Bibliotheca Polyglotta

§6. ΠΕΡΙ ΣΤΟΙΧΕΙΟΥ

Զ. ՅԱՂԱԳՍ ՏԱՌԻ

7. ON ELEMENTS

γράμματά ἐστιν εἰκοσιτέσσαρα ἀπο τοῦ α μέχρι τοῦ ω. γράμματα δὲ λέγεται διὰ τὸ γραμμαῖς καὶ ξυσμαῖς τυποῦσθαι· γράψαι γὰρ τὸ ξῦσαι παρὰ τοῖς παλαιοῖς, ὡς καὶ παρ᾽ Ὁμήρῳ·
νῦν δέ μ᾽ ἐπιγράψας τάρσον ποδὸς εὔχεαι αὔτως (Λ 388). τὰ δὲ αὐτὰ καὶ στοιχεῖα καλεῖται διὰ τὸ ἔχειν στοῖχόν τινα καὶ τάξιν.

Գիր է երեսուն եւ վեց յայբէ մինչեւ ցքէ: Եւ գիր ասի վասն զի իբր զծելով եւ քերելով իմն գալափարի. քանզի գրելդ քերել ասիւր առ նախնեաւքն, որպէս եւ ի Հոմերոնի`
եւ մակագրեալ իմ զոտի աձժմ զքո գարշապար, ունայնս պանզաս: Նա եւ նոյնք իսկ տառք կոչին, վասն զի ունին տարարումն իմն եւ դասութիւն:

There are twenty-four letters from α to ω. They are called letters from being formed of lines and scratches. For to write, among the ancients, meant to scratch, as in Homer: – They are also called elements from being in a certain series or arrangement.

τούτων φωνήεντα μέν ἐστιν ἑπτά· α ε η ι ο υ ω. φωνήεντα δὲ λέγεται, ὅτι φωνὴν ἀφ᾽ ἑαυτῶν ἀποτελεῖ.

Եւ նոցա ձայնաւորք են ութ. ա, ե, է, (ը), ի, ո, ւ, ω: Եւ ձայնավորք ասին, վասն զի ձայն ձինքեանց անպակաս ելուզանեն:

Of these letters, seven are Vowels: α, ε, η ι, ο, υ, ω. They are called vowels because they form a complete sound by themselves.

τῶν δὲ φωνηέντων μακρὰ μέν ἐστι δύο, η καὶ ω, βραχέα δύο, ε καὶ ο, δίχρονα τρία, α ι υ. δίχρονα δὲ λέγεται, ἐπεὶ ἐκτείνεται καί συστέλλεται.

Եւ ձայնաւորացն երկյնք են երկու, է, ω. Եւ սուղք երեք. ե, ո, ւ. երկանանակք երեք, ա, ը, ի. եւ երկանանկք ասին, վասն զի երբեմն ամփոփին:

Of the vowels, two are long, η and ω; two are short, ε and ο; and three are doubtful, α, ι, υ. They are called doubtful because they may be either lengthened or shortened.

προτακτικὰ φωνήεντα πέντε· α ε η ο ω. προτακτικὰ δὲ λέγεται, ὅτι προτασσόμενα τοῦ ι καὶ υ συλλαβὴν ἀποτελεῖ, οἷον αι αυ.

Եւ առաջադիր ձայնավորք են վեց. ա, բ, է ը, ի, ո: Եւ արաջանդիրք ասին, զի նախադասելով զինիւն եւ զւիւնիւն շաղաշար կատարեն, որպէս աւ, աի:

Five of the vowels are prepositive, α, ε, η, o, ω. They are called prepositive because, when placed before, ι or υ, they form a syllable, as αι, αυ.

ὑποτακτικὰ δύο· ι καὶ υ. καὶ τὸ υ δὲ ἐνιότε προτακτικόν ἐστι τοῦ ι, ὡς ἐν τῷ μυῖα καὶ ἅρπυια.

