ อุปสมฺปาเทติ อุปสมฺปทารหํ อพฺเภติ ธมฺมกมฺมํ นุ โข ตํ ภนฺเต วินยกมฺม”นฺติ?  “อธมฺมกมฺมํ ตํ อุปาลิ อวินยกมฺม”นฺติ. 
atha kho bhikkhave Brahmadattassa Kāsirañño purohito brāhmaṇo yena Brahmadatto Kāsirājā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā Brahmadattaṃ Kāsirājānaṃ etad avoca: tathā deva nimittāni dissanti, sve suriyuggamanakāle caturaṅginī senā sannaddhā vammikā subhummiyaṃ tiṭṭhatu khaggā ca dhoviyantū ’ti.  atha kho bhikkhave Brahmadatto Kāsirājā manusse āṇāpesi: yathā bhaṇe purohito brāhmaṇo āha tathā karothā ’ti.  alabhi kho bhikkhave Dīghītissa Kosalarañño mahesī suriyassa uggamanakāle caturaṅginiṃ senaṃ sannaddhaṃ vammikaṃ subhummiyaṃ ṭhitaṃ passituṃ khaggānañ ca dhovanaṃ pātuṃ.  atha kho bhikkhave Dīghītissa Kosalarañño mahesī tassa gabbhassa paripākaṃ anvāya puttaṃ vijāyi, tassa Dīghāvū ’ti nāmaṃ akaṃsu.  atha kho bhikkhave Dīghāvukumāro na cirass’ eva viññutaṃ pāpuṇi. |6| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
“โย โข อุปาลิ สมคฺโค สงฺโฆ สติวินยารหสฺส อมูฬฺหวินยํ เทติ อมูฬฺหวินยารหสฺส สติวินยํ เทติ เอวํ โข อุปาลิ อธมฺมกมฺมํ โหติ อวินยกมฺมํ. เอวญฺจ ปน สงฺโฆ สาติสาโร โหติ.  โย โข อุปาลิ สมคฺโค สงฺโฆ อมูฬฺหวินยารหสฺส ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กโรติ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมารหสฺส อมูฬฺหวินยํ เทติฯเปฯ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมารหสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรติ ตชฺชนียกมฺมารหสฺส ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กโรติ… ตชฺชนียกมฺมารหสฺส นิยสฺสกมฺมํ กโรติ นิยสฺสกมฺมารหสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรติ… นิยสฺสกมฺมารหสฺส ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรติ ปพฺพาชนียกมฺมารหสฺส นิยสฺสกมฺมํ กโรติ… ปพฺพาชนียกมฺมารหสฺส ปฏิสารณียกมฺมํ กโรติ ปฏิสารณียกมฺมารหสฺส ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรติ… ปฏิสารณียกมฺมารหสฺส อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ อุกฺเขปนียกมฺมารหสฺส ปฏิสารณียกมฺมํ กโรติ… อุกฺเขปนียกมฺมารหสฺส ปริวาสํ เทติ ปริวาสารหสฺส อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ… ปริวาสารหํ มูลาย ปฏิกสฺสติ มูลายปฏิกสฺสนารหสฺส ปริวาสํ เทติ… มูลายปฏิกสฺสนารหสฺส มานตฺตํ เทติ มานตฺตารหํ มูลาย ปฏิกสฺสติ มานตฺตารหํ อพฺเภติ อพฺภานารหสฺส มานตฺตํ เทติ… อพฺภานารหํ อุปสมฺปาเทติ อุปสมฺปทารหํ อพฺเภติ เอวํ โข อุปาลิ อธมฺมกมฺมํ โหติ อวินยกมฺมํ. เอวญฺจ ปน สงฺโฆ สาติสาโร โหตี”ติ.  ๔๐๓. “โย นุ โข ภนฺเต สมคฺโค สงฺโฆ สติวินยารหสฺส สติวินยํ เทติ อมูฬฺหวินยารหสฺส อมูฬฺหวินยํ เทติ ธมฺมกมฺมํ นุ โข ตํ ภนฺเต วินยกมฺม”นฺติ?  “ธมฺมกมฺมํ ตํ อุปาลิ วินยกมฺม”นฺติ.  “โย นุ โข ภนฺเต สมคฺโค สงฺโฆ อมูฬฺหวินยารหสฺส อมูฬฺหวินยํ เทติฯเปฯ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมารหสฺส ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กโรติฯเปฯ ตชฺชนียกมฺมารหสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรติฯเปฯ นิยสฺสกมฺมารหสฺส นิยสฺสกมฺมํ กโรติฯเปฯ ปพฺพาชนียกมฺมารหสฺส ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรติฯเปฯ ปฏิสารณียกมฺมารหสฺส ปฏิสารณียกมฺมํ กโรติฯเปฯ อุกฺเขปนียกมฺมารหสฺส อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติฯเปฯ ปริวาสารหสฺส ปริวาสํ เทติฯเปฯ มูลายปฏิกสฺสนารหํ มูลาย ปฏิกสฺสติฯเปฯ มานตฺตารหสฺส มานตฺตํ เทติฯเปฯ อพฺภานารหํ อพฺเภติ อุปสมฺปทารหํ อุปสมฺปาเทติ ธมฺมกมฺมํ นุ โข ตํ ภนฺเต วินยกมฺม”นฺติ? 
atha kho bhikkhave Dīghītissa Kosalarañño etad ahosi: ayaṃ kho Brahmadatto Kāsirājā bahuno amhākaṃ anatthassa kārako, iminā amhākaṃ balañ ca vāhanañ ca janapado ca koso ca koṭṭhāgārañ ca acchinnaṃ.  sac’ āyaṃ amhe jānissati sabbeva tayo ghātāpessati.  yaṃ nūnāhaṃ Dīghāvukumāraṃ bahi nagare vāseyyan ti.  atha kho bhikkhave Dīghīti Kosalarājā Dīghāvukumāraṃ bahi nagare vāsesi.  atha kho bhikkhave (344) Dīghāvukumāro bahi nagare paṭivasanto na cirass’ eva sabbasippāni sikkhi. |7| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
“ธมฺมกมฺมํ ตํ อุปาลิ วินยกมฺมํ”.  “โย โข อุปาลิ สมคฺโค สงฺโฆ สติวินยารหสฺส สติวินยํ เทติ อมูฬฺหวินยารหสฺส อมูฬฺหวินยํ เทติ เอวํ โข อุปาลิ ธมฺมกมฺมํ โหติ วินยกมฺมํ. เอวญฺจ ปน สงฺโฆ อนติสาโร โหติ  โย โข อุปาลิ สมคฺโค สงฺโฆ อมูฬฺหวินยารหสฺส อมูฬฺหวินยํ เทติ เปฯ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมารหสฺส ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กโรติฯเปฯ ตชฺชนียกมฺมารหสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรติฯเปฯ นิยสฺสกมฺมารหสฺส นิยสฺสกมฺมํ กโรติฯเปฯ ปพฺพาชนียกมฺมารหสฺส ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรติฯเปฯ ปฏิสารณียกมฺมารหสฺส ปฏิสารณียกมฺมํ กโรติฯเปฯ อุกฺเขปนียกมฺมารหสฺส อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติฯเปฯ ปริวาสารหสฺส ปริวาสํ เทติฯเปฯ มูลาย ปฏิกสฺสนารหํ มูลาย ปฏิกสฺสติฯเปฯ มานตฺตารหสฺส มานตฺตํ เทติฯเปฯ อพฺภานารหํ อพฺเภติ อุปสมฺปทารหํ อุปสมฺปาเทติ เอวํ โข อุปาลิ ธมฺมกมฺมํ โหติ วินยกมฺมํ. เอวญฺจ ปน สงฺโฆ อนติสาโร โหตี”ติ.  ๔๐๔. อถ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ โย โข ภิกฺขเว สมคฺโค สงฺโฆ สติวินยารหสฺส อมูฬฺหวินยํ เทติ เอวํ โข ภิกฺขเว อธมฺมกมฺมํ โหติ อวินยกมฺมํ. เอวญฺจ ปน สงฺโฆ สาติสาโร โหติ.  โย โข ภิกฺขเว สมคฺโค สงฺโฆ สติวินยารหสฺส ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กโรติฯเปฯ สติวินยารหสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรติ… สติวินยารหสฺส นิยสฺสกมฺมํ กโรติ… สติวินยารหสฺส ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรติ… สติวินยารหสฺส ปฏิสารณียกมฺมํ กโรติ… สติวินยารหสฺส อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ … สติวินยารหสฺส ปริวาสํ เทติ… สติวินยารหํ มูลาย ปฏิกสฺสติ… สติวินยารหสฺส มานตฺตํ เทติ… สติวินยารหํ อพฺเภติ… สติวินยารหํ อุปสมฺปาเทติ เอวํ โข ภิกฺขเว อธมฺมกมฺมํ โหติ อวินยกมฺมํ. เอวญฺจ ปน สงฺโฆ สาติสาโร โหติ. 
tena kho pana samayena bhikkhave Dīghītissa Kosalarañño kappako Brahmadatte Kāsiraññe paṭivasati.  addasa kho bhikkhave Dīghītissa Kosalarañño kappako Dīghītiṃ Kosalarājānaṃ sapajāpatikaṃ Bārāṇasiyaṃ aññatarasmiṃ paccantime okāse kumbhakāranivesane aññātakavesena paribbājakacchannena paṭivasantaṃ, disvāna yena Brahmadatto Kāsirājā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā Brahmadattaṃ Kāsirājānaṃ etad avoca: Dīghīti deva Kosalarājā sapajāpatiko Bārāṇasiyaṃ aññatarasmiṃ paccantime okāse kumbhakāranivesane aññātakavesena paribbājakacchannena paṭivasatīti. |8| 
.  . 
.  . 
๔๐๕. โย โข ภิกฺขเว สมคฺโค สงฺโฆ อมูฬฺหวินยารหสฺส ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กโรติ เอวํ โข ภิกฺขเว อธมฺมกมฺมํ โหติ อวินยกมฺมํ. เอวญฺจ ปน สงฺโฆ สาติสาโร โหติ. โย โข ภิกฺขเว สมคฺโค สงฺโฆ อมูฬฺหวินยารหสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรติฯเปฯ อมูฬฺหวินยารหสฺส นิยสฺสกมฺมํ กโรติ… อมูฬฺหวินยารหสฺส ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรติ… อมูฬฺหวินยารหสฺส ปฏิสารณียกมฺมํ กโรติ… อมูฬฺหวินยารหสฺส อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ… อมูฬฺหวินยารหสฺส ปริวาสํ เทติ… อมูฬฺหวินยารหํ มูลาย ปฏิกสฺสติ… อมูฬฺหวินยารหสฺส มานตฺตํ เทติ… อมูฬฺหวินยารหํ อพฺเภติ… อมูฬฺหวินยารหํ อุปสมฺปาเทติ… อมูฬฺหวินยารหสฺส สติวินยํ เทติ เอวํ โข ภิกฺขเว อธมฺมกมฺมํ โหติ อวินยกมฺมํ. เอวญฺจ ปน สงฺโฆ สาติสาโร โหติ.  ๔๐๖. โย โข ภิกฺขเว สมคฺโค สงฺโฆ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมารหสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรติฯเปฯ ตชฺชนียกมฺมารหสฺส… นิยสฺสกมฺมารหสฺส… ปพฺพาชนียกมฺมารหสฺส… ปฏิสารณียกมฺมารหสฺส… อุกฺเขปนียกมฺมารหสฺส… ปริวาสารหํ… มูลายปฏิกสฺสนารหสฺส… มานตฺตารหํ… อพฺภานารหํ… อุปสมฺปทารหสฺส สติวินยํ เทติ เอวํ โข ภิกฺขเว อธมฺมกมฺมํ โหติ อวินยกมฺมํ. เอวญฺจ ปน สงฺโฆ สาติสาโร โหติ. โย โข ภิกฺขเว สมคฺโค สงฺโฆ อุปสมฺปทารหสฺส อมูฬฺหวินยํ เทติฯเปฯ อุปสมฺปทารหสฺส ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กโรติ… อุปสมฺปทารหสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรติ… อุปสมฺปทารหสฺส นิยสฺสกมฺมํ กโรติ… อุปสมฺปทารหสฺส ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรติ… อุปสมฺปทารหสฺส ปฏิสารณียกมฺมํ กโรติ… อุปสมฺปทารหสฺส อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ… อุปสมฺปทารหสฺส ปริวาสํ เทติ… อุปสมฺปทารหํ มูลาย ปฏิกสฺสติ… อุปสมฺปทารหสฺส มานตฺตํ เทติ… อุปสมฺปทารหํ อพฺเภติ เอวํ โข ภิกฺขเว อธมฺมกมฺมํ โหติ อวินยกมฺมํ. เอวญฺจ ปน สงฺโฆ สาติสาโร โหตีติ. (อุปาลิปุจฺฉากถา นิฏฺฐิตา.) 
atha kho bhikkhave Brahmadatto Kāsirājā manusse āṇāpesi: tena hi bhaṇe Dīghītiṃ Kosalarājānaṃ sapajāpatikaṃ ānethā ’ti.  evaṃ devā ’ti kho bhikkhave te manussā Brahmadattassa Kāsirañño paṭissutvā Dīghītiṃ Kosalarājānaṃ sapajāpatikaṃ ānesuṃ.  atha kho bhikkhave Brahmadatto Kāsirājā manusse āṇāpesi: tena hi bhaṇe Dīghītiṃ Kosalarājānaṃ sapajāpatikaṃ daḷhāya rajjuyā pacchābāhaṃ gāḷhabandhanaṃ bandhitvā khuramuṇḍaṃ karitvā kharassarena paṇavena rathiyāya rathiyaṃ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṃ parinetvā dakkhiṇena dvārena nikkhāmetvā dakkhiṇato nagarassa catudhā chinditvā catuddisā bilāni nikkhipathā ’ti.  evaṃ devā ’ti kho bhikkhave te manussā Brahmadattassa Kāsirañño paṭissutvā Dīghītiṃ Kosalarājānaṃ sapajāpatikaṃ daḷhāya rajjuyā pacchābāhaṃ gāḷhabandhanaṃ bandhitvā khuramuṇḍaṃ karitvā kharassarena paṇavena rathiyāya rathiyaṃ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṃ parinenti. |9| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
    อุปาลิปุจฺฉาภาณวาโร นิฏฺฐิโต ทุติโย.  (๒๔๒. ตชฺชนียกมฺมกถา) ๔๐๗. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก. 
atha kho bhikkhave Dīghāvussa kumārassa etad ahosi: ciradiṭṭhā kho me mātāpitaro.  yaṃ nūnāhaṃ mātāpitaro passeyyan ti.  atha kho bhikkhave Dīghāvukumāro Bārāṇasiṃ pavisitvā addasa mātāpitaro daḷhāya rajjuyā pacchābāhaṃ gāḷhabandhanaṃ bandhitvā khuramuṇḍaṃ karitvā kharassarena paṇavena rathiyāya rathiyaṃ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṃ parinente, disvāna yena mātāpitaro ten’ upasaṃkami.  addasa kho bhikkhave Dīghīti Kosalarājā Dīghāvukumāraṃ dūrato ’va āgacchantaṃ, disvāna Dīghāvukumāraṃ etad avoca: mā kho tvaṃ tāta Dīghāvu dīghaṃ passa mā rassaṃ, na hi tāta Dīghāvu (345) verena verā sammanti, averena hi tāta Dīghāvu verā sammantīti. |10| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ ภณฺฑนการโก กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน วคฺคา.  โส ตมฺหา อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต อธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน สมคฺคา.  โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต อธมฺเมน สมคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ ธมฺเมน วคฺคา.  โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต ธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา. 
