Bibliotheca Polyglotta

Boethius: De Consolatione Philosophiae

Complete text

Title

Preface

Book I: THE SORROWS OF BOETHIUS

Book II: THE VANITY OF FORTUNE’S GIFTS

Book III: TRUE HAPPINESS AND FALSE

Book IV: GOOD AND ILL FORTUNE

Book V: FREE WILL AND GOD’S FOREKNOWLEDGE

Back to library

VII.

55. DE HIS QUI UIRTUTE ADUERSA UICERUNT.

Bella bis quinis operatus annis
Vltor Atrides Phrygiae ruinis
Fratris amissos thalamos piauit;
Ille dum Graiae dare uela classi
Optat et uentos redimit cruore,
Exuit patrem miserumque tristis
Foederat natae iugulum sacerdos.

Ultor atrides operatur bella . bis quinis annis . fratris amissos thalamos piauit . ruinis frigię.
Agamemnon atrei filius . tér irráh an déro zestôredo troię . dîa genómenûn chénûn sînes prûoder menelai . zên-uârigen búrg-uuîg trîbendo. Táz íst chúnt . uuîo alexander paris filius priami . spartam ciuitatem grecię eruáht . únde helenam . uxorem regis menelai ímo ábuuértîgemo nám . únge héim-fûorta ze troio . únde uuîo ín den geríh . greci nâhfûoren . únde troiam îo besâzen . únz sie sîa erfúhten . ióh helenam uuídere guúnnen.
Ille . i. agamemnon . dum optat dare uela . i. ventos graię classi . et dum redimit . i. placauit uentos cruore . s. filię . exuit patrem . i. spoliauit se patris nomine . et tristis sacerdos . i. chalas . foderat miserum iugulum . i. pectus natę.
Tánnân uuárd agamemnon orbus . tô er spûotigo férren uuólta . dáz er dâr-úmbe dien uuínden sîna tóhter ephigeniam ópferôta . únde dîa chalchas in frískinges uuîs . uuêneglicho frêhta. An díu skéin sîn érnest . táz er nóh tero tóhter nebórgeta . échert er sînen námen gerâche.

Agamenon vencheur, qui continua les bataillez par l’espace de dis ans, recouvra et apaisa par la destruction de Troye les chambres du mariage son frere qui perduez estoient. Endementiers que cil Agamenon desire donner vailez a la navie grezesche et rachete les vens par le sanc de sa fille, il se met hors de pitié de pere et li doloreus prestrez fait paix et aliance aus diex par la chetive gorge de la pucelle.

Fleuit amissos Ithacus sodales
Quos ferus uasto recubans in antro
Mersit inmani Polyphemus aluo;
Sed tamen caeco furibundus ore
Gaudium maestis lacrimis rependit.

Fleuit amissos ithacus sodales . quos ferus poliphemus mersit furibundus inmani aluo. Sed tamen recubans cęco ore . i. uultu . in uasto antro . gaudium mestis lacrimis rependit.
Ulixes chlágeta sîne geférten . dîe ímo in sicilia der ríso poliphemus uuûotigo frâz . tô er fóne troio eruuánt. Ér ergázta ín áber sînero trâno . mít tíu . dáz er dára-nâh plínd lág in sînemo hóle. Tô er ín slâfenten fánt . únde er ín blánta . dô fertrôsta er síh tero gnôzo . uuánda ér sie erróchen hábeta.

Ulixes pleura ses compaignons que il avoit perduz, les quiex Poliphemus li crueus, gisant en sa grant fosse, avoit mengiéz et plungiéz en son ventre vuit. Mais toutevois, Poliphemus, forsenéz par sa face avuglee, rendi a Ulixes sa joie par les tristez lermez pleureez pour un seul oil que il avait en son front que Ulixes li tolli.

Herculem duri celebrant labores.

Herculem duri celebrant labores.
Herculem hábent mâre getân mánige árbéite . dîe ér erstrángta.

Herculez est celebrablez par ses durs travaulz.

Ille Centauros domuit superbos,
Abstulit saeuo spolium leoni
Fixit et certis uolucres sagittis,
Poma cernenti rapuit draconi
Aureo laeuam grauior metallo,
Cerberum traxit triplici catena.

