atha ya ātmā sa setur dhṛtir eṣāṃ lokānām asaṃbhedāya |
naitaṃ setum ahorātre tarato na jarā na mṛtyur na śoko na sukṛtam |
sarve pāpmāno ’to nivartante |
apahatapāpmā hy eṣa brahmalokaḥ ||

atha ya ātmeti | uktalakṣaṇo yaḥ saṃprasādastasya svarūpaṃ vakṣyamāṇairuktaiśca guṇaiḥ punaḥ stūyate brahmacaryasādhanasaṃbandhārtham | ya eṣa yathoktalakṣaṇa ātmā sa seturiva setuḥ | vidhṛtirvidharaṇaḥ | anena hi sarvaṃ jagadvarṇāśramādikriyākārakaphalādibhedaniyamaiḥ karturanurūpaṃ vidadhatā vidhṛtam | adhriyamāṇaṃ hīśvareṇedaṃ viśvaṃ vinaśyedyatastasmātsa seturvidhṛtiḥ | kimarthaṃ sa seturityāha-eṣāṃ bhūrādīnāṃ kartṛkarmalāśrayāṇāmasaṃbhedāyāvidāraṇāyāvināśāyetyetat | kiṃviśṣṭaścāsau seturityāha-naitam setumātmānamahorātre sarvasya janimataḥ paricchedake satī naitaṃ tarataḥ | yathānye saṃsāriṇaḥ kālenāhorātrādilakṣaṇena paricchedyā na tathāyaṃ kālaparicchedya ityabhiprāyaḥ | "yasmādarvāksaṃvatsaro ’hobhiḥ parivartata"iti śrutyantarāt | ata evainaṃ na jarā tarati na prāpnoti | tathā na mṛtyurna śoko na sukṛtaṃ na dṛṣkṛtaṃ sukṛtaduṣkṛte dharmādharmai | prāptiratra taraṇaśabdenābhipretā nātikramaṇam | kāraṇaṃ hyātmā | na śakyaṃ hi kāraṇātikramaṇaṃ kartuṃ kāryeṇa | ahorātrādi ca sarvaṃ sataḥ kāryam | anyena hyanyasya prāptiratikramaṇaṃ vā kriyeta | na tu tenaiva tasya | na hi ghaṭena mṛtprāpyate ’tikramyate vā | yadyapi pūrvaṃ ya ātmāpahatapāpmetyādinā pāpmādipratiṣedha ukta eva tathāpīhāyaṃ viśeṣo na taratīti prāptiviṣayatvaṃ pratiṣidhyate | tatrā viśeṣeṇa jarādyabhāvamātramuktam | ahorātrādyā uktā anuktāścānye sarve pāpmāna ucyante ’to ’smādātmanaḥ setornivartante ’prāpyaivetyarthaḥ | apahatapāpmā hyeṣa brahmaiva loko brahmaloka uktaḥ || 1 ||