evaṃ vutte bhikkhave te manussā Dīghītiṃ Kosalarājānaṃ etad avocuṃ: ummattako ayaṃ Dīghīti Kosalarājā vippalapati, ko imassa Dīghāvu, kaṃ ayaṃ evam āha: mā kho tvaṃ tāta Dīghāvu dīghaṃ passa mā rassaṃ, na hi tāta Dīghāvu verena verā sammanti, averena hi tāta Dīghāvu verā sammantīti.  nāhaṃ bhaṇe ummattako vippalapāmi, api ca yo viññū so vibhāvessatīti.  dutiyam pi kho bhikkhave --la-- tatiyam pi kho bhikkhave Dīghīti Kosalarājā Dīghāvukumāraṃ etad avoca: mā kho ... sammantīti.  tatiyam pi kho bhikkhave te manussā Dīghītiṃ Kosalarājānaṃ etad avocuṃ: ummattako ... so vibhāvessatīti.  atha kho bhikkhave te manussā Dīghītiṃ Kosalarājānaṃ sapajāpatikaṃ rathiyāya rathiyaṃ {siṅghāṭakena} siṅghāṭakaṃ parinetvā dakkhiṇena dvārena nikkhāmetvā dakkhiṇato nagarassa catudhā chinditvā catuddisā bilāni nikkhipitvā gumbaṃ ṭhapetvā pakkamiṃsu. |11| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต ธมฺมปติรูปเกน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคา.  ๔๐๘. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก.  ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ ภณฺฑนการโก กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน สมคฺคา.  โส ตมฺหา อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต อธมฺเมน สมคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ ธมฺเมน วคฺคา.  โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต ธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา. 
atha kho bhikkhave Dīghāvukumāro Bārāṇasiṃ pavisitvā suraṃ nīharitvā gumbiye pāyesi.  yadā te mattā ahesuṃ patitā atha kaṭṭhāni saṃkaḍḍhitvā citakaṃ karitvā mātāpitunnaṃ sarīraṃ citakaṃ āropetvā aggiṃ datvā pañjaliko tikkhattuṃ citakaṃ padakkhiṇaṃ akāsi.  tena kho pana samayena bhikkhave Brahmadatto Kāsirājā uparipāsādavaragato hoti.  addasa kho bhikkhave Brahmadatto Kāsirājā Dīghāvukumāraṃ pañjalikaṃ tikkhattuṃ citakaṃ padakkhiṇaṃ karontaṃ, disvān’ assa etad ahosi: nissaṃsayaṃ kho so manusso Dīghītissa Kosalarañño ñāti vā sālohito vā.  aho me anatthako, na hi nāma me koci ārocessatīti. |12| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต ธมฺมปติรูปเกน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคา.  โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต ธมฺมปติรูปเกน สมคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา’ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน วคฺคา.  ๔๐๙. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก.  ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ ภณฺฑนการโก กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ ธมฺเมน วคฺคา. โส ตมฺหา อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต ธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา. โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต ธมฺมปติรูปเกน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคา. โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต ธมฺมปติรูปเกน สมคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน วคฺคา. โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต อธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน สมคฺคา.  ๔๑๐. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก. 
atha kho bhikkhave Dīghāvukumāro araññaṃ gantvā yāvadatthaṃ kanditvā roditvā vappaṃ puñchitvā Bārāṇasiṃ pavisitvā antepurassa sāmantā hatthisālaṃ gantvā hatthācariyaṃ etad avoca: icchām’ ahaṃ ācariya sippaṃ sikkhitun ti.  tena hi bhaṇe māṇavaka sikkhassū ’ti.  atha kho bhikkhave Dīghāvukumāro rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya hatthisālāyaṃ mañjunā sarena gāyi vīṇañ ca vādesi.  assosi kho bhikkhave Brahmadatto Kāsirājā rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya hatthisālāyaṃ mañjunā sarena gītaṃ vīṇañ ca vāditaṃ, sutvāna manusse pucchi: ko bhaṇe rattiyā paccūsa (346) samayaṃ paccuṭṭhāya hatthisālāyaṃ mañjunā sarena gāyi vīṇañ ca vādesīti. |13| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ ภณฺฑนการโก กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา. โส ตมฺหา อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต ธมฺมปติรูปเกน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคา. โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต ธมฺมปติรูปเกน สมคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน วคฺคา. โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต อธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน สมคฺคา. โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต อธมฺเมน สมคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ ธมฺเมน วคฺคา.  ๔๑๑. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก.  ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ ภณฺฑนการโก กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคา. โส ตมฺหา อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต ธมฺมปติรูปเกน สมคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน วคฺคา. โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต อธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน สมคฺคา. โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต อธมฺเมน สมคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ ธมฺเมน วคฺคา. โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต ธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา. (ตชฺชนียกมฺมกถา นิฏฺฐิตา.)  (๒๔๓. นิยสฺสกมฺมกถา) ๔๑๒. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน คิหิสํสฏฺโฐ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ 
amukassa deva hatthācariyassa antevāsī māṇavako rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya hatthisālāyaṃ mañjunā sarena gāyi vīṇañ ca vādesīti.  tena hi bhaṇe taṃ māṇavakaṃ ānethā ’ti.  evaṃ devā ’ti kho bhikkhave te manussā Brahmadattassa Kāsirañño paṭissutvā Dīghāvukumāraṃ ānesuṃ.  tvaṃ bhaṇe māṇavaka rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya hatthisālāyaṃ mañjunā sarena gāyi vīṇañ ca vādesīti.  evaṃ devā ’ti.  tena hi tvaṃ bhaṇe māṇavaka gāyassu vīṇañ ca vādehīti.  evaṃ devā ’ti kho bhikkhave Dīghāvukumāro Brahmadattassa Kāsirañño paṭissutvā ārādhāpekho mañjunā sarena gāyi vīṇañ ca vādesi.  atha kho bhikkhave Brahmadatto Kāsirājā Dīghāvukumāraṃ etad avoca: tvaṃ bhaṇe māṇavaka maṃ upaṭṭhahā ’ti.  evaṃ devā ’ti kho bhikkhave Dīghāvukumāro Brahmadattassa Kāsirañño paccassosi.  atha kho bhikkhave Dīghāvukumāro Brahmadattassa Kāsirañño pubbuṭṭhayī ahosi pacchānipātī kiṃkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī.  atha kho bhikkhave Brahmadatto Kāsirājā Dīghāvukumāraṃ na cirass’ eva abbhantarike vissāsikaṭṭhāne ṭhapesi. |14| 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ พาโล อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน คิหิสํสฏฺโฐ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ นิยสฺสกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส นิยสฺสกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน วคฺคา.  โส ตมฺหา อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมกโต อธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ นิยสฺสกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส นิยสฺสกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน สมคฺคาฯเปฯ ธมฺเมน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคาฯเปฯ.  ยถา เหฏฺฐา ตถา จกฺกํ กาตพฺพํ. (นิยสฺสกมฺมกถา นิฏฺฐิตา.)  (๒๔๔. ปพฺพาชนียกมฺมกถา) ๔๑๓. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ กุลทูสโก โหติ ปาปสมาจาโร.  ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ กุลทูสโก ปาปสมาจาโร. หนฺทสฺส มยํ ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน วคฺคา. โส ตมฺหา อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกโต อธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน สมคฺคาฯเปฯ ธมฺเมน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคาฯเปฯ.  จกฺกํ กาตพฺพํ (ปพฺพาชนียกมฺมกตา นิฏฺฐิตา.)  (๒๔๕. ปฏิสารณียกมฺมกถา) ๔๑๔. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ คิหี อกฺโกสติ ปริภาสติ.  ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ คิหี อกฺโกสติ ปริภาสติ. หนฺทสฺส มยํ ปฏิสารณียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ปฏิสารณียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน วคฺคา. โส ตมฺหา อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมกโต อธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ปฏิสารณียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ปฏิสารณียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน สมคฺคาฯเปฯ ธมฺเมน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคาฯเปฯ.  จกฺกํ กาตพฺพํ. (ปฏิสารณียกมฺมกถา นิฏฺฐิตา.)  (๒๔๖. อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมกถา) ๔๑๕. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปสฺสิตุํ.  ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปสฺสิตุํ. หนฺทสฺส มยํ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน วคฺคา. โส ตมฺหา อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมกโต อธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน สมคฺคาฯเปฯ ธมฺเมน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคาฯเปฯ. 
atha kho bhikkhave Brahmadatto Kāsirājā Dīghāvukumāraṃ etad avoca: tena hi bhaṇe māṇavaka rathaṃ yojehi migavaṃ gamissāmīti.  evaṃ devā ’ti kho bhikkhave Dīghāvukumāro Brahmadattassa Kāsirañño paṭissutvā rathaṃ yojetvā Brahmadattaṃ Kāsirājānaṃ etad avoca: yutto kho te deva ratho, yassa dāni kālaṃ maññasīti.  atha kho bhikkhave Brahmadatto Kāsirājā rathaṃ abhirūhi, Dīghāvukumāro rathaṃ pesesi, tathā-tathā rathaṃ pesesi yathā-yathā aññen’ eva senā agamāsi aññen’ eva ratho.  atha kho bhikkhave Brahmadatto Kāsirājā dūraṃ gantvā Dīghāvukumāraṃ etad avoca: tena hi bhaṇe māṇavaka rathaṃ muñcassu, kilanto ’mhi nipajjissāmīti.  evaṃ devā ’ti kho bhikkhave Dīghāvukumāro Brahmadattassa Kāsirañño paṭissutvā rathaṃ muñcitvā paṭhaviyaṃ pallaṅkena nisīdi.  atha kho bhikkhave Brahmadatto Kāsirājā Dīghāvukumārassa ucchaṅge sīsaṃ katvā seyyaṃ kappesi, tassa kilantassa muhuttaken’ eva niddaṃ okkami. |15| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
จกฺกํ กาตพฺพํ. (อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมกถา นิฏฺฐิตา.)  (๒๔๗. อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมกถา) ๔๑๖. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปฏิกาตุํ.  ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปฏิกาตุํ. หนฺทสฺส มยํ อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรมา”ติ เต ตสฺส อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน วคฺคา. โส ตมฺหา อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมกโต อธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน สมคฺคาฯเปฯ ธมฺเมน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคาฯเปฯ.  จกฺกํ กาตพฺพํ. (อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมกถา นิฏฺฐิตา.)  (๒๔๘. อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมกถา) ๔๑๗. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ น อิจฺฉติ ปาปิกํ ทิฏฺฐึ ปฏินิสฺสชฺชิตุํ.  ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ น อิจฺฉติ ปาปิกํ ทิฏฺฐึ ปฏินิสฺสชฺชิตุํ. หนฺทสฺส มยํ ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน วคฺคา. โส ตมฺหา อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมกโต อธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน สมคฺคาฯเปฯ ธมฺเมน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคาฯเปฯ. 
atha kho bhikkhave Dīghāvussa kumārassa etad ahosi: ayaṃ kho Brahmadatto Kāsirājā bahuno amhākaṃ (347) anatthassa kārako, iminā amhākaṃ balañ ca vāhanañ ca janapado ca koso ca koṭṭhāgārañ ca acchinnaṃ iminā ca me mātāpitaro hatā.  ayaṃ khv assa kālo yo ’haṃ veraṃ appeyyan ti kosiyā khaggaṃ nibbāhi.  atha kho bhikkhave Dīghāvussa kumārassa etad ahosi: pitā kho maṃ maraṇakāle avaca: mā kho tvaṃ tāta Dīghāvu dīghaṃ passa mā rassaṃ, na hi tāta Dīghāvu verena verā sammanti, averena hi tāta Dīghāvu verā sammantīti.  na kho me taṃ paṭirūpaṃ yo ’haṃ pitu vacanaṃ atikkameyyan ti kosiyā khaggaṃ pavesesi.  dutiyam pi kho bhikkhave Dīghāvussa kumārassa etad ahosi: ayaṃ kho Brahmadatto ... nibbāhi.  dutiyam pi kho bhikkhave Dīghāvussa kumārassa etad ahosi: pitā ... atikkameyyan ti, punad eva kosiyā khaggaṃ pavesesi.  tatiyam pi kho ... nibbāhi.  tatiyam pi kho ... pavesesi.  atha kho bhikkhave Brahmadatto Kāsirājā bhīto ubbiggo ussaṅkī utrasso sahasā vuṭṭhāsi.  atha kho bhikkhave Dīghāvukumāro Brahmadattaṃ Kāsirājānaṃ etad avoca: kissa tvaṃ deva bhīto ... vuṭṭhāsīti.  idha maṃ bhaṇe māṇavaka Dīghītissa Kosalarañño putto Dīghāvukumāro supinantena khaggena paripātesi tenāhaṃ bhīto ubbiggo ussaṅkī utrasso sahasā vuṭṭhāsin ti. |16| 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
จกฺกํ กาตพฺพํ. (อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมกถา นิฏฺฐิตา.)  (๒๔๙. ตชฺชนียกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา) ๔๑๘. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ.  ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน วคฺคา.  โส ตมฺหา อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ อธมฺเมน สมคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ.  เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน สมคฺคา. โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ อธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ ธมฺเมน วคฺคา. โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ ธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา. โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคา.  ๔๑๙. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ.  ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน สมคฺคา. โส ตมฺหา อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ อธมฺเมน สมคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ ธมฺเมน วคฺคา. โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ ธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา. โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคา. โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน วคฺคา. ๔๒๐. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ ธมฺเมน วคฺคา. โส ตมฺหา อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ ธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา. โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคา. โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน วคฺคา. โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ อธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน สมคฺคา. ๔๒๑. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา. โส ตมฺหา อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคา. โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน วคฺคา. โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ อธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน สมคฺคา. โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ อธมฺเมน สมคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ ธมฺเมน วคฺคา. ๔๒๒. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคา. โส ตมฺหา อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน วคฺคา. โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ อธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน สมคฺคา. โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ อธมฺเมน สมคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ ธมฺเมน วคฺคา. โส ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ ธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา. (ตชฺชนียกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา นิฏฺฐิตา.)  (๒๕๐. นิยสฺสกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา) ๔๒๓. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ นิยสฺสสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ นิยสฺสสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. หนฺทสฺส มยํ นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน วคฺคา. โส ตมฺหา อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ อธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน สมคฺคาฯเปฯ ธมฺเมน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคาฯเปฯ. จกฺกํ กาตพฺพํ. (นิยสฺสกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา นิฏฺฐิตา.) (๒๕๑. ปพฺพาชนียกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา) ๔๒๔. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ปพฺพาชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ปพฺพาชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. หนฺทสฺส มยํ ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน วคฺคา. โส ตมฺหา อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ อธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน สมคฺคาฯเปฯ ธมฺเมน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคาฯเปฯ. จกฺกํ กาตพฺพํ. (ปพฺพาชนียกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา นิฏฺฐิตา.) (๒๕๒. ปฏิสารณียกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา) ๔๒๕. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. หนฺทสฺส มยํ ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน วคฺคา. โส ตมฺหา อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ อธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน สมคฺคาฯเปฯ ธมฺเมน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคาฯเปฯ. จกฺกํ กาตพฺพํ. (ปฏิสารณียกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา นิฏฺฐิตา.) (๒๕๓. อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา) ๔๒๖. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺเฆน อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. หนฺทสฺส มยํ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน วคฺคา. โส ตมฺหา อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ อธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน สมคฺคาฯเปฯ ธมฺเมน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคาฯเปฯ. จกฺกํ กาตพฺพํ. (อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา นิฏฺฐิตา.) (๒๕๔. อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา) ๔๒๗. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺเฆน อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. หนฺทสฺส มยํ อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน วคฺคา. โส ตมฺหา อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ อธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน สมคฺคาฯเปฯ ธมฺเมน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคาฯเปฯ. จกฺกํ กาตพฺพํ. (อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา นิฏฺฐิตา.) (๒๕๕. อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา) ๔๒๘. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺเฆน ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. หนฺทสฺส มยํ ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน วคฺคา. โส ตมฺหา อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉติ. ตตฺถปิ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อิมสฺส โข อาวุโส ภิกฺขุโน สงฺเฆน ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ อธมฺเมน วคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ… อธมฺเมน สมคฺคาฯเปฯ ธมฺเมน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคาฯเปฯ. จกฺกํ กาตพฺพํ.(อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา นิฏฺฐิตา.)  (๒๕๖. ตชฺชนียกมฺมวิวาทกถา) ๔๒๙. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก.  ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ ภณฺฑนการโกฯเปฯ สงฺเฆ อธิกรณการโก. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน วคฺคา.  ตตฺรฏฺโฐ สงฺโฆ วิวทติ “อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ. 