Ille centauros domuit superbos.
Ér gedéumûota centauros . tîe fabulę ságent uuésen . hálbe mán . únde hálbe rós. Ér chám dára . dâr sie spílotôn in uuázere . dár scôz er íro zuêne.
Abstulit seuo spolium leoni.
Témo léuuen . dér grece nemeus hîez . a nemea silua argiuorum . tén erslûog er úmbe des chúninges uuíllen aristei . démo nám er dia hût . únde mít chlâuuôn mitállo . trûog er sia áfter dés ze rûome.
Fixit et certis uolucres sagittis.
Ér scôz óuh tîe fógela . dîe arpię hîezen . únde fertréib sie ûzer des chúninges rîche alcinoi . dér in achaia sáz. Tánnân flúhen sie in strophades insulas . târ sie eneas fánt. Tîe uuâren fabulosę canes iouis . a rapiendo gehéizene . uuánda arpo grece . rapio chît latine. Áber ouidus héizet sie stiphalidas . a stipalo fluuio . pî démo hercules mít ín fáht . sô-uuîo chéde . dáz argunautę sie fertríbîn.
Poma cernenti rapuit draconi.
Zûo-séhentemo dracone . nám er dîe gúldînen épfele . déro ér hûota in orto hesperidum insularum . dîe énnônt athlante monte hína sínt in occidentali oceano. Táz târ gúldîne épfele uuáhsên . dáz íst ersprénget fóne éinero déro sélbôn insularum . díu álles râtes feracissima íst . táz chît . éin méreflósg . táz férrenân séhentên . similitudinem draconis óuget . pedíu chît man draconem dâr lígen . únde dero épfelo hûoten. Aestuarium íst táz uuázer . dáz síh dóne demo mére zíhet . únde án demo stáde suébêt . kenámôtes ab ęstuando . álso stagnum a stando héizet. Íz hábet pedíu námen ab ęstuando . táz chît fóne zéssônne . uuánda sô accessus maris uuírdet . sô zéssôt iz . tóh iz tánne stílle sî . sô recessus uuírt. Ęstus héizet proprie . díu inquietudo des méres . tîa er hábet fóne ímo sélbemo . accedendo et recedendo . dáz chît . ûzkândo . únde íngândo.
Aureo leuam grauior metallo . i. claua cerberum traxit triplici catena.
Únde geuuâfendêr mít chnúttele . dáns er cerberum fóne héllo . mít trílero chétenno. Fóne díu gescáh . sô er hára-ûf ze táges lîehte chám . dáz ímo únuuíllôta . únde er éinen féim erspêh . fóne démo acconita eruuûohs . chríutero uuírsesta.

Il vainqui les orgueilleus Centaurez. Il ravi la despoille au cruel lion ; il feri les oisiaus Arpians par certainez saietez. Il ravi les pommes au dragon veillant et fu sa main plus pesant pour le doré metal. Il traina Cerberus, le portier d’enfer, o sa trible chaene.

Victor immitem posuisse fertur
Pabulum saeuis dominum quadrigis.

Uictor inmitem posuisse fertur pabulum . sęuis dominum quadrigis.
Ten grímmen chúning glaucum úberuuúndenen . gáb er ze ézenne . sînên grímmên róssen. Táz téta er fóne díu . uuánda ér siu fóre uuéneta ze ézenne humanas carnes.

Il vainqui Dyomedez le felon et le fist mengier a ses propres crueus chevaus.

Hydra combusto periit ueneno,
Fronte turpatus Achelous amnis
Ora demersit pudibunda ripis.

Ydra combusto periit ueneno.
Tîa éiterigûn ydram . feruánta er mít pránde.
Fronte turpatus achelous amnis . ora demersit pudibunda ripis.
Achelous fluuius hórnlôs uuórtenêr . bárg sîn geskánta hóubet ín demo stáde. In mísselichíu bílde uuéhselôta síh achelous . únz er óuh ze fárre uuárd . únde mít hercule gefáht. Sô dér ímo daz hórn ába-erslûog . únde ímo daz hóubet hámeles ketéta . tára-nâh párg er iz. Állíu uuázer sínt hórnahtíu . fóne dîen bóumen . dîe dâr-úmbe stânt. Tér die bóuma dána-tûot . tér hábet siu hórnlôs ketân. Uuánda óuh hercules ten stád errûmda des uuáldes . pedíu hábet er fluuio sîníu hórn genómen.

Il occist en la palu de Lerne hidre, le serpent qui avoit neuf testez, et en ardi le venim. Achelous 1i fleuvez enlaidiz de son front dont Herculez li avait ostee la corne plunja son visage honteus dedens ses rivez.

Strauit Antaeum Libycis harenis,
Cacus Euandri satiauit iras
Quosque pressurus foret altus orbis
Saetiger spumis umeros notauit.

Strauit antheum lybicis harenis.
Ér úberuuánt óuh antheum gigantem . filium terrę . regem lybię . dén ér in érdo stânden . ríngendo úber-uuínden nemáhta . uuánda ímo mater terra gáb fortitudingem . êr ér ín ûf-erhûob . únde ín in bóre eruuúrgta.
Cacus . euandri satiauit iras.
Cacus ter dîeb . filius vulcani . dér herculi sîníu rínder ferstál . tér erchûolta mít sînemo tôde . demo chúninge euandro sîn zórn. Tô ín hercules erslûog . tô hábeta er euandro geuuíllôt . in dés rîche er latrocinia ûobta.
Setiger notauit spumis humeros . quos compressus foret altus orbis . i. quos comprimeret.
Ímo féimegôta der éber dîe áhselâ . mít tîen ér den hímel intháben sólta. Táz téta er . dáz hóubet fnótôndo . uuánda er ín lébenden trûog.

Il agravanta Antheus le geant es gravellez de Libe ; il estrangla Cacus qui avoit mengié le bueus Euander et apaisa les courrons que Euander en avoit eu. Il leva le senglier escumeus sus les espaulez seur les quiex li hault cielx devoit seoir.