Եւ ստորադասկ են երկու. ի, ի. եւ ինդ է ուրեք զի պաղադասական է քան զհիւնդ, որպէս ձիմաստութիւնդ եւ յարդիւնդ:

Two are subjunctive, ι and υ. Υ is sometimes prepositive to ι, as in μυῖα, ἅρπυια, υἱός, and the like.

δίφθογγοι δέ εἰσιν ἕξ· αι αυ ει ευ οι ου.

Եւ երկբարբառք են բոունք հինգ. աւ, եւ, ու, ով.

There are six diphthongs, αι, αυ, ει, ευ, οι, ου.

Եւ բռնաբարբառք երկձայնք երեք. էւ, ըւ, իւ:

σύμφωνα δὲ τὰ λοιπὰ ἑπτακαίδεκα· β γ δ ζ θ κ λ μ ν ξ π ρ σ τ φ χ ψ. σύμφωνα δὲ λέγονται, ὅτι αὐτὰ μὲν καθ᾽ ἑαυτὰ φωνὴν οὐκ ἔχει, συντασσόμενα δὲ μετὰ τῶν φωνηέντων φωνὴν ἀποτελεῖ.

Եւ այղքն ամենեքեան բաղաձայնք են քսան եւ վեց. բ, գ, դ, զ, թ, ժ, լ, խ, ծ, կ, ձ, ղ, ճ, մ, ն, շ, չ, պ, ջ, ռ, ս, տ, ր, ց, փ, ք: Եւ շարաձայնք ասին, վասն զի նոքա իւրեանց առամձինն ձայն ձինքեանս ոչ ունիմ, բայց շարակածելով անդ ձայնաւրսն ձայն բացակատարեն:

The remaining seventeen letters are Consonants, β, γ, δ, ζ, θ, κ, λ, μ, ν, ξ, π, ρ, σ, τ, φ, χ, ψ. They are called consonants because by themselves they have no sound, but produce a sound only when they are combined with vowels.

τούτων ἡμίφωνα μέν ἐστιν ὀκτώ· ζ ξ ψ λ μ ν ρ σ. ἡμίφωνα δὲ λέγεται, ὅτι παρ᾽ ὅσον ἧττον τῶν φωνηέντων εὔφωνα καθέστηκεν ἔν τε τοῖς μυγμοῖς καὶ σιγμοῖς.

Եւ են նոքա` նուրբք տասն եւ ստուարք ինն եւ միջակք եւթն: Եւ միջակք վասն այնորիկ անուանեցան, զի քան զնուրբսն յոյրք են եւ քան զյոյրսն նուրբք: Եւ են միջակք եւթն ի մէջ բարակացն եւ յոյրից. բ, գ, դ, ձ, ղ, ճ, ժ: Եւ թաւք ինն. փ, ք, խ, թ, ց, լ, ջ, չ, ռ: Եւ ղերկք տասն. պ, կ, տ, զ, ն, ծ, շ, մ, ս, ր: Եւ են միձակքն բենն ի մէջ մենի պէի եւ փիւրի, վասն զի քան զմենն եւ զպէն խաժ է, եւ քան զփիւրն բարակ: Եւ գիմն ի մէջ կենի, քէի եւ էի, զի քան զկենն թաւ է եւ քան զքէն եւ զէն լէրկ: Եւ դայն ի մէջ տիւնվ եւ թոյի, զի քըն զտիւնն թաւ է եի քան զթոյն ղերկ: Նոյնպէս եւ այղքն ամենեքեան. ձայն միջակ է սէի, զայի եւ ցոյն. ղատն` լիւնի եւ նուի. եւ ճէմ` ժայնի եւ ջէի. եւ ժէմ` շայի եւ չայի, զի քան զշայն թաւ է եւ քան զչայն ղերկ:

Of the consonants, eight are Semivowels, ζ, ξ, ψ, λ, μ, ν, ρ, σ. They are ealled semivowels because, being less easily sounded than the vowels, when attempted to be pronounced alone, they result in hisses and mumblings.