atha kho bhikkhave Dīghāvukumāro vāmena hatthena Brahmadattassa Kāsirañño sīsaṃ parāmasitvā dakkhiṇena hatthena khaggaṃ nibbāhetvā Brahmadattaṃ {Kāsirājānaṃ} etad avoca: ahaṃ kho so deva Dīghītissa Kosalarañño putto Dīghāvukumāro.  bahuno tvaṃ amhākaṃ anatthassa kārako, tayā amhākaṃ balañ ca vāhanañ ca janapado ca koso ca koṭṭhāgārañ ca acchinnaṃ tayā ca me mātāpitaro hatā.  ayaṃ khv assa kālo yv’ āhaṃ veraṃ appeyyan ti.  atha kho bhikkhave Brahmadatto Kāsirājā Dīghāvussa kumārassa pādesu sirasā nipatitvā Dīghāvukumāraṃ etad avoca: jīvitaṃ me tāta Dīghāvu dehi, jīvitaṃ me tāta Dīghāvu dehīti.  ky āhaṃ ussahāmi devassa jīvitaṃ dātuṃ, devo kho me jīvitaṃ dadeyyā ’ti.  tena hi tāta Dīghāvu tvañ c’ eva me jīvitaṃ dehi ahañ ca te jīvitaṃ dammīti.  atha kho bhikkhave Brahmadatto ca Kāsirājā Dīghāvu ca kumāro aññamaññassa jīvitaṃ adaṃsu pāṇiñ ca aggahesuṃ sapathañ ca akaṃsu adrūbhāya.  atha kho bhikkhave Brahmadatto Kāsirājā Dīghāvukumāraṃ etad avoca: (348) tena hi tāta Dīghāvu rathaṃ yojehi gamissāmā ’ti.  evaṃ devā ’ti kho bhikkhave Dīghāvukumāro Brahmadattassa Kāsirañño paṭissutvā rathaṃ yojetvā Brahmadattaṃ Kāsirājānaṃ etad avoca: yutto kho te deva ratho, yassa dāni kālaṃ maññasīti.  atha kho bhikkhave Brahmadatto Kāsirājā rathaṃ abhirūhi, Dīghāvukumāro rathaṃ pesesi, tathā -tathā rathaṃ pesesi yathā-yathā na cirass’ eva senāya samāgacchi. |17| 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
ตตฺร ภิกฺขเว เย เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อธมฺเมน วคฺคกมฺม”นฺติ เย จ เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ อิเม ตตฺถ ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน.  ๔๓๐. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ ภณฺฑนการโก โหติฯเปฯ สงฺเฆ อธิกรณการโก. ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ ภณฺฑนการโกฯเปฯ สงฺเฆ อธิกรณการโก. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน สมคฺคา.  ตตฺรฏฺโฐ สงฺโฆ วิวทติ “อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ. ตตฺร ภิกฺขเว เย เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อธมฺเมน สมคฺคกมฺม”นฺติ เย จ เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ อิเม ตตฺถ ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน.  ๔๓๑. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ ภณฺฑนการโก โหติฯเปฯ สงฺเฆ อธิกรณการโก. ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ ภณฺฑนการโกฯเปฯ สงฺเฆ อธิกรณการโก หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ ธมฺเมน วคฺคา. ตตฺรฏฺโฐ สงฺโฆ วิวทติ “อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ. ตตฺร ภิกฺขเว เย เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “ธมฺเมน วคฺคกมฺม”นฺติ เย จ เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ อิเม ตตฺถ ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน. ๔๓๒. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ ภณฺฑนการโก โหติฯเปฯ สงฺเฆ อธิกรณการโก. ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ ภณฺฑนการโกฯเปฯ สงฺเฆ อธิกรณการโก. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา. ตตฺรฏฺโฐ สงฺโฆ วิวทติ “อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ. ตตฺร ภิกฺขเว เย เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺม”นฺติ เย จ เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ อิเม ตตฺถ ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน. ๔๓๓. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ ภณฺฑนการโก โหติฯเปฯ สงฺเฆ อธิกรณการโก. ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ ภณฺฑนการโก โหติฯเปฯ สงฺเฆ อธิกรณการโก. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรนฺติ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคา. ตตฺรฏฺโฐ สงฺโฆ วิวทติ “อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ. ตตฺร ภิกฺขเว เย เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺม”นฺติ เย จ เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ อิเม ตตฺถ ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน. (ตชฺชนียกมฺมวิวาทกถา นิฏฺฐิตา.)  (๒๕๗. นิยสฺสกมฺมวิวาทกถา) ๔๓๔. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน คิหิสํสฏฺโฐ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ.  ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ พาโล อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน คิหิสํสฏฺโฐ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ. หนฺทสฺส มยํ นิยสฺสกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส นิยสฺสกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน วคฺคาฯเปฯ อธมฺเมน สมคฺคา… ธมฺเมน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคา.  ตตฺรฏฺโฐ สงฺโฆ วิวทติ “อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ. ตตฺร ภิกฺขเว เย เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺม”นฺติ เย จ เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ อิเม ตตฺถ ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน.  อิเม ปญฺจ วารา สํขิตฺตา. (นิยสฺสกมฺมวิวาทกถา นิฏฺฐิตา.)  (๒๕๘. ปพฺพาชนียกมฺมวิวาทกถา) ๔๓๕. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ กุลทูสโก โหติ ปาปสมาจาโร.  ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ กุลทูสโก ปาปสมาจาโร. หนฺทสฺส มยํ ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน วคฺคาฯเปฯ อธมฺเมน สมคฺคา… ธมฺเมน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคา. ตตฺรฏฺโฐ สงฺโฆ วิวทติ “อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ. ตตฺร ภิกฺขเว เย เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺม”นฺติ เย จ เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ อิเม ตตฺถ ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน. อิเม ปญฺจ วารา สํขิตฺตา. (ปพฺพาชนียกมฺมวิวาทกถา นิฏฺฐิตา.) 
atha kho bhikkhave Brahmadatto Kāsirājā Bārāṇasiṃ pavisitvā amacce pārisajje sannipātāpetvā etad avoca: sace bhaṇe Dīghītissa Kosalarañño puttaṃ Dīghāvukumāraṃ passeyyātha kinti naṃ kareyyāthā ’ti.  ekacce evaṃ āhaṃsu: mayaṃ deva hatthe chindeyyāma, mayaṃ deva pāde chindeyyāma, mayaṃ deva hatthapāde chindeyyāma, mayaṃ deva kaṇṇe chindeyyāma, mayaṃ deva nāsaṃ chindeyyāma, mayaṃ deva kaṇṇanāsaṃ chindeyyāma, mayaṃ deva sīsaṃ chindeyyāmā ’ti.  ayaṃ kho bhaṇe Dīghītissa Kosalarañño putto Dīghāvukumāro, nāyaṃ labbhā kiñci kātuṃ, iminā ca me jīvitaṃ dinnaṃ mayā ca imassa jīvitaṃ dinnan ti. |18| 
.  .  . 
.  .  . 
(๒๕๙. ปฏิสารณียกมฺมวิวาทกถา) ๔๓๖. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ คิหี อกฺโกสติ ปริภาสติ.  ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ คิหี อกฺโกสติ ปริภาสติ. หนฺทสฺส มยํ ปฏิสารณียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ปฏิสารณียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน วคฺคาฯเปฯ อธมฺเมน สมคฺคา… ธมฺเมน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคา. ตตฺรฏฺโฐ สงฺโฆ วิวทติ “อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ. ตตฺร ภิกฺขเว เย เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺม”นฺติ เย จ เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ อิเม ตตฺถ ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน. อิเม ปญฺจ วารา สํขิตฺตา. (ปฏิสารณียกมฺมวิวาทกถา นิฏฺฐิตา.)  (๒๖๐. อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมวิวาทกถา) ๔๓๗. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปสฺสิตุํ. 
atha kho bhikkhave Brahmadatto Kāsirājā Dīghāvukumāraṃ etad avoca: yaṃ kho te tāta Dīghāvu pitā maraṇakāle avaca: mā kho tvaṃ tāta Dīghāvu dīghaṃ passa mā rassaṃ, na hi tāta Dīghāvu verena verā sammanti, averena hi tāta Dīghāvu verā sammantīti, kin te pitā sandhāya avacā ’ti.  yaṃ kho me deva pitā maraṇakāle avaca mā dīghan ti, mā ciraṃ veraṃ akāsīti, imaṃ kho me deva pitā maraṇakāle avaca mā dīghan ti.  yaṃ kho me deva pitā maraṇakāle avaca mā rassan ti, mā khippaṃ mittehi bhijjitthā ’ti, imaṃ kho me deva pitā maraṇakāle avaca mā rassan ti.  yaṃ kho me deva pitā maraṇakāle avaca na hi tāta Dīghāvu verena verā sammanti, averena hi tāta Dīghāvu verā sammantīti, devena me mātāpitaro hatā ’ti, sac’ āhaṃ devaṃ jīvitā voropeyyaṃ ye devassa atthakāmā te maṃ jīvitā voropeyyuṃ, ye me atthakāmā te te jīvitā voropeyyuṃ, evaṃ taṃ veraṃ verena na vūpasameyya.  idāni ca pana me devena jīvitaṃ dinnaṃ mayā ca devassa jīvitaṃ dinnaṃ, evaṃ veraṃ averena vūpasantaṃ.  imaṃ kho me deva pitā maraṇakāle avaca: na hi tāta ... sammantīti. |19| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปสฺสิตุํ. หนฺทสฺส มยํ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน วคฺคาฯเปฯ อธมฺเมน สมคฺคา… ธมฺเมน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคา. ตตฺรฏฺโฐ สงฺโฆ วิวทติ “อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ. ตตฺร ภิกฺขเว เย เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺม”นฺติ เย จ เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ อิเม ตตฺถ ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน. อิเม ปญฺจ วารา สํขิตฺตา. (อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมวิวาทกถา นิฏฺฐิตา.)  (๒๖๑. อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมวิวาทกถา) ๔๓๘. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปฏิกาตุํ.  ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปฏิกาตุํ. หนฺทสฺส มยํ อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน วคฺคาฯเปฯ อธมฺเมน สมคฺคา… ธมฺเมน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคา. ตตฺรฏฺโฐ สงฺโฆ วิวทติ “อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ. ตตฺร ภิกฺขเว เย เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺม”นฺติ เย จ เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ อิเม ตตฺถ ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน. อิเม ปญฺจ วารา สํขิตฺตา. ( อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมวิวาทกถา นิฏฺฐิตา.)  (๒๖๒. อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมวิวาทกถา) ๔๓๙. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ น อิจฺฉติ ปาปิกํ ทิฏฺฐึ ปฏินิสฺสชฺชิตุํ.  ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ น อิจฺฉติ ปาปิกํ ทิฏฺฐึ ปฏินิสฺสชฺชิตุํ. หนฺทสฺส มยํ ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรมา”ติ. เต ตสฺส ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรนฺติ อธมฺเมน วคฺคาฯเปฯ อธมฺเมน สมคฺคา… ธมฺเมน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคา. ตตฺรฏฺโฐ สงฺโฆ วิวทติ “อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ. ตตฺร ภิกฺขเว เย เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺม”นฺติ เย จ เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ อิเม ตตฺถ ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน. อิเม ปญฺจ วารา สํขิตฺตา. (อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมวิวาทกถา นิฏฺฐิตา.)  (๒๖๓. ตชฺชนียกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา) ๔๔๐. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. 
atha kho bhikkhave Brahmadatto Kāsirājā acchari-(349)yaṃ vata bho abbhutaṃ vata bho, yāva paṇḍito ayaṃ Dīghāvukumāro, yatra hi nāma pituno saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānissatīti, pettikaṃ balañ ca vāhanañ ca janapadañ ca kosañ ca koṭṭhāgārañ ca paṭipādesi dhītarañ ca adāsi.  tesaṃ hi nāma bhikkhave rājūnaṃ ādinnadaṇḍānaṃ ādinnasatthānaṃ evarūpaṃ khantisoraccaṃ bhavissatīti, idha kho pana taṃ bhikkhave sobhetha yaṃ tumhe evaṃ svākkhāte dhammavinaye pabbajitā samānā khamā ca bhaveyyātha soratā cā ’ti.  tatiyam pi kho bhagavā te bhikkhū etad avoca: alaṃ bhikkhave mā bhaṇḍanaṃ mā kalahaṃ mā viggahaṃ mā vivādan ti.  tatiyam pi kho so adhammavādī bhikkhu bhagavantaṃ etad avoca: āgametu bhante bhagavā dhammasāmī, appossukko bhante bhagavā diṭṭhadhammasukhavihāraṃ anuyutto viharatu, mayaṃ etena bhaṇḍanena kalahena viggahena vivādena paññāyissāmā ’ti.  atha kho bhagavā pariyādinnarūpā kho ime moghapurisā, na yime sukarā saññāpetun ti uṭṭhāyāsanā pakkāmi. |20| 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน วคฺคา.  ตตฺรฏฺโฐ สงฺโฆ วิวทติ “อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ. ตตฺร ภิกฺขเว เย เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อธมฺเมน วคฺคกมฺม”นฺติ เย จ เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ อิเม ตตฺถ ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน.  ๔๔๑. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน สมคฺคา. ตตฺรฏฺโฐ สงฺโฆ วิวทติ “อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ. ตตฺร ภิกฺขเว เย เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อธมฺเมน สมคฺคกมฺม”นฺติ เย จ เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ อิเม ตตฺถ ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน. ๔๔๒. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ ธมฺเมน วคฺคา. ตตฺรฏฺโฐ สงฺโฆ วิวทติ “อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ. ตตฺร ภิกฺขเว เย เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “ธมฺเมน วคฺคกมฺม”นฺติ เย จ เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ อิเม ตตฺถ ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน. ๔๔๓. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา. ตตฺรฏฺโฐ สงฺโฆ วิวทติ “อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ. ตตฺร ภิกฺขเว เย เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺม”นฺติ เย จ เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ อิเม ตตฺถ ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน. ๔๔๔. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. หนฺทสฺส มยํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคา. ตตฺรฏฺโฐ สงฺโฆ วิวทติ “อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ. ตตฺร ภิกฺขเว เย เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺม”นฺติ เย จ เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ อิเม ตตฺถ ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน.(ตชฺชนียกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา นิฏฺฐิตา.)  (๒๖๔. นิยสฺสกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา) ๔๔๕. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ นิยสฺสสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ นิยสฺสสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. หนฺทสฺส มยํ นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน วคฺคาฯเปฯ อธมฺเมน สมคฺคา… ธมฺเมน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคา. ตตฺรฏฺโฐ สงฺโฆ วิวทติ “อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ. ตตฺร ภิกฺขเว เย เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺม”นฺติ เย จ เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ อิเม ตตฺถ ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน. อิเมปิ ปญฺจ วารา สํขิตฺตา. (นิยสฺสกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา นิฏฺฐิตา.) (๒๖๕. ปพฺพาชนียกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา) ๔๔๖. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ปพฺพาชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ปพฺพาชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. หนฺทสฺส มยํ ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน วคฺคาฯเปฯ อธมฺเมน สมคฺคา… ธมฺเมน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคา. ตตฺรฏฺโฐ สงฺโฆ วิวทติ “อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ. ตตฺร ภิกฺขเว เย เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺม”นฺติ เย จ เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ อิเม ตตฺถ ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน. อิเมปิ ปญฺจ วารา สํขิตฺตา. (ปพฺพาชนียกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา นิฏฺฐิตา.) (๒๖๖. ปฏิสารณียกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา) ๔๔๗. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. หนฺทสฺส มยํ ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน วคฺคาฯเปฯ อธมฺเมน สมคฺคา… ธมฺเมน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคา. ตตฺรฏฺโฐ สงฺโฆ วิวทติ “อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ. ตตฺร ภิกฺขเว เย เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺม”นฺติ เย จ เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ. อิเม ตตฺถ ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน. อิเมปิ ปญฺจ วารา สํขิตฺตา. (ปฏิสารณียกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา นิฏฺฐิตา.) (๒๖๗. อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา) ๔๔๘. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺเฆน อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. หนฺทสฺส มยํ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน วคฺคาฯเปฯ อธมฺเมน สมคฺคา… ธมฺเมน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคา. ตตฺรฏฺโฐ สงฺโฆ วิวทติ “อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ. ตตฺร ภิกฺขเว เย เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺม”นฺติ เย จ เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ อิเม ตตฺถ ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน. อิเมปิ ปญฺจ วารา สํขิตฺตา. (อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา นิฏฺฐิตา.) (๒๖๘. อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา) ๔๔๙. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺเฆน อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. หนฺทสฺส มยํ อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน วคฺคาฯเปฯ อธมฺเมน สมคฺคา… ธมฺเมน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคา. ตตฺรฏฺโฐ สงฺโฆ วิวทติ “อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ. ตตฺร ภิกฺขเว เย เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺม”นฺติ เย จ เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ อิเม ตตฺถ ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน. อิเมปิ ปญฺจ วารา สํขิตฺตา. (อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา นิฏฺฐิตา.) (๒๖๙. อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา) ๔๕๐. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺเฆน ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ “อยํ โข อาวุโส ภิกฺขุ สงฺเฆน ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ โลมํ ปาเตติ เนตฺถารํ วตฺตติ ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. หนฺทสฺส มยํ ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภมา”ติ. เต ตสฺส ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺติ อธมฺเมน วคฺคาฯเปฯ อธมฺเมน สมคฺคา… ธมฺเมน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน วคฺคา… ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคา. ตตฺรฏฺโฐ สงฺโฆ วิวทติ “อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ. ตตฺร ภิกฺขเว เย เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺม”นฺติ เย จ เต ภิกฺขู เอวมาหํสุ “อกตํ กมฺมํ ทุกฺกฏํ กมฺมํ ปุน กาตพฺพํ กมฺม”นฺติ อิเม ตตฺถ ภิกฺขู ธมฺมวาทิโน. อิเมปิ ปญฺจ วารา สํขิตฺตา. (อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมปฏิปฺปสฺสทฺธิกถา นิฏฺฐิตา.)   
||2|| 
. 