Vltimus caelum labor inreflexo
Sustulit collo pretiumque rursus
Vltimi caelum meruit laboris.

Ultimus labor . i. in ultimo labore . sustulit cęlum inreflexo collo.
Ín demo lézesten síge . inthûob er den hímel . mít únuuîchentemo hálse. Táz uuás . tô iouis síh uuéreta dien rísôn . únde er sîe uuólda den hímel ána-uuérfen.
Rursusque meruit cęlum precium ultimi laboris.
Únde ze mîeto fûor ér sélbo ze hímele . uuánda er dén ze lézest inthábeta.

Li derrenier de ses travaulz fu que il soustint le ciel seur son col sens flechir et deservi de rechief estre mis ou ciel ; ce fu li pris et li loiers de son derrenier travail.

Ite nunc fortes ubi celsa magni
Ducit exempli uia! Cur inertes
Terga nudatis? Superata tellus
Sidera donat.”

Ite nunc fortes . ubi ducit celsa uia magni exempli.
Nû nément pe ímo bílde álle túgedige . únde fárent . tára íuuih ter hóho gândo uuég léite.
Cur inertes terga nudatis? Superata tellus . sydera donat.
Zíu súlent ir zágolicho uuîchen . únde den rúkke bîeten ? Ferchîesent tia érda . dáz kíbet íu den hímel.

Or aléz donques, vous fors hommes, la ou la haulte voie du grant exemple vous, maine. Pour quoy estez vous pereceus et vous despoilliéz de vos armes et vous laissiéz navrer a fortune ? La terre seurmontee donne les estoilles. »

ANICII MANLII SEVERINI BOETHII V.C. ET INL. EXCONS. ORD. EX MAG. OFF. PATRICII PHILOSOPHIAE CONSOLATIONIS LIBER QVARTVS EXPLICIT

56. QUESTIONES HUIUS QUARTI LIBRI . ET QUE ADHUC SEQUUNTUR QUINTI . AD QUAM PARTEM PHILOSOPHIAE PERTINEANT.
Álso in tertio libro dîe questiones morales sínt . tîe dir óugent beatitudinem bonorum . sô sínt tîe hîer in quarto . dîe úns óugent miseriam malorum . únde dîe dára-nâh fólgent . de prouidentia et fato. Áber dîe nóh fóre sínt in quinto libro . de casu et libero arbitrio . dîe skéident síh. Casus tríffet ad prouidentiam . bedíu íst tíu questio moralis. Úbe áber sáment múgîn sîn . prouidentia . úber liberum arbitrium . dés er nóh frâgên sól . philosophiam . uuánda dâr-ána bechénnet uuírt tíu natura dero gótes simplicitatis . pedíu tríffet tíu questio ad theologicam . dáz chît . ad eam rationem . quę est de diuinis. Tíu ratio . uuánda si humana neíst . núbe diuina . pedíu hábet si éinen ánderen námen . dáz si intellectus héizet. Intellectus diuinorum . úber-stépfet humanam rationem. Fóne díu sínt tîe questiones . mít argumentis únde syllogismis kestérchet . tîe sî úns ráhta de retributione bonorum et malorum . áber díu tóugena máhtigi . díu án dero gótes prouidentia íst . tîa si nóh ságen sól . díu uuírt . uuánda si diuina íst . diuinitis fernómen. Frâgêst tu uuánda moralitas de moribus kespróchen íst . uuáz dispositio dei . díu in fato . únde in prouidentia íst . tára-zûo tréffên . sô sólt tu uuízen . dáz tiu gótes dispositio moralis kehéizen uuírt . ad similitudinem humanę moralitatis. Uuîo die líute sítîg sîn . álde uuîo sie súlen uuésen sítig . táz héizet latine moralitas . quasi morum qualitas. Únde bedíu uuírt óuh táz moralitas kehéizen . uuîo gót tîen sélben síten inchît . ióh hîer téilôndo . álso dâr-fóre geságet íst . ióh hína-fúre lônôndo. Álso beatus gregorius moraliter mánôt . an sînero omelia . dáz kót témo neuuólta gében guttam aquę . tér demo ármen negáb micam panis. Fóne díu chád ter saluator. Eadem mensura qua mensi fueritis . remetietur uobis. Témo gehíllet táz prouerbium. Úbelo tûo . bézeren neuuâne. Uuáz íst tánne moralitas . âne álso iz féret . únde fáren sól . án dero ménniskôn síten . únde uuîo iz síh tára-gágene gezíhet án demo gótes síte ?

EXPLICIT LIBER QUARTUS BOETII.

INCIPIT LIBER V.

INCIPIT LIBER QUINTUS BOETII.

Permanent link

http://www2.hf.uio.no/common/apps/permlink/permlink.php?app=polyglotta&context=ctext&uid=0bcd0356-1c9b-11e2-b349-001cc4ddf0f4

Choose languages

Choose images, etc.

Choose languages

Choose display