ἄφωνα δέ ἐστιν ἐννέα· β γ δ κ π τ θ φ χ. ἄφωνα δὲ λέγεται, ὅτι μᾶλλον τῶν ἄλλων ἐστὶν κακόφωνα, ὥσπερ ἄφωνον λέγομεν τὸν τραγῳδὸν τὸν κακόφωνον.

Եւ են դարձեալ ի նոցանէ անձայնք ինն. բ, զ, դ, պ, կ, տ, թ, պ, ք. անձայնք ասին, զի առաել քան զայլսն են չարաձայնք, որպէս անձայն ասեմք զողբերգակն որ վատաձայն է:

There are nine Mutes, β, γ, δ, κ, π, τ, θ, φ, χ. They are called mutes because they are more disagreeable in sound than the others, just as we say that a tragedian with a disagreeable voice is mute (–– voiceless).

τούτων ψιλὰ μέν ἐστι τρία, κ π τ, δασέα τρία, θ φ χ, μέσα δὲ τούτων τρία, β γ δ. μέσα δὲ εἴρηται, ὅτι τῶν μὲν ψιλῶν ἐστι δασύτερα, τῶν δὲ δασέων ψιλότερα. καὶ ἔστι τὸ μὲν β μέσον τοῦ π καὶ φ, τὸ δὲ γ μέσον τοῦ κ καὶ χ, τὸ δὲ δ μέσον τοῦ θ καὶ τ. ἀντιστοιχεῖ δὲ τὰ δασέα τοῖς ψιλοῖς, τῷ μὲν π τὸ φ, οὕτως·
«ἀλλά μοι εἴφ᾽ ὅπῃ ἔσχες ἰὼν εὐεργέα νῆα» (ι 279),
τῷ δὲ κ τὸ χ·
«αὐτίχ᾽ ὁ μὲν χλαῖνάν τε χιτῶνά τε ἕννυτ᾽ Ὀδυσσεύς» (ε 229),
τὸ δὲ θ τῷ τ·
«ὣς ἔφαθ᾽· οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἀκὴν ἐγένοντο σιωπῇ» (Γ 95).

Եւ կիսաձայնք են ութ. զ, ց, ն, ծ, շ, մ, ս, ր: Եւ կիսաձայնք ասին, զի փոքր ինչ նուազ քաջաձայնք են քան զձայնաւոըսն ի մրմունջս եւ ի առինչս:

Of these, three are smooth, κ π τ; three are rough, θ φ χ; and three are medial, β γ δ. The last are called medials becanse they are rougher than the smooths, and smoother than the roughs. And β is the medial between π and φ, γ between κ and χ, and δ between τ and θ. The roughs stand related to the smooths thus:
φ to π –––
χ to κ –––
θ to τ –––

ἔτι δὲ τῶν συμφώνων διπλᾶ μέν ἐστι τρία· ζ ξ ψ. διπλᾶ δὲ εἴρηται, ὅτι ἓν ἕκαστον αὐτῶν ἐκ δύο συμφώνων σύγκειται, τὸ μὲν ζ ἐκ τοῦ σ καὶ δ, τὸ δὲ ξ ἐκ τοῦ κ καὶ σ, τὸ δὲ ψ ἐκ τοῦ π καὶ σ.

Եւ կրկնակք են ի սոցանէ ութ. զ, լ, խ, շ, չ, ջ, ռ, ց: Եւ կրկնակք ասին, վասն սի մի մի իւրաքնչիւր ոք ի սոցանէ ձերկուց ձայնակցաց բաղկացեալ է, վասն զի բաղկանայ` զայն ի պէէ եվ դայէ եւ խէն ձերկուց քնակից քէից եւ շայն ձերկուց սէից եւ ռայն ձերկուց րէից: ըՆոյնպէս եւ այլքն մու մու ձերկուց բարբառակցաց շարակցւլ են:

Again, of the consonants, three are double, ζ, ξ, ψ. They are called double because each one of them is composed of two consonants, ζ of ς and δ, ξ of κ and σ, ψ of π and σ.