. 
 
Dīghāvubhāṇavāraṃ paṭhamaṃ. 
. 
. 
จมฺเปยฺยกฺขนฺธโก นวโม. 
atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaraṃ ādāya Kosambiṃ piṇḍāya pāvisi, Kosambiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto senāsanaṃ saṃsāmetvā pattacīvaraṃ ādāya saṃghamajjhe ṭhitako ’va imā gāthāyo abhāsi:  puthusaddo samajano na bālo koci maññatha saṃghasmiṃ bhijjamānasmiṃ, n’ aññaṃ bhiyyo amaññaruṃ. |  parimuṭṭhā paṇḍitā bhāsā vācāgocarabhāṇino, yāv’ icchanti mukhāyāmaṃ, yena nītā na taṃ vidū. |  akkocchi maṃ, avadhi maṃ, ajini maṃ, ahāsi me, ye taṃ upanayhanti, veraṃ tesaṃ na sammati. |  akkocchi maṃ, avadhi maṃ, ajini maṃ, ahāsi me, ye taṃ na upanayhanti, veraṃ tes’ ūpasammati. |  na hi verena verāni sammant’ idha kudācanaṃ, averena ca sammanti, esa dhammo sanantano. |  pare ca na vijānanti mayam ettha yamāmase, ye ca tattha vijānanti, tato sammanti medhagā. |  (350) aṭṭhicchinnā pāṇaharā gavāssadhanahārino raṭṭhaṃ vilumpamānānaṃ tesam pi hoti saṃgati. kasmā tumhākaṃ no siyā. |  sace labhetha nipakaṃ sahāyaṃ saddhiñcaraṃ sādhuvihāri dhīraṃ, abhibhuyya sabbāni parissayāni careyya ten’ attamano satimā. |  no ce labhetha nipakaṃ sahāyaṃ saddhiñcaraṃ sādhuvihāri dhīraṃ rājā va raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāya eko care mātaṅgaraññe va nāgo. |  ekassa caritaṃ seyyo, n’ atthi bāle sahāyatā.  eko care na ca pāpāni kayirā appossukko mātaṅgaraññe va nāgo ’ti. |1| 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
  ๒๗๐. ตสฺสุทฺทานํ จมฺปายํ ภควา อาสิ วตฺถุ วาสภคามเก. อาคนฺตุกานมุสฺสุกฺกํ อกาสิ อิจฺฉิตพฺพเก ฯ  ปกตญฺญุโนติ ญตฺวา อุสฺสุกฺกํ น กรี ตทา. อุกฺขิตฺโต น กโรตีติ สาคมา ชินสนฺติเกฯ  อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ สมคฺคํ อธมฺเมน จ. ธมฺเมน วคฺคกมฺมญฺจ ปติรูปเกน วคฺคิกํฯ  ปติรูปเกน สมคฺคํ เอโก อุกฺขิปเตกกํ. เอโก จ ทฺเว สมฺพหุเล สงฺฆํ อุกฺขิปเตกโกฯ  ทุเวปิ สมฺพหุลาปิ สงฺโฆ สงฺฆญฺจ อุกฺขิปิ. สพฺพญฺญุปวโร สุตฺวา อธมฺมนฺติ ปฏิกฺขิปิฯ  ญตฺติวิปนฺนํ ยํ กมฺมํ สมฺปนฺนํ อนุสาวนํ. อนุสฺสาวนวิปนฺนํ สมฺปนฺนํ ญตฺติยา จ ยํฯ  อุภเยน วิปนฺนญฺจ อญฺญตฺร ธมฺมเมว จ. วินยา สตฺถุ ปฏิกุฏฺฐํ กุปฺปํ อฏฺฐานารหิกํฯ  อธมฺมวคฺคํ สมคฺคํ ธมฺม ปติรูปานิ เย ทุเว. ธมฺเมเนว จ สามคฺคิ๎ อนุญฺญาสิ ตถาคโตฯ  จตุวคฺโค ปญฺจวคฺโค ทสวคฺโค จ วีสติ. ปโรวีสติวคฺโค จ สงฺโฆ ปญฺจวิโธ ตถาฯ  ฐเปตฺวา อุปสมฺปทํ ยญฺจ กมฺมํ ปวารณํ. อพฺภานกมฺเมน สห จตุวคฺเคหิ กมฺมิโกฯ  ทุเว กมฺเม ฐเปตฺวาน มชฺฌเทสูปสมฺปทํ. อพฺภานํ ปญฺจวคฺคิโก สพฺพกมฺเมสุ กมฺมิโกฯ 
||3|| 
. 
. 
อพฺภาเนกํ ฐเปตฺวาน เย ภิกฺขู ทสวคฺคิกา. สพฺพกมฺมกโร สงฺโฆ วีโส สพฺพตฺถ กมฺมิโกฯ 
atha kho bhagavā saṃghamajjhe ṭhitako ’va imā gāthāyo bhāsitvā yena Bālakaloṇakāragāmo ten’ upasaṃkami.  tena kho pana samayena āyasmā Bhagu Bālakaloṇakāragāme viharati.  addasa kho āyasmā Bhagu bhagavantaṃ dūrato ’va āgacchantaṃ, disvāna āsanaṃ paññāpesi pādodakaṃ pādapīṭhaṃ pādakathalikaṃ upanikkhipi, paccuggantvā pattacīvaraṃ paṭiggahesi.  nisīdi bhagavā paññatte āsane, nisajja pāde pakkhālesi.  āyasmāpi kho Bhagu bhagavantam abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ Bhaguṃ bhagavā etad avoca: kacci bhikkhu khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ, kacci piṇḍakena na kilamasīti.  khamanīyaṃ bhagavā, yāpanīyaṃ bhagavā, na cāhaṃ bhante piṇḍakena kilamāmīti.  atha kho bhagavā āyasmantaṃ Bhaguṃ dhammiyā kathāya sandassetvā ... sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā yena Pācīnavaṃsadāyo ten’ upasaṃkami. |1| 
.  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  . 
ภิกฺขุนี สิกฺขมานา จ สามเณโร สามเณรี. ปจฺจกฺขาตนฺติมวตฺถู อุกฺขิตฺตาปตฺติทสฺสเนฯ  อปฺปฏิกมฺเม ทิฏฺฐิยา ปณฺฑโก เถยฺยสํวาสกํ. ติตฺถิยา ติรจฺฉานคตํ มาตุ ปิตุ จ ฆาตกํฯ  อรหํ ภิกฺขุนีทูสิ เภทกํ โลหิตุปฺปาทํ. พฺยญฺชนํ นานาสํวาสํ นานาสีมาย อิทฺธิยาฯ  ยสฺส สงฺโฆ กเร กมฺมํ โหนฺเตเต จตุวีสติ. สมฺพุทฺเธน ปฏิกฺขิตฺตา น เหเต คณปูรกาฯ  ปาริวาสิกจตุตฺโถ ปริวาสํ ทเทยฺย วา. มูลา มานตฺตมพฺเภยฺย อกมฺมํ น จ กรณํฯ  มูลา อรหมานตฺตา อพฺภานารหเมว จ. น กมฺมการกา ปญฺจ สมฺพุทฺเธน ปกาสิตาฯ  ภิกฺขุนี สิกฺขมานา จ สามเณโร สามเณริกา. ปจฺจกฺขนฺติมอุมฺมตฺตา ขิตฺตาเวทนทสฺสเนฯ 
tena kho pana samayena āyasmā ca Anuruddho āyasmā ca Nandiyo āyasmā ca Kimbilo Pācīnavaṃsadāye viharanti.  addasa kho dāyapālo bhagavantaṃ dīrato ’va āgacchantaṃ, disvāna bhagavantaṃ etad avoca: mā samaṇa etaṃ dāyaṃ pāvisi, sant’ ettha tayo kulaputtā attakāmarūpā viharanti, mā tesaṃ aphāsum akāsīti.  assosi kho āyasmā Anuruddho dāyapālassa bhagavatā saddhiṃ mantayamānassa, sutvā dāyapālaṃ etad avoca: māvuso dāyapāla bhagavantaṃ (351) vāresi, satthā no bhagavā anuppatto ’ti.  atha kho āyasmā Anuruddho yenāyasmā ca Nandiyo āyasmā ca Kimbilo ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā āyasmantaṃ ca Nandiyaṃ āyasmantaṃ ca Kimbilaṃ etad avoca: abhikkamathāyasmanto abhikkamathāyasmanto, satthā no bhagavā anuppatto ’ti. |2| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
อปฺปฏิกมฺเม ทิฏฺฐิยา ปณฺฑกาปิ จ พฺยญฺชนา. นานาสํวาสกา สีมา เวหาสํ ยสฺส กมฺม จฯ  อฏฺฐารสนฺนเมเตสํ ปฏิกฺโกสํ น รุหติ. ภิกฺขุสฺส ปกตตฺตสฺส รุหติ ปฏิกฺโกสนาฯ  สุทฺธสฺส ทุนฺนิสาริโต พาโล หิ สุนิสฺสาริโต. ปณฺฑโก เถยฺยสํวาโส ปกฺกนฺโต ติรจฺฉานคโตฯ  มาตุ ปิตุ อรหนฺต ทูสโก สงฺฆเภทโก. โลหิตุปฺปาทโก เจว อุภโตพฺยญฺชโน จ โยฯ 
atha kho āyasmā ca Anuruddho āyasmā ca Nandiyo āyasmā ca Kimbilo bhagavantaṃ paccuggantvā eko bhagavato pattacīvaraṃ paṭiggahesi, eko āsanaṃ paññāpesi, eko pādodakaṃ pādapīṭhaṃ pādakathalikaṃ upanikkhipi.  nisīdi bhagavā paññatte āsane, nisajja pāde pakkhālesi.  te pi kho āyasmantā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.  ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ Anuruddhaṃ bhagavā etad avoca: kacci vo Anuruddhā khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ, kacci piṇḍakena na kilamathā ’ti.  khamanīyaṃ bhagavā, yāpanīyaṃ bhagavā, na ca mayaṃ bhante piṇḍakena kilamāmā ’ti.  kacci pana vo Anuruddhā samaggā sammodamānā avivadamānā khīrodakibhūtā aññamaññaṃ piyacakkhūhi sampassantā viharathā ’ti.  taggha mayaṃ bhante samaggā sammodamānā avivadamānā khīrodakibhūtā aññamaññaṃ piyacakkhūhi sampassantā viharāmā ’ti.  yathākathaṃ pana tumhe Anuruddhā samaggā sammodamānā ... sampassantā viharathā ’ti. |3| 
.  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  . 
เอกาทสนฺนํ เอเตสํ โอสารณํ น ยุชฺชติ. หตฺถปาทํ ตทุภยํ กณฺณนาสํ ตทูภยํฯ  องฺคุลิ อฬกณฺฑรํ ผณํ ขุชฺโช จ วามโน. คณฺฑี ลกฺขณกสา จ ลิขิตโก จ สีปทีฯ  ปาปา ปริสกาโณ จ กุณี ขญฺโช หโตปิ จ. อิริยาปถทุพฺพโล อนฺโธ มูโค จ พธิโรฯ  อนฺธมูคนฺธพธิโร มูคพธิรเมว จ. อนฺธมูคพธิโร จ ทฺวตฺตึเสเต อนูนกาฯ  เตสํ โอสารณํ โหติ สมฺพุทฺเธน ปกาสิตํ. ทฏฺฐพฺพา ปฏิกาตพฺพา นิสฺสชฺเชตา น วิชฺชติฯ  ตสฺส อุกฺเขปนา กมฺมา สตฺต โหนฺติ อธมฺมิกา. อาปนฺนํ อนุวตฺตนฺตํ สตฺต เตปิ อธมฺมิกาฯ  อาปนฺนํ นานุวตฺตนฺตํ สตฺต กมฺมา สุธมฺมิกา. สมฺมุขา ปฏิปุจฺฉา จ ปฏิญฺญาย จ การณาฯ  สติ อมูฬฺหปาปิกา ตชฺชนีนิยสฺเสน จ. ปพฺพาชนีย ปฏิสาโร อุกฺเขปปริวาส จฯ 
idha mayhaṃ bhante evaṃ hoti: lābhā vata me, suladdhaṃ vata me yo ’haṃ evarūpehi sabrahmacārīhi saddhiṃ viharāmīti.  tassa mayhaṃ bhante imesu āyasmantesu mettaṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhitaṃ āvi c’ eva raho ca, mettaṃ vacīkammaṃ, mettaṃ manokammaṃ paccupaṭṭhitaṃ āvi c’ eva raho ca.  tassa mayhaṃ bhante evaṃ hoti: yaṃ nūnāhaṃ sakaṃ cittaṃ nikkhipitvā imesaṃ yeva āyasmantānaṃ cittassa vasena vatteyyan ti.  so kho ahaṃ bhante sakaṃ cittaṃ nikkhipitvā imesaṃ yeva āyasmantānaṃ cittassa vasena vattāmi, nānā hi kho no bhante kāyā ekañ ca pana maññe cittan ti.  āyasmāpi kho Nandiyo, āyasmāpi kho Kimbilo bhagavantaṃ etad avoca: mayham pi kho bhante evaṃ hoti: lābhā ... maññe cittan ti.  evaṃ kho mayaṃ bhante samaggā sammodamānā avivadamānā khīrodakibhūtā aññamaññaṃ piyacakkhūhi sampassantā viharāmā ’ti. |4| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
มูลา มานตฺตอพฺภานา ตเถว อุปสมฺปทา. อญฺญํ กเรยฺย อญฺญสฺส โสฬเสเต อธมฺมิกาฯ  ตํ ตํ กเรยฺย ตํ ตสฺส โสฬเสเต สุธมฺมิกา. ปจฺจาโรเปยฺย อญฺญญฺญํ โสฬเสเต อธมฺมิกาฯ  ทฺเว ทฺเว ตมฺมูลกํ ตสฺส เตปิ โสฬส ธมฺมิกา. เอเกกมูลกํ จกฺกํ “อธมฺม”นฺติ ชิโนพฺรฺวิฯ  อกาสิ ตชฺชนียํ กมฺมํ สงฺโฆ ภณฺฑนการโก. อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อญฺญํ อาวาสํ คจฺฉิ โสฯ  ตตฺถาธมฺเมน สมคฺคา ตสฺส ตชฺชนียํ กรุํ. อญฺญตฺถ วคฺคาธมฺเมน ตสฺส ตชฺชนียํ กรุํฯ  ปติรูเปน วคฺคาปิ สมคฺคาปิ ตถา กรุํ. อธมฺเมน สมคฺคา จ ธมฺเมน วคฺคเมว จฯ 
kacci pana vo Anuruddhā appa-(352)mattā ātāpino pahitattā viharathā ’ti.  taggha mayaṃ bhante appamattā ātāpino pahitattā viharāmā ’ti.  yathākathaṃ pana tumhe Anuruddhā appamattā ātāpino pahitattā viharathā ’ti.  idha bhante amhākaṃ yo paṭhamaṃ gāmato piṇḍāya paṭikkamati, so āsanaṃ paññāpeti, pādodakaṃ pādapīṭhaṃ pādakathalikaṃ upanikkhipati, avakkārapātiṃ dhovitvā upaṭṭhāpeti, pāniyaṃ paribhojaniyaṃ upaṭṭhāpeti.  yo pacchā gāmato piṇḍāya paṭikkamati, sace hoti bhuttāvaseso, sace ākaṅkhati, bhuñjati, no ce ākaṅkhati, appaharite vā chaḍḍeti appāṇake vā udake opilāpeti, so āsanaṃ uddharati, pādodakaṃ pādapīṭhaṃ pādakathalikaṃ paṭisāmeti, avakkārapātiṃ dhovitvā paṭisāmeti, pāniyaṃ paribhojaniyaṃ paṭisāmeti, bhattaggaṃ sammajjati.  yo passati pāniyaghaṭaṃ vā paribhojaniyaghaṭaṃ vā vaccaghaṭaṃ vā rittaṃ tucchaṃ so upaṭṭhāpeti.  sac’ assa hoti avisayhaṃ hatthavikārena, dutiyaṃ āmantetvā hatthavilaṅghakena upaṭṭhāpema, na tv eva mayaṃ bhante tappaccayā vācaṃ bhindāma.  pañcāhikaṃ kho pana mayaṃ bhante sabbarattiyā dhammiyā kathāya sannisīdāma.  evaṃ kho mayaṃ bhante appamattā ātāpino pahitattā viharāmā ’ti. |5| 
.  .  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  .  . 
ปติรูปเกน วคฺคา จ สมคฺคา จ อิเม ปทา. เอเกกมูลกํ กตฺวา จกฺกํ พนฺเธ วิจกฺขโณฯ  พาลา พฺยตฺตสฺส นิยสฺสํ ปพฺพาเช กุลทูสกํ. ปฏิสารณียํ กมฺมํ กเร อกฺโกสกสฺส จฯ  อทสฺสนาปฺปฏิกมฺเม โย จ ทิฏฺฐึ น นิสฺสชฺเช. เตสํ อุกฺเขปนียกมฺมํ สตฺถวาเหน ภาสิตํฯ  อุปริ นยกมฺมานํ ปญฺโญ ตชฺชนียํ นเย. เตสํเยว อนุโลมํ สมฺมา วตฺตติ ยาจิเต ฯ  ปสฺสทฺธิ เตสํ กมฺมานํ เหฏฺฐา กมฺมนเยน จ. ตสฺมึ ตสฺมึ ตุ กมฺเมสุ ตตฺรฏฺโฐ จ วิวทติฯ  อกตํ ทุกฺกฏญฺเจว ปุนกาตพฺพกนฺติ จ. กมฺเม ปสฺสทฺธิยา จาปิ เต ภิกฺขู ธมฺมวาทิโนฯ  วิปตฺติพฺยาธิเต ทิสฺวา กมฺมปฺปตฺเต มหามุนิ. ปฏิปฺปสฺสทฺธิมกฺขาสิ สลฺลกตฺโตว โอสธนฺติฯ (อิมมฺหิ ขนฺธเก วตฺถูนิ ฉตฺตึสาติ.) (จมฺเปยฺยกฺขนฺธโก นิฏฺฐิโต.)  (๑๐. โกสมฺพกกฺขนฺธโก ๒๗๑. โกสมฺพกวิวาทกถา) ๔๕๑. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา โกสมฺพิยํ วิหรติ โฆสิตาราเม.  เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปนฺโน โหติ. โส ตสฺสา อาปตฺติยา อาปตฺติทิฏฺฐิ โหติ อญฺเญ ภิกฺขู ตสฺสา อาปตฺติยา อนาปตฺติทิฏฺฐิโน โหนฺติ. 
atha kho bhagavā āyasmantaṃ ca Anuruddhaṃ āyasmantaṃ ca Nandiyaṃ āyasmantaṃ ca Kimbilaṃ dhammiyā kathāya sandassetvā ... sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā yena Pārileyyakaṃ tena cārikaṃ pakkāmi.  anupubbena cārikaṃ caramāno yena Pārileyyakaṃ tad avasari.  tatra sudaṃ bhagavā Pārileyyake viharati Rakkhitavanasaṇḍe Bhaddasālamūle.  atha kho bhagavato rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi: ahaṃ kho pubbe ākiṇṇo na phāsu vihāsiṃ tehi Kosambakehi bhikkhūhi bhaṇḍanakārakehi kalahakārakehi vivādakārakehi bhassakārakehi saṃghe adhikaraṇakārakehi, so ’mhi etarahi eko adutiyo sukhaṃ phāsu viharāmi aññatr’ eva tehi Kosambakehi bhikkhūhi kalahakārakehi ... adhikaraṇakārakehīti.  aññataro pi kho hatthināgo ākiṇṇo viharati hatthīhi hatthinīhi hatthikaḷabhehi hatthicchāpakehi, chinnaggāni c’ eva tiṇāni khādati, obhaggobhaggañ c’ assa sākhābhaṅgaṃ khādanti, āvilāni ca pāniyāni pivati, ogāhantassa otiṇṇassa hatthiniyo kāyaṃ upanighaṃsantiyo gacchanti.  atha kho (353) tassa hatthināgassa etad ahosi: ahaṃ kho ākiṇṇo viharāmi hatthīhi hatthinīhi hatthikaḷabhehi hatthicchāpakehi, chinnaggāni c’ eva tiṇāni khādāmi, obhaggobhaggañ ca me sākhābhaṅgaṃ khādanti, āvilāni ca pāniyāni pivāmi, ogāhantassa me otiṇṇassa hatthiniyo kāyaṃ upanighaṃsantiyo gacchanti.  yaṃ nūnāhaṃ eko ’va gaṇasmā vūpakaṭṭho vihareyyan ti. |6| 
.  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  . 
โส อปเรน สมเยน ตสฺสา อาปตฺติยา อนา ปตฺติทิฏฺฐิ โหติ อญฺเญ ภิกฺขู ตสฺสา อาปตฺติยา อาปตฺติทิฏฺฐิโน โหนฺติ.  อถ โข เต ภิกฺขู ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจุํ “อาปตฺตึ ตฺวํ อาวุโส อาปนฺโน ปสฺสเสตํ อาปตฺติ”นฺติ?  “นตฺถิ เม อาวุโส อาปตฺติ ยมหํ ปสฺเสยฺย”นฺติ.  อถ โข เต ภิกฺขู สามคฺคิ๎ ลภิตฺวา ตํ ภิกฺขุํ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิปิ๎สุ.  โส จ ภิกฺขุ พหุสฺสุโต โหติ อาคตาคโม ธมฺมธโร วินยธโร มาติกาธโร ปณฺฑิโต พฺยตฺโต เมธาวี ลชฺชี กุกฺกุจฺจโก สิกฺขากาโม.  อถ โข โส ภิกฺขุ สนฺทิฏฺเฐ สมฺภตฺเต ภิกฺขู อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจ “อนาปตฺติ เอสา อาวุโส เนสา อาปตฺติ. อนาปนฺโนมฺหิ นมฺหิ อาปนฺโน. อนุกฺขิตฺโตมฺหิ นมฺหิ อุกฺขิตฺโต. อธมฺมิเกนมฺหิ กมฺเมน อุกฺขิตฺโต กุปฺเปน อฏฺฐานารเหน. โหถ เม อายสฺมนฺโต ธมฺมโต วินยโต ปกฺขา”ติ.  อลภิ โข โส ภิกฺขุ สนฺทิฏฺเฐ สมฺภตฺเต ภิกฺขู ปกฺเข. 
atha kho so hatthināgo yūthā apakkamma yena Pārileyyakaṃ Rakkhitavanasaṇḍo Bhaddasālamūlaṃ yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā soṇḍāya bhagavato pāniyaṃ paribhojaniyaṃ upaṭṭhāpeti appaharitañ ca karoti.  atha kho tassa hatthināgassa etad ahosi: ahaṃ kho pubbe ākiṇṇo na phāsu vihāsiṃ hatthīhi hatthinīhi hatthikaḷabhehi hatthicchāpakehi, chinnaggāni c’ eva tiṇāni khādiṃ, obhaggobhaggañ ca me sākhābhaṅgaṃ khādiṃsu, āvilāni ca pāniyāni apāyiṃ, ogāhantassa ca me otiṇṇassa hatthiniyo kāyaṃ upanighaṃsantiyo agamaṃsu, so ’mhi etarahi eko adutiyo sukhaṃ phāsu viharāmi aññatr’ eva hatthīhi hatthinīhi hatthikaḷabhehi hatthicchāpehīti.  atha kho bhagavā attano ca pavivekaṃ viditvā tassa ca hatthināgassa cetasā cetoparivitakkaṃ aññāya tāyaṃ velāyaṃ imaṃ udānaṃ udānesi: evaṃ nāgassa nāgena īsādantassa hatthino sameti cittaṃ cittena yad eko ramati vane ’ti. |7| 
.  .  . 
.  .  . 
ชานปทานมฺปิ สนฺทิฏฺฐานํ สมฺภตฺตานํ ภิกฺขูนํ สนฺติเก ทูตํ ปาเหสิ อนาปตฺติ เอสา อาวุโส เนสา อาปตฺติ. อนาปนฺโนมฺหิ นมฺหิ อาปนฺโน. อนุกฺขิตฺโตมฺหิ นมฺหิ อุกฺขิตฺโต. อธมฺมิเกนมฺหิ กมฺเมน อุกฺขิตฺโต กุปฺเปน อฏฺฐานารเหน. โหนฺตุ เม อายสฺมนฺโต ธมฺมโต วินยโต ปกฺขา”ติ.  อลภิ โข โส ภิกฺขุ ชานปเทปิ สนฺทิฏฺเฐ สมฺภตฺเต ภิกฺขู ปกฺเข.  อถ โข เต อุกฺขิตฺตานุวตฺตกา ภิกฺขู เยน อุกฺเขปกา ภิกฺขู เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา อุกฺเขปเก ภิกฺขู เอตทโวจุํ “อนาปตฺติ เอสา อาวุโส เนสา อาปตฺติ. อนาปนฺโน เอโส ภิกฺขุ เนโส ภิกฺขุ อาปนฺโน. อนุกฺขิตฺโต เอโส ภิกฺขุ เนโส ภิกฺขุ อุกฺขิตฺโต อธมฺมิเกน กมฺเมน อุกฺขิตฺโต กุปฺเปน อฏฺฐานารเหนา”ติ. 
||4|| 
. 
. 
เอวํ วุตฺเต อุกฺเขปกา ภิกฺขู อุกฺขิตฺตานุวตฺตเก ภิกฺขู เอตทโวจุํ “อาปตฺติ เอสา อาวุโส เนสา อนาปตฺติ. อาปนฺโน เอโส ภิกฺขุ เนโส ภิกฺขุ อนาปนฺโน. อุกฺขิตฺโต เอโส ภิกฺขุ เนโส ภิกฺขุ อนุกฺขิตฺโต. ธมฺมิเกน กมฺเมน อุกฺขิตฺโต อกุปฺเปน ฐานารเหน. มา โข ตุมฺเห อายสฺมนฺโต เอตํ อุกฺขิตฺตกํ ภิกฺขุํ อนุวตฺติตฺถ อนุปริวาเรถา”ติ. 
atha kho bhagavā Pārileyyake yathābhirantaṃ viharitvā yena Sāvatthi tena cārikaṃ pakkāmi.  anupubbena cārikaṃ caramāno yena Sāvatthi tad avasari.  tatra sudaṃ bhagavā Sāvatthiyaṃ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme.  atha kho Kosambakā upāsakā ime kho ayyā Kosambakā bhikkhū bahuno amhākaṃ anatthassa kārakā, imehi ubbāḷho bhagavā pakkanto, handa mayaṃ ayye Kosambake bhikkhū n’ eva abhivādeyyāma na paccuṭṭheyyāma na añjalikammaṃ sāmīcikammaṃ kareyyāma na sakkareyyāma na garukareyyāma na māneyyāma na pūjeyyāma upagatānam pi piṇḍapātaṃ na dajjeyyāma, evaṃ ime amhehi asakkariyamānā agarukariyamānā amāniyamānā apūjiyamānā asakkārapakatā pakkamissanti vā vibbhamissanti vā bhagavantaṃ vā pasādessantīti. |1| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
เอวมฺปิ โข เต อุกฺขิตฺตานุวตฺตกา ภิกฺขู อุกฺเขปเกหิ ภิกฺขูหิ วุจฺจมานา ตเถว ตํ อุกฺขิตฺตกํ ภิกฺขุํ อนุวตฺตึสุ อนุปริวาเรสุํ.  ๔๕๒. อถ โข อญฺญตโร ภิกฺขุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ.  เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ “อิธ ภนฺเต อญฺญตโร ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปนฺโน อโหสิ. โส ตสฺสา อาปตฺติยา อาปตฺติทิฏฺฐิ อโหสิ อญฺเญ ภิกฺขู ตสฺสา อาปตฺติยา อนาปตฺติทิฏฺฐิโน อเหสุํ.  โส อปเรน สมเยน ตสฺสา อาปตฺติยา อนาปตฺติทิฏฺฐิ อโหสิ อญฺเญ ภิกฺขู ตสฺสา อาปตฺติยา อาปตฺติทิฏฺฐิโน อเหสุํ. 
atha kho Kosambakā upāsakā Kosambake bhikkhū n’ eva abhivādesuṃ na paccuṭṭhesuṃ na (354) añjalikammaṃ sāmīcikammaṃ akaṃsu na sakkariṃsu na garukariṃsu na mānesuṃ na pūjesuṃ upagatānam pi piṇḍapātaṃ na adaṃsu.  atha kho Kosambakā bhikkhū Kosambakehi upāsakehi asakkariyamānā ... asakkārapakatā evaṃ āhaṃsu: handa mayaṃ āvuso Sāvatthiṃ gantvā bhagavato santike imaṃ adhikaraṇaṃ vūpasamemā ’ti.  atha kho Kosambakā bhikkhū senāsanaṃ saṃsāmetvā pattacīvaraṃ ādāya yena Sāvatthi ten’ upasaṃkamiṃsu. |2| 
.  .  . 
.  .  . 
อถ โข เต ภนฺเต ภิกฺขู ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจุํ ‘อาปตฺตึ ตฺวํ อาวุโส อาปนฺโน ปสฺสเสตํ อาปตฺติ’นฺติ? “นตฺถิ เม อาวุโส อาปตฺติ ยมหํ ปสฺเสยฺย”นฺติ.  อถ โข เต ภนฺเต ภิกฺขู สามคฺคิ๎ ลภิตฺวา ตํ ภิกฺขุํ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิปิ๎สุ.  โส จ ภนฺเต ภิกฺขุ พหุสฺสุโต อาคตาคโม ธมฺมธโร วินยธโร มาติกาธโร ปณฺฑิโต พฺยตฺโต เมธาวี ลชฺชี กุกฺกุจฺจโก สิกฺขากาโม. 
assosi kho āyasmā Sāriputto: te kira Kosambakā bhikkhū bhaṇḍanakārakā ... saṃghe adhikaraṇakārakā Sāvatthiṃ āgacchantīti.  atha kho āyasmā Sāriputto yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.  ekamantaṃ nisinno kho āyasmā Sāriputto bhagavantaṃ etad avoca: te kira bhante Kosambakā bhikkhū bhaṇḍanakārakā ... saṃghe adhikaraṇakārakā Sāvatthiṃ āgacchanti.  kathāhaṃ bhante tesu bhikkhūsu paṭipajjāmīti.  tena hi tvaṃ Sāriputta yathādhammo tathā tiṭṭhāhīti.  kathāhaṃ bhante jāneyyaṃ dhammaṃ vā adhammaṃ vā ’ti. |3| 
.  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  . 