ἀμετάβολα τέσσαρα· λ μ ν ρ. ἀμετὰβολα δὲ λέγεται, ὅτι οὐ μεταβάλλει ἐν τοῖς μέλλουσι τῶν ῥημάτων οὐδὲ ἐν ταῖς κλίσεσι τῶν ὀνομάτων. τὰ δὲ αὐτὰ καὶ ὑγρὰ καλεῖται.

Եւ նայր են չորք. դ, մ, ն, ր:

Four are unchangeable. They are called unchangeable because they do not change in the futures of verbs or the inflections of nouns. They are likewise called liquids.

τελικὰ ἀρσενικῶν ὀνομάτων ἀνεπεκτάτων κατ᾽ εὐθεῖαν καὶ ἑνικὴν πτῶσιν στοιχεῖά ἐστι πέντε· ν ξ ρ σ ψ, οἷον Δίων Φοῖνιξ Νέστωρ Πάρις Πέλοψ. θηλυκῶν δὲ ὀκτώ· α η ω ν ξ ρ σ ψ, οἷον Μοῦσα Ἑλένη Κλειώ χελιδών ἕλιξ μήτηρ Θέτις λαῖλαψ. οὐδετέρων δὲ ἕξ· α ι ν ρ σ υ, οἷον ἅρμα μέλι δένδρον ὕδωρ δέπας δόρυ. τινὲς δὲ προστιθέασι καὶ τὸ ο, οἷον ἄλλο. δυϊκῶν δὲ τρία· α ε ω, οἷον Ἀτρείδα Ἕκτορε φίλω.

Եւ վախճանականք անուանց են արուաց եւ իգաց եւ չեզոքաց ամենեքեան բաց ի հնգից, յայբէ եւ յեչէ եւ յեթէ եւ յոյէ եւ յωէ: Ողբ, ազգ, մարդ, պարզ, բազէ, բաղթ, վարժ, բարի, տալ, խորխ, ինծ, տունկ, մահ, հանդերձ, մանուէղ, կինճ, որմ, խոյ, Տարաւն, ուշ, ունչ, ամպ, որջ, կուռ, հիւս, Խոսրով, կոյտ, այր, ոյց, իրաւ, թուփ, կնիք:

The final elements of masculine nouns, in the nominative case, singular number, are five, ν, ξ, ρ, σ, ψ, as Δίων, Φοῖνιξ, Νέστωρ, Πάρις, Πέλοψ.
Of feminine nouns, eight, α, η, ω, ν, ξ, ρ, σ, ψ, as Μοῦσα, Ἑλένη, Κλειώ, χελιδών, ἕλιξ, μήτηρ, Θέτις, λαῖλαψ; of neuter, six, α, ι, ν, ρ, σ, υ, as ἅρμα, μέλι, δένδρον, ὕδωρ, δέπας, δόρυ.

πληθυντικῶν δὲ τέσσαρα· ι σ α η, οἷον φίλοι Ἕκτορες βιβλία βέλη.

Եւ բազմաւորականք անուանց են երկու եւ քէ.

Some add also ο, as in ἐκεῖνο, τοῦτο, ἄλλο. The final elements of duals are three, α, ε, ω, as Ἀτρείδα, Ἕκτορε, φίλω; of plurals, four, ι, σ, α, η, as φίλοι, Ἕκτορες, βιβλία, βέλη.

Permanent link

http://www2.hf.uio.no/common/apps/permlink/permlink.php?app=polyglotta&context=ctext&uid=f7fa4334-8d29-11e4-856a-001cc4ddf0f4

Choose languages

Choose images, etc.

Choose languages

Choose display