อถ โข โส ภนฺเต ภิกฺขุ สนฺทิฏฺเฐ สมฺภตฺเต ภิกฺขู อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจ ‘อนาปตฺติ เอสา อาวุโส เนสา อาปตฺติ. อนาปนฺโนมฺหิ นมฺหิ อาปนฺโน. อนุกฺขิตฺโตมฺหิ นมฺหิ อุกฺขิตฺโต. อธมฺมิเกนมฺหิ กมฺเมน อุกฺขิตฺโต กุปฺเปน อฏฺฐานารเหน. โหถ เม อายสฺมนฺโต ธมฺมโต วินยโต ปกฺขา’ติ. อลภิ โข โส ภนฺเต ภิกฺขุ สนฺทิฏฺเฐ สมฺภตฺเต ภิกฺขู ปกฺเข. ชานปทานมฺปิ สนฺทิฏฺฐานํ สมฺภตฺตานํ ภิกฺขูนํ สนฺติเก ทูตํ ปาเหสิ ‘อนาปตฺติ เอสา อาวุโส เนสา อาปตฺติ. อนาปนฺโนมฺหิ นมฺหิ อาปนฺโน. อนุกฺขิตฺโตมฺหิ นมฺหิ อุกฺขิตฺโต. อธมฺมิเกนมฺหิ กมฺเมน อุกฺขิตฺโต กุปฺเปน อฏฺฐานารเหน. โหนฺตุ เม อายสฺมนฺโต ธมฺมโต วินยโต ปกฺขา’ติ. อลภิ โข โส ภนฺเต ภิกฺขุ ชานปเทปิ สนฺทิฏฺเฐ สมฺภตฺเต ภิกฺขู ปกฺเข. อถ โข เต ภนฺเต อุกฺขิตฺตานุวตฺตกา ภิกฺขู เยน อุกฺเขปกา ภิกฺขู เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา อุกฺเขปเก ภิกฺขู เอตทโวจุํ ‘อนาปตฺติ เอสา อาวุโส เนสา อาปตฺติ. อนาปนฺโน เอโส ภิกฺขุ เนโส ภิกฺขุ อาปนฺโน. อนุกฺขิตฺโต เอโส ภิกฺขุ เนโส ภิกฺขุ อุกฺขิตฺโต. อธมฺมิเกน กมฺเมน อุกฺขิตฺโต กุปฺเปน อฏฺฐานารเหนา’ติ. เอวํ วุตฺเต เต ภนฺเต อุกฺเขปกา ภิกฺขู อุกฺขิตฺตานุวตฺตเก ภิกฺขู เอตทโวจุํ ‘อาปตฺติ เอสา อาวุโส เนสา อนาปตฺติ. อาปนฺโน เอโส ภิกฺขุ เนโส ภิกฺขุ อนาปนฺโน. อุกฺขิตฺโต เอโส ภิกฺขุ เนโส ภิกฺขุ อนุกฺขิตฺโต. ธมฺมิเกน กมฺเมน อุกฺขิตฺโต อกุปฺเปน ฐานารเหน. มา โข ตุมฺเห อายสฺมนฺโต เอตํ อุกฺขิตฺตกํ ภิกฺขุํ อนุวตฺติตฺถ อนุปริวาเรถา’ติ. เอวมฺปิ โข เต ภนฺเต อุกฺขิตฺตานุวตฺตกา ภิกฺขู อุกฺเขปเกหิ ภิกฺขูหิ วุจฺจมานา ตเถว ตํ อุกฺขิตฺตกํ ภิกฺขุํ อนุวตฺตนฺติ อนุปริวาเรนฺตี”ติ.  ๔๕๓. อถ โข ภควา ‘ภินฺโน ภิกฺขุสงฺโฆ ภินฺโน ภิกฺขุสงฺโฆ’ติ อุฏฺฐายาสนา เยน อุกฺเขปกา ภิกฺขู เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ  นิสชฺช โข ภควา อุกฺเขปเก ภิกฺขู เอตทโวจ “มา โข ตุมฺเห ภิกฺขเว ‘ปฏิภาติ โน ปฏิภาติ โน’ติ ยสฺมึ วา ตสฺมึ วา ภิกฺขุํ อุกฺขิปิตพฺพํ มญฺญิตฺถ”.  “อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปนฺโน โหติ. โส ตสฺสา อาปตฺติยา อนาปตฺติทิฏฺฐิ โหติ อญฺเญ ภิกฺขู ตสฺสา อาปตฺติยา อาปตฺติทิฏฺฐิโน โหนฺติ  เต เจ ภิกฺขเว ภิกฺขู ตํ ภิกฺขุํ เอวํ ชานนฺติ ‘อยํ โข อายสฺมา พหุสฺสุโต อาคตาคโม ธมฺมธโร วินยธโร มาติกาธโร ปณฺฑิโต พฺยตฺโต เมธาวี ลชฺชี กุกฺกุจฺจโก สิกฺขากาโม. สเจ มยํ อิมํ ภิกฺขุํ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิปิสฺสาม น มยํ อิมินา ภิกฺขุนา สทฺธึ อุโปสถํ กริสฺสาม วินา อิมินา ภิกฺขุนา อุโปสถํ กริสฺสาม ภวิสฺสติ สงฺฆสฺส ตโตนิทานํ ภณฺฑนํ กลโห วิคฺคโห วิวาโท สงฺฆเภโท สงฺฆราชิ สงฺฆววตฺถานํ สงฺฆนานากรณ’นฺติ เภทครุเกหิ ภิกฺขเว ภิกฺขูหิ น โส ภิกฺขุ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิปิตพฺโพ.  “อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปนฺโน โหติ. โส ตสฺสา อาปตฺติยา อนาปตฺติทิฏฺฐิ โหติ อญฺเญ ภิกฺขู ตสฺสา อาปตฺติยา อาปตฺติทิฏฺฐิโน โหนฺติ. เต เจ ภิกฺขเว ภิกฺขู ตํ ภิกฺขุํ เอวํ ชานนฺติ ‘อยํ โข อายสฺมา พหุสฺสุโต อาคตาคโม ธมฺมธโร วินยธโร มาติกาธโร ปณฺฑิโต พฺยตฺโต เมธาวี ลชฺชี กุกฺกุจฺจโก สิกฺขากาโม. สเจ มยํ อิมํ ภิกฺขุํ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิปิสฺสาม น มยํ อิมินา ภิกฺขุนา สทฺธึ ปวาเรสฺสาม วินา อิมินา ภิกฺขุนา ปวาเรสฺสาม. น มยํ อิมินา ภิกฺขุนา สทฺธึ สงฺฆกมฺมํ กริสฺสาม วินา อิมินา ภิกฺขุนา สงฺฆกมฺมํ กริสฺสาม. น มยํ อิมินา ภิกฺขุนา สทฺธึ อาสเน นิสีทิสฺสาม วินา อิมินา ภิกฺขุนา อาสเน นิสีทิสฺสาม. น มยํ อิมินา ภิกฺขุนา สทฺธึ ยาคุปาเน นิสีทิสฺสาม วินา อิมินา ภิกฺขุนา ยาคุปาเน นิสีทิสฺสาม น มยํ อิมินา ภิกฺขุนา สทฺธึ ภตฺตคฺเค นิสีทิสฺสาม วินา อิมินา ภิกฺขุนา ภตฺตคฺเค นิสีทิสฺสาม. น มยํ อิมินา ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน วสิสฺสาม วินา อิมินา ภิกฺขุนา เอกจฺฉนฺเน วสิสฺสาม. น มยํ อิมินา ภิกฺขุนา สทฺธึ ยถาวุฑฺฒํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺฐานํ อญฺชลิกมฺมํ สามีจิกมฺมํ กริสฺสาม วินา อิมินา ภิกฺขุนา ยถาวุฑฺฒํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺฐานํ อญฺชลิกมฺมํ สามีจิกมฺมํ กริสฺสาม. ภวิสฺสติ สงฺฆสฺส ตโตนิทานํ ภณฺฑนํ กลโห วิคฺคโห วิวาโท สงฺฆเภโท สงฺฆราชิ สงฺฆววตฺถานํ สงฺฆนานากรณ’นฺติ เภทครุเกหิ ภิกฺขเว ภิกฺขูหิ น โส ภิกฺขุ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิปิตพฺโพ”ติ. 
aṭṭhārasahi kho Sāriputta vatthūhi adhammavādī jānitabbo.  idha Sāriputta bhikkhu adhammaṃ dhammo ’ti dīpeti, dhammaṃ adhammo ’ti dīpeti, avinayaṃ vinayo ’ti d., vinayaṃ avinayo ’ti d., abhāsitaṃ alapitaṃ tathāgatena bhāsitaṃ lapitaṃ tathāgatenā ’ti d., bhāsitaṃ lapitaṃ tathāgatena abhāsitaṃ alapitaṃ tathāgatenā ’ti d., anāciṇṇaṃ tathāgatena āciṇṇaṃ tathāgatenā ’ti d., āciṇṇaṃ tathāgatena anāciṇṇaṃ tathāgatenā ’ti d., appaññattaṃ tathāgatena paññattaṃ tathāgatenā ’ti d., paññattaṃ tathāgatena appaññattaṃ tathāgatenā ’ti d., anāpattiṃ āpattīti d., āpattiṃ anāpattīti d., lahukaṃ āpattiṃ garukā āpattīti d., garukaṃ āpattiṃ lahukā āpattīti d., sāvasesaṃ āpattiṃ anavasesā āpattīti d., anavasesaṃ āpattiṃ sāvasesā āpattīti d., duṭṭhullaṃ āpattiṃ aduṭṭhullā āpattīti d., aduṭṭhullaṃ āpattiṃ duṭṭhullā āpattīti dīpeti.  imehi kho Sāriputta aṭṭhārasahi vatthūhi adhammavādī jānitabbo. |4| 
.  .  . 
.  .  . 
๔๕๔. อถ โข ภควา อุกฺเขปกานํ ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ ภาสิตฺวา อุฏฺฐายาสนา เยน อุกฺขิตฺตานุวตฺตกา ภิกฺขู เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ  นิสชฺช โข ภควา อุกฺขิตฺตานุวตฺตเก ภิกฺขู เอตทโวจ “มา โข ตุมฺเห ภิกฺขเว อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา ‘นามฺห อาปนฺนา นามฺห อาปนฺนา’ติ อาปตฺตึ น ปฏิกาตพฺพํ มญฺญิตฺถ”.  “อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปนฺโน โหติ. โส ตสฺสา อาปตฺติยา อนาปตฺติทิฏฺฐิ โหติ อญฺเญ ภิกฺขู ตสฺสา อาปตฺติยา อาปตฺติทิฏฺฐิโน โหนฺติ. 
aṭṭhārasahi ca kho Sāriputta vatthūhi dhammavādī jānitabbo.  idha Sāriputta bhikkhu adhammaṃ adhammo ’ti dīpeti, dhammaṃ dhammo ’ti d., avinayaṃ . . ., vinayaṃ . . ., abhāsitaṃ alapitaṃ (355) tathāgatena . . ., bhāsitaṃ lapitaṃ tathāgatena . . ., anāciṇṇaṃ tathāgatena . . ., āciṇṇaṃ tathāgatena . . ., appaññattaṃ tathāgatena . . ., paññattaṃ tathāgatena . . ., āpattiṃ . . ., anāpattiṃ . . ., lahukaṃ āpattiṃ . . ., garukaṃ āpattiṃ . . ., sāvasesaṃ āpattiṃ . . ., anavasesaṃ āpattiṃ . . ., duṭṭhullaṃ āpattiṃ . . ., aduṭṭhullaṃ āpattiṃ aduṭṭhullā āpattīti dīpeti.  imehi kho Sāriputta aṭṭhārasehi vatthūhi dhammavādī jānitabbo ’ti. |5| 
.  .  . 
.  .  . 
โส เจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ เต ภิกฺขู เอวํ ชานาติ ‘อิเม โข อายสฺมนฺโต พหุสฺสุตา อาคตาคมา ธมฺมธรา วินยธรา มาติกาธรา ปณฺฑิตา พฺยตฺตา เมธาวิโน ลชฺชิโน กุกฺกุจฺจกา สิกฺขากามา นาลํ มมํ วา การณา อญฺเญสํ วา การณา ฉนฺทา โทสา โมหา ภยา อคตึ คนฺตุํ. สเจ มํ อิเม ภิกฺขู อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิปิสฺสนฺติ น มยา สทฺธึ อุโปสถํ กริสฺสนฺติ วินา มยา อุโปสถํ กริสฺสนฺติ ภวิสฺสติ สงฺฆสฺส ตโตนิทานํ ภณฺฑนํ กลโห วิคฺคโห วิวาโท สงฺฆเภโท สงฺฆราชิ สงฺฆววตฺถานํ สงฺฆนานากรณ’นฺติ เภทครุเกน ภิกฺขเว ภิกฺขุนา ปเรสมฺปิ สทฺธาย สา อาปตฺติ เทเสตพฺพา. “อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปนฺโน โหติ. โส ตสฺสา อาปตฺติยา อนาปตฺติทิฏฺฐิ โหติ อญฺเญ ภิกฺขู ตสฺสา อาปตฺติยา อาปตฺติทิฏฺฐิโน โหนฺติ. โส เจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ เต ภิกฺขู เอวํ ชานาติ ‘อิเม โข อายสฺมนฺโต พหุสฺสุตา อาคตาคมา ธมฺมธรา วินยธรา มาติกาธรา ปณฺฑิตา พฺยตฺตา เมธาวิโน ลชฺชิโน กุกฺกุจฺจกา สิกฺขากามา นาลํ มมํ วา การณา อญฺเญสํ วา การณา ฉนฺทา โทสา โมหา ภยา อคตึ คนฺตุํ. สเจ มํ อิเม ภิกฺขู อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิปิสฺสนฺติ น มยา สทฺธึ ปวาเรสฺสนฺติ วินา มยา ปวาเรสฺสนฺติ. น มยา สทฺธึ สงฺฆกมฺมํ กริสฺสนฺติ วินา มยา สงฺฆกมฺมํ กริสฺสนฺติ. น มยา สทฺธึ อาสเน นิสีทิสฺสนฺติ วินา มยา อาสเน นิสีทิสฺสนฺติ. น มยา สทฺธึ ยาคุปาเน นิสีทิสฺสนฺติ วินา มยา ยาคุปาเน นิสีทิสฺสนฺติ. น มยา สทฺธึ ภตฺตคฺเค นิสีทิสฺสนฺติ วินา มยา ภตฺตคฺเค นิสีทิสฺสนฺติ. น มยา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน วสิสฺสนฺติ วินา มยา เอกจฺฉนฺเน วสิสฺสนฺติ. น มยา สทฺธึ ยถาวุฑฺฒํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺฐานํ อญฺชลิกมฺมํ สามีจิกมฺมํ กริสฺสนฺติ วินา มยา ยถาวุฑฺฒํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺฐานํ อญฺชลิกมฺมํ สามีจิกมฺมํ กริสฺสนฺติ ภวิสฺสติ สงฺฆสฺส ตโตนิทานํ ภณฺฑนํ กลโห วิคฺคโห วิวาโท สงฺฆเภโท สงฺฆราชิ สงฺฆววตฺถานํ สงฺฆนานากรณ’นฺติ เภทครุเกน ภิกฺขเว ภิกฺขุนา ปเรสมฺปิ สทฺธาย สา อาปตฺติ เทเสตพฺพา”ติ.  อถ โข ภควา อุกฺขิตฺตานุวตฺตกานํ ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ ภาสิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ.  ๔๕๕. เตน โข ปน สมเยน อุกฺขิตฺตานุวตฺตกา ภิกฺขู ตตฺเถว อนฺโตสีมาย อุโปสถํ กโรนฺติ สงฺฆกมฺมํ กโรนฺติ. อุกฺเขปกา ปน ภิกฺขู นิสฺสีมํ คนฺตฺวา อุโปสถํ กโรนฺติ สงฺฆกมฺมํ กโรนฺติ. 
assosi kho āyasmā Mahāmoggallāno --la-- assosi kho āyasmā Mahākassapo, assosi kho āyasmā Mahākaccāno, assosi kho āyasmā Mahākoṭṭhito, assosi kho āyasmā Mahākappino, assosi kho āyasmā Mahācundo, assosi kho āyasmā Anuruddho, assosi kho āyasmā Revato, assosi kho āyasmā Upāli, assosi kho āyasmā Ānando, assosi kho āyasmā Rāhulo: te kira Kosambakā bhikkhū . . . (= 3-5. Read Rāhula instead of Sāriputta) . . . dhammavādī jānitabbo ’ti. |6| 
. 
. 
อถ โข อญฺญตโร อุกฺเขปโก ภิกฺขุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. 
assosi kho Mahāpajāpatī Gotamī: te kira Kobakā bhikkhū . . . āgacchantīti. atha kho Mahāpajāpatī Gotamī yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.  ekamantaṃ ṭhitā kho Mahāpajāpatī Gotamī bhagavantaṃ etad avoca: te kira bhante . . . paṭipajjāmīti.  tena hi tvaṃ Gotami ubhayattha dhammaṃ suṇa, ubhayattha dhammaṃ sutvā ye tattha bhikkhū dhammavādino tesaṃ diṭṭhiñ ca khantiñ ca ruciñ ca ādāyañ ca rocehi, yañ ca kiñci bhikkhunīsaṃghena bhikkhusaṃghato paccāsiṃsitabbaṃ sabban taṃ dhammavādito ’va paccāsiṃsitabban ti. |7| 
.  .  . 
.  .  . 
เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ “เต ภนฺเต อุกฺขิตฺตานุวตฺตกา ภิกฺขู ตตฺเถว อนฺโตสีมาย อุโปสถํ กโรนฺติ สงฺฆกมฺมํ กโรนฺติ. มยํ ปน อุกฺเขปกา ภิกฺขู นิสฺสีมํ คนฺตฺวา อุโปสถํ กโรม สงฺฆกมฺมํ กโรมา”ติ.  “เต เจ ภิกฺขุ อุกฺขิตฺตานุวตฺตกา ภิกฺขู ตตฺเถว อนฺโตสีมาย อุโปสถํ กริสฺสนฺติ สงฺฆกมฺมํ กริสฺสนฺติ ยถา มยา ญตฺติ จ อนุสฺสาวนา จ ปญฺญตฺตา เตสํ ตานิ กมฺมานิ ธมฺมิกานิ กมฺมานิ ภวิสฺส”นฺติ อกุปฺปานิ ฐานารหานิ.  ตุมฺเห เจ ภิกฺขุ อุกฺเขปกา ภิกฺขู ตตฺเถว อนฺโตสีมาย อุโปสถํ กริสฺสถ สงฺฆกมฺมํ กริสฺสถ ยถา มยา ญตฺติ จ อนุสฺสาวนา จ ปญฺญตฺตา ตุมฺหากมฺปิ ตานิ กมฺมานิ ธมฺมิกานิ กมฺมานิ ภวิสฺสนฺติ อกุปฺปานิ ฐานารหานิ. 
assosi kho Anāthapiṇḍiko gahapati: te kira Kosambakā bhikkhū . . . āgacchantīti. atha kho Anāthapiṇḍiko gahapati yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinno kho Anāthapiṇḍiko gahapati bhagavantaṃ etad avoca: te kira bhante . . . paṭipajjāmīti.  tena hi tvaṃ gahapati ubhayattha dānaṃ dehi, ubhayattha dānaṃ datvā ubhayattha dhammaṃ suṇa, ubhayattha dhammaṃ sutvā ye tattha bhikkhū dhammavādino tesaṃ diṭṭhiñ ca khantiñ ca ruciñ ca ādāyañ ca rocehīti. |8| 
.  . 
.  . 
ตํ กิสฺส เหตุ?  นานาสํวาสกา เอเต ภิกฺขู ตุมฺเหหิ ตุมฺเห จ เตหิ นานาสํวาสกา. 
assosi kho Visākhā Migāramātā: te kira Kosambakā bhikkhū (356). . . . āgacchantīti. atha kho Visākhā Migāramātā yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.  ekamantaṃ nisinnā kho Visākhā Migāramātā bhagavantaṃ etad avoca: te kira bhante . . . paṭipajjāmīti. tena hi tvaṃ Visākhe ubhayattha dānaṃ dehi . . . rocehīti. |9| 
.  . 
.  . 
“ทฺเวมา ภิกฺขุ นานาสํวาสกภูมิโย อตฺตนา วา อตฺตานํ นานาสํวาสกํ กโรติ สมคฺโค วา นํ สงฺโฆ อุกฺขิปติ อทสฺสเน วา อปฺปฏิกมฺเม วา อปฺปฏินิสฺสคฺเค วา.  อิมา โข ภิกฺขุ ทฺเว นานาสํวาสกภูมิโย. 
atha kho Kosambakā bhikkhū anupubbena yena Sāvatthi tad avasaruṃ. atha kho āyasmā Sāriputto yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.  ekamantaṃ nisinno kho āyasmā Sāriputto bhagavantaṃ etad avoca: te kira bhante Kosambakā bhikkhū bhaṇḍanakārakā . . . saṃghe adhikaraṇakārakā Sāvatthiṃ anuppattā.  kathaṃ nu kho bhante tesu bhikkhūsu senāsane paṭipajjitabban ti. tena hi Sāriputta vivittaṃ senāsanaṃ dātabban ti.  sace pana bhante vivittaṃ na hoti kathaṃ paṭipajjitabban ti.  tena hi Sāriputta vivittaṃ katvāpi dātabbaṃ.  na tv evāhaṃ Sāriputta kenaci pariyāyena vuḍḍhatarassa bhikkhuno senāsanaṃ paṭibāhitabban ti vadāmi.  yo paṭibāheyya, āpatti dukkaṭassā ’ti.  āmise pana bhante kathaṃ paṭipajjitabban ti.  āmisaṃ kho Sāriputta sabbesaṃ samakaṃ bhājetabban ti. |10| 
.  .  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  .  . 
ทฺเวมา ภิกฺขุ สมานสํวาสกภูมิโย อตฺตนา วา อตฺตานํ สมานสํวาสํ กโรติ สมคฺโค วา นํ สงฺโฆ อุกฺขิตฺตํ โอสาเรติ อทสฺสเน วา อปฺปฏิกมฺเม วา อปฺปฏินิสฺสคฺเค วา.  อิมา โข ภิกฺขุ ทฺเว สมานสํวาสกภูมิโย”ติ.      ๔๕๖. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ภตฺตคฺเค อนฺตรฆเร ภณฺฑนชาตา กลหชาตา วิวาทาปนฺนา อญฺญมญฺญํ อนนุโลมิกํ กายกมฺมํ วจีกมฺมํ อุปทํเสนฺติ หตฺถปรามาสํ กโรนฺติ.  มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “กถญฺหิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา ภตฺตคฺเค อนฺตรฆเร ภณฺฑนชาตา กลหชาตา วิวาทาปนฺนา อญฺญมญฺญํ อนนุโลมิกํ กายกมฺมํ วจีกมฺมํ อุปทํเสสฺสนฺติ หตฺถปรามาสํ กริสฺสนฺตี”ติ.  อสฺโสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ.  เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ “กถญฺหิ นาม ภิกฺขู ภตฺตคฺเค อนฺตรฆเร ภณฺฑนชาตา กลหชาตา วิวาทาปนฺนา อญฺญมญฺญํ อนนุโลมิกํ กายกมฺมํ วจีกมฺมํ อุปทํเสสฺสนฺติ หตฺถปรามาสํ กริสฺสนฺตี”ติ.  อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯเปฯ 
atha kho tassa ukkhittakassa bhikkhuno dhammañ ca vinayañ ca paccavekkhantassa etad ahosi: āpatti esā n’ esā anāpatti, āpanno ’mhi n’ amhi anāpanno, ukkhitto ’mhi n’ amhi anukkhitto, dhammiken’ amhi kammena ukkhitto akuppena ṭhānārahenā ’ti.  atha kho so ukkhittako bhikkhu yena ukkhittānuvattakā bhikkhū ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā ukkhittānuvattake bhikkhū etad avoca: āpatti esā āvuso n’ esā anāpatti . . . ṭhānārahena. etha maṃ āyasmanto osārethā ’ti. |11| 
.  . 
.  . 
“สจฺจํ กิร ภิกฺขเว ภิกฺขู ภตฺตคฺเค อนฺตรฆเร ภณฺฑนชาตาฯเปฯ หตฺถปรามาสํ กโรนฺตี”ติ? “สจฺจํ ภควา”ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควาฯเปฯ  วิครหิตฺวา ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ “ภินฺเน ภิกฺขเว สงฺเฆ อธมฺมิยายมาเน อสมฺโมทิกาย วตฺตมานาย ‘เอตฺตาวตา น อญฺญมญฺญํ อนนุโลมิกํ กายกมฺมํ วจีกมฺมํ อุปทํเสสฺสาม หตฺถปรามาสํ กริสฺสามา’ติ อาสเน นิสีทิตพฺพํ. 
atha kho te ukkhittānuvattakā bhikkhū taṃ ukkhittakaṃ bhikkhuṃ ādāya yena bhagavā ten’ upasaṃkamiṃsu, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.  ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etad avocuṃ: ayaṃ bhante ukkhittako bhikkhu evaṃ āha: āpatti esā āvuso n’ esā anāpatti . . . osārethā ’ti.  kathaṃ nu kho tehi bhante paṭipajjitabban ti. āpatti esā bhikkhave n’ esā anāpatti, āpanno eso bhikkhu n’ eso bhikkhu anāpanno, ukkhitto eso bhikkhu n’ eso bhikkhu (357) anukkhitto, dhammikena kammena ukkhitto akuppena ṭhānārahena.  yato ca kho so bhikkhave bhikkhu āpanno ca ukkhitto ca passati ca tena hi bhikkhave taṃ bhikkhuṃ osārethā ’ti. |12| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
ภินฺเน ภิกฺขเว สงฺเฆ ธมฺมิยายมาเน สมฺโมทิกาย วตฺตมานาย อาสนนฺตริกาย นิสีทิตพฺพ”นฺติ.  ๔๕๗. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู สงฺฆมชฺเฌ ภณฺฑนชาตา กลหชาตา วิวาทาปนฺนา อญฺญมญฺญํ มุขสตฺตีหิ วิตุทนฺตา วิหรนฺติ. เต น สกฺโกนฺติ ตํ อธิกรณํ วูปสเมตุํ.  อถ โข อญฺญตโร ภิกฺขุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ.  เอกมนฺตํ ฐิโต โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ “อิธ ภนฺเต ภิกฺขู สงฺฆมชฺเฌ ภณฺฑนชาตา กลหชาตา วิวาทาปนฺนา อญฺญมญฺญํ มุขสตฺตีหิ วิตุทนฺตา วิหรนฺติ. เต น สกฺโกนฺติ ตํ อธิกรณํ วูปสเมตุํ. 
atha kho te ukkhittānuvattakā bhikkhū taṃ ukkhittakaṃ bhikkhuṃ osāretvā yena ukkhepakā bhikkhū ten’ upasaṃkamiṃsu, upasaṃkamitvā ukkhepake bhikkhū etad avocuṃ: yasmiṃ āvuso vatthusmiṃ ahosi saṃghassa bhaṇḍanaṃ kalaho viggaho vivādo saṃghabhedo saṃgharāji saṃghavavatthānaṃ saṃghanānākaraṇaṃ so eso bhikkhu āpanno ca ukkhitto ca passi ca osārito ca.  handa mayaṃ āvuso tassa vatthussa vūpasamāya saṃghasāmaggiṃ karomā ’ti.  atha kho te ukkhepakā bhikkhū yena bhagavā ten’ upasaṃkamiṃsu, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu, ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etad avocuṃ: te bhante ukkhittānuvattakā bhikkhū evaṃ āhaṃsu: yasmiṃ āvuso vatthusmiṃ ahosi . . . saṃghasāmaggiṃ karomā ’ti.  kathaṃ nu kho bhante paṭipajjitabban ti. |13| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
สาธุ ภนฺเต ภควา เยน เต ภิกฺขู เตนุปสงฺกมตุ อนุกมฺปํ อุปาทายา”ติ.  อธิวาเสสิ ภควา ตุณฺหีภาเวน.  อถ โข ภควา เยน เต ภิกฺขู เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ  นิสชฺช โข ภควา เต ภิกฺขู เอตทโวจ “อลํ ภิกฺขเว มา ภณฺฑนํ มา กลหํ มา วิคฺคหํ มา วิวาท”นฺติ. 
yato ca kho so bhikkhave bhikkhu āpanno ca ukkhitto ca passi ca osārito ca tena hi bhikkhave saṃgho tassa vatthussa vūpasamāya saṃghasāmaggiṃ karotu.  evañ ca pana bhikkhave kātabbā. sabbeh’ eva ekajjhaṃ sannipatitabbaṃ gilānehi ca agilānehi ca, na kehici chando dātabbo.  sannipatitvā vyattena bhikkhunā paṭibalena saṃgho ñāpetabbo: suṇātu me bhante saṃgho.  yasmiṃ vatthusmiṃ ahosi saṃghassa bhaṇḍanaṃ kalaho viggaho vivādo saṃghabhedo saṃgharāji saṃghavavatthānaṃ saṃghanānākaraṇaṃ so eso bhikkhu āpanno ca ukkhitto ca passi ca osārito ca.  yadi saṃghassa pattakallaṃ saṃgho tassa vatthussa vūpasamāya saṃghasāmaggiṃ kareyya.  esā ñatti.  suṇātu me bhante saṃgho. yasmiṃ vatthusmiṃ . . . osārito ca.  saṃgho tassa vatthussa vūpasamāya saṃghasāmaggiṃ karoti.  yassāyasmato khamati tassa vatthussa vūpasamāya saṃghasāmaggiyā karaṇaṃ so tuṇh’ assa, yassa na kkhamati so bhāseyya.  katā saṃghena tassa vatthussa vūpasamāya saṃghasāmaggī nihatā saṃgharāji nihato saṃghabhedo.  khamati saṃghassa, tasmā tuṇhī, evaṃ etaṃ dhārayāmīti.  tāvad eva uposatho kātabbo pātimokkhaṃ uddisitabban ti. |14| 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
เอวํ วุตฺเต อญฺญตโร อธมฺมวาที ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ “อาคเมตุ ภนฺเต ภควา ธมฺมสฺสามี อปฺโปสฺสุกฺโก ภนฺเต ภควา ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารมนุยุตฺโต วิหรตุ. มยเมเตน ภณฺฑเนน กลเหน วิคฺคเหน วิวาเทน ปญฺญายิสฺสามา”ติ.  ทุติยมฺปิ โข ภควา เต ภิกฺขู เอตทโวจ “อลํ ภิกฺขเว มา ภณฺฑนํ มา กลหํ มา วิคฺคหํ มา วิวาท”นฺติ.  ทุติยมฺปิ โข โส อธมฺมวาที ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ “อาคเมตุ ภนฺเต ภควา ธมฺมสฺสามี อปฺโปสฺสุกฺโก ภนฺเต ภควา ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารมนุยุตฺโต วิหรตุ. มยเมเตน ภณฺฑเนน กลเหน วิคฺคเหน วิวาเทน ปญฺญายิสฺสามา”ติ. (โกสมฺพกวิวาทกถา นิฏฺฐิตา.)  (๒๗๒. ทีฆาวุวตฺถุ) ๔๕๘. อถ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ  “ภูตปุพฺพํ ภิกฺขเว พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺโต นาม กาสิราชา อโหสิ อฑฺโฒ มหทฺธโน มหาโภโค มหพฺพโล มหาวาหโน มหาวิชิโต ปริปุณฺณโกสโกฏฺฐาคาโร.  ทีฆีติ นาม โกสลราชา อโหสิ ทลิทฺโท อปฺปธโน อปฺปโภโค อปฺปพโล อปฺปวาหโน อปฺปวิชิโต อปริปุณฺณโกสโกฏฺฐาคาโร.  อถ โข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺโต กาสิราชา จตุรงฺคินึ เสนํ สนฺนยฺหิตฺวา ทีฆีตึ โกสลราชานํ อพฺภุยฺยาสิ.  อสฺโสสิ โข ภิกฺขเว ทีฆีติ โกสลราชา “พฺรหฺมทตฺโต กิร กาสิราชา จตุรงฺคินึ เสนํ สนฺนยฺหิตฺวา มมํ อพฺภุยฺยาโต”ติ.  อถ โข ภิกฺขเว ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ เอตทโหสิ “พฺรหฺมทตฺโต โข กาสิราชา อฑฺโฒ มหทฺธโน มหาโภโค มหพฺพโล มหาวาหโน มหาวิชิโต ปริปุณฺณโกสโกฏฺฐาคาโร อหํ ปนมฺหิ ทลิทฺโท อปฺปธโน อปฺปโภโค อปฺปพโล อปฺปวาหโน อปฺปวิชิโต อปริปุณฺณโกสโกฏฺฐาคาโร นาหํ ปฏิพโล พฺรหฺมทตฺเตน กาสิรญฺญา เอกสงฺฆาตมฺปิ สหิตุํ.  ยํนูนาหํ ปฏิกจฺเจว นครมฺหา นิปฺปเตยฺย”นฺติ.  อถ โข ภิกฺขเว ทีฆีติ โกสลราชา มเหสึ อาทาย ปฏิกจฺเจว นครมฺหา นิปฺปติ.  อถ โข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺโต กาสิราชา ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ พลญฺจ วาหนญฺจ ชนปทญฺจ โกสญฺจ โกฏฺฐาคารญฺจ อภิวิชิย อชฺฌาวสติ. 
||5|| 
. 
. 
อถ โข ภิกฺขเว ทีฆีติ โกสลราชา สปชาปติโก เยน วาราณสี เตน ปกฺกามิ. 
(358) atha kho āyasmā Upāli yena bhagavā ten’ upasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinno kho āyasmā Upāli bhagavantaṃ etad avoca: yasmiṃ bhante vatthusmiṃ hoti saṃghassa bhaṇḍanaṃ . . . saṃghanānākaraṇaṃ, saṃgho taṃ vatthuṃ avinicchinitvā amūlā mūlaṃ gantvā saṃghasāmaggiṃ karoti, dhammikā nu kho sā bhante saṃghasāmaggīti.  yasmiṃ Upāli vatthusmiṃ hoti . . . saṃgho taṃ vatthuṃ avinicchinitvā amūlā mūlaṃ gantvā saṃghasāmaggiṃ karoti, adhammikā sā Upāli saṃghasāmaggīti.  yasmiṃ pana bhante vatthusmiṃ hoti . . . saṃgho taṃ vatthuṃ vinicchinitvā mūlā mūlaṃ gantvā saṃghasāmaggiṃ karoti, dhammikā nu kho sā bhante saṃghasāmaggīti.  yasmiṃ Upāli vatthusmiṃ hoti . . . saṃgho taṃ vatthuṃ vinicchinitvā mūlā mūlaṃ gantvā saṃghasāmaggiṃ karoti, dhammikā sā Upāli saṃghasāmaggīti. |1| 
.  .  .  . 
.  .  .  . 
อนุปุพฺเพน เยน พาราณสี ตทวสริ.  ตตฺร สุทํ ภิกฺขเว ทีฆีติ โกสลราชา สปชาปติโก พาราณสิยํ อญฺญตรสฺมึ ปจฺจนฺติเม โอกาเส กุมฺภการนิเวสเน อญฺญาตกเวเสน ปริพฺพาชกจฺฉนฺเนน ปฏิวสติ.  อถ โข ภิกฺขเว ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ มเหสี นจิรสฺเสว คพฺภินี อโหสิ.  ตสฺสา เอวรูโป โทหโฬ อุปฺปนฺโน โหติ “อิจฺฉติ สูริยสฺส อุคฺคมนกาเล จตุรงฺคินึ เสนํ สนฺนทฺธํ วมฺมิกํ สุภูเม ฐิตํ ปสฺสิตุํ ขคฺคานญฺจ โธวนํ ปาตุํ”. 
kati nu kho bhante saṃghasāmaggiyo ’ti.  dve ’mā Upāli saṃghasāmaggiyo.  atth’ Upāli saṃghasāmaggī atthāpetā vyañjanupetā, atth’ Upāli saṃghasāmaggī atthupetā ca vyañjanupetā ca.  katamā ca Upāli saṃghasāmaggī atthupetā vyañjanupetā.  yasmiṃ Upāli vatthusmiṃ hoti saṃghassa bhaṇḍanaṃ . . . saṃghanānākaraṇaṃ, saṃgho taṃ vatthuṃ avinicchinitvā amūlā mūlaṃ gantvā saṃghasāmaggiṃ karoti.  ayaṃ vuccati Upāli saṃghasāmaggī atthāpetā vyañjanupetā.  katamā ca Upāli saṃghasāmaggī atthupetā ca vyañjanupetā ca.  yasmiṃ Upāli vatthusmiṃ hoti saṃghassa bhaṇḍanaṃ . . . saṃghanānākaraṇaṃ, saṃgho taṃ vatthuṃ vinicchinitvā mūlā mūlaṃ gantvā saṃghasāmaggiṃ karoti.  ayaṃ vuccati Upāli saṃghasāmaggī atthupetā ca vyañjanupetā ca.  imā kho Upāli dve saṃghasāmaggiyo ti. |2| 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
อถ โข ภิกฺขเว ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ มเหสี ทีฆีตึ โกสลราชานํ เอตทโวจ “คพฺภินีมฺหิ เทว. ตสฺสา เม เอวรูโป โทหโฬ อุปฺปนฺโน อิจฺฉามิ สูริยสฺส อุคฺคมนกาเล จตุรงฺคินึ เสนํ สนฺนทฺธํ วมฺมิกํ สุภูเม ฐิตํ ปสฺสิตุํ ขคฺคานญฺจ โธวนํ ปาตุ”นฺติ.  “กุโต เทวิ อมฺหากํ ทุคฺคตานํ จตุรงฺคินี เสนา สนฺนทฺธา วมฺมิกา สุภูเม ฐิตา ขคฺคานญฺจ โธวนํ ปาตุ”นฺติ  “สจาหํ เทว น ลภิสฺสามิ มริสฺสามี”ติ.  ๔๕๙. เตน โข ปน สมเยน พฺรหฺมทตฺตสฺส กาสิรญฺโญ ปุโรหิโต พฺราหฺมโณ ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ สหาโย โหติ  อถ โข ภิกฺขเว ทีฆีติ โกสลราชา เยน พฺรหฺมทตฺตสฺส กาสิรญฺโญ ปุโรหิโต พฺราหฺมโณ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา พฺรหฺมทตฺตสฺส กาสิรญฺโญ ปุโรหิตํ พฺราหฺมณํ เอตทโวจ “สขี เต สมฺม คพฺภินี. ตสฺสา เอวรูโป โทหโฬ อุปฺปนฺโน อิจฺฉติ สูริยสฺส อุคฺคมนกาเล จตุรงฺคินึ เสนํ สนฺนทฺธํ วมฺมิกํ สุภูเม ฐิตํ ปสฺสิตุํ ขคฺคานญฺจ โธวนํ ปาตุ”นฺติ.  “เตน หิ เทว มยมฺปิ เทวึ ปสฺสามา”ติ.  อถ โข ภิกฺขเว ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ มเหสี เยน พฺรหฺมทตฺตสฺส กาสิรญฺโญ ปุโรหิโต พฺราหฺมโณ เตนุปสงฺกมิ.  อทฺทสา โข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺตสฺส กาสิรญฺโญ ปุโรหิโต พฺราหฺมโณ ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ มเหสึ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตึ ทิสฺวาน อุฏฺฐายาสนา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา เยน ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ มเหสี เตนญฺชลึ ปณาเมตฺวา ติกฺขตฺตุํ อุทานํ อุทาเนสิ “โกสลราชา วต โภ กุจฺฉิคโต โกสลราชา วต โภ กุจฺฉิคโต”ติ.  อตฺตมนา เทวิ โหหิ. ลจฺฉสิ สูริยสฺส อุคฺคมนกาเล จตุรงฺคินึ เสนํ สนฺนทฺธํ วมฺมิกํ สุภูเม ฐิตํ ปสฺสิตุํ ขคฺคานญฺจ โธวนํ ปาตุนฺติ.  อถ โข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺตสฺส กาสิรญฺโญ ปุโรหิโต พฺราหฺมโณ เยน พฺรหฺมทตฺโต กาสิราชา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา พฺรหฺมทตฺตํ กาสิราชานํ เอตทโวจ “ตถา เทว นิมิตฺตานิ ทิสฺสนฺติ สฺเว สูริยุคฺคมนกาเล ๐๓๒๕จตุรงฺคินี เสนา สนฺนทฺธา วมฺมิกา สุภูเม ติฏฺฐตุ ขคฺคา จ โธวิยนฺตู”ติ. 
atha kho āyasmā Upāli uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yena bhagavā ten’ añjaliṃ paṇāmetvā bhagavantaṃ gāthāya ajjhabhāsi:  saṃghassa kiccesu ca mantanāsu ca atthesu jātesu vinicchayesu cakathaṃpakāro idha naro mahatthiko bhikkhu kathaṃhoti idha paggahāraho ’ti. |  (359) anānuvajjo paṭhamena sīlato avekkhitācāro susaṃvutindriyo,paccatthikā na upavadanti dhammato, na hi ’ssa taṃ hotivadeyyuṃ yena naṃ. |  so tādiso sīlavisuddhiyā ṭhito visārado hoti visayhabhāsati,na cchambhati parisagato na vedhati, atthaṃ na hāpetianuyyutaṃ bhaṇaṃ, |  tath’ eva pañhaṃ parisāsu pucchito na c’ eva pajjhāyatina maṅku hoti.so kālāgataṃ vyākaraṇārahaṃ vaco rañjeti viññūparisaṃvicakkhaṇo, |  sagāravo vuḍḍhataresu bhikkhūsu ācerakamhi ca sakevisārado,alaṃ pametuṃ, paguṇo kathetave, paccatthikānañ ca5 viraddhikovido, |  paccatthikā yena vajanti niggahaṃ mahājano paññāpanañca gacchati,sakañ ca ādāyam ayaṃ na riñcati vyākaraṇapañham anupaghātikaṃ, |  dūteyyakammesu alaṃ samuggaho saṃghassa kiccesu caāhunaṃ yathā,karaṃvaco bhikkhugaṇena pesito ahaṃ karomīti na tenamaññati, |  āpajjati yāvatakesu vatthusu, āpatti yā hoti yathā cavuṭṭhāti,ete vibhaṅgā ubhay’assa sāgatā, āpattivuṭṭhānapadassakovido, |  nissāraṇaṃ gacchati yāni cācaraṃ, nissārito hoti yathā cavatthunā,osāraṇan taṃvusitassa jantuno etam pi jānāti vibhaṅgakovido, |  sagāvaro vuḍḍhataresu bhikkhusu navesu theresu camajjhimesu ca,mahājanass’ atthacaro ’dha paṇḍito, so tādiso bhikkhu10 idha paggahāraho ’ti. |3| 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 
อถ โข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺโต กาสิราชา มนุสฺเส อาณาเปสิ (pg. .A๐๔๘๙) ๐๔๘๙ “ยถา ภเณ ปุโรหิโต พฺราหฺมโณ อาห ตถา กโรถา”ติ.  อลภิ โข ภิกฺขเว ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ มเหสี สูริยสฺส อุคฺคมนกาเล จตุรงฺคินึ เสนํ สนฺนทฺธํ วมฺมิกํ สุภูเม ฐิตํ ปสฺสิตุํ ขคฺคานญฺจ โธวนํ ปาตุํ.  อถ โข ภิกฺขเว ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ มเหสี ตสฺส คพฺภสฺส ปริปากมนฺวาย ปุตฺตํ วิชายิ. ตสฺส ทีฆาวูติ นามํ อกํสุ.  อถ โข ภิกฺขเว ทีฆาวุ กุมาโร นจิรสฺเสว วิญฺญุตํ ปาปุณิ.  อถ โข ภิกฺขเว ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ เอตทโหสิ “อยํ โข พฺรหฺมทตฺโต กาสิราชา พหุโน อมฺหากํ อนตฺถสฺส การโก อิมินา อมฺหากํ พลญฺจ วาหนญฺจ ชนปโท จ โกโส จ โกฏฺฐาคารญฺจ อจฺฉินฺนํ  สจายํ อมฺเห ชานิสฺสติ สพฺเพว ตโย ฆาตาเปสฺสติ  ยํนูนาหํ ทีฆาวุํ ๐๔๖๕กุมารํ พหินคเร วาเสยฺย”นฺติ.  อถ โข ภิกฺขเว ทีฆีติ โกสลราชา ทีฆาวุํ กุมารํ พหินคเร วาเสสิ.  อถ โข ภิกฺขเว ทีฆาวุ กุมาโร ๐๓๔๔พหินคเร ปฏิวสนฺโต นจิรสฺเสว สพฺพสิปฺปานิ สิกฺขิ.  ๔๖๐. เตน โข ปน สมเยน ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ กปฺปโก พฺรหฺมทตฺเต กาสิรญฺเญ ปฏิวสติ.  อทฺทสา โข ภิกฺขเว ทีฆีติสฺส โกสลรญฺโญ กปฺปโก ทีฆีตึ โกสลราชานํ สปชาปติกํ พาราณสิยํ อญฺญตรสฺมึ ปจฺจนฺติเม โอกาเส กุมฺภการนิเวสเน อญฺญาตกเวเสน ๐๓๒๖ปริพฺพาชกจฺฉนฺเนน ปฏิวสนฺตํ ทิสฺวาน เยน พฺรหฺมทตฺโต กาสิราชา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา พฺรหฺมทตฺตํ กาสิราชานํ เอตทโวจ “ทีฆีติ เทว โกสลราชา สปชาปติโก พาราณสิยํ อญฺญตรสฺมึ ปจฺจนฺติเม โอกาเส กุมฺภการนิเวสเน อญฺญาตกเวเสน ปริพฺพาชกจฺฉนฺเนน ปฏิวสตี”ติ. 
||6|| 
. 
. 
อถ โข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺโต กาสิราชา มนุสฺเส อาณาเปสิ “เตน หิ ภเณ ทีฆีตึ โกสลราชานํ สปชาปติกํ อาเนถา”ติ. 
Kosambakkhandhako dasamo.(360) tassa uddānaṃ:Kosambiyaṃ jinavaro, vivād’ āpattidassane,ukkhipeyya yasmiṃ tasmiṃ, tassa yāpatti desaye. |  anto sīmāyaṃ, tatth’ eva, pañc’, ekañ c’ eva, sampadā,Pārileyyā ca, Sāvatthi, Sāriputto ca, Kolito, |  Mahākassapa-Kaccāno, Koṭṭhito, Kappinena ca,Mahācundo ca, Anuruddho, Revato, Upālivhayo, |  Ānando, Rāhulo c’ eva, Gotamī,’nāthapiṇḍiko, VisākhāMigāramātā ca,senāsanaṃ vivittaṃ ca, āmisaṃ samakam pi ca, |  na kena chando dātabbo, Upāli paripucchito,5 anupavajji visīlena, sāmaggī jinasāsane ’ti. 
.  .  .  .  . 
.  .  .  .  . 
“เอวํ เทวา”ติ โข ภิกฺขเว เต มนุสฺสา พฺรหฺมทตฺตสฺส กาสิรญฺโญ ปฏิสฺสุตฺวา ทีฆีตึ โกสลราชานํ สปชาปติกํ อาเนสุํ.  อถ โข ภิกฺขเว พฺรหฺมทตฺโต กาสิราชา มนุสฺเส อาณาเปสิ “เตน หิ ภเณ ทีฆีตึ โกสลราชานํ สปชาปติกํ ทฬฺหาย รชฺชุยา ปจฺฉาพาหํ คาฬฺหพนฺธนํ พนฺธิตฺวา ขุรมุณฺฑํ กริตฺวา ขรสฺสเรน ปณเวน รถิกาย รถิกํ สิงฺฆาฏเกน สิงฺฆาฏกํ ปริเนตฺวา ทกฺขิเณน ทฺวาเรน นิกฺขาเมตฺวา ทกฺขิณโต (pg. .A๐๔๙๐) ๐๔๙๐นครสฺส จตุธา ฉินฺทิตฺวา จตุทฺทิสา พิลานิ นิกฺขิปถา”ติ.  “เอวํ เทวา”ติ โข ภิกฺขเว เต มนุสฺสา พฺรหฺมทตฺตสฺส กาสิรญฺโญ ปฏิสฺสุตฺวา ทีฆีตึ โกสลราชานํ สปชาปติกํ ทฬฺหาย รชฺชุยา ปจฺฉาพาหํ คาฬฺหพนฺธนํ พนฺธิตฺวา ขุรมุณฺฑํ กริตฺวา ขรสฺสเรน ปณเวน รถิกาย รถิกํ สิงฺฆาฏเกน สิงฺฆาฏกํ ปริเนนฺติ.  อถ โข ภิกฺขเว ทีฆาวุสฺส กุมารสฺส เอตทโหสิ “จิรํทิฏฺฐา โข เม มาตาปิตโร.  ยํนูนาหํ ๐๓๒๗มาตาปิตโร ปสฺเสยฺย”นฺติ. 
MAHĀVAGGAṂ SAMATTAṂ. 
. 
. 
อถ โข ภิกฺขเว ทีฆาวุ กุมาโร พาราณสึ ปวิสิตฺวา อทฺทส มาตาปิตโร ทฬฺหาย รชฺชุยา ปจฺฉาพาหํ คาฬฺหพนฺธนํ พนฺธิตฺวา ขุรมุณฺฑํ กริตฺวา ขรสฺสเรน ปณเวน รถิกาย รถิกํ สิงฺฆาฏเกน สิงฺฆาฏกํ ปริเนนฺเต ทิสฺวาน เยน มาตาปิตโร เตนุปสงฺกมิ. 
Permanent link
Go to Wiki Documentation
Enhet: Det humanistiske fakultet   Utviklet av: IT-seksjonen ved HF